ETS-Bijbelcursus. Programma. Johannes evangelie: Jezus is beeld van de onzichtbare God WELKOM & OPENING

(1)

ETS-Bijbelcursus

Johannes’ evangelie: Jezus is beeld van de onzichtbare God

Programma

▪ Welkom en opening

▪ De proloog van Johannes

▪ Mededelingen

▪ Structuur van het evangelie

▪ Auteur, doelgroep en datering

▪ Kenmerken en thema’s van het evangelie

▪ Metaforen en hun uitleg

▪ Samenvatting en afsluiting

Nieuwe Testament | Les 7 | Johannes | Maart 2019

WELKOM & OPENING

Opening: Johannes 1 De proloog van Johannes

1

2

(2)

Opening | Johannes 1:1-18

▪ Wat vertelt dit gedeelte over Jezus?

▪ Kun je een structuur / opbouw ontdekken, zo ja, welke?

▪ Welke thema’s introduceert Johannes hier die terugkomen in zijn evangelie?

WELKOM & OPENING

Mededelingen

Curriculum

April en mei:

▪ 1 en 2 Korintiërs

Deze brieven zijn in najaar 2017 behandeld. Mogelijkheden:

▪ Voor eerstejaars: nieuwe stof – aanwezigheid verwacht

▪ Voor meerderejaars: deels herhaling, maar nieuwe thema’s – mogelijkheden:

▪ Lessen bijwonen (andere aanpak dan in 2017)

▪ Extra: gratis toegang tot onlinecursus ‘Het Einde der Tijden’.

Uitnodiging volgt per mail.

4

5

6

(3)

ETS-studiedag 30 maart | Liturgie en Spiritualiteit

Welkom!

ETS-studiedag 30 maart | Liturgie en Spiritualiteit

Jezus aanbidden: liturgie en spiritualiteit

Het overkoepelende thema luidt: ‘Ik kom in uw heiligdom binnen’.

Dit thema wordt in drie sessies behandeld:

1. Je geloof uiten en innen: over de vormende kracht van de liturgie.

2. Leven met de Psalmen als bron van spiritualiteit en liturgie.

3. Oude schatten, nieuwe vormen: creatieve herbronning die tot vernieuwing en verdieping leidt.

Doelstellingen van deze les

▪ Jullie weten dat de proloog van het evangelie thema’s van het evangelie introduceert en aansluit bij Genesis 1.

▪ Jullie kennen de structuur van het evangelie.

▪ Jullie weten dat de traditie Johannes als schrijver van dit evangelie aanwijst.

▪ Jullie kennen de discussie rondom het slot van dit evangelie.

▪ Jullie weten de volgende kenmerken van het evangelie:

▪ Jezus wordt getekend als Degene die de onzichtbare God doet kennen

▪ Gebruik van het woord ‘tekens’ voor wonderen

▪ Veel uniek materiaal tov Synoptici

▪ Jullie herkennen een metafoor als literaire vorm en kunnen deze met respect lezen en begrijpen.

7

8

(4)

HET EVANGELIE VOLGENS JOHANNES

De structuur van het evangelie

Structuur | twee delen in Johannes

Proloog: de incarnatie en de getuigen

Johannes 1-12: het boek van de tekens

Jezus laat met publieke tekens zien wie Hij is.

Johannes 13-20: het boek van de verheerlijking

Jezus is onderweg naar zijn 'uur van de verheerlijking’, zijn dood aan het kruis.

Epiloog: Verschijningen van Jezus en getuigen

Structuur | de inhoud van de twee delen

1:1-18 1:19-12:50 13:1-20:31 21:1-25

proloog het boek van de tekens

het boek van de verheerlijking

epiloog

identiteit van Jezus: Logos

Jezus laat met zeven

tekens zien wie Hij is ‘verheven tot majesteit’ de opgestane Jezus God die mens

werd om goedheid en waarheid onder de mensen te brengen

• water wordt wijn

• genezing vd zoon vd hoveling

• genezing bij het bad van Betzata/ Betesda

• 5000 gevoed

• op het water lopen

• genezing van de blindgeborene

• Lazarus opgewekt (vooruitwijzing naar 8^ste en grootste teken:

Jezus’ opstanding

Bv 12:23: De tijd is gekomen dat de Mensenzoon tot majesteit wordt verheven:

Jezus verwijst hiermee naar zijn lijden en sterven (zie ook 7:39, 12:16, 23, 13:31-32, 17:1-10)

• afscheidsredes

• gebed

• Jezus’ lijden en sterven

• de opstanding

Verschijningen van Jezus Zendingsop- dracht Opdracht aan Petrus Het getuigenis van de schrijver.

Jezus’

grootheid

10

11

12

(5)

Johannes’ evangelie en de Synoptici

De relatie van Johannes en de Synoptici

Voorbeelden van verschillen:

▪ andere wonderen, bv water in wijn, opwekking van Lazarus;

▪ ander type onderwijs: lange toespraken ipv gelijkenissen;

▪ andere gesprekken: in Johannes meer dan 25 dialogen, zoals met Nikodemus en de vrouw bij de bron;

▪ andere tijden en plaatsen: dankzij Johannes weten we dat Jezus’

optreden drie jaar heeft geduurd, vanwege het drie keer noemen van het Pesachfeest (2:13, 6:4, 11:55) in Jeruzalem;

▪ unieke verhalen zoals de voetwassing, de verschijning aan Tomas, de ontmoeting met de leerlingen bij het meer van Tiberias;

▪ andere zelfpresentatie van Jezus: zijn unieke relatie met zijn Vader, zeven ‘ik ben’-uitspraken, zijn glorie.

De relatie van Johannes en de Synoptici

De verteller in het Johannes-evangelie:

▪ Interpretatieve stijl

▪ Jezus’ stijl komt overeen met de stijl van de verteller

13

14

(6)

De relatie van Johannes en de Synoptici

De boodschap van het evangelie De gebeurtenissen

zelf, zoals Jezus’

geboorte, sterven, opstanding

(geïnterpreteerde) verslaggeving

van deze gebeurtenissen:

Verdere interpretatie van deze gebeurtenissen:

het leven van Jezus op

aarde in de Synoptici in het Johannes-

evangelie

? – ong. 33 nC eerste eeuw eind eerste eeuw

Naar: Jensen’s Survey of the New Testament, pag.175

Auteur, doelgroep en datering

Auteur:

▪ De auteur noemt zichzelf niet

▪ ‘de leerling van wie Jezus hield’

Doelgroep:

▪ Christenen en niet-christenen

▪ Diaspora-joden?

Datering:

▪ Einde eerste eeuw

Nieuwe Testament | Les 6 | Lucas | Februari 2019

16

17

18

(7)

Doel van Johannes

Johannes 20:30,31:

Jezus heeft nog veel meer wondertekenen voor zijn leerlingen gedaan, die niet in dit boek staan, maar deze zijn opgeschreven opdat u gelooft dat Jezus de messias is, de Zoon van God, en opdat u door te geloven leeft door zijn naam.

Andere handschriften: ‘opdat u blijft geloven’

 oproep tot geloof en volharding in geloof in Jezus Christus, de Zoon van God

Eeuwig leven begint nu al.

THEMA’S IN HET EVANGELIE VAN JOHANNES

Getuigen De (zeven) tekens van Jezus De zeven ‘Ik ben’-uitspraken van Jezus

19

20

(8)

Getuigen

▪ Een getuigend evangelie

▪ Getuigen van Jezus

• het getuigenis van de Vader (deze telt het zwaarst, 5:37, zie ook 8:18).

• het getuigenis van Johannes de Doper (5:33),

• het getuigenis van zijn werk (5:36, zie ook 10:25),

• het getuigenis van de Schriften (5:39),

• Jezus zelf (bijv. 3:11 en 8:18),

• de Heilige Geest (15:26),

• de leerlingen (bijv. 15:27).

▪ Het thema van een rechtszaak

De (zeven) tekens van Jezus

Johannes gebruikt vooral het woord ‘semeion’ voor een wonder dat Jezus doet (itt de synoptici die vooral ‘dynamis’ gebruiken)

➔ wonderen worden gekarakteriseerd als tekens = verwijzing

➔ de aandacht wordt verlegd van het wonder naar Koning Jezus

Voorbeelden hiervan:

Joh 6: wonder van de broden – ‘ik ben het brood’

Joh 9: genezing van de blindgeborene – ‘ik ben het licht voor de wereld’

Joh 11: Lazarus uit de dood opgewekt – ‘ik ben de opstanding en het leven’

Doel: tot geloof opwekken opdat ze mogen geloven en eeuwig leven ontvangen

Zeven tekens van Jezus (allen in deel 1 van Johannes)

1 2:1-12 Jezus maakt wijn van water in Kana

‘zijn leerlingen geloofden in Hem’

2 4:43-54 Jezus geneest zoon vd hoveling in Kana

‘Hij kwam tot geloof, hij en al zijn huisgenoten’

3 5:1-19 Jezus geneest zieke bij het bad van Betzata/

Betesda

‘Vanaf dat moment probeerden de Joden hem te doden’

4 6:1-15 Jezus voedt 5000 Men wil Jezus koning maken 5 6:16-21 Jezus loopt op het

water 6 9:1-

10:27

Jezus geneest de blindgeborene

Verdeeldheid onder de Joden

7 11:1-54 Jezus wekt Lazarus op Overleg om Jezus te doden en einde van Jezus’ optreden onder de ‘Joden’

22

23

24

(9)

De tekens wijzen op wie Jezus is

Johannes 6:68 en 69

‘Naar wie zouden we moeten gaan, Heer?

U spreekt woorden die eeuwig leven geven, en wij geloven en weten dat u de heilige van God bent.’

Johannes 1:18

Niemand heeft ooit God gezien, maar de enige Zoon, die zelf God is, die aan het hart van de Vader rust, heeft Hem doen kennen.

Zeven ‘Ik ben’-uitspraken van Jezus

1 6:35, 48 Ik ben het brood dat leven geeft 2 8:12 en 9:5 Ik ben het licht voor de wereld 3 10:7, 9 Ik ben de deur voor de schapen 4 10:11 Ik ben de goede herder 5 11:25 Ik ben de opstanding en het leven 6 14:6 Ik ben de weg, de waarheid en het leven 7 15:1, 5 Ik ben de ware wijnstok

‘Ik ben’-uitspraken van Jezus (vervolg)

Andere ‘ik ben’ uitspraak van Jezus in Johannes 8:58

‘Waarachtig, ik verzeker u,’ antwoordde Jezus,

‘van voordat Abraham er was, ben ik er.’

Vergelijk Jesaja 43:10

Mijn getuige zijn jullie – spreekt de HEER –, mijn dienaar, die ik uitgekozen heb opdat jullie mij zouden kennen en vertrouwen, en zouden inzien dat ik (het) ben.

25

26

(10)

KENMERKEN VAN HET EVANGELIE VAN JOHANNES

Onderwijs van Jezus Jezus en de Joden Misverstanden en ironie Waar eindigt het evangelie?

HET ONDERWIJS VAN JEZUS

Persoonlijke gesprekken Publiek debat Privé-onderwijs aan de leerlingen

Het onderwijs van Jezus | Persoonlijke gesprekken

Johannes beschrijft meer dan 25 gesprekken van Jezus, met een redelijk consistent patroon:

▪ iemand komt in contact met Jezus

▪ Jezus stelt een vraag of maakt een opmerking die iets zegt over die persoon

▪ het resultaat is of geloof of ongeloof (met twee uitzonderingen)

Elk gesprek draagt bij aan het plot van Johannes:

het (al of niet) tot geloof komen in koning Jezus

28

29

30

(11)

Persoonlijke gesprekken van Jezus | een onderzoek

Lees Johannes 3 en 4

▪ Welke parallellen zie je tussen de beide verhalen?

▪ Welke contrasten?

Het onderwijs van Jezus

▪ Persoonlijke gesprekken

▪ Publiek debat

▪ Vooral met de Joden = de joodse leiders die Hem niet erkennen

▪ Privé-onderwijs aan de leerlingen

▪ Drie lange toespraken in 14:1-16:33

▪ Gebed in Joh.17

Johannes 17: het gebed van Jezus

▪ voor zijn arrestatie

▪ vergelijking met het gebed bij de Synoptici

Matteüs 26:36-44, Marcus 14:32-42 en Lucas 22:41-45

Onderzoek het gebed mbv de volgende vragen:

▪ Zie je een indeling of opbouw in het gebed, zo ja, welke?

▪ Kun je samenvatten waar Jezus voor bidt en voor wie hij bidt?

▪ Wat leer jij van dit gebed?

31

32

(12)

KENMERKEN VAN HET EVANGELIE VAN JOHANNES

Onderwijs van Jezus Jezus en de Joden Misverstanden en ironie Waar eindigt het evangelie?

Jezus en de Joden

Het gebruik van het woord ioudaioi.

▪ Geen etnische term

▪ Gebruik is niet slechts negatief

▪ Johannes’ doelgroep

Misverstanden en ironie

Ironie: als er iets anders gebeurt dan verwacht

▪ Misverstanden in het evangelie:

▪ Jezus wordt niet begrepen als Messias

▪ Voorbeelden van ironie:

▪ ‘Kan uit Nazaret iets goeds vandaan komen?’

▪ ‘Hij kan toch niet voor de tweede keer de moederschoot ingaan en weer geboren worden?’

▪ ‘U kunt toch niet meer dan Jakob, onze voorvader?’

▪ Jezus wordt ‘omhoog geheven’.

34

35

36

(13)

Waar eindigt het evangelie van Johannes?

▪ Vormt Joh.20:30-31 een slot?

▪ ‘Wij-vorm’ in 21:24

▪ Alle manuscripten bevatten Joh.21

LITERAIRE VORM

Het lezen en begrijpen van metaforen

Metaforen als literaire vorm

Definitie:

Een metafoor is een vorm van beeldspraak waarbij figuurlijk taalgebruik centraal staat. Door het gebruik van een metafoor wordt er een bepaald beeld geschapen. Dit beeld heeft een overeenkomst met wat er werkelijk bedoeld wordt.

Voorbeeld: ‘Je laat me in de kou staan.’

Overdenk de metafoor als volgt:

▪ Wat is de overeenkomst tussen de kou en wat werkelijk bedoeld wordt?

Pas ervoor op om alle overeenkomsten van het beeld te projecteren op dat wat er werkelijk bedoeld wordt.

▪ Helpt het om mij de kou voor ogen te stellen, of die als ‘t ware te ervaren?

37

38

(14)

Metaforen als literaire vorm

Voorbeelden van metaforen in het evangelie volgens Johannes:

- symboliek als licht (itt duisternis), leven, water, brood, deur, herder, wijnrank, ‘blijven in’

- de zeven ‘Ik ben’-uitspraken - de wijnstok en de ranken in Johannes 15

Voorbeeld: ‘Jezus is het licht van de wereld’.

▪ Wat is de overeenkomst tussen het licht en Jezus? Welk aspect of welke aspecten van het licht betrekt Jezus op zichzelf?

▪ Helpt het om mij het beeld voor ogen te stellen, of dat beeld als ‘t ware te ervaren?

De wijnstok en de ranken | Metafoor in Joh.15

Lees Johannes 14:1-8

▪ Wat zijn de overeenkomsten tussen het beeld en wat werkelijk bedoeld wordt?

▪ Helpt het om mij het beeld voor ogen te stellen, of dat beeld als ‘t ware te ervaren?

▪ Wat wil Jezus met het beeld duidelijk maken?

Samenvatting en afsluiting

Thema:

▪ Jezus, de Zoon van God, openbaart de Vader, geloof in Hem brengt eeuwig leven met Hem.

▪ Jezus woont onder ons (1:14)

Sleutelvers: Johannes 1:18

▪ Niemand heeft ooit God gezien, maar de enige Zoon, die zelf God is, die aan het hart van de Vader rust, heeft hem doen kennen.

Johannes’ boodschap en doel: 20:31

▪ Dit alles is ‘opgeschreven opdat u gelooft dat Jezus de messias is, de Zoon van God, en opdat u door te geloven leeft door zijn naam.’

40

41

42

(15)

✓ Bijbel + ETS-online:

De eerste brief aan Korinte

✓ Rondreis door de Bijbel:

1 Korintiërs Huiswerk

Contactgegevens

E-MAIL info@ets-cursus.nl

TELEFOON 078-6190037

WEBSITE www.evangelisch-college.nl