‘Mag ik op de computer? Mag ik Tv-kijken?’
Multimedia in de opvoeding
2
Inleiding
Je kan geen krant openslaan, geen tijdschrift lezen,… of ergens staat een nieuwtje, een onderzoek, een artikel over de invloed van computers, op onze samenleving. Zowel de DS3, de psp, de x-box, de wii enzoverder, vallen in deze brochure onder de term computer.
Zijn deze dan echt zo belangrijk? Waait ‘deze hype’ niet over?
Niet iedereen is zo overtuigd van het belang van multimedia…
Vaak wordt het nog bekeken als een vreemde eend die ons leven binnendringt. Maar de technologie is er en zal zich alleen maar verder ontwikkelen. We kunnen er niet meer naast kijken.
Multimedia is niet meer uit ons dagelijks leven te bannen en vormt een steeds groter deel van het leven van kinderen. Het wordt als het ware een deel van hun opvoeding. Toch is het als ouder niet altijd even makkelijk. Hoe lang mogen kinderen TV- kijken? Mag ik mijn puber alleen op de computer laten? Vanaf welke leeftijd heeft mijn kind er iets aan als het voorgelezen wordt? Dit zijn maar enkele veel voorkomende vragen die ouders zich stellen. Met de volgende brochure trachten we u een beetje te helpen in uw zoektocht naar antwoorden.
3
1. Computer en internet
Maandag 16u, Marieke komt thuis van school. Mama en papa zijn nog niet thuis. Marieke zet de computer aan op haar kamer en begint te chatten. 18u, mama en papa komen thuis maar moeten nog eten maken en strijken,… Marieke is nog steeds aan het chatten, de ouders zijn blij dat Marieke zo rustig op haar kamer bezig is zodat zij snel kunnen voortdoen met het huishouden. 19u: etenstijd. Marieke komt snel naar beneden, eet snel en gaat daarna meteen terug naar boven om opnieuw te chatten. 21u, mama komt bij Marieke op de kamer zeggen dat ze haar computer moet uitzetten en gaan slapen. Marieke doet dit. Na een uurtje stapt Marieke uit bed, zet ze haar computer terug aan en begint te chatten. ’s Morgens 7u30, Marieke moet opstaan om naar school te gaan, maar is doodmoe.
Dinsdagochtend, 7uur.
Lien stormt naar beneden. ‘Mam, ma-am, ik moet nog toeristische informatie hebben over een stad in West- Vlaanderen, met plaatjes … voor straks … ik was het vergeten!!’
‘Geen paniek, welke stad wil je nemen?’
4
‘Brugge maar, een mooie stad en daar is vast veel info over te vinden.’
Mama en Lien zetten zich samen aan de computer. Waar beginnen ze te zoeken? Eerst in de Encarta-encyclopedie, daar vinden ze heel wat zonder ‘lost in space’ te raken, via knip- en plakwerk wordt in korte tijd een mooi informatief pakketje samengesteld, met illustraties! Nu nog even naar het web voor de evenementen van de dag, de cultuuragenda, een paar adressen en beschrijvingen van hotels…
Even een gevarieerd aanbod selecteren, aan het bundeltje toevoegen, uitprinten met de kleurenprinter en … klaar is Kees!
8u10. Lien vertrekt zoals altijd opgewekt naar school.
(Valcke, M. 2002. Mag ik op de computer?)
Met deze twee voorbeelden willen we aantonen dat elk instrument nuttig gebruikt kan worden, maar ook niet. Een smsje sturen naar huis om te zeggen dat je je bus gemist hebt, staat tegenover een volledige boekbespreking overnemen van op internet.
5 Beperkingen
Hieronder sommen we een aantal beperkingen op van het gebruik van de computer en het onlosmakelijk daaraan verbonden internet. De kritieken en beperkingen die hieronder zullen worden aangehaald, komen vaak op hetzelfde neer: ga bewust om met computergebruik. Kies wat je wel en niet doet en hoe je zal werken en spelen met de computer in het gezin.
Indien de computer en bijhorende programma’s, internet, chatten,…op een doordachte en gecontroleerde manier gebruikt worden, kan het heel wat mogelijkheden bieden aan kinderen om te leren en te ontdekken.
- Let op bij jonge kinderen: computers kunnen echte ervaringen met de werkelijkheid niet vervangen. Via vrije activiteit, buiten spelen, sporten en dergelijke doen kinderen belangrijke ontwikkelingservaringen op. Je kunt zelfs stellen dat kinderen jonger dan 7 jaar niet echt computers nodig hebben.
- Samen spelen en samen werken zijn belangrijk voor de sociale, emotionele en morele ontwikkeling van kinderen en jongeren.
Een computer, het internet, een chatbox en e-mail kunnen hiervoor geen vervanging zijn. Wel een versterking!
6 - Opletten dat evenwicht bewaard blijft, kinderen hebben ook
nood om buiten te spelen, zo kan hun vitamine D op peil gehouden worden.
Ook kinderen kunnen last krijgen van een ‘muisarm’: of een kind hier al dan niet last van krijgt, hangt af van hoe veel en hoe lang het op de pc werkt, inrichting van de werkplek, hoe snel je werkt, hard knijpen in de muis,…
1.1. Computer
Leren met de computer (Spelend leren)
Moeten we de computer verbieden voor jonge kinderen?
Kunnen (heel) jonge kinderen leren (door middel) van de computer?
Spelend leren of lerend spelen met de computer kan al op jonge leeftijd, maar dit zal nooit automatisch gebeuren. Het leren zal vooral naar voren komen wanneer de computer in een brede context wordt geplaatst. Ouders zijn heel belangrijk in deze context! Als ouder kan je namelijk vragen stellen, reacties uitlokken, meedoen,.. kortom ervoor zorgen dat je kind zijn spel expliciteert, vertelt over zijn ervaringen en over wat het doet.
Dit is de basis van leren. Het ‘delen’ van kennis biedt meer
7 zekerheden voor leren. Bovendien versterkt het de relatie tussen ouders en kind doordat je als ouder interesse toont voor wat je kind doet, meespeelt en mee kiest.
Verwacht niet eenzelfde effect wanneer je kind alleen een uur op de computer speelt. Computers zijn geen ‘wonderdozen’,
‘superleraren’ of ‘intelligente babysits’.
(Educatieve) Cd-rom’s
Wanneer we denken aan kinderen en computers denken we vaak meteen aan het internet, chatten,… . Maar je hoeft niet per se het internet op om te ‘leren’ met een computer. Er zijn voldoende zogenaamde ‘educatieve cd-rom’s’, onder andere denkspellen, avonturenspellen, zoekspellen, historische spellen, die de mogelijkheid tot leren bieden. Er zijn ook een heleboel cd-rom’s die specifiek gericht zijn op het inoefenen van schoolse vaardigheden zoals rekenen, taal, …
Wanneer je van plan bent een programma of cd-rom aan te schaffen die het ‘schoolse leren’ van je kind stimuleert, is het goed om ook eerst eens met de leerkracht van je kind te praten. Op die manier kom je te weten wat ze precies geleerd hebben, de manier waarop dit gebeurde,… Zo loop je minder risico dat je verwarring creëert bij je kind doordat bijvoorbeeld
8 oefeningen op de cd-rom op een andere manier worden voorgesteld dan in de klas.
Veel van dergelijke cd-roms bieden kinderen de mogelijkheid om via onmiddellijke bevestiging bij een juist antwoord of een (kleine) terechtwijzing bij een fout spelenderwijs tot ‘leren’ te komen. De manier waarop de bevestiging en de foutmelding worden gegeven zijn belangrijk voor de motivatie van het kind.
Kies daarom voor cd-rom’s waarbij er op een duidelijke manier een beloning wordt gegeven. Dit kan een leuk muziekje zijn, een tekening die vertoond wordt, een ‘digitaal cadeautje’ dat gekregen wordt,…
Tip: Probeer indien mogelijk te zoeken naar cd-rom’s waarbij er niet alleen aangegeven wordt dat een antwoord juist of fout is, maar waar bij een fout antwoord ook aangeven wordt waarom dat fout was en het kind de kans krijgt om opnieuw te proberen.
Niet alle zogenaamde educatieve cd-rom’s hebben een hoge kwalitatieve waarde. Bekijk daarom programma’s en cd-rom’s altijd eerst zelf: loopt het programma vlot, zit het logisch in elkaar, is de aanspreektoon op het niveau van mijn kind, zijn de oefeningen niet te moeilijk/makkelijk voor mijn kind, wordt er inhoud overgebracht,…?
9 Tip: vooraleer je een spel, programma of cd-rom koopt kan je ook eens aan de verkoper om uitleg vragen of op het internet informatie opzoeken.
De website http://www.ouders.nl/lsoftwar.htm bevat een heleboel besprekingen van spelletjes.
Welke software sluit aan bij kinderen?
- Kinderen worden graag uitgedaagd en zijn graag actief bezig.
Goede software biedt hen kansen om activiteiten te kiezen die aansluiten bij hun interessesfeer.
- Een goed programma stimuleert kinderen om op een actieve manier nieuwe dingen te verkennen, te verwerven, te verbeteren zoals het maken van een eigen verhaaltje of figuurtje, fantasie stimuleren,…
- Kinderen krijgen graag bevestiging bij hun acties en houden van succes, (een nieuwere wereld maken, een hogere score, een compliment krijgen, een moeilijker niveau).
- Kinderen lezen niet graag instructies.
- Kinderen wachten niet graag, niet te lang moeten wachten eer een nieuw scherm is ingeladen is een voordeel.
- Kinderen houden van het nieuwe en van het speciale.
10
1.2. Internet
Wanneer kinderen toegang hebben tot internet stellen ouders zich vaak een aantal vragen:
‘ Er zijn zoveel pagina’s te vinden op internet, hoe vindt mijn kind daar ooit zijn weg in?’
‘ Vragen naar betrouwbaarheid, wat er op al die pagina’s staat is dat wel correct, authentiek en te vertrouwen?’
‘ Tot welke sites heeft mijn kind allemaal geen toegang, welke sites mag een kind bezoeken, hoe stel je grenzen? Wat als mijn zoon/dochter ‘vieze’ sites bezoekt?’
‘ Kan ik verbieden om naar bepaalde sites te gaan?’
‘ Hoe kan ik mijn kind begeleiden op Internet’
Internetopvoeding
We spreken hier inderdaad van ‘opvoeden’ aangezien het internet een nieuw soort vaardigheid vereist van kinderen.
Namelijk het aanleren van een kritische houding bij het benaderen en bekijken van internetpagina’s. Als ouder is het niet mogelijk om continu alle sites inhoudelijk te controleren en te beoordelen. Daarom is het belangrijk om in de opvoeding kinderen stap voor stap te leren zelfstandig een kritische
11 houding aan te nemen. Je kan dit trachten te doen door je kinderen te leren zichzelf een aantal vragen te stellen.
Vooraleer je je kind kan helpen, begeleiden, grenzen stellen bij het gebruik van het internet is het belangrijk als ouder zelf ook op de hoogte te zijn. Te weten waarom kinderen zo graag op internet zitten, wat ze daar doen, een klein beetje verstand hebben van techniek (hoe zet ik een virusscan op mijn computer? …). Trachten op de hoogte te zijn, inzicht te hebben in de risico’s die het internet met zich meebrengt, zonder hierin te overdrijven. Onder risico’s wordt zowel juridische risico’s (wat mag wel en wat niet, vb downloaden van liedjes,…), tot sociaal- emotionele risico’s (waardoor kunnen kinderen van hun stuk raken) en veiligheidsrisico’s (zoals virussen en kinderlokkers).
Een interessante website over internet en hoe kinderen veilig online kunnen zijn is: http://www.vo.comeandgo.be/.
12 Wat doen kinderen op het internet?
Surfen en chatten
‘Tot welke sites heeft mijn kind allemaal toegang, welke sites mag een kind bezoeken, hoe stel je grenzen?’ Wat als mijn zoon/dochter porno/geweld sites bezoekt?’
Jonge kinderen vinden websites met seks en geweld vaak erg storend. Ze belanden er meestal per ongeluk en niet omdat ze ernaar op zoek zijn. Meestal gaan ze er vanzelf weer weg.
Oudere kinderen zoeken het dan soms juist op. Via bepaalde sites is ruw materiaal (oa. filmpjes met seks en geweld) gemakkelijk toegankelijk. Als uw puber dit bewust opzoekt, praat er dan in ieder geval over: vertel hem of haar wat u ervan vindt. Ook al zal dat weinig onmiddellijk effect hebben op hun gedrag, uw standpunt zal hen onbewust toch beïnvloeden in de manier waarop ze ernaar kijken. Probeer je kinderen niet te snel te veroordelen. Dit kan een tegengesteld effect hebben.
Wie zijn jonge kinderen wil behoeden voor seks en geweld, kan een Internetfilter installeren die ervoor zorgt dat er naar bepaalde sites niet gesurft kan worden.
13 Voorbeelden van internetfilters:
- NetNanny
- CYBERsitter - CyberPatrol - Safekidszone
- www.tueagles.com (enkel Engelstalig, filtert alle Engelstalige porno weg)
Cyberpatrol houdt wel ook nog een ‘oogje in het zeil’ bij het chatten. Zo houdt het programma de tijd in de gaten dat de gebruiker online is en voorkomt het dat er persoonlijke informatie (zoals creditcard nummers) worden ingevuld op een webformulier.
Let wel, een internetfilter kan helpen bij internet-opvoeding, maar deze zeker niet vervangen!
TIP: Je kan best je kinderen vertellen en aanleren of hen zelfs verbieden om hun vaste e-mail adres in te vullen op websites.
Dat scheelt een heleboel spam (ongewenste email, vaak reclame). Als het echt nodig is om een wachtwoord te kunnen verkrijgen, bijvoorbeeld voor het kunnen spelen van een internetspel, dan kunnen ze beter een tijdelijk e-mail adres
14 aanvragen bij een instantie als bijvoorbeeld Hotmail, en dat invullen.
De webcam
Het gebruik van de webcam wordt steeds populairder. Er zijn een heleboel voordelen aan het gebruik van de webcam.
Behalve dat het leuk is om degene met wie je kletst te zien (vb:
als papa in het buitenland zit voor zijn werk, is het mogelijk om met papa te praten en hem ook te zien), is het tegelijk ook een controlemiddel om na te gaan of diegene aan de andere kant wel is wie hij/zij zegt te zijn. Maar let op! Oudere meisjes hebben wel eens de neiging om hun vriendje een plezier te doen met een verleidelijke pose, al dan niet ontbloot. Sommige gaan hier, al dan niet onder druk, heel ver in en voeren zelfs seksuele handelingen uit voor de webcam. Praat hierover met uw kind: de beelden kunnen opgeslagen worden en in andere situaties misbruikt worden. Zo kunnen de beelden op Internet worden geplaatst en kunnen ze hun hele leven blijven achtervolgen.
TIP: Leer uw kind erop letten dat hij of zij de webcam uitzet na gebruik. Zo voorkom je dat er in een later stadium, wanneer je
15 vergeten bent dat de webcam nog aanstaat, onbedoeld beloerd kan worden.
Chatten en instant messaging (msn)
Een chatbox is een virtuele (schijnbare) ruimte waarin bezoekers samenkomen om met andere mensen te babbelen.
Iedereen heeft hier toegang toe en meestal is er nauwelijks controle op wat er gebeurd.
Aan het chatten zijn een aantal gevaren verbonden, alleen zien kinderen deze niet altijd. Zo gaan kinderen in hun naïviteit soms persoonlijke informatie geven aan onbekenden. Informatie die op het eerste zicht onschuldig lijkt zoals waar ze naar school gaan, welke hobby’s ze hebben, in welke vereniging ze zitten,...
Maak uw kind ervan bewust dat er mensen zijn die niet altijd even goede bedoelingen hebben en deze informatie kunnen misbruiken. Tieners begrijpen meestal wel dat het gevaarlijk is om privé-gegevens openbaar te maken en dat het gevaarlijk is afspraken te maken met onbekenden, maar tussen weten en doen ligt wel degelijk nog een verschil. Herhaal daarom ook regelmatig aan uw kind dat ze dit niet mogen doen en waarom niet.
16 Omwille van deze redenen zijn msn, facebook, netlog,…
veiliger. Het zijn systemen waarmee ze zelf kunnen bepalen met wie ze chatten. Ze kunnen namelijk alleen communiceren met de mensen uit hun eigen contactenlijst, mensen die ze hier zelf aan toegevoegd hebben. De enige omstandigheid waarin er een onbekende op de contactenlijst kan komen, is als een kind die persoon zelf heeft toegevoegd. Kinderen moeten dus wel leren hier zorgvuldig mee om te gaan.
Chattaal
Kinderen en jongeren gebruiken, wanneer ze chatten of sms’en vaak een vreemd taaltje. Ouders maken zich hierover wel eens zorgen in de aard van: ‘gaan ze niet verleren om goed te schrijven?’. In de praktijk blijkt dat dit niet nodig is: kinderen verzinnen gewoon graag een eigen taalgebruik om zich te onderscheiden, het is een spel. Inmiddels blijkt dat het stilaan weer cooler is om gewoon Nederlands te schrijven. Maak er uw kinderen wel attent op dat ze bij het schrijven van e-mails en gewone brieven geen chattaal gebruiken. Uit onderzoek blijkt namelijk dat e-mails die geschreven zijn in goed Nederlands beter gelezen worden, dat de inhoud meer aandacht krijgt en de schrijver serieuzer genomen word?
17 TIP: jonge kinderen kunt u verbieden om te chatten in openbare chatboxen. Op een bepaald moment heeft verbieden geen zin meer en kan het zelfs een omgekeerd effect hebben.
Dan is het belangrijker dat je weet welke chat-boxen ze bezoeken. Praat over chat-ervaringen, zonder onmiddellijk uw oordeel te geven. Zo raak je snel op de hoogte wat er speelt en heeft u de kans te vertellen over de gevaren zonder dat het kind zich bekritiseerd voelt. Ga zelf ook eens naar zo’n chat-box en kijk bij de beoordeling ervan of kinderen de mogelijkheid hebben om snel met een beheerder (operator) in contact te komen. Leg uw kinderen uit dat ze de operator kunnen inschakelen om vervelende ervaringen te melden en dat het geen schande is om dit ook daadwerkelijk te doen. Probeer ook zelf eens te msn’en.
Pesten
Bij zogenaamd ‘digitaal’ pesten denken we meteen aan zogenaamde ‘haatmail’ waarbij kinderen intimiderende of beledigende mailtjes, sms’en krijgen. Maar ook het plaatsen van berichtjes, foto’s,…op internet kan gebeuren. Een derde pestmethode is het online bestellen van producten voor iemand anders.
18 Het is belangrijk dat je aan je kinderen verteld dat ze hierover kunnen praten.
De gevolgen van systematisch anoniem pesten via internet zijn voor het slachtoffer vaak ernstiger dan volwassenen vermoeden. Dat heeft te maken met het anonieme ervan: je weet niet wie het doet (het kan iedereen zijn) en dat versterkt je gevoel van onveiligheid enorm. Het gepeste kind kan zich ook niet verweren tegen de dader en moet iedereen gaan verdenken. Een ander kenmerk dat digitaal pesten zo bedreigend maakt, is dat het de veilige omgeving van de eigen privésfeer binnendringt.
Schakel bij steeds terugkerende dreigmail de school in. Scholen weten niet altijd wat ze ermee aan moeten, maar het is wel belangrijk dat ze weten wat er speelt om hun beleid te kunnen ontwikkelen. Sommige scholen hebben reeds een vertrouwenspersoon die op de hoogte is van pesten en ‘digitaal pesten’.
Wat kun je doen bij problemen?:
- Blokkeer de afzender van ongewenste e-mail.
- Bewaar de berichten: Ze kunnen immers later eventueel dienen als bewijsmateriaal.
- Probeer de dader op te sporen.
19 - Indien systematisch kan u overwegen naar de politie te
stappen.
Welke sites zijn goede sites?
Het is als ouder niet altijd even makkelijk om te bepalen wanneer een bepaalde site nu ‘goed’ is. Hieronder staan een aantal criteria vermeld die kunnen helpen bij het beoordelen en selecteren van sites en software:
- Wat is de opvoedende waarde?: Welke taal wordt er gehanteerd? Is er sprake van discriminatie? Leert de inhoud mijn kind iets bij?
- Veiligheid, gebruiksvriendelijkheid en taalgebruik: Wordt er gevraagd naar persoonlijke gegevens? Is het betalend? Vlot leesbaar?
- Inhoud: Staat het doel van het spel aangegeven? Realistische verwachtingen?
- Betrouwbaarheid: Expertise van anderen? Duidelijk wie verantwoordelijk is voor de website? Zijn de gegevens op de website te controleren? Hoe up to date zijn de links?
20 ALGEMENE TIPS:
- Druk uw kinderen op het hart nooit, maar dan ook echt nooit hun wachtwoord aan iemand te geven. Zelfs niet aan hun beste vrienden.
- Wie op de hoogte wil blijven van de wetgeving rond internet kan terecht op www.Netkwesties.nl
- Leer uw kinderen nooit bijlagen (attachments) te openen.
Enkel in uw bijzijn of na overleg.
- Internetgebruik bij kinderen is problematisch als het ten koste gaat van andere bezigheden, zoals huiswerk maken, spelen met andere kinderen, interactie met de andere gezinsleden en hobby’s. Als een kind het gevoel heeft dat het leven online beter is en meer voor hem betekent dan het leven buitenshuis, dan is er iets mis. Let op signalen als extra prikkelbaarheid wanneer de computer niet beschikbaar is, en humeurig gedrag dat niet meer overgaat.
- Laat je kind zo veel mogelijk zelfstandig internetten, maar zet de PC wel in een gemeenschappelijke ruimte of op een goed zichtbare plaats. Zo heb je meer zicht op het internetgedrag van je kind (of kinderen). Je bent in de buurt om te helpen als er iets vervelends gebeurt.
21 - Maak bij discussies over computergebruik steeds de vergelijking
met de ‘echte' wereld. Wat ze in de werkelijke wereld als ‘not done' beschouwen, moeten zij dan ook niet op internet doen.
Leer kinderen respect hebben voor elkaar. Internet geeft een vals gevoel van anonimiteit en jongeren durven dan meer omdat ze geen reacties zien.
Leuke kindersites:
www.kidcity.be www.wapiti.be www.kinderlines.be www.kidsplanet.nl www.sesamstraat.nl
22
2. Televisie
Mag mijn kind overdag TV kijken?
Hoeveel uur per dag mag ik mijn kind tv laten kijken?
2.1. Invloed van televisie
Kinderen laten zich gemakkelijk beïnvloeden door de televisie en computerspelletjes. Veel meer dan door een boek kunnen ze er zichtbaar plezier aan beleven en laten ze er hun spelgedrag door leiden. Maar van de televisie en computer kunnen ze ook eerder onrustig worden of zich wilder of agressiever gaan gedragen. Kinderen kijken nu eenmaal nog niet met dezelfde ogen als volwassenen; soms gaan de programma’s nog te snel voor ze (ondertiteling!!); soms kunnen ze nog niet voldoende onderscheid maken tussen fantasie en werkelijkheid; en soms weten ze nog te weinig van de grote mensenwereld om alle informatie goed te kunnen plaatsen.
Negatieve effecten
De meeste negatieve effecten van televisie hebben niet zo zeer te maken met hoe lang kinderen kijken of computeren, maar met wat ze zien of wat ze spelen. Volgens wetenschappers
23 staat het nu wel vast dat geweldbeelden kinderen kunnen schaden. Hoe groot het effect van het geweld is, hangt vooral af van de kinderen, en van hoe het mediageweld wordt getoond. Mediageweld kan drie soorten effect hebben: 1) angstig reageren, 2) afstompen, en 3) gewelddadig gedrag vertonen.
Mediageweld werkt niet automatisch op kinderen in! Sommige kinderen laten zich makkelijker beïnvloeden dan andere. Uit onderzoek weten we dat de invloed van mediageweld het grootst is bij:
- jongere kinderen (zij kunnen het geweld en de gevolgen nog niet goed in een context plaatsen);
- jongens (die hebben vaak een grotere voorkeur voor geweld en actie en worden minder snel bang);
- kinderen die smullen van geweld (zij leven zich meer in de helden in en keuren het geweld eerder goed);
- minder vaardige kinderen (kinderen die het op school wat minder goed doen en psychisch onzekere kinderen hebben vaak meer moeite afstand te nemen van het getoonde geweld).
Zolang kinderen met beide benen op de grond staan en weten dat het maar een film of een spelletje is, hoeven opvoeders niet
24 ongerust te zijn. Maar als kinderen die grenzen niet kennen moeten ouders serieus rekening houden met geweldeffecten.
Gelukkig kunnen ouders de effecten van geweldbeelden beïnvloeden. Zo nu en dan een kritische opmerking als het er wel erg hard aan toe gaat, kan de media-effecten tegengaan.
Daarnaast kunnen ouders een oogje in het zeil houden op het soort speelgoed dat in huis komt (agressief of niet) en het voorbeeld geven dat er ook niet-agressieve programma’s en spelletjes zijn.
2.2. Tips voor thuis
Hoe lang en wanneer?
- Help kinderen een kijk- en speelplan te maken voor elke dag;
hoe lang, wat en wanneer? Als u het niet eens bent met hun keuzes, leg dan uit waarom en help bij andere keuzes.
- Spreek met de kinderen van tevoren af hoeveel tijd ze maximaal per dag of per week naar de televisie mogen kijken.
Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor computeren en internetten.
- Gebruik de videorecorder om het kijken bij te sturen. Als een programma op een lastig moment wordt uitgezonden hoeft het eten of de bedtijd niet aangepast te worden.
25 Eigen codes
- Maak er een gewoonte van om op het Kijkwijzeradvies te letten; op de meeste dvd’s, spelletjes, films en programma’s staat een pictogram. Dit pictogram geeft aan voor welke leeftijd het spel, film, programma bedoeld is en of er geweld, seks,... in voor komt. In onderstaande tabellen vindt u een overzicht van de gebruikte pictogrammen en hun betekenis:
= Niet schadelijk/Alle Leeftijden = Angst = Let op met kinderen tot 6 jaar = Seks = Let op met kinderen tot 12 jaar = Discriminatie
= Let op met kinderen tot 16 jaar = Drugs- en alcoholmisbruik
= Geweld = Grof Taalgebruik
( overgenomen van http://www.kijkwijzer.nl/)
26 - Neem nieuwe programma’s op video op en speel spelletjes
eerst zelf, om te zien of het leeftijdsadvies past bij uw kinderen;
- Leg kinderen uit welk soort programma’s of spelletjes niet goed voor hen zijn, en waarom.
Samen kijken
- Net als bij de computer kan de televisie niet gezien worden als een babysit. Het is belangrijk dat je samen met je kind kijkt.
Vooral jonge kinderen genieten nog het meest wanneer ze samen met een ouder kunnen kijken en hierover kunnen praten. Als je samen kijkt voelt je kind zich veel meer op zijn gemak, kan het bijvoorbeeld dicht bij jou kruipen als het te spannend wordt. Ook zal het jouw reacties observeren en ‘leert’
het kind het programma ook beter te volgen.
- Wees voorzichtig met een eigen televisie of computer op de kinderslaapkamer; als ze alleen kijken heeft u er als ouder minder zicht op.
27 Wees mediabewust
- Als kinderen vragen of ze mogen kijken of spelen, zeg dan niet automatisch ja of nee, maar vraag wat ze willen zien of spelen.
Kinderen leren hierdoor bewuster kiezen;
- Maak vergelijkingen tussen situaties op televisie en in de werkelijkheid (bij allerlei soorten programma´s: films, tekenfilms, reclamespots en reportages). Wat kan helemaal niet, wat kan wel (maar ver weg) en wat kan bij kinderen in de buurt?
Praat en luister
- Laat kinderen vertellen over hun gedachten en gevoelens bij programma´s en spelletjes die hen boeien. Zo komt u erachter of ze die met de nodige afstand kunnen bekijken, of dat ze er teveel in opgaan;
- Bespreek eens hoe ruzies of problemen op televisie of in spelletjes worden opgelost. Op welke andere manieren het ook had gekund.
28 Geef het voorbeeld
Programma’s of computerspelletjes die niet voor kinderen zijn, kunt u het best zelf bekijken of spelen op momenten dat er geen kinderen in de buurt zijn.
29
3. Lezen (boeken en stripboeken)
Ook hier, hoewel men daar niet meteen aan zou denken, is het goed je steeds af te vragen of een (strip)boek wel geschikt is voor jouw kind.
Hiermee bedoelen we: zijn de tekeningen niet te ingewikkeld, niet teveel tekst, komt er geen geweld in? Sommige stripboeken kunnen, soms tegen de verwachting in, gewelddadige en expliciete tekeningen bevatten. Ook bij (strip)boeken geldt de tip steeds eerst zelf het boek eens door te nemen.
Voorlezen
Voorlezen is meer dan zomaar lezen uit een boek. Het gaat vooral om het inspelen en reageren op de kinderen. Voorlezen doe je met je gevoel, je stem, je handen en je ogen. Voorlezen speelt een belangrijke rol bij het spelenderwijs verkennen van taal. Kinderen leren tijdens het voorlezen hoe je met boeken omgaat. Je kan al vroeg (ongeveer 1,5 jaar) starten met voorlezen, je moet zeker niet wachten tot je kind zelf kan lezen.
Je kind ontdekt door te worden voorgelezen bijvoorbeeld dat je leest van links naar rechts en dat je naar letters kijkt als je voorleest.
30 Meertalige gezinnen:
Veel meertalige kleuters spreken thuis een andere taal dan op school. Of de mama spreekt een andere taal dan papa,… Het is belangrijk dat kinderen dan in beide talen worden voorgelezen.
Ze groeien op met beide culturen en die moeten ook allebei een plaats krijgen. Er bestaan een aantal vertaalde prentenboeken, en prentenboeken waarin de tekst in twee talen staat.
Vb: ‘Een ijsbeer in de tropen’ van Hans de Beer ‘Woeste Willem’ van Schubert
Beide zijn in het Arabisch en het Nederlands verschenen.
Vb: ‘In de stad/Na cidade’ van Wim hofman.
Voor meer tips en informatie rond meertaligheid verwijzen we u graag naar onze brochure ‘Multiculturaliteit en meertaligheid’.
Wat is nu een goed boek om voor te lezen?
Of een boek aanslaat hangt natuurlijk af van kind tot kind, maar er zijn een aantal dingen waar je op kan letten als je een boek koopt of uitleent.
Sluit het aan bij de belevingswereld van mijn kind? Hiermee wil men niet zeggen dat het verhaal zich bijvoorbeeld niet in een ander land mag afspelen ofzo, maar wel dat de
31 belevenissen van het hoofdpersonage herkenbaar zijn voor je kind. Een duidelijke verhaallijn is belangrijk. Het is voor een jong kind nog moeilijk zijn aandacht erbij te houden. Er moeten in het verhaal dus niet te veel zijwegen worden genomen anders raakt je kind de draad kwijt. In een ideaal prentenboek vullen tekst en illustraties elkaar aan, de plaatjes voegen iets toe aan de tekst. Kijk of de plaatjes zelf ook mooi zijn en goed gemaakt. Vraag jezelf af of je kind ze de moeite waard zal vinden om steeds weer te bekijken. Kijk voor je een boek koopt of uitleent eens naar wat de inhoud van het boek is, waar gaat het over? Het kan zijn dat het boek over iets gaat dat jij nog niet met je kind wil bespreken. En tenslotte is het nog aan te raden aandacht te hebben voor de taal waar het boek in geschreven is. Deze moet juist zijn en liefst aansluiten bij het niveau van het kind.
Tips die het voorlezen nog leuker kunnen maken:
- Voorlezen als rustpunt: elke ouder weet hoeveel er op één dag gebeurt en hoe druk je het hebt. Voorlezen is een goede manier om samen even tijd voor elkaar te hebben.
- Afwisseling: probeer je kleuter uit heel verschillende boeken voor te lezen, niet alleen prentenboeken, maar ook uit
32 verhalenboeken, of uit één doorlopend verhaal. Zo kun je samen ontdekken, waar je kind het meest van houdt.
- Herhaling: Eens je een (prenten)boek gevonden hebt dat je kind leuk vindt, lees het dan gerust een aantal maal voor.
Herhaling kan een kind helpen de structuur van het verhaal te begrijpen en het einde te voorspellen.
- Rijm en versjes: het is leuk om regelmatig versjes voor te lezen. Ze zijn goed voor de ontwikkeling van het taalgevoel van je kleuter. Door het horen van rijm, zal hij/zij bijvoorbeeld straks makkelijker leren lettergrepen te onderscheiden.
33
Hulp of informatie nodig?
Solidariteit voor het Gezin – Afdeling Hopon A.&M. Hellinckxstraat 45 – 1083 Ganshoren Tel.: 02/421.79.91 - E-mail: hopon@svhg.be - www.solidariteit.be
Meer lezen?
Voor ouders en hulpverleners
Televisie, kinderen en ouders.
Baeten, M. Stichting Jeugdinformatie Nederland, Utrecht.
Waar kijken ze naar? Baby’s en peuters. Letterie Martine, Nikken Peter & Walker Annemarie. Uitgeverij Zwijsen Algemeen, Tilburg.
Waar kijken ze naar? Kleuters. Letterie Martine, Nikken Peter & Walker Annemarie. Uitgeverij Zwijsen
Algemeen, Tilburg.
Kind en Media: Weet wat ze zien. Nikken Peter. Boom, Amsterdam.
Computerspel, kinderspel? Rijkse C. Stichting Jeugdinformatie Nederland, Utrecht.
34
Mag ik op de computer?Computers en het internet in de opvoeding. Valcke MartinUitgeverij Lannoo.
Kinderen en internet. Gids voor ouders, leerkrachten en hulpverleners. Valcke Martin en De Craene, B.Uitgeverij Lannoo.
Vierkante ogen: Opgroeien met tv en pc. Valkenburg, P.
Balans, Amsterdam.
Beeldschermkinderen: Theorieën over kind en media.
Valkenburg, P. Boom, Amsterdam.
Kinderen en televisie: tegengestelde belangen? Van Gils Jan en Bosscher Martin.Uitgeverij Garant.
Mijn kind online. Hoe begeleid je je kind op Internet?
Pardoen Justine en Pijpers Remce. Uitgeverij SWP Amsterdam.
Websites
www.jeugdinformatie.nl (over jeugd en opvoeding)
www.maki.nl (over kinderen, internet en computerspellen) www.kinderkast.nl (kinderen geven hun mening over het televisieaanbod)
www.sjn.nl (adressen en informatie over opvoedingsvragen) www.ouders.nl (vragen en tips van en voor ouders)
www.teleacnot.nl (over de programma´s van teleac/not)
35 www.waarkijkenzenaar.nl (over media-opvoeding)
www.zappouders.nl (informatie van de publieke omroep over televisie en kinderen)
www.cam-ascor.nl (over kinderen, adolescenten en media) http://www.vo.comeandgo.be/ (een website voor ouders, opgericht door de Gezinsbond en Child Focus. Men kan hier handige opvoedingstips terug vinden rond chatten, internet, surfen en weblogs)
http://www.kijkwijzer.nl/ (website met info over televisie en geschiktheid van programma’s)
Bovenstaande boeken en websites werden gebruikt bij het opmaken van deze brochure.
Deze boeken kunnen bij ons uitgeleend worden in onze bibliotheek.
Deze brochure is een realisatie van Solidariteit voor het Gezin.
