IN DIT NUMMER 317
318 Column: Politiek en christelijk geloof door mr. W. F. de Gaay Fortman
320 KERK E'l POLITIEK- WEDERZIJDSE VERW ACHTINGEN
120 122 l24 126 12l) Bl
m
135
:m:
141 147 )4l) 151 155
"Hoe vindt u. die een specifieke verantwoordelijkheid draagt binnen de kerken. dat christelijke politici te werk moeten gaan'J Wat verwacht u persoonlijk van hen. en wat niefl Waarin bent u teleurgesteld. welke hoopvolle ontwikkelingen signaleert u'J Op welke wi jze en wanneer dient de kerk zich tot de politick te richten'1 Wanneer en op welke wijze dienen kerken te worden aangesproken door christelijke politieke partijcn'1' Deze richtinggevende vragen zijn mutatis mutandis ook gesteld aan hen die zich als politicus rekenschap geven van wat binnen de kerken leeft.
Over deze vragen hebben de volgende personen bijdragen geschreven. die in dit nummer ZIJn opgenomen:
mgr. R.Ph. Biir 358 nzr. P. Ingwersen
A.l. Berkhout 360 mevrouw G. Jongeneel-Slokker H.C.A. Brautigam 363 mevrouw C. W. M. Jongma-Roelants mevrouw drs. W.A.E.G. Bus 365 mevrouwdr. M.A.M. Klompe ir. N. Buijsert 368 drs. A.J. van der Meer
mcvrouw 1. van Decmter-Salomons 371 mevrouw G. W. van Momfrans-Hartman dr. A. Dekker 373 mevrouw M. E. Chr. E. Nagel-Cornelissen drs. L. P. Dorenhos 376 dr. A. Noordegraa{
prof. dr. W. Goddijn 381 prof. drs. R. van Rossum G. C. de Groot 385 mevrouw A. C. Schilthuis-Stokvis P. G. Hcemskerk 388 mr. F. H. M. van Spacndonck
drs. E. Heerma 390 mevrouw drs. T. L E. Strop-von /vfeyenfcldt prof. dr. F.J. Heggen 392 mcvrouw drs. G. T. Willcmsma
A. Hordijk 395 drs. J.A. Zijlstra
\99 Eenheid en verdeeldheid
door mr. Y.E.M.A. Timmerman-Buck, redactiesecretaris
Op vcrzock van de redactic geeft de redactiesecretaris ccn eerste analyse van de in dit nummcr opgcnomcn artikclcn.
CHRISTLN IJEMOCRA TISCHE VERKENNINGEN 7-X.X4
COLUMN
Politiek en christelijk geloof
Wie binnen het verband van een christe- lijke partij politick bezig is. is kwetsbaar- der dan zij, die hun politieke bezigheid verrichten vanuit een partij. die als zoda- nig geen relatie legt tussen politick en geloof. Zowel in de pers als voor radio en televisie wordt tel kens weer naar aanlei- ding van politieke besluiten. waaraan het CDA heeft meegewerkt of die door be- windslieden of Kamerleden van het CDA zijn voorgesteld. gevraagd: Vindt U dat nu christelijke politick?
lnderdaad is een christelijke partij tel- kens weer een waagstuk. Het is niet toe- vallig, dat Abraham Kuyper in de namen van de partij en de universiteit. die hij stichtte, de aanduiding 'christelijk' ver- meed. Men schrijft aan christelijke orga- nisaties de pretentie toe zeker te weten wat het Evangelic in een bepaalde situa- tie eist. Wat !eden van een christelijke partij doen of nalaten wordt niet aileen de betrokken politicus, maar in ruimere zin het christendom aangerekend.
Oat een christelijke partij zou menen zeker te weten wat vanuit het Evangelic op politick gebied gezegd en gedaan moet worden, is uiteraard dwaasheid. In het verwijt ligt wei cen waarschuwing.
Wie als lid van een christelijke partij spreekt of handelt. moet voorzichtig en sober zijn in de wijze, waarop hij zijn standpunt uiteenzet. Tussen de aanwij- zingen, die het Evangelic voor het men- senleven geeft. en concrete maatrcgelen ligt een meestallange weg van menselijke -en dus feilbare- denkprocessen. Ook
CHRISTEN DEMOCRA TISCHE VERKENNINGEN 7-X'R~
voor de politick geldt. dat wij slechts ten dele kcnnen. Oat moet tot bescheiden- heid in onze presentatie stemmen. De
!eden van een christelijke partij zien haar als een middeL dat hen kan helpen in de politick hun Heer te volgen. Oat bete- kent in eenvoud dienen. want de Heer kwam in de wereld nict om gediend te worden, maar om te dienen. En de disci- pel is niet meer dan zi j n Meester.
Een christelijke partij mag zich niet ge- dragen alsof zij het monopolie heeft van wat naar de orde van het Evangelic voor het politieke handelen geldt.
Aileen a! het feit. dat in de beide Kamers meer zich noemende christelijke partijen vertegenwoordigd zijn, dwingt tot be- scheidenheid. Voorts zijn er tal van men- sen. die met overtuiging een relatie leg- gen tussen geloof en politick den ken en handelen. maar de christelijke partij als middel om aan die overtuiging vorm en inhoud te geven, verwerpen. Aan contac- ten met hen heb ik vaak als lid van de Eerste Kamer en als minister vee! gehad.
Een discussie over de vraag. of men a!
dan niet tot een christclijke partij moet of mag behoren. is onvruchtbaar en leidt tot verwijdering. De discussie over de door- braak in de jaren na de bevrijding heeft daarvan overvloedig bewijs geleverd. Wij moeten de politieke discussie voeren aan de hand van verschillen over de oplossing van concrete politieke strijdpunten.
De handwijzer voor het doen van poli-
COLUMN
tieke keuzen vindt het CDA in zijn Pro- gram van Uitgangspunten. Ook een der- gelijk program draagt hct stempel van de tijd, waarin hct ontstaan is. In de dage- lijkse praktijk zal het tclkens weer geac- tualiseerd en nieuw gelnterpretcerd moe- ten worden.
Om het anders te zeggcn: men kan niet vgJstaan met ccn simpele verwijzing naar een of andere paragraaf van het Pro- gram. Men zal de situatie van het ogcn- blik goed moeten analyseren en dan moe- ten nagaan. hoe het Program in die actua- liteit kan hclpen een oplossing te vindcn.
In die richting wijst het sterke begin:
'Het CDA aanvaardt het Bijbels getuige- nis van Gods beloften, daden en geboden als van beslissende betekenis voor mens, maatschappij en overheid. Het CDA richt zich naar dat getuigenis met de in- tentie steeds te zoeken naar de betekenis van het Evangelic voor het politieke han- delen' (hoofdstuk I, 1).
In dit begin van het Program ligt ook de sleutel voor de verhouding van onze par- tij tot de kerk. Want het is de kerk. die de eeuwen door het vocrtuig van het Evan- gelic in de wereld is. Zij verkondigt het in Jezus Christus verschenen heil voor de enkele mens en voor de wereld. Zij roept op tot persoonlijke en maatschappelijke vernieuwing.
Daarom kan ik nict begrijpen, dat !eiders van een christelijke partij bij kerkelijke uitspraken. die hen politick niet zinnen, snel klaar zijn om te zeggen, dat de kerk
CHRISTEN DEMOCRATISCIIE VERKENNINGEN 7-R'H4
319
W.F. de Gaay Fortman
haar grenzen overschrijdt. Men zou eer- der geneigd moeten zijn het woord van de kerk eerst nauwgezet te overwegen, juist omdat de kerk geroepen is het getui- genis van Gods beloften, daden en gebo- den telkens in nieuwe omstandigheden te doen horen. Wei geldt altijd, dat de kerk de verantwoordelijkheid van de politicus niet kan overnemen en dat deze haar niet kan overdragen. Bij het ncmen van zijn beslissingen staat de politicus, hij zij be- stuurder of volksvertegenwoordiger, ai- leen voor God.
Tenslotte, een christelijke partij gaat het bij het bepalen van haar koers in de eerste plaats om waarheid en waarachtig- heid, niet om succes (Andre Bieler, Une politique de !'esperance, Geneve, 1973).
KERK EN POLITIEK-WEDERZUDSE VERW ACHTINGEN 32(
Mgr. R. Ph. Bar is bisschop van Rotterdam.
Wat kan de R.K. Kerk van het CDA verwachten?
De zeer algemene vraag: 'Wat kunnen Kerken van politieke partijen verwach- ten?' is interessant maar te theoretisch om in kort bestek beantwoord te kunnen worden. Vandaar een meer concrete vraag als uitgangspunt voor deze bij- drage.
De R.K. Kerk, zeker sinds Vaticanum II, erkent de eigen verantwoordelijkheid van het politieke niveau in de samenle- ving. Anderzijds weet de Kerk dat zij zelf midden in en duidelijk voor de we reid is, gewild door haar Heer, zodat de heils- boodschap een directe relevantie heeft voor aile levensgebieden, dus zeker ook voor de politick. Een politieke partij die in a! haar activiteiten aansluiting zoekt bij de R.K. Kerk is dan ook denkbaar.
Maar het CDA is zo'n partij niet. Aller- eerst is zij 'algemeen christelijk' in haar opzet, terwijl het christendom bestaat uit verschillende heel duidelijke vormen, in Kerken en groepen belichaamd die zeer verschillend zijn. Algemeen christelijk kan dus aileen datgene zijn waar die allen het over eens zijn, en dat is een zeer onzeker en wisselvallig gegeven! Katho-
CHRISTEN DEMOCRATISC:HE VERKENNINGEN 7-R/R4
liek is in ieder geval meer dan algemeen christelijk, dat behoeft geen betoog.
Vervolgens is de doelgroep van het CDA de gehele samenleving onder het opzicht van de ordening volgens de wens van de burgers (of beter nog: de kiezers), terwijl de R.K. Kerk de boodschap uitdraagt en het heil verkondigt in opdracht van haar Heer met het oog op de heiliging en bekering aan diezelfde doelgroep. Een nogal verschillende opdracht! Het zou geheel onterecht zijn te veronderstellen dat het niet vee! verschil uitmaakt omdat beiden het goede bedoelen en het beste met de mensen voor hebben. Het goede en het beste kunnen namelijk in de twee genoemde optieken van Kerk en Staat een geheel andere inhoud hebben. Net zoals het natuurlijk dwaasheid is om te veronderstellen dat aile Kerken en chris- telijke groeperingen hetzelfde zijn omda1 er toch maar een God is.
De conclusie is voor de hand liggend: de R.K. Kerk als zodanig verwacht van het CDA als politieke partij niet vee! omdat dat ook niet de bedoeling kan zijn gezien de opzet van het CDA. Concrete voor-
J .I
1
n
KERK E:"' POLITIEK-WEDERZI.JDSE VERWACHTINl;E:"'
hcclden van het uiteengaan van R. K. leer en mening van de partij kent icdereen voldoende.
lets anders is hct om te vragcn of de R. K.
Kcrk iets kan vcrwachtcn van katho- lickcn in hct CDA? Op dezc vraag is hct antwoord namelijk wat mij hctrcft posi- tief. Bedocld zijn wei uitsluitcnd die ka- tholiekcn die met ovcrtuiging in de Kerk staan en niet dicgcnen die aangcven ka- tholick ·van huis uit' te zijn of icts derge- lijks.
Dit moet duidclijk gezegd worden omdat cr te veelvuldig door deze mcnscn ver- warring wordt gesticht ten aanzien van de leer en de discipline van de Kcrk die zij ofwel nict kennen ofwel afwijzcn op sub- jectieve gronden.
Maar de loyale katholieken kunncn heel vee I doen. Allerccrst door de Boodschap van heil ingang tc doen vinden. tot zegen van heel hct volk waarvoor die bood- schap bedoeld is. Ook wannccr dat niet in de volheid gclukt vanwegc 'de hard- heid des harten· in onzc Ncderlandsc sa- menlcving die zo ontkerstend is en zo aan het afglijden (wic gebruiktc voor het eerst het woord verlocdcring?)- dan nog mag er in opdracht van de Hecr der Kerk worden gewaakt en gewcrkt om het hcstc ervan tc maken. Oat kan in samcnwer- king met andere christenen. en het kan bemoedigcnd zijn elkaar in deze terzijdc te staan.
In dit laatste schuilt cchter het zccr grote en reclc gevaar van het genocgen nemen met hct best haalbare. om dat dan tc canoniseren als het 'best ook gocde' of als het (\\ijfclachtige 'algcmecn christclij- ke·.
<I IRIS II N Ill MOCRATISCIII \I RKLNNIN( il N c·K K~
Als ovcrhcidsmaatrcgclcn niet in ovcr- eenstcmming zijn met de leer en de disci- pline van de Kerk dan moet dat worden gczcgd. opdat katholicken wetcn dat de Heer mcer van hen vraagt dan van nict- of anders gelovenden. Dit klinkt wat merkwaardig in ecn tijd waarin allcs moct kunnen en alles 'voor mij mag'.
Maar dat is niet de wcg van heilighcid die de Heer ons is voorgegaan en waarop wij Hem uit licfde volgcn. Yandaar dezc uit- spraak.
Tenslottc: Het is ccn troost tc wctcn dat katholicken hct aandurven om in de poli- tick tc staan en daar vcrantwoordclijk- heid aanvaarden. Zo klinkt de Bood- schap ook op dat nivcau. Zij hehbcn echter de plicht om hun gcluid dan ook af te stem men op die Boodschap en zelf er naar te Ieven. Dan grocit vertrouwcn in hun werk. ook al zullen zij om hierhoven aangegcvcn redenen dikwijls nict kunnen realiscrcn wat het hcstc is.
Zo ook kan een politick samenwcrkings- verband van christcncn aanbcvcling ver- dicncn hoven andere verbanden. omdat er vcrtrouwen kan bcstaan in christenen die wcrkclijk ernst makcn met hun res- pcctievelijkc Kcrken (dat is meer dan hct vage ernst maken met hun geloof. dat immcrs aileen in concrete Kerken gestal- te krijgt!) en die om die red en clkaar opzockcn. De opgavc is niet gering. maar schoon. En de Kcrk bidt. dat 'de Hecr gcnadig neerzict op hen die over ons gcsteld zijn'. Moge dat ook voor onzc manncn en vrouwcn in de politick de enigc inspiratic zijn.
KERK EN POLITIEK-WEDERZIJDSE VERWACHTINGEN 32
A.J. Berkhout is burgemeester van de gemeente Putten. Van 1978-1982 was hij voorzitter van de CDA -Statenfractie Gelderland.
Kerk en overheid
De discussies over de houding van de Kerk en de overheid jegens elkaar· heb- ben menigeen bezig gehouden. en in de toekomst zal dat ongetwijfeld niet veran- deren.
Dit is begrijpelijk. immers de Kerk heeft een indringende boodschap voor de sa- menleving. Voor de inrichting van die samenleving weet de overheid zich in be- langrijke mate verantwoordelijk. Boven- dien maakt de Bijbel regelmatig gewag van de houding die van christenen wordt verwacht ten opzichte van hen die met macht zijn bekleed. In Spreuken 8:15 en 161ezen we: 'Door Mij regeren de konin- gen en verordenen de machthebbers recht. Door Mij heersen de vorsten en de edelen, al de rechters der aarde'.
In het Nieuwe Testament schrijft Paulus nog concreter waaraan de overheden hun macht ontlenen: 'Ieder mens moetzich onderwerpen aan de overheden die bo- ven hem staan. Want er is geen overheid dan door God en die er zijn. zijn door God gesteld ... Zij staat immers in dienst van God, U ten goede' (Rom. 13: I, 4).
De beide bijbelgedeelten zijn mede van invloed geweest op de tekst van art. 3o
CHRISTEN DEMOCRA TISCHE VERKENNINGEN 7·XIX4
van de Nederlandse Geloofsbelijdenis waarin we onder meer lezen: 'Wij gelo- ven dat onze goede God uit oorzaak der verdorvenheid des menselijken geslachts koningen. prinsen en overheden veror- dend heeft: willende dat de wereld gere- geerd worde door wetten en politien. op- dat de ongebondenheid der mensen be- dwongen worde en het alles met goede ordinantie toega ·.
Voor de overheid is het vooral in het verleden niet eenvoudig geweest te bepa- len wat van haar op grond van het boven- staande werd verwacht. Eeuwenlang heeft in West-Europa de overtuiging ge- heerst dat de overheid ( desnoods met het zwaard) geroepen was het rijk van Chris- tus te beschermen en zelfs uit te brei den.
Een misvatting met soms tragische ge- volgen.
De overheid heeft wei degelijk een ver- antwoordelijkheid jegens de Kerk. De overheid is namelijk geroepen de burger- lijke rechten van de Kerk te beschermen.
Het is een plicht van de overheid de rechten van de Kerk zodanig te verdedi- gen en te beschermen dat evangeliever-
KERK EN POLITIEK-WEDERZI.JDSE \'ERWACHTIN<;EN
- - - -
kondiging en getuigcnis ongchinderd kunnen doorklin ken.
Ook in de rclatie Kcrk-CDA zal duide- lijk herkenhaar moeten zijn dat het CDA zich krachtdadig zal inzettcn voor dit fun- damentcle recht. lk bctwijfcl cchter of de Kerk en hct CDA duurzame relatics met elkaar dicnen tc ondcrhoudcn. Immcrs.
een hechte band tussen heiden zal ver- vreemdend kunncn werken naar ehriste- nen die niet de keus maken voor een confessionelc politicke partij.
Bovendicn zal cen duurzamc rclatie on- der zwarc druk kunnen komen. De Kcrk hecft een andere verantwoordelijkhcid in de samcnleving dan hct CDA. De ccrste en grootste verantwoordelijkhcid van de Kerk is evangelieverkondiging. Die evan- gelievcrkondiging vraagt om dienst aan God en de naastc. Vanuit het individu wordt gestreefd naar ecn naleving hier- van. Het CDA hecft een eollecticvc ver- antwoordelijkhcid. zeer doelgcricht. on- der meer vanuit hct partijprogramma.
Tijdens de Pinksterdagcn heb ik weer ervarcn dat politicke pre ken niet zonder risieo's zijn. Wij bczochtcn op Ecrste Pinksterdag cen kerkdienst in hct noor- dcn. De prcdikant verkondigde nadruk- kelijk dat de uitstorting van de Hcilige Cleest ertoe leidt dat men zich openlijk en actief kecrt tegcn de kcrnbewapening.
Zo vcrschraalde. ja zelfs vcrschrompelde de hooclschap over cen grote gave Gods door een politick credo.
Op zo 'n moment grocit de overtuiging dat de Kcrk zcer bchoedzaam moct zijn hij het zich bcwcgen op hct politickc crf.
Daarbij maakt hct nauwclijks verschil of het om confcssionclc of nict-confcssionc- le partijen gaat. Ondanks deze opvatting blijft er ruimte voor ccn dialoog tusscn CDA en de kcrkcn over de weg die hct
CIIRISTEN DlcMOCRA"IISCIIL VERKENNINGE:-.1 7-K H-l
CDA. als confessioncle partij. dient tc gaan op basis van haar grondslag en doel- stclling. Dit gcldt met name bcslissingcn die de diepstc overtuiging van christencn rakcn.
Tijdens mijn politickc activitcitcn gedu- rcnde meer dan 15 jaar in gcmeenteraad en staten hcb ik echtcr nimmcr bcspeurd dat de kerkcn hchocftc hadden aan die dialoog. Zelfs de bcreidhcid tot een gcsprek was gering. Ovcrigens moet ik achtcraf wei crkcnnen, dat in de fracties waartoe ik bchoorde. de wensclijkhcid van gcsprckkcn met kcrkcn zcldcn vie! te bcspcurcn.
Het ontbrckcn van contactcn hcbbcn wij (hclaas) nooit als een lcemtc gevoeld.
Wei heb ik steeds. en in tocncmendc mate. als ccn gcmis ervarcn de vcrmin- derde aandacht voor de ovcrheid in hct gcbed tijdcns de kcrkdienstcn. De grote verantwoordclijkhcid van de overhcid en dus ook van de politickc partijcn en de wijshcid die gcvraagd wordt bij hct ne- mcn van ingrijpcnde bcslissingcn. raken mccrdcrc malcn de grcns van het mcnsc- lijk kunncn en ovcrschrijdcn dczc grcns soms.
Van de ovcrheid en ook van het CDA wordt soms bovcnmcnsclijkc wijshcid ge- vraagd. Bovcnmensclijke wijshcid, die geschonken zal worden wannccr daar om wordt gcbcdcn. Ik vcrwacht dat in hct CDA het bcsef lceft dat zondcr hct gcbcd om de inspiratic door Gods Gccst ons wcrk de inncrlijkc kracht en ovcrtuiging mist.
Ik hoop evcnzccr dat de Kcrk haar ver- antwoordelijkhcid jcgcns de ovcrheid tot uitdrukking wil brcngen in een voort- durend gcbed voor hen die bcstuurlijkc vcrantwoordclijkhcid op zich genomcn hebben.
KERK EN POLITIEK-WEDERZI.IDSE VERWACHTI;'IIGEN
H.C.A. Brautigam (1930) werd inl959 priesrer gewiid; hi} srudeerde sociale pedagor;ie en is sinds 1972 legeraalmoezenier bif de Koninklifke Landmacht.
CDA: een broodje hoop en haat!
Ik kan me de tijd niet meer heugen. dat ik op de KVP/CDA heb gestemd! Sinds de nacht van Schmelzer (hoe lang is datal weer niet geleden'l) ben ik naar links uitgeweken. Ik wil daarbij ook beken- nen. dat ik verkiezingsuitslagen die ver- lies te zien gaven voor het CDA/K YP met welgevallen gadesloeg. Was er winst.
dan vie! er voor mij over zo"n ver- kiezingsdag een grote schaduw.
Een slechtere introductie voor een bij- drage van mijn hand in Christen Demo- cratische Verkenningen is met het boven- staande. dunkt me. niet denkbaar. De redactiesecretaris zal hiervan ook wei niet op de hoogte geweest zij n.
Het is echter niet mijn bedoeling om mezelf met deze introductie helemaal on- mogelijk te maken. Ik doe deze bekente- nis. omdat tegen die achtergrond uw uit- nodiging me bewust maakte. dat ik toch nog "iets heb" met dat CDA. Oat "iets·
laat zich. met een verwijzing naar de zgn.
"haat-liefde-verhouding" het beste be- schrijven met een "haat-hoop"-verhou- ding! Nu zijn er verschillende soorten hoop. Hoop kan ijdel zijn; ze kan ook gerechtvaardigd zijn. Het tienduizend-ci-
CHRISTEN DEMOCRATISCHE VERKENNINGEN 7-S S~
tatenboek gecft onder het trcfwoord
"hoop· duidelijk te zien. dat de ene groep wijze uitspraken "hoop" positief beoor- deelt: de andere helft daarentegen vindt
"hoop· een zaak van halfzachte mensen.
die de werkelijkheid ontvluchten in dwa- ze dromen.
Dcze soorten "hoop· heb ik niet op het oog. Er bestaan ook nog dric christelijke deugden: geloof. hoop en liefde. En hoc- wei de liefde de grootste is moet ik een christelijke partij met de "hoop· te lijf!
Ik werd me bcwust door uw uitnodiging.
dat ik. hoewel ver links van het CDA staande. nog steeds met dezc club icts heb van een "haat-hoop-relatie·:
Hoop. omdat ik blijkbaar nog steeds uit- kijk naar hct moment. dat gcbeuren zal wat zo kort en bon dig staat (nota bene zonder mitsen en maaren 1) in artikel I van de Uitgangspunten:
Haat. omdat met aile mitsen en maarcn- nadien die idea len uit j ullie han den glippen1
Anders gezegd: ik geloof. dat de verwer- kelijking van Gods Beloftcn als cen op- dracht in onze mensenhandcn is gelegd.
ik geloof ook. dat ze reeel haalbaar zijn:
'4 KERK E"' POLITIEK-WEDERZI.JDSE \'ERWACHTJN(;E:\ 325
ik IH1l1p. dat ze door mensenhanden wer- kelijkheid worden: ik hesef hoe moeilijk dit alles is. maar ik haat het als ik zie hoe het CDA een z~n. christelijke politick bedrij ft. die zo ondergeschikt is gcmaakt aan politieke en economischc opportuni- teit. dat ik dat hoopgevendc van het christelijke perspecticf niet mccr terug- zie. Dat mis ik vcrschrikkclijk erg! Mijn grote zorg daarbij is. dat het clan dat in het christelijk pcrspecticf beslotcn ligt zo onherkcnbaar. hloedloos en dood wordt gemaakt.
lk wil graag probcren met cnkele concre- te \oorbeelden duidclijk tc maken wat ik bcdoel. U zult hct me hopelijk nict kwa- lijk ncmen. dat ik dan onmiddellijk begin aan te sluiten bij de grote actualitcit van dit moment. waarop ik schrijf. nl. hct kabinetsbesluit inzake de kruisvluchtwa- pens. lk hoopte en hoop nog steeds op een radicaal ·nee· tegen dcze ( nieuwc) massavernietigingswapens. lk kom tc- recht in de 'haat-categoric· als ik zie hoe deze beslissing afhankelijk is gcmaakt van een politieke opportuniteit. nl. het bijeen-houdcn van dit kabinet. of van
·afspraken-mct-de-bondgcnoof. Met an- dere woorden. de kracht van in fcite on- eigenlijke argumenten blijkt sterker aan te slaan. dan de verwezenlijking van Gods Beloften. Dat neem ik jullie crnstig b\alijk!
lk ben blij. als ik zie hoe in CDA-kringen er steeds meer vraagtekens rondom dit zgn. veiligheidsbeleid gcplaatst worden.
Het verheugt me des tc sterker naarmatc die naagtekens hct gevolg zijn van een diepe reflectic op de bijbelse categoric
\Teele en gerechtigheid.
Hct gebeurt echter nog te wcinig en hct
\erontrust me dat in CDA-kringcn de vcrsimpeling van dezc problcmatiek met een bckrompen manicr van vijandsden- ken. bevestiging van het eigcn gelijk en de vanzclfsprekendc overgavc aan de ontwikkeling van de wapentcchnologic
!IRIS !TN IlFMOCR.-\ I ISCHE VERKEI'NINGFN 7-~ ~4
gedekt wordt.
lk bewondcr de CDA'ers die hun nek hierover durven uitsteken. Ik word echt boos als ik zic. dat de kracht van ecn bepaalde lobby hct mogelijk maakt die mcnscn uit te schakelcn. weg te jagen of monddood te makcn onder het motto:
\vc zorgen wei. dat jc op een niet -ver- kiesbare plaats terechtkomt! ·.
Het rapport Gewetensbezwaren vragen aandacht vraagt aandacht voor ccn om- vangrijk problccm (waar ik zelf in mijn werk intcns mce te maken heb) en brcngt het daarmcc cindelijk. heel voorziehtig op het politiekc niveau. Ik ervaar dat als ccn hoopvolle zaak.
Mijn hoop wordt weer de grond in gc- boord. als ik in een kamerverslag lees hoe een CDA-vertegenwoordiger de gcwe- tensproblematiek van militairen weigert in cen structureel kader tc plaatsen (sa- men met de CDA-ministcr). Terwijl het juist daarin gcplaatst dient te worden.
gczien de aard van de problematiek en het object van het gewetcnsbezwaar:
middelen die massavernietiging kunnen betckenen.
Op grond van mijn hoop stoel ik mijn verwachtingen (ik zou bijna zeggen:
eisen) aan het CDA. Maar ik zic ze nog steeds niet vcrvuld worden.
Deze voor mij tcleurstellende ervaring roept twcc reacties bij me op:
l) Yerwacht ik teveel van christelijke politick? Onderschat ik de krachten die hct politieke bedrijf oproept? Is politick bezig-zijn per definitie corrumperend? Is christclijke politick niet opgewassen te- gen de corrumpercnde krachten. die het politieke bedrijf (machiavellistisch) in zich bergt'?
Ik kom daar niet goed uit. Ik weet wel.
dat ik af en toe betwijfel of christelijke politick iiberhaupt wei kan bestaan.
2) De tweedc reactie hangt samen met de vaststelling. dat ik mijn eigen hoop en verwachting kan hebben. Maar dat kan
KERK EN POLITIEK-WEDERZI.JDSE VERWACHTINGE:\1 326
iemand anders net zo. maar dan met een volstrckt andere 'hoop·. inhoudclijk te- gengesteld aan de mijne. Ik noem hct bijv, 'rechts' en die ander vindt mij 'links': wat we gemeenschappelijk heh- ben is, hoop ik. onze eerlijkheid. Hoc goed hedoeld dit echtcr ook is: het lost niets op. Deze dichotomie moet zelfs niet kunncn rondom en in nabijheid van Gods heloften aan de mensen. Ik denk nl. dat een consequentc beleving en uitwcrking van de bij uitstek bijbelse norm 'vrede en gercchtigheid' ( dus niet scparaat hehan- dcld. maar als een gehecl gezien) geen al te extreme verschillen in tegengcstclde opstelling toelaat.
Besluit.
CDA: een broodje hoop en haat; dus soms moeilijk te vertercn. Ik hlijf er voorlopig nog maar van af en ik beset best. dat ik er niet al te vriendelijk mecr naar kijk. Toch ben ik me hewust gewor- den. dat ik veel nauwlettcndcr kijk. dan ik me zelf had kunnen indenken. Ik hoop duidclijk gcmaakt te hebhen. dat dit sa- menhangt met mijn hoop. dat het bijbel- sc clan van VREDE en GERECHTIG- HEID hct CDA toch eens echt hclcmaal in zijn greep krijgt!
Bedankt voor de uitnodiging.
Mevrouw drs. W.A.E.G. Bus, andragologe, is voorzitter van de lande/ijke werkgroep 'Vrouw en Kerk', voorzitter van de R. K. parochiegemeenschap en lid van D.P. R. U. -Utrecht.
Een bijdrage voor Christen Democratische Verkenningen zomer 1984
Er wordt mij een bijdrage gevraagd in dit zomernummer, omdat ik vanuit mijn spe- cifieke verantwoordelijkheid binnen de kerk iets zou kunnen zeggen over wat ik verwacht van christelijke politici.
Mijn verantwoordelijkheid in mijn kerk (R.K.) bestaat vooral uit een aantal be-
CIIRISTEN DEMOCRATISCIIE VERKENNINGEN 7-H X-1
stuursfuncties. Als voorzitter daarin pro- beer ik voorwaarden te scheppcn waarin mcnsen, manncn en vrouwen. de ruimte voelen om te praten over wat hen ten diepste hezighoudt als het gaat om vra- gen rond: normen en waardcn: geloof en Ieven: christelijke verantwoordelijkheid
KERK EN POLITIEK-WEDERZI.JI>SE VERWACHTINGEN 327 en politick engagement.
Juist in dat intensieve samen op zoek gaan naar wat zin aan je Ieven kan geven treft mij. dater grote zorg en bezorgd- heid is om de toekomst. Mensen voclen zich bedreigd door het verlies van kerke- lijke rcferentiekaders. door het feit. dat er zoveel relaties stuk !open. dater geen werk genoeg is voor iedereen. dat kinde- ren geen duidelijke toekomst kan worden aangeboden en dat de gehele wereld be- dreigd wordt door ongelijke machtsver- houdingen en een allesoverheersend wa- penarsenaal.
Juist dat diepe gevoel van mensen be- dreigd te zijn heeft bij mij vaker de vraag opgeroepen wat doen kerken daarmee en wat doen zij. die politieke verantwoorde- lijkhcid dragen?
Wat doen kerken en wat doe ikzclf met dat gevoel van bedreigd zijn?
Vanuit hun christelijke opdracht zouden kerken m.i. vooral een groot vertrouwen en een wezenlijk gedeelde bezorgdheid moe ten uitstralen.
Helaas moet ik constateren, dater in onze kerken grate tegenstellingen zijn.
De kerken zelf worden van binncnuit bedreigd door innerlijke verscheurdheid, waardoor zij zichzelf in ballingschap ge- dreven hebben. Kerk-politieke conflicten hebben het zicht op wat werkelijk chris- telijk geloven betekent, verduisterd.
Dat is jammer! J uist daar, waar mensen vcrlossing, uitdaging en bevrijding zou- dcn willen ervaren, ervaren zij binnen de polarisatie aan beide kanten stabilisering, vcrstarring en dogmatisme. Het blijkt moeilijk om binnen kerkelijke muren te zoeken naar een bevrijdend antwoord op met name maatschappclijkc vragen.
Gesprekken rond arbeid, werken en niet- werken, arm en rijk. gerechtigheid en vrede, komen slechts aarzelend op gang en roepen binnen de kerk zelf al conflict Dp.
Te vee! en te vaak hoor ik zeggen: 'In de kerk kom ik voor mijn innerlijke rust- le hardheid van de samenleving hoort in
CHRISTE'" DEMOCRATISCHE VERKENNINGEN 7·8i84
de politick thuis'. Juist dit klimaat en het feit, dat de kerk en met name het kerkge- bouw gezien wordt als 'plek van troost en rust' maakt het moeilijk, om de christelij- ke politici te Iaten voelen, dat juist ker- ken en mensen in die kerken hen uitda- gen en inspireren willen.
Wat zijn voor mij christelijke politici?
Christelijke politici zijn voor mij die mannen en vrouwen, die hun politieke handelen onder de kritiek van het Evan- gelic willen stellen. Juist dat bevrijdende van het Evangelic zou hun richtsnoer moeten zijn en zou hen radicaal moeten maken in hun politieke handelen. Met aile risico's die dat kan inhouden voor hun eigen rust, positie. zekerheid, etc.
Jezus van Nazareth heeft ons in zijn Ieven Iaten zien, wat die radicaliteit is:
Hij heeft taboe 's doorbroken als het ging om man-vrouw-relaties, hij tract mensen ontwapenend tegemoet, hij kwam op voor armen en verdrukten, voor hen die
!eden onder ongerechtigheid en geweld.
Hij laat ons zien, dat een van de belang- rijkste criteria voor christelijke politici zou moeten zijn: 'zo lang er nog een mens door wat dan ook onderdrukt is, is de verlossing niet voltooid en zullen wij verder moeten werken en actief moeten blijven om die verlossing dichterbij te brengen'.
Christus zelf noemt zich: 'Ik ben de weg, de waarheid en het Ieven'.
Als christelijke politici hun politieke han- delen onder de kritiek van het evangelic zouden willen stellen, wat betekent dan die uitspraak?
- Christus is de Weg. d.w.z. hij daagt ons uit om in beweging te komen, hij roept mensen langs die weg: blinden, doven, misdeelden en anderen, om met hem mee te trekken naar een doe!, dat be- vrijding en verlossing heet, maar waar- langs die weg gaat is nog niet zo duide- lijk. Juist een diep geloof is nodig om die weg te gaan: bereid op weg te gaan pelgrims, mensen van de uittocht.
vooruit!
KERK EN POLITIEK-WEDERZI.IDSE VERWACHTI!'IGDI
- Christus is de Waarheid betekent, dat in Hem de waarheid is gerealiseerd.
Als christen kun je hem slechts volgen in die Waarheid. Wij gaan achter Hem. achter De Waarheid aan. Wij zoe ken naar wat in ons Ieven waar en waarachtig is maar bezitten De Waar- heid niet. Maar dat wat wij als waarde- vol zien zullen we steeds onder de kri- tiek van De Waarheid steller..
- Christus is het Leven. Hij laat zien wat Leven is. Hij zet ons aan om ook eeht te Ieven. bevrijd van angst. Het bete- kent eeht Leven kiezen en op de barri- cades gaan staan als Ieven. in welke zin ook. wordt bedreigd.
Christelijke politiei zouden die radieali- teit ziehtbaar moeten kunnen maken:
- ont-wapenend zijn betekent neen zeg- gen tegen wapens:
- dclen van echt Ieven betekent ruimte geven aan en openstaan voor bijv. an- dere relatievormen. of nauwkeurig omgaan met vragen over Ieven en dood:
- elkaar het Ieven gunnen betekent cl- kaar Iaten de len in dat wat aan het Ieven zin geeft, bijvoorbeeld arbeid. de mogelijkheid voor icdercen van een redelijk inkomen. enz.
Het Evangelic is de inspiratiebron en de toetssteen.
Is de politieke realiteit ook zo?
Helaas moet ik ook hier weer zien. dat het eompromis. de haalbaarheid en het pragmatisme maatgcvender zijn dan radi- caliteit en de moed om risieo 's te nemen.
Zowel de kerken als de christelijke politi- ei zitten gevangen in hetzelfde dilemma:
Enerzijds zijn er de idealen. die worden aangegeven in het Evangelic en in de praktijk van alledag om realisering vra- gen: anderzijds de realiteit. waarin stabi- lisering en pragmatisme centraal staan:
het is veiliger te veehten voor wat je hebt en te versterken wat reeds is verworven dan risieovolle onzekere nieuwe wegen te gaan. Zowel kerken als christelijke poli- tici lijden daaraan.
( IIRIS.I LN llJ:~!OCRXfiSCHEc \lRKE:-JNINCiFt-; "-h S~
Kunnen we ons verlossen uit dit dilem- ma? lk doe een enkele suggestie:
Binnen de kerken zal het klimaat gesti- muleerd moeten worden. waarin mensen.
op een ruimteseheppende manier. hun geweten kunnen blijven vormen ten aan- zien van maatsehappelijke vragen.
Juist ehristenen zouden een ont-wapc- nende levenshouding moeten leren van- uit het diepe beset. dat de kwetsbaarheid van het Ieven aan God zelf is tocver- trouwd.
Deze ontwapenende levenshouding. van- uit kerken gestimuleerd. zou ook christe- lijke politici moeten inspireren. Juist zij zullen creatief moeten blijven zoeken.
waar binnen het politieke machtenspel de mogelijkheden liggen tot radicale vcran- dering. bevrijding en solidariteit. Niet het compromis. maar een duidelijkc keuze.
die de toetssteen van het Evangelic kan doorstaan. maakt een christelijke politi- cus geloofwaardig.
Niet pragmatisme en haalbaarheid moe- ten het kompas zijn. maar j uist het onge- wisse- het riskante- vanuit een diep bescf. dat werkelijk Godsvertrouwen be- tekent. dat je je toevertrouwt aan de kwetsbaarheid van het Ieven.
Mensen in de kerken en mensen in de politick dienen elkaar te ondersteunen en te bemoedigen om die radicale weg te gaan. Mijn geloof zegt mij dat het moge- lijk moet zijn. dat wij juist vanuit een christelijke levenshouding aan anderen kunnen Iaten zien wat 'bevrijd Ieven' is in plaats van 'bedreigd Ieven ·.
Op zoek blijven gaan naar bondgenoten en lotgenoten in de kerken en daar bui- ten. Samen zoe ken hoe je als christen het hoofd biedt aan al die bedreiging. om tot bevrijding te komen vanuit ons beider ballingschap.
Een inspirerende bcweging worden. die in daden laat zien wat het betekent als je soms aarzelend durft zeggen ... : Wij doen het in Zijn naam.
Wij gaan Zijn weg.
KERK EN POLITIEK-WEDERZI.IDSE VERWACHTIN(;t;N
Jr. N. Buifsert ( 1926) was van /966 tot /982 lid van provinciale staten/gedeputeerde staten van Zuid- Holland; hif is lid van de CDA Eerste Kamerfractie en sinds /983 watergraaf van het zuiveringschap West- Overijssel.
Adressant en geadresseerde
In 194<) trad ik als belijdend lid toe tot de Nederlandse Hervormde Kerk. Ik deed dit met grotc innerlijke zekcrheid en met grote verwachtingen. Die kcrk immers was volop bezig zich los te makcn uit de vooroorlogse lethargic. Die kerk was op weg om weer een belijdende kerk te wor- den. Die kerk zou de apostolische op- dracht weer op zich nemen en zich met haar boodschap. de boodschap van hct Evangelic van Jezus Christus tot bet volk -in en buitcn de kerk- wenden, en zich
richten tot overhcid en samenleving. Niet aileen de cigcn !eden zoudcn voorwerp van haar (pastorale) zorg zij n: die kcrk besefte weer dat ze een eigcn roeping moet vervullen te midden van en voor ons volk.
Oat sprak mij zeer aan. daarvan had ik grotc vcrwachtingcn. En nog steeds sta ik op het standpunt. dat de kerk gcroepen is zo vaak als dat nodig is de ovcrhcid te wijzen op haar taak in het Iicht van het Evangelic. En daarmee sprcckt de kerk Ievens tot de politick! Kerk en politick hebben veel met elkaar te makcn. maar de wegen die de kerk moet bcwandelen zijn geheel andere, dan de wegcn van ovcrhcid en politick.
CHRISTEN DFMOCRATISCIIE VERKFNNIN(iEN 7-K K~
De kerk mag nooit zclf politick gaan bcdrijven, noch trachten haar boodschap met politieke middclcn ingang te docn vindcn. De kcrk heersc niet over de over- heid, zo min als de overhcid in de kcrk!
De kerk blijve dicnares!
Ovcrheid en politick hebben de bijbclsc opdracht te bevorderen. te behocden en te behouden wat recht is. In de voile, bijbelse zin is dat ecn formidabele op- dracht. zeker in de huidige. geseculari- seerde. post-christelijke cultuur. De kcrk zal de overheid daar steeds op moeten wijzen en de overheid daarbij steeds moeten voorhoudcn. dat aileen gercch- tighcid. geworteld in de liefdc van en tot God en steunend op Gods geboden en beloftcn. ware gerechtigheid is.
Oat betckent. dat de kerk steeds weer volk. samenlcving. politick en overheid moet oproepen zich te bekeren. zich met God tc Iaten vcrzoenen door bet offer van Jezus Christus. En vervolgens zal de kerk vanuit dit centrale punt van bet Evangelic de lijnen moetcn trekken naar de gercchtighcid in onzc maatschappij- en dus lijnen naar de politick en de ovcr- hcid.
De kerk zal zich niet zozeer richtcn op de
KERK E:\1 POLITIEK-WEDERZIJDSE VERWACHTINGEN :no structuren in de maatschappij. maar op
de mensen die die structuren in stand houden. De kerk is niet geroepen nieuwe structuren te bedenken of te verdedigen.
De kerk is ook niet selectief in haar spre- ken. ze heeft een boodschap voor aile mensen. armen en rijken. goeden en slechten. Aile mensen zijn afhankelijk van Gods genade en aile mensen- zeker christenen- zijn gehouden een ordening van het Ieven. gebaseerd op gerechtig- heid en vrijheid naar bijbelse maatstavcn na te streven en te bevorderen.
Als ik het spreken van mijn kerk. al of niet tezamen met andere kerken in Ne- derland of in de wereld. beluister of het geluid van het IKON hoar, ben ik vooral als lid van die kerk zeer teleurgesteld. Ik zou in dat spreken mijzelf als spreker willen herkennen. ik zou het gevoel wil- len hebben. dat ik zelf de adressant van het spreken was.
Helaas herken ik daarin zo zelden het Evangelic van verzoening en genade: in dit spreken mis ik tenminste dit centrale motief of nog sterker. het maakt op mij
CHRISTEN DEMOCRATISCIIE VERKE:-JNINGEN 7-K K4
de indruk dat het Evangelic van Jezus Christus is of wordt ingcwisseld voor een politieke ideologic: de politicke solidari- teit met armen en verdrukten. De bood- schap van het Evangelic wordt daarmee verschraald tot een vorm van humanis- me. zo niet tot cen christendom zondcr kruis! Maar dan is de kcrk geen kerk meer en ben ik niet Ianger de adrcssant, als zij spreekt!
Hoe zou ik dan als geadresseerde daarop reageren? Niet anders dan op zovele an- dere adressen van personcn. groepen en verbanden in de samenleving. die hun problemen en hun visic op de oplossing van die problemen kenbaar maken. Ik neem er zo goed mogelij k kennis van.
probeer het te verwerken bij mijn stand- puntbepaling. Het is echter niet bij voor- baat bepalend voor mijn standpunt.
Deze hele ontwikkeling. die overigens in vele opzichten gelukkig genuanceerder is dan hier in het kort gesteld. ervaar ik als een tragcdie: de kerk en ik groeien uit elkaar: de kerk. die ik persoonlijk noch maatschappelijk kan misscn!
KERK E:\1 POLITIEK-WEDERZI.JDSE VERWACHTIN(;J<;N
Mevrouw J. van Deemter-Salomons ( 1922) was van 1975 tot 1984 lid van het bestuur van de Centrale voor Vormingswerk/ Hervormde Vrouwen Dienst, waarvan de laatste vier jaar roorzitter. Thans is ziJ nag
\'Oorzitter van de landeliike werkgroep Hervormde Vrouwen Dienst. Vanuit het Oecumenisch Vrouwen Contact heeft zij zitting in de Raad van Kerken.
Kiezen en delen
AI talloze jaren werkend in de beweging van vrouwen binnen de Nedcrlandsc Hervormde Kerk. die Hervormde Vrou- wen Dienst (HVO) genoemd wordt. wil ik beginnen het volgendc te vertcllen:
Bij de oprichting van deze HVO in 1 <J51 door de Generale Synode werd reeds ge- steld. dat ook voor vrouwen gcldt. dat het lidmaat zijn van de kerk van Christus gcen vrijblijvendc zaak is. Oat betckent ccn stuk verantwoordelij kheid in. voor en namens de kerk. maar ook verant- woordclijkheid voor de samenlcving. de wereld waarin we Ieven.
Yanaf het vroegste begin was dus duidc- lijk. dat kerk en samenleving met elkaar tc maken hcbben. Als je probeert hct evangelic tot richtsnoer van je Ieven te maken. dan houdt dat in. dat je gcregeld keuzen moet maken op maatschappelijk en politick gebied. Je kunt er niet om hccn!
Steeds meer vrouwen zijn zich daarvan
~clukkig bewust gcworden. en levercn 2cn bijdrage. Aileen: wordt er naar haar
;eluisterd'? Ik hcb wei eens horen vcrlui- Jcn dat bijv. binnen het COA de vrou- .ven niet altijd serieus worden genomen.
Is dat vanwege de kwaliteit van haar bij-
IIRISH·.-.; DHIOCRATISCHE VERKE~NINGFI' 7-X o4
drage of zijn ze te radicaal'?
Pcrsoonlijk is mijn hoop gevestigd op ccn 'rechtvaardige. houdbare samenlcving.
waarbij een ieder in staat wordt gestcld haar of zijn bijdragc te levercn ·. Oat is.
wat de Wereldraad van Kerken noemt:
·A just. participatory and sustainable so- ciety (JPSS)'.
Een houdbare samenleving met mondige mensen komt er aileen. als cr gerechtig- heid is. Dan kan er pas ontspanning zijn in de wereld. Ik verwacht van christen- politici. dat ze een scherp oog hebben voor initiatieven. die tot internationale ontspanning leiden. Oat kerkcn uitspra- ken doen in situaties. waarin men zeer bezorgd is over de politieke gang van zaken. vind ik een goede zaak. Oaar waar mensen in de knel komen. vijandsbecl- den welig tieren en het voortbestaan van de schepping op het spel staat. daar heeft de kcrk de opdracht haar stem te Iaten horen. Ik ben dus blij met de jongstc uitspraken ten aanzien van de kernwa- pcns. Vaak hebben de menscn niet in de gaten. dat een synode niet zomaar tot ecn uitspraak komt: er is een heel proces aan vooraf gegaan.
Nieuwe kernwapens leiden niet tot ont-
KERK EN POLITIEK-WEDERZI.JDSE VERW ACHTINGEN
spanning. Meer wapens aanschaffen om ze uiteindelijk kwijt te raken lijkt me een onzindelijke methode. Het docl heiligt niet de middelen. Doe) en middelcn ho- ren in elkaars verlengde te liggen.
De Wereldraad van Kerken heeft op de Assemblee in Vancouver (FJ83) duidelijk een stem Iaten horen over het verband tussen vrede en gerechtigheid. De schan- de van het Iaten verhongeren van zovecl mensen in de derde wereld. terwijl wij hier zo nodig onze veiligheid met steeds meer (kern)wapens moeten verdedigen.
komt voor onze rekcning. Wij zijn gebio- logccrd door het Oost-West conflict en weten niet te delen met de hongerigen van de aarde elders.
Van een christelijke politieke partij en ook van de christen-politici in de andere partijen vcrwacht ik een flinke dosis ethick in hun politick! In gcsprek met kerken kunnen gewetens gescherpt wor- den. Omdat de maatschappij in allerlei opzichten sneller verandert dan vroeger en de bezorgdheid op velcrlei gebied toc- neemt, is er voor kerken meer dan vroe- ger aanleiding om politiek-maatschappc- lijke problemen aan te snijden. Zij voe- len zich pastoraal verantwoordelijk voor bijv. die mensen. die maar nauwclijks menswaardig kunnen Ieven (minimumlo- ners. uitkeringsgerechtigden .... ) . Er dreigt sociaal een kloof te komen tusscn laatstgenoemden en diegenen. die gczc- gend zijn met een ruimere beurs. Ook de p_roblematiek rond jeugdwerkloosheid en etnische minderheden gaat de kerken zeer ter harte. A Is er dus een beroep op christen-politici wordt gedaan om te bc- vorderen dat arbeid en lonen eerlijker gedeeld worden, verwacht ik spcciaal bij hen gehoor. De mens hoort. ook voor hen, te gaan boven de produktie.
Daar zal het om moe ten gaan. zowel voor de kerken als voor de politici: de kwaliteit van de samenleving. Het is zaak. dat zij duidelijk en met nadruk de mensen aan- zeggen, dat WLj een gemeenschap vormen
CHRISTEN DEMOCRATJSCHE VERKENNJNGEN 7-K K4
op deze we reid en dat de len een opdracht is. We moeten lcren mondiaal te denken, maar 'thuis' moet er gehandeld worden!
Daartoe zal men moeten worden opge- voed. want het blijkt niet aangeboren. Ik wil dan ook graag een pleidooi houden voor educatie in de ruimste zin des woords. Het vormings- en toerustings- werk kan en mag niet meer uit kerk en maatschappij worden weggedacht. Het gaat om blijven leren. de ontwikkelingen in de wcreld in de gaten blijven houden en naar rechtvaardigc oplossingen zoe- ken. In dit verband wil ik graag melding maken van het MCKS. het Multidiscipli- nair Centrum voor Kerk en Samenleving.
Als me gevraagd wordt hoe en wanneer kerken dienen te worden aangcsproken door christelijke politieke partijen. dan denk ik. dat het MCKS een voortreffelijk platform is om elkaar te ontmoeten.
Daar wordt geworsteld met vragen aan- gaande arbeidsbestel. gezondheidszorg.
economic. vrede. enz. Christen-weten- schappers bezinnen zich daar op de ge- volgen van de wetenschappelijke ontwik- kelingen. Men realiseert zich kerk te zijn in en voor een enorm ingewikkelde we- reid. Misschien ligt het aan mij. maar ik merk weinig van een over leg tussen chris- ten-politici. die tot verschillende partijen behoren. Ook binnen de kerken is daar- voor weinig gelegenheid; dat zal ik mij- zelf ook moeten aantrekken. Maar nog- maals. de beraden van het MCKS zouden ook dit kunnen opvangen.
Ik wil dit artikel niet beeindigen zonder ook die dingen te noemen. die mij be- moedigen en de hoop op een rcchtvaardi- ge en leeflJare wereld levend houden.
Daarbij hoort de niet aflatende kritiek.
die vanuit de Nederlandse politick gegc- vcn wordt op de apartheid in Zuid-Afri- ka; ook uit christelijke politieke partijen is daaraan ecn belangrijke bijdrage gele- verd.
Verder juich ik de cerlijke pogingen toe.
die in het werk gesteld worden om discri-
racht ken, en!
~e
n. Ik
~n
~s-
~n
let 1gen len
)C-
ling :ipli-
ving.
eer
<en Jan felijk tan- Jrg.
~n
;e- twik- : zijn .ve- .rik chris- tijen aar- nq- wg-
>uden der e- Jardi-
1.
ek.
:ege- 'dri- tijen gele- ttoe, liscri-
KERK EN POLITIEK-WEDERZI.IQSE VERWACHTINGEN
minatie uit te bannen. of dat nu is op grond van gehandicapt zijn. van geslacht (vrouwen. homosexuelen) of ras. Ten- slotte heb ik persoonlijk ervarcn hoe be- trokken vee! christen-politici, al of niet
bchorcnd tot een christelijke partij, wa- ren en zijn bij het lot van de 'dwaze moeders· in Argentinic en van zovelen in andere Ianden van Latijns Amcrika.
Dr. A. Dekker is docent ethiek a an de Theologische Hogeschool van de Gere(ormeerde Kerken in Nederland te Kampen.
lk zoek de vlam in de visie
enkele overpeinzingen
I. Een paar jaar gelcden nam ik aan het eind van een semester colleges een schrif- telijke toets af waarin ik als 'zijvraagje' tegelijk een kleine enqucte inbouwde en vroeg naar politieke vookeur. Het betrof cen 'doorsnee'-jaar van ongeveer 65 stu- dentes en studenten. Een jaar met een rcchter- en een linkervleugel. Niet bij- zonder opvallend en bijna aan het einde van hun studie. Tachtig procent van hen gaat (zoals ook de overige bijna 440 stu- derenden die wij in Kampen hebben) het pastoraat in- wordt predikante of predi- kant.
Het toetsresultaat was duidelijk: twintig procent (/,!) stemde CDA. mecr dan de helft PvdA. de rest op kleine getuigenis- partijen. In volgorde: PSP. PPR, EVP.
lk heb geen enkcle indicatie dat vandaag die keuzen anders uitvallen.
2. Oat zijn feiten. Je kunt je verbazen,
CJIRISTI''I JlFMOCRATISCJIF VERKE!'>NI'IGFN 7-X K4
ergeren, met leedvermaak reagcren. Het lijkt me beter die fciten te interpretercn, naar achtcrgronden en motieven te zoe- ken en- als dat naar onzc mening nodig is- niet aileen de werkclijkheid te inter- preteren. maar ze ook te veranderen (met een variant op Marx).
a. Zijn die studenten minder evange- lisch? Bepaald niet! Ook al weten ze
S(VJlS weinig van 'Sehrift en Belijdenis', maar wat men thuis. op school. tijdens catechese, jarenlang niet (meer) doet, kunnen wij met zoveel vakken in redelijk korte tijd niet meer inhalen. Het is ook een feit dater op dit moment vee! theolo- giestudenten zijn; dat ze vaak op oudere leeftijd kiezen voor de studie en zo een bewuste keuze maken. Kennelijk ver- wachten ze iets van dat Evangelic en van de bestudering die wij er professioneel van maken.
b. Zijn die studenten mindcr maatschap-
