eskllds AKI INTERFACE 64 PRINTER-AMIGA GENDER CHANGER AMIGA DEMO WEDSTRIJD SUPRA DRIVE HARDDISK SYSTEM AKTUELE BIJLAGE BĲ COMMODORE DOSSIER

(1)

eskllds AKI

AKTUELE BIJLAGE BĲ COMMODORE DOSSIER

SUPRA DRIVE HARDDISK SYSTEM

Over de voordelen en nadelen | sluiten op zowel de Amiga 500

van een harddisk kun je blij-

ven twisten. In een voorgaan- de Dossier Commodore werd u reeds verteld hoe harddisk's werken, hoe je software kunt overzetten en hoe snel sommige harddisk’s kunnen zijn.

Toch is een harddisk niet voor de smalle beurs weggelegd.

| als de Amiga 1000 en snel.

Ook beweren de makers dat

FastFileSystem is te draaien op dit 'Supra Drive Harddisk

System’, iets dat ons tot op

heden niet is gelukt. Maar ook zonder FastFileSystem spreken we van een van de snelste SCSl-harddisk’s voor

‚f. 1999,-. De 30 MBytes versie

| kost f. 2399,-. Ook is er een

160 MBytes versie welke de ge-

fortuneerde Amiga-bezitter op

f. 4499,- komt te staan. (Ad-

viesprijzen, dus wie weet.) Wij testten het 'Supra Drive

Harddisk System’ in de 30 MBytes versie. Simpel aan te

INTERFACE 64 PRINTER-AMIGA

|de gebruiker kregen wij bij het de Amiga, met een hele hoop public domain software erop.

De 20 MBytes versie kost

Enige twijfels bij de bo- aansluiten van een seriële

venstaande methode om een

printer bedoeld voor een Com-

modore 64 of een Commodore 128 in combinatie met een Amiga te gebruiken. Eigenlijk geen twijfels over de hardware, maar meer bedenkingen over de budget-beheersing van COMMODORE DOSSIER AKTIEF verschijnt 12 keer per jaar. In februari, mei, au- gustus en november als bijlage in het hart van Commodore Dossier. In de overi- ge maanden als losse uitgave uitsluitend voor abonnees van Commodore Dossier.

EZE MAAND:

NIEUWS Pagina 1 ER WAS EENS. . .

Pagina 5

SCHUIVEN MET BITS & BITS

Pagina 8

OBER, EVEN

AFREKENEN

Pagina 10

AANBIEDINGEN Pagina 13

zien van de 'Interface 64 Printer-Amiga’, een massieve interface welke het mogelijke maakt om de seriële Commo- dore printers direct vanuit de Amiga aan te spreken. Mas- sief. Een kabel voor in de parallelle poort van de Amiga (graag het type 500, 1000 of

2000 vermelden), een interface-kast, een kabel voor

in de seriële poort van de prin- | ter en een ’stopcontransfor- tactmator’ die de voeding voor de interface levert. Niet be- paald het kleinste klusje, dat

Commodore printer. Want hoe goed de interface ook werkt, de seriële Commodore printers stellen in verhouding tot de echte printers helemaal niets voor. Zo’n 'echte’ printer sluit je aan met een Amiga printer- kabel van F 49,-. Een 'neppo’

| printer sluit je aan met een 'In-

\terface 64 Printer-Amiga’ van

LF 229,-, Een comfortabele prin-

ter is niet veel duurder. Tip van Neut: maak in dat geval een slinkse inruil-deal!

AMIGA DEMO WEDSTRIJD

In Dossier nummer 16 lanceer- den we een Amiga demo- wedstrijd. Gezien het aantal in- zendingen, maar ook door de kwaliteit ervan, konden we de uitslag helaas niet in het

laatste Amiga Dossier plaatsen. De uitslag zal daarom in het februari-nummer van Per-

sonal Computer Magazine wor-

den gepubliceerd. Het is maar dat u het weet.

COMMODORE DOSSIER AKTIEF 1

GENDER CHANGER

Speciaal om de 'Digi-View’

hardware geschikt te maken voor de Amiga 500 en de Ami-

ga 2000 is er de ‘Gender Changer’, een stukje interfa- cing dat ervoor zorgt dat de

parallelle poort van deze Ami-

ga's ook in staat is om met de meest verkochte digitizer te werken. We spreken echter niet van een normale ‘Gender Changer’. Na openschroeven noteerden wij het een en an-

der aan hardware nodig om 5 Volt op te voeren tot 12 Volt.

De ‘Gender Changer’ kost

f. 79.

(2)

STEREO OP DISKETTE

Het moet in de diskdrive van

de Amiga en het komt van

twee kanten? Een kudde

stereo-diskettes? Nee, een

‘Ami Exchange Magazine’ op diskette. We spreken van een Amerikaans disk-tijdschrift, speciaal voor de Nederlandse en Belgische Amiga-bezitters gemporteerd door Cat & Korsh uit Capelle a/d Ijssel. Het han- delt om een in plastic verpakte kartonnen hard-cover met daarin twee of meerdere diskettes. Op deze diskettes een heel fraai moederprogramma dat het ‘doorbladeren’ van het tijdschrift voor haar rekening neemt. Het tijdschrift zelf bestaat uit een aantal geschreven artikelen en natuurlijk veel software. De artikelen zijn, hoe kan het ook anders, in het En- gels geschreven en gaan redelijk diep in op de werking van de Amiga en op technische specificaties van nog uit te komen produkten. De software is dan een selectie uit de beste public-domain programma’s

(meningen verschillen hier- over), opgestuurde demo’s

(Veel stereo! Vandaar.) en af

‚een toe een preview (onder

‚andere Capone!) van een

commercieel software-pakket.

‚ Een goed initiatief van Cat &

| Korsh, hoewel er een terechte vrees is dat de 'Ami Exchange Magazine’ voor de gemiddelde Amiga-gebruiker nog wel wat

| te hoog is gegrepen. Ook krijgt het disk-tijdschrift pas waarde als alle besproken hardware inderdaad in Nederland en België verkrijgbaar is. Voor de statistieken is het leuk om te weten dat zo'n disk-tijdschrift f.

45,- kost. (Wat kost een losse

‚ diskette ook alweer?)

Momenteel zijn er al drie stuks disk-tijdschriften verkrijgbaar.

Als klap op muisknop, ook nog eens de wetenschap dat een abonnement ook mogelijk is, waardoor tevens een speciale

| uitgave van 'Ami Exchange Magazine’ voor f. 29,95 binnen ieders bereik ligt. Voor meer informatie bel: 010-4507696.

Wk. *

u

STEREO SPEAKER SYSTEM

Geen A1084S-monitor, geen

stereo-installatie, wel een stereo-Amiga, weinig geld, wat nu? Zoals bekend levert een Amiga prima stereo-geluid op.

Een redelijk aantal spellen en een forse hoeveelheid demo's kent de truc en maakt er al te graag dankbaar gebruik van.

Een beetje Amiga-bezitter wil vanzelfsprekend ten volle genieten van alle mogelijkheden.

Hiervoor is er dan een 'Stereo Speaker System’, twee losse boxjes die naast, boven of achter de gebruiker geplaatst kun-

\ nen worden. Stereo voor een

MASTER-3A1 3.5 INCH DISKDRIVE

Het is bekend dat de originele door Commodore geleverde Amiga-hardware wat fors is ge-

prijsd. Wie een externe diskdri- | Inch diskdrive hoeft zeker niet | ring hoeft de Amiga-bezitter ve wil kopen doet er dan ook

goed aan om eens om zich

\ heen te kijken. De A1010 3.5

8, de meest voor de hand liggen- de keuze te zijn. Budget- vriendelijker is het om dan te kiezen voor een door derden

| gemanufactuurde diskdrive,

| bijvoorbeeld de 'Master-3A1 3.5 Inch Diskdrive’. Deze kost in externe uitvoering F 449,-

| en dat is toch nog altijd een

| honderdje (= zeker 'tig’ witte

schijven) onder de prijs van het Commodore-equivalent.

Ook voor de technische uitvoe-

zacht prijsje zou je dus mogen verwachten. En dat is ook zo, voor de minimale prijs van f.99 kan de Amiga-bezitter genieten.

Het moet gezegd dat de kwaliteit van de boxjes schril afsteekt bij de kwaliteit van een beetje hifi-installatie, maar intussen

‚ wordt de voeding wel door de Amiga verzorgd. Daarbij komt ook het voordeel dat de boxjes weinig tot geen ruimte inne- men. Leuk en praktisch dat

’Stereo Speaker System’. En als je de Amiga zat bent, kan het systeem op de walkman of de draagbare CD-speler.

het niet te laten. De

’Master-3A1 3.5 Inch Diskdri-

| ve’ ziet er prima uit. Ten

| eerste is het apparaat een

\ stuk rustiger, zit er een stof-

| klepje op, is er een aan/uit schakelaar aanwezig, is de kast volledig van metaal, enzo- voort. Ook als PC-diskdrive aangesloten op het A2000 BridgeBoard blijkt de

’Master-3A1 3.5 Inch Diskdri- ve’ wonderwel uitstekend te

\ functioneren. (Er is ook een

\ ‘Master-5A1 5.25 Inch diskdrive. Deze kost F 549,-.)

VISUAL AURALS

Al eens uitvoerig in het Aktief tussennummer besproken, maar proberen aan te schaffen was het grootste probleem. Tot op heden is de prijs niet bekend, edoch geruchten doen vermoeden dat 'Visual Aurals’

compleet met 'Mindlight 7’

ruim onder de f. 500,- geleverd gaat worden. Ja, 'Visual Au-

‚rals', en dan? Je steekt het in

| de tweede joypoort van de

Amiga 1000 (voor de 500 of 2000 verlengen met een kabel kan ook), je start de software.

‚ Vanaf dat moment gebeurt er

\ van alles met beeld en geluid.

| Het beeld wordt verzorgd door

‚de uiterst flexibele software,

| het geluid wordt verzorgt door de gebruiker of door een even-

‘tueel aan te sluiten installatie.

‚ Wie ook wat zegt, het is je

‚ reinste geld over de balk smij-

| ten. Daarentegen heb je wel

‚de beschikking over een van

| de meest originele (gedenk

‘ColourSpace' van Jeff Minter)

| software/hardware-pakketten

‚van de laatste jaren. Je

‚feesten en partijen zullen nooit meer dezelfde zijn met dit pakket als lichtorgel. Zien is hyp- } notiseren is geloven.

(3)

MOUSE MASTER BOOT

In de categorie niet-echt-nodig | combinatie deze wordt be- | SELECT OR

zal het foefje ‘Mouse Master’ diend. Of muis-joystick of

allicht erg hoog eindigen. Wat | joystick-joystick. In één keer af ‚_ Klein maar fijn. Een chip-

doet een ’Mouse Master’? Je van dat vervelende geplug. sokkel met een schakelaartje.

kunt er drie dingen op aanslui- Handig. We hebben het ding, De bedoeling is het open- ten terwijl er maar twee wer- in verband met de spellen 'Fi- schroeven van de Amiga, het

ken. Dat wil zeggen in de rePower’ en 'One On One', volgens de handleiding instal-

‘Mouse Master’ steken een zelf ook gekocht. Voor die leren van het sokkeltje en het

muis en twee joysticks. Een f.95, want dat kost een Mouse schakelaartje en vervolgens schakelaar vertelt de Amiga Master’, hoef je het niet te la- het opstarten van de Amiga

vervolgens in welke twee- ten. ‚_ met behulp van de externe

diskdrive. Waarom zou je dat

A520 TV. MODULATOR | willen? Omdat je net een 5.25

ee |_Inch diskdrive (f. 549,- zowel

40 als 80 tracks dus ideaal Van Commodore zelf en bijna | minder dan de prijs van de al- | beeld, daarentegen wel haar- voor de MSDOS-emulator, te- nooit verkrijgbaar. De 'A520 lergoedkoopste kleurenmoni- scherp. Toch moet het gezegd «vens doorlusbaar) hebt ge- TV-Modulator’. Je gebruikt de- « tor. Zelf zouden wij altijd een‘ dat het altijd goedkoper is om \_kocht, waarvoor de diskettes al

ze speciale video-interface om _ goedkope monochrome PC- _ | via de 'A520 TV-modulator’ voor onder de gulden zijn te

je gewone kleurentelevisie ‚ monitor op de Amiga aanslui- | een kleurentelevisie aan te krijgen. Zeker voor de porte-

(zwart/wit televisie kan ook) ‚ten. Zo’n PC-monitor is slechts | sluiten dan om met een speci- «monnaie van de massa-copi- met alleen de Amiga 500 te een ietsje duurder dan de ‚ale Philips-decoder een kleu- __eerders is zo’n 'Boot Selector’

gebruiken. Deze interface kost « ’A520 TV-Modulator’, geeft na- | renmonitor van televisiebeeld een echte uitkomst. Natuurlijk f, 99,- en dat is nog altijd veel | tuurlijk maar tweekleurig te voorzien. kun je ook vanaf een externe

3.5 Inch diskdrive (f. 449,- met schakelaar en mogelijkheid tot

AMIGA PRINTLINK gia no. Dese:

lachertje f.29.

nj

kunnen nu via de Commodore 64 worden aangestuurd, zelfs

beiden tegelijkertijd. De vraag

blijft of het niet slimmer is om een printer direct op de Amiga aan te sluiten of gebruik te

‚maken van een ander soort in-

\terface. Het antwoord kan zowel ja als nee zijn. leder voor zich moet maar beslissen. Wel

| | is de Amiga Printlink' een aar-

Om d'oude Commodore 64 of andere kant wordt de kabel op dige gimmick voor mensen die nog eens nuttig te gebruiken is de cartridge, welke in de Com- dol zijn op high-tech en daar- Ler Amiga Printlink’. Het gaat | modore 64 of Commodore 128 Lom twee gekoppelde compu- Lom een Amiga-kabel met een _ zit, gestoken. In de cartridge | ters weten te waarderen. Niet

Commodore 64-cartridge. De | draait intussen ook een pro- mals is de prijs van de ’Amiga

| kabel gaat aan de ene kant in | gramma dat de Commodore _ | Printlink’ met z’n f.129. Toch

de parallelle poort (graag het 64 als optimale printerbuffer is deze methode van interfa-

|type 500, 1000 of 2000 vermel- dienst laat doen. Zowel seriële cing te prefereren boven de nu

\den) van de Amiga en aan de | printers als centronics-printers | volgende.

(4)

Evertsenstraat 5

2901 AK Capelle a/d IJssel Tel: 010-4507696

Telefax: 010-4507913

REPEAT

SEE

F

Grijp nù

Ka Ka Ka vn

REAAL

A

Ax Digitaliseert Beelden van Camera, videorecorder of

computer in 16 grijstinten |_/° f VOA Laatste VEN) EE

SE _AA

* Maak uw eigen slideshows ! €9 AS 5 SS A

RA Volledig SS 4 É $ A

À compatibel met Cf ZN SLIM LINE CASE C64

& Koala en Paint! Gel jo Maak uw oude C64 in 10 minuten Nieuw !

Ax Zeer eenvoudig À S o Interne ruimte voor Reset-knop en Eprombank !

A __aan te sluiten ! Zg O Een lust voor het oog !

A * Nederlandstalige | a o Compleet met nederlandstalige beschrijving !

handleiding !

MINI KANTOOR 5

> Geintegreerd Database, Tekstverwerker van , p

A _en Spreadsheet pakket ! 9 Dn COPY \

Zeer gebruiksvriendelijke software ! voor : Super copier ! \ x Fantastisch Desk Top { Copieert hele disks } Publishing programma

binnen 1 minuut ! | _voor zowel tekst— als grafische verwerking ! van Dr voor 89, Kleuren Printer

Systeem

* Maak van uw NL10 of

Al A

AAR

BAAL

LAS ZAAI

AEBAE

N

LESAALAA IAAS

ONNIE RER RRA NRR

MPS 802 Grafische Rom vans nu59,-

b Volledig gratisch printen met uw MPS 802 Ao Maakt uw MPS 802 EPSON compatible !

Ka print vele malen sneller dan voorheen ! Aa Nederlandstalige handleiding !

LRE

Z

EZ

SAASS 5

5

_ TE

^Ag

NAR _BAARS

Za TA

FABEL

ZEE ‘* Superieur operating

SEA

SAL RE

₅

systeem voor uw C64 !

EPSON printer een 49 kleuren printer !

vans voor f 3 van En 179,

EERE ze

P N

Met diverse mooie tekenprogramma’s

Werkt in hoogst mogelijke resolutie ! van De Save, Load en Print tekeningen !

Inclusief spel software !

Uitgebreide commando toolkit ! ge handleiding !

ZE Z

_RS

ze

EEEEELS

MPS 803 Grafische Rom _ vanseg,- nu 99 —

TAL

Ao Nu kunt u ook #afcs, Bold en Underlinêd printen ! a Een grote vocsuitgang voor uw MPS 803 !

a Zeer uitgebreide inbouw en gebruikers handleiding !

AE EL

F5 VA

Bae EIF

5

A5 ^NN

Ad AEAFS REE

EA Á

Printer Interfaces

NNN

Centronics Interface nuf 169,

Voor alle PC & Amiga printers !

Centronics Interface + 8k buffer nuf 209,

oor alle PC & Amiga printers !

Centronics Interface + 128k buffer Zeer uitgebreide

printerinterface met tiptoets bediening en 128k buffer !

LU,

BEAAARASES: 5 ARAG

ZAL VS

RARA

BELAS Zo

ZE

_RR

AAL

ROBOTAR

Sluit uw Commodore 64/128 aan op een echte Robotarm. De Robotarm wordt geleverd met interface en uitgebreid software pakket.

Hiermee kunt u alle bewegingen registreren en wegschrijven. De Robotarm is niet zomaar een speeltje, maar een serieus produkt.

Hij is ook uitstekend

geschikt voor onderwijskun—

dige doelein- den. De Robotarm kan alle kanten opdraaien, dingen oppakken en

AAA

DOKTER |!

AAA

Test en repareer zelf uw datarecorder, arve en computer ! Dataset Doctor

o Complete service en afstel kit voor uw data van PA{- nu f 49 — recorder !

Drive Doctor

o De ideale manier om laadproblemen op te van f 128 nu f 99 — lossen. Meegeleverde software op Tape & Disk !

64 Doctor

Test alle poorten en IC's van uw C64 ! u met gratis reparatie handleiding !

5 QUALITY MUIS Beperkt op voorraad !!!

0“-Hoge kwaliteits muis voor C64 & 128 | __& Cartridge behuizing

mWerkt ook als joystick, in beide poorten ! amar eee = alsde deer u

IZeer hoge compatibiliteit ! = opdrachten

Dg, vo 89, „uitvoeren

7 ₅ ZA 7

BLAAS

SEAL 5

SAL FA

NN ZI

AA

5 AAS AAS 5 FAS

AAS BA

AAA FAPFRK

BAAL DAL

REG A AAA

} A

m5

₅ SAAS _ZL

FIFS AAS

A Ä À Ä À À À

4

A À À Â À

A Ky

A

4

A À À

A6 [

Â

E

À Ä Á

Al A j

h A Á

A

À À

Al

A

À

B

À Ä

Al

Ä

\

A

3 il

Ä 8;

Á À A A À À

B

AAS

NDDDDDNNNDND:

5 4 A

RÀ RÀ

Á 4 8 B g

RARASAISERAASASASEAAER

ANA

Deze artikelen zijn alleen telefonisch

BAE

te bestellen met vermelding Actief advertentie en blad nummer.

BAAS

PELSIAIID

SAAS

(5)

Lezers of mag ik zeggen le- zertjes, deze laatste gang valt ook mij buitengewoon zwaar.

Het verzorgen van deze aflevering heb ik uitgesteld totdat de zeerweledelhooggeboren meneer Wouter Hendrikse zèlf aan de andere kant van het modem begon te piepen.

Terugblikkend heeft deze rubriek wat moeite gehad met op gang komen, maar nu kan ik eindelijk uitgebreid kiezen uit de werkelijk stapels post. Ster- ker, nog nooit was de selectie zo diep en gevarieerd. Ach, ie- dereen kent het, je stopt in iets veel moeite, tijd en ener- gie maar per saldo blijkt het zonder waarde.

Is dat echter wel zo? Ja en nee. Ja, want Dossier Commo- dore (ik weiger nog altijd

’Commodore Dossier’ te zeggen) sluit zijn archiefkasten.

Nee, want er zijn nog nooit zo veel adventures zo goed gespeeld. Nog altijd ben ik er dol op en mijn mooiste adventures aller tijden (wie weet wat er nog komt) blijven ’Voodoo Castle’, ‘Borrowed Time’ en

‘Maniac Mansion’. Een het beste huisvlijt is geweest. Om tevens mijn toko te promoten mag ik vermelden dat een hele mooie versie van ’Horror Ho- tel’, helaas alleen voor de PC, via PCM valt te bekomen.

Maar vanaf nu niet meer. De echt allerallerlaatste af- EL van John DRJ Vanderaart’s adventurerubriek.

EERE SCE NKT

want\de man heeft recentelijk ook al een uitstapje gemaákt naar het moederblad Personal Computer Magazine. Een. ieder schiet vol als het doek valt voor

e opmerkelijkste rubriek ooit. Nog eenmaal een boerenlach en een krokodillenfraan.

DRJ HEEFT EEN PG

Nu we het toch over PCM en

PC’s hebben wordt het voor alle Commodore 64bezitters eens tijd om vooruit te blikken.

Nog geen jaar geleden wist ik te zeggen (waar haalde 'ie het vandaan) dat de Commodore 64 het jaar 2000 ruimschoots zou halen. Neemt u het mij

niet kwalijk maar inmiddels

worden overal de heilige muurtjes met de sloopbal neer- getrokken. Fabrikant Commo- dore denkt er aan om de nog- steeds omzetmaker eruit te doen, HotNews (officieel heette het anders) is er ook al mee gestopt inclusief Jan Plugboer en Meneer Tjoa, ikzelf was niet op de HCCdagen en tot overmaat van ramp krijgt Kees Kroon, mister lezersservice himself, een PC voliedig helemaal compleet met stickers van voluptueus (wat een zálig woord) weelderige dames. Het moet helaas bij stickers blijven want de originelen hebben

zich mijn banale rubriekhofma- kerij (je probeert eens wat) iet- wat tegendraads aangetrok- ken. Avec rancune. Wellicht ben ik ook een enge man.PC (spreek uit: pééséé) dus. Over- al zie je dergelijke apparaten.

Stevig kastje, 640KBytes intern geheugen, twee diskdrives, hardisk’s voor een priks, enzo- voort. Natuurlijk is het grafisch niet veel soeps, maar dat was de Commodore 64 in het be- gin ook niet. Het is algemeen bekend dat de Commodore 64 bezitters al lonken naar een betere machine. Via de Com- modore 128 wordt dan regelmatig voor de Commodore Amiga gekozen. Terecht, want

‚de Amiga is gen bijzonder fraaie computer. Daarentegen is een Amiga niet Commodore 64-achtig als het aankomt op aanzetten er veel tijd en moeite in te steken voordat de machine zich van een betere kant laat zien. Wat dat betreft is

Leen PC helemaal niet zo’n gekke keuze.

Voor deze machine zijn hele prettige en bloedsnelle pro- grammeertalen verkrijgbaar (ik

‚beveel TURBO BASIC en

TURBO C van Borland van

harte aan) en het is bijna een kwestie van opstarten en

‚gaan. Voor een ieder die denkt dat de PG een moeilijke computer is de pikante overweging dat Roelf Sluman een PCma- chinetaalboekje heeft geschreven! Duur hoeft ook niet, de PCI van Commodore is voor onder de duizend guiden bij Kwantum te halen en dan pas- sen de Amigadiskdrives er meteen op. Nu wil ik uw compu- teraanschaf niet beïnvloeden.

Echt waar niet. Wel zou ik het

geschikt vinden als u zich in het vervolg het blad PCM toe- eigende. Als u dan vooraf allemaal een condoleancebriefje stuurt is er wellicht een reêle kans dat we deze rubriek kunnen voortzetten. Wie weet?

_ VOORKOMEN

Maar daar komen we niet

voor. Brieven, reacties, onthul-

lingen en schandalen dat is wat u wilt. Nietwaar? Nog één-

‚ maal ‘Love me like there's no

‚ tomorrow’, het staat op de CD

‘Mr. Bad Guy’ van Freddie Mercury. Tranen met tuiten ge- garandeerd, want ‘This is our EOMMODÒRE DOSSIER AKTIEF 5,

(6)

last goodbye and very soon it will be over’… Hè.Dieter | shot DRJ Dewijn uit Harelbeke (Bel- gië) is even weggevallen. In regel 133 hoort er een punt- komma bij. De kenners weten

waar het om gaat. Voor 'The Last Ninja Il’. In THE CEN-

TRAL PARK: duw op de knop

in het bovenste gebouwtje om

het luik open te krijgen. Open het hek met de sleutel. Let op voor agenten (hebben ook ste- nen), de jongleur (met messen) en de bijenzwerm.

Om over het eerste stuk rivier te komen wacht je tot het bootje voorbijkomt. Om over het tweede stuk rivier te komen moet je ten noorden van de bijenzwerm op een eilandje een bootje in de goede rich-

ting duwen. Keer dan terug

naar de rivier waar je in het bootje springt dat je op het vorige scherm hebt weggeduwd.

DRJ zegt: heb ik ook wel eens last van Dieter. Zo'n ‘overflow error’ in regel 133. Slor- dig.Ralph MAD Egas uit Ter- neuzen geraakte onlangs in paniek bij het ter intensive ca- re gaan van Dossier Commo- dore. Niettemin wil hij toch van tippermans. Als vanouds is het weer niet te lezen, dus excuus voor de overlast. Voor Murder on the Mississippi’. In de safe van de Captain zit meer dan juwelen, om het open te krijgen: Gladys zegt dat ze de juwelen bij de Captain in bewa- ring heeft, noteer dit. Vertel het aan de Captain zelf, dan opent hij de safe en je vind een ticket van Twylla. De juwelen heeft Twylla van Gladys, evenals het parfum. Beiden

herkennen de geur van de

poetslap namelijk Odi. Een aanwijzing is dat in Virginia Ci- ty een sliver mine is en Gladys houdt van zilver en goud. De ticket van Twylla heeft als bestemming Virginia City. Er is dus verband met Smallworth en Des Plaines.DRJ zegt: sma- keloze maar dominerende jon- geman die Ralph.

Zondagavond zijn z’n ouders stappen, want dan belt 'ie meestal.

Beetje onder de plak of niet Ralph?James The Biep Billen uit Alken (België), ja toch? Op- gelost eenmaal helemaal zelf

‘Robin of Sherwood’. Komt de

oplossing.

Een toonbeeld van luizucht.

Climb shoulders / wait (tot de

voetstappen) / grab foot / strangle guard / get sword / movev grating / go grating / go door / go battlements / go door / go right / go window /

stop Serf (als je deze tegen-

komt en onthoudt de plaats) / examine grain (als je Gregory tegenkomt) / get quarterstaff (als je John tegenkomt) / fight John / drop quarterstaff /n / go waterfall / get bow / get Quiver / get Albion / go waterfall /n / wait /s (5x) / go Not- tingham / shoot arrow / grab Sherrif / get arrow / go Port-

| cullis / drop Sherrif / drop bow

1 drop Quiver / drop Albion /n (4x) le (6x) / climb statue /

examine eyes / get coins / d /

go door / s / kill Belleme / examine Belleme / get touchstone

|/ get arrow / free Marion /n / go door / w (3x) / n (3x) / examine bushes / go cave /n / get Siward / s (5x) / w (8x) / climb tree / examine tree / get touchstone / d /e (4x) / s (3x) 1 w (3x) / drop touchstone / drop touchstone / go cart (terug bij de Serf) / wait / leave cart / go battlements / go door [go left / free Siward / get Si- ward / examine chest (3x) / get touchstone / get coins / get crest / go door / go right / go window /e / n (8x) / knock / drop coins (3x) / get touchstone / s / w (4x) / drop crest / get touchstone /s (3x) le le / s/wlwislslwl/drop touchstone (3x) / drop arrow.….DRJ zegt: eerst zelf uit- spelen en dan de oplossing kopiëren. Kun je niet maken James. Maar beter goed ge- pikt dan slecht verzonnen.Mar- nix MXA òf Shake Your Thang Arnold uit Hoevelaken weet wat wellicht 'BURD' betekent:

Bij Utrecht Ramen Dicht òf Be- zit Uitsluitend Rammelende Diskdrive... En lees, want de man heeft een heldere dag: Al- le gekheid op een joystick (=

weer een flauwe woordspeling, het gelaad van tape en bestra-

ling met z/w beeld beginnen

hun tol te eisen), nog wat tips voor 'Zork I*. In de LOUD ROOM: ECHO intypen. Bij

END OF RAINBOW: WAVE

| SCEPTER (uit de COFFIN). In

de SHAFT ROOM: de TORCH, PILE OF COAL en SCREW-

‚ DRIVER in de BASKET doen, LOWER BASKET, dan naar de TIMBER ROOM, DROP ALL, W, met COAL, TORCH en

SCREWDRIVER naar SOUTH.

De machine die de COAL in een HUGE DIAMOND veran- dert kun je aanzetten met de

SCREWDRIVER. Bij de EN- TRANCE TO HADES: met BELL (uit de TORCH ROOM), CANDLES en BLACK BOOK

(van het ALTAR) hier naartoe.

DROP CANDLES, RING BELL,

HOLD CANDLES (eventueel aansteken met MATCH), READ BOOK. Probeer ook eens: LISTEN TO FOREST,

COUNT LEAVES, GET TROLL, COUNT CANDLES.

Voor ‘Guild of Thieves’. Om in het kasteel te komen: bij de

FRAIL OLD MAN DRAGGING

ON AN HEAVY TRUNK (in de

| SCRUB) doe je HELP MAN WITH TRUNK. De BEEHIVE vind je in de TEMPLE GAR- DEN (inderdaad, achter de TEMPLE)! Dan nog even een hint voor Irmen Epyx de Jong die vastzat in 'Gateway to Aps- hai’: probeer ook eens een functietoets. Dat is nog eens

‘Zwaar Kilo Utrecht Tango’, al- dus Marnix.DRJ zegt: …Met peeeruuh. Met peeeruuh’! Je kijkt teveel naar slechte televi- sieprogramma’s Marnix. Ik ook. Leuk hè? Twist and shout.BURD uit Assen is er ook nog. Met de oplossing van 'The Time Machine’. N/w/s /n / get gloves / w / wear gloves / smash window / go win-

dow / doff gloves / drop gloves

/ examine painting / get key / unlock drawer / examine drawer / get crowbar / e / open

door / drop key / go door / play cassette / get flashlight /

go machine / drop flashlight / met de twee buttons wat for- ward en rewind tot je na leave machine op de sailing bridge bent gekomen /n / get rope / get sail /s / s / climb rigging / examine pouch / get prism / d

/n/ go portal / insert prism /

drop rope / drop sail / leave machine / e / open door / go door / s / get needle /vget beef / get biscuits /e /e / open chest / get hammer / w /u/ w

go portal / drop beef / drop crowbar / drop hammer / get sail / get rope / dan weer met de twee buttons drukken tot je bij de sphinx bent / get shovel / go portal / dan drukken tot de hot fedid swamp /n/n{/e 1 feed brontosaurus / go cau- seway / fix boat / go boat / dig / get prism / go boat /w/w/

s / s / go portal / insert prism / drop shovel / get flashlight / get beef / drukken tot de sphinx / push stone / go ope- ning / light flashlight / get rock Js / pull lever / jam lever /n /

n / go door / climb statue / get

prism / d / feed dog / go ope- ning /s / go portal / insert prism / get crowbar / get hammer / dan drukken tot de gras- sy plain / crow plate / go shaft

/ w / smash generator /e / go

archway / get doctor. Voor

’Thoken of Ghall’. SAY

GHUNLLI ten noorden van de

COFFIN verjaagt de DEMON, Als je over het water bent bij het kasteel CLIMB je de RO- PE. In de kamer daarboven haal je het schild weg, TURN de HOOK die daarachter zit voor een SECRET PASSA-

GE.DRJ zegt: die BURD, die

leidt een eigen leven, evenals zijn initialen. En wat is dat met Ronald Meeuws en die diskettes?

Oeioeioei.Nico The Freak van Royen uit Leiderdorp vraagt zich af of ‘Leisure Suit Larry In The Land Of The Lounge Li- zards’ al uit is voor de Com- modore 64. Nee. De trouwka- mer in ditzelfde adventure is op de vierde verdieping van het hotel achter de deur met

het hartje. Doe KIJK ONDER

ALTAAR voor de brief in 'De Sekte.….

Tips voor 'De Mijnen van Sala- mon’. Ga winkel / koop rugzak

GOMMODORE’ DOSSIER’ AKTIEF/6

(7)

/ koop geweer / koop veldfles / |

koop hakmes / ga uitgang / ga savanne / schiet leeuw / ga

oerwoud / schiet slang / ga ri-

vier / maak vlot / vaar noord / schiet krokodil / vaar noord

(3x) / vaar oever / vul veldfles / |

ga beneden / ga noord / ga west / ga noord / ga oost / spring / ga noord (2x) / ga dorp / schiet / ga grot / pak fakkel / ga noord / ga oost / ga noord / ga west (2x) / spring / ga zuid / pak diamanten / ga uitgang / ga haven / ga holland. DRJ zegt: natuurlijk geen Larry voor de Commodore 64, geen ruimte voor. Ennuh, de mij- nenwho? Anneke So Macho Moen uit Dodewaard is zowel gedesillusioneerd in de op-

komst van machobrieven als- mede in het verdwijnen van Dossier Commodore. Met na-

| me Anneke vraagt zich af of

‚ de rubriek hoe dan ook een vervolg kan krijgen en illustra- tief is haar uitspraak: 'Denken de herenmacholieden mis- schien dat een vrouw niet slim genoeg is om adventures te spelen of met een computer bezig te zijn’?DRJ zegt:

MMMMhhh...niet ophouden Anneke en jij ook de hartelijke | groetjes!Marcel SELUR NOI- PROCS van Kervinck uit Brunssum heeft Maniac Man- sion Il’ op de kop getikt. In fei- te spreken we van 'Zac MeKracken and the Alien

\ Mindbenders’. Voor de tram _ |

| op Mars moet je twee kaartjes kopen en het zand bedekt de zonnecellen. Verder is het belangrijk dat je het brood tot kruimels maalt en het ei in de magnetron laat ontploffen waardoor je het zuurstofappa- raat kan pakken. Onder de

‚ vliegtuigstoel zit een aanste- ker, maar zorg eerst dat de stewardess bezig is de troep op de WC op te ruimen.

Die troep maak je door de wasbak te verstoppen met WCpapier en de kraan open te draaien.DRJ zegt: zit je me te neppen of niet Marcel? Overi- gens weet ik nog wel een paar manieren om een puinzooi op het toilet te maken…ik bespaar je de onsmakelijke details.

DE NACHTKAARS

| En dat moet het weer wezen voor deze en alle keren. leder- een bedankt en wellicht tot ziens achter de Commodore Amiga, achter de Atari ST, achter de

Kloonmans PC, achter de Apple

| Macintosh of in de superdikke

PCM. Zo niet dan gaat het u

goed. Wie een vervolg van deze rubriek wenst doet er goed aan een hartstochtelijk condo- leancekaartje te sturen naar:

Personal Computer Magazine tav. DRJ in memoriam Rijns- burgstraat 111059 AT Amsterdam

Werkt. Zeker te weten. Na een honderdtal kaartjes gaat hoofd- redacteur Mat Heffels over- stag. Kan niet missen!

tE ee

Terugblikkend, is er voor mij nogal wat veranderd, juist door Commodore Dossier. Mijn car- rire was keurig uitgestippeld:

als musicus zou ik de boter- ham gaan beleggen. En waar zijn we nu? Stukjes schrijven voor computerblaadjes, boeken volstampen met hi-tech informatie en programma-listings, programmatuur ontwikkelen en tal van grote projecten op de rit… Eigenlijk allemaal door één enkel blaadje en een paar mensen. Wouter Hendrikse met name, die mij in no time liet zien dat het schrijven van artikelen een moeilijke, maar buitengewoon boeiende bezig- heid is.

Die ommekeer heeft nogal wat gevolgen gehad. Ik heb mijn vriendenkring zien veranderen, naast enthousiaste muzikanten kwamen daar nog veel enthou- siastere computergebruikers bij. Hoofdschuddend schrijf ik source code in een achteraf-

is een uitgave van VNU Business Publications BV Rijnsburgstraat 11,

1059 AT Amsterdam.

PROJECT-REDACTEUR

hotelletje in Parijs. Verbaasd koop ik m'n assemblers en compilers in een software- winkel zoals je die alleen mid- |

den in New York City hebt, in

de zevenenveerstigste straat.

Verwonderd zie ik mezelf een paar maanden later op de Eí- teling lopen en plaatsnemen in een bobslee met John Vande- raart (als eerste instappend, ty- , perend…) en Wijo Koek (wach- | tend op z'n beurt, eveneens

| typerend.…). Mensen waar ik, als er geen computers waren

geweest, vrolijk voorbij zou zijn gelopen en die mij niet hadden zien staan. Nu zijn het vrien- den voor het leven geworden.

Dan al die lezersreacties.

Soms kom ik niet meer bij van het lachen. Wat te denken van die lezer die het "met dank aan Lee Ritenour voor de mu-

‚ zikale omlijsting”’-regeltje in

| het tekenprogramma Aurora

VORMGEVING André de Saint-Obin

verkeerd interpreteerde: “Mijn versie maakt geen muziek!”’.

Of mensen die gewoon weige-

LEZERS-SERVICE

Vragen over gepubliceerde

ren onze namen goed te spellen (Hendrik Wouterse, Rudolf Sloeman…). Maar ook de se- rieuzere brieven, van mensen

| die laten blijken plezier te be- leven aan de programma’s die je maakt en de artikelen die je schrijft.

Ik stel me u dan voor: zittend op een zolderkamertje, met Commodore Dossier ernaast en listings van mensen als Wijo, John en mij intikkend, af en toe een slok nemend van te

MARKETING Daniëlle Schols

programma’s kunnen alleen

schriftelijk worden

beantwoord.

Wouter Hendrikse SECRETARIAAT EN

Commodore Dossier komt tot stand in BEELDVERWERVING EMS nauwe samenwerking met de redactie Carla de Haan Ape

De tel. 03406 — 2044

PCM Voor België:

Mat Heffels (hoofdred.) AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: TOM Ante

Hans Becker Dirk H. Ringenoldus

Paul Molenaar, Sander Hartog

John Vanderaart, Henk Snoeks,

Roelf Sluman UITGEVER Ellen van Kooten

HOOFD ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Johan IJsebrands

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Reinier Speels Frank van der Loo 020 — 5102 404

ADVERTENTIE-ORDERAFDELING Cor van den Berg (hoofd) Marion Smits 020 — 5102 351

COMMODORE DOSSIER AKTIEF 7.

koud geworden koffie.

De afgelopen vier jaar heb ook ik regelmatig zo gezeten. Stu- derend op een probleem, drif- tig op jacht naar een bug, kampend met een niet goed werkende SID-chip. Chronisch slaapgebrek en in mijn dromen

gewoon drprogrammerend.

Maar altijd denkend: "Dit moet af, want straks komt het volgende nummer…”.

Nu hoeft er, wat Commodore Dossier betreft, niets meer af.

Sterker nog: dit zijn de laatste woorden die ik voor Commo-

dore Dossier typ.

Commodore Dossier wordt niet voor niets opgeheven: u bent overgestapt. U heeft nu waarschijnlijk ook een MS-DOS PC, dankzij een PC privé-project.

Ook ik heb een PC en ben daar al heel druk op bezig.

We komen elkaar wel weer tegen, binnenkort!

Roelf Sluman.

— DOSSIER COMMODORE AKTIEF

PRODUKTIE

Smeets Offset (NBI), ‘s-Hertogenbosch yright 1985 by

een

U Business Publications BV, Amsterdam, Londen.

VNU Business Press,

Syndication BV, Amsterdam. Uitgeversmaatschappij Diligentia, Brussel.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder de

uitdrukkelijke Schriftelijke toestemming van de uitgever.

(8)

SCHUIVEN MET BITS & BYTES

In deze allerlaatste aflevering van ’Schuiven met Bits en Bytes’ trekt Roelf Sluman nog één keer de ordners met source code uit de kast. Hij gaat in op de utility-routines uit DIALOOG +

De source code uit de vorige twee afleveringen van deze rubriek heeft ervoor gezorgd dat u inmiddels over een ’wer-

kend’ DIALOOG + beschikt.

Daarnaast heb ik echter nog een serie routines ontwikkeld die inhaken op de specifieke mogelijkheden van

DIALOOG +

Eén van de eenvoudigste: het komt in mijn onder

DIALOOG + geschreven programma's meer dan regelmatig voor dat ik een venstertje op het scherm moet zetten, daar een boodschap in moet

plaatsen en daarna

DIALOOG + opdracht geef te wachten totdat de gebruiker op een willekeurige toets heeft gedrukt.

| lets dergelijks leent zich natuurlijk uitstekend om in een subroutine geplaatst te worden. In listing A ziet u een voorbeeld van de subroutine ALERT, aangeroepen als de gebruiker van Maestro DeLuxe het Info-item selecteert.

Men verwacht het adres van een structuur met informatie, in ons geval is dat copyrstruct, in de X- en Y-registers. In de accumulator moet het venster- nummer worden geplaatst.

Die structuur met informatie zit eenvoudig in elkaar: de eerste twee bytes geven de startregel en -kolom; de laatste twee geven de eindregel en -kolom.

Daarna volgen nog twee words, waarin de adressen staan van stukjes tekst die in het venster moeten verschij-

DEEL 3

nen. In het eerste deel van dit drieluik over DIALOOG + hebben we deze structuur al uitgebreid behandeld.

U ziet dat de ALERT-subroutine een paar omslachtige zaken voor z'n rekening neemt;

er wordt op het indrukken van een toets gewacht, de door de gebruiker ingedrukte toets wordt onthouden (zodat u ALERT ook kunt gebruiken als u een ”’J(a)” of N(ee)” verwacht) en het venster wordt uiteindelijk weer van het scherm verwijderd. ALERT re- tourneert tot slot de ASCII- code van de ingedrukte toets.

Overigens: u ziet ALERT nog even snel de subroutine WAIT- FORKEY aanroepen: deze routine doet niets anders dan het uitvoeren van een lus totdat de gebruiker de moeite neemt om

maestro ldx

lda lay jsr

jmp

alert sec

jsr jsr pha lda ele jsr pla cmp rts copyrstruct __ byt wor asc asc asc asc asc asc asc asc asc asc copyrtext

waitforkey jsr beg rts

#<copyrstruct Hcopyrstruct

#2 alert

pdinputlus

window waitforkey

#2 window

#3

5,5,20,33

copyrtext, 0

A Commodore Dossier'",13 presenteert:",13,13

Ù OO 13

| Maestro DeLuxe |",13 Ron ee

versie 1.0",13,13 Geprogrammeerd door", 13

Roelf Sluman',13,13

“_(e) 1988 Circle Software",0

getin waitforkey

Graphics: Henk Nieborg", 13, 13

ask sta zp2

ask009 #0

#0 ask008

bne epx cpy beg ele jsr da sta

ask009

plot

#0 zp1

#164 chrout ask008

ask000 1da

jsr

zaantal tekens (maximum)

reerst cursor neerzetten?

sja +

;nee

seursor is neergezet

offset

;streepje

;afdrukken

(9)

op een toets te drukken. Een simpele WAITFORKEY-subroutine vervangt al die telkens weer terugkerende regels:

lus: JSR $SFFE4

BEQ lus

Een ver familielid van ALERT:

deze routine, waarmee het mogelijk is om de gebruiker een complete tekststring te laten invoeren.

Deze routine valt in twee stuk- ken uiteen: de subroutine ASK (listing B), een verbeterde versie van de subroutine die we in één van de allereerste afleveringen van deze rubriek (al weer drie jaar geleden…) af- drukten en de feitelijke subroutine ASKWINDOW (listing C).

De, van uitgebreid commen- taar voorziene, listing van de ASK-subroutine spreekt voor zich. De ASKWINDOW- subroutine heeft echter wat meer toelichting nodig.

van ik gebruik maak, lijkt enigszins op de structuur die ik bij WINDOW en ALERT gebruik. Er zijn echter drie bytes aan toegevoegd, waarin de

programmeur kan opgeven waar de ‘cursor’ (die maken

we zelf, zoals uit de ASK- subroutine al bleek) bij de aan- vang moet staan en hoe lang de in te voeren string maxi- maal kan zijn. Pas hier mee op: als u deze drie bytes vergeet (en dat is mij al een aantal keer overkomen) ziet u de door de gebruiker in te voeren tekst óf helemaal niet, óf er- gens rechtsonder in het venster verschijnen. Dat be- doelen we dus met de- buggen…

Dan de tweede moeilijkheid:

de 'modifying code’. U ziet dat er wat werk nodig is om, nadat we het venster (met het identi- ficatienummer ’2’) hebben geopend, de registers A, X en Y te vullen. Dit moet echter ge- beuren om de subroutine ASK op een correcte manier te kun-

| Tot slot: het plaatsen van alle registers op de stapel vlak voordat we het venster sluiten.

Belangrijk hierbij is het om het statusregister niet te vergeten (PHP en PLP); hierin staat namelijk, in de nulvlag, aangege- ven of de gebruiker wél of niet een string heeft ingevoerd.

Tot slot: de routine om de directory van een diskette in een DIALOOG +-venster op het scherm te zetten (Listing D).

Voor het verkrijgen van de noodzakelijke disk-informatie maak ik (zoals zovelen) gebruik van de routine die als eerste ‘public domain’ werd; er wordt een ‘bestand’ geopend met een secundair adres 96

(860). Via heel gewone GETIN-

aanroepen wordt de directory- informatie verkregen. Overi- gens: alle u niet al te bekend voorkomende labels zijn adressen van kernal-routines. U vindt ze in uw reference guide.

Twee opmerkingen: het gaat

is (dan is ZP1 gelijk aan nul), dit venster te sluiten en het vervolgens weer te openen.

En: let op de truc die wordt uitgehaald om de cursor op de volgende regel te zetten (en te laten inspringen):

SEC JSR PLOT INX LDY #81 CLC JSR PLOT

;KOLOMPOSITIE

Die kan u vaak van pas komen

als u met vensters werkt.

En daarmee sluiten we dit drieluik, en daarmee de serie

“Schuiven met Bits en Bytes”

af. Bedankt voor alle reacties op deze rubriek gedurende de afgelopen jaren. En... veel suc-

ces met het programmeren in

machinetaal!

Allereerst: de structuur waar- nen aanroepen. sneller om, als een venster vol Roelf Sluman

sta $0200,y zja

: jsr chrout

de A teurapr naer Linke inc zp1 ilengte = lengte + 1

E bne ask000 volgende toets

ask001 jsr stop ;stoptoets ingedrukt?

beg ask005 ;ja, stoppen dus

jsr getin ;haal toetscode

emp #13 jop return gedrukt?

bne ask002 ;nee

läy zp1 ;ja saskwindowstructuur:

sta $0200,y ;we gebruiken de CBM- ;byt toprom, topcol, botrow,botcol

;toetsenbuffer ;wor tekst1,tekst2

ibyt stringxpos,stringypos,stringlen

iny seinde van string aangeven :

lda #0 ;door middel van een nul askwindou stx askwind01+1 modifying... <1

sta $0200,y sty askwind02+1 modifying... <2>

lda zp1 ;A bevat nu de lengte sec ;venster openen

ask005 php ;nulvlag is belangrijk! lda #2

lax #$00 ;pointer naar toetsenbuffer jsr window

ldy #$02 ge

plp ;nulvlag weer ophalen askwindow01 läx #$££ modified! <1>

rts seinde van subroutine askwindow02 läy #$££ modified! <2>

Ê stx zp1

ask002 emp #20 is ingedrukte toets een sty zp2

;backspace? ldy #8 ;wijst naar eerste

bne ask003 ;nee ASK-byte

lda (zpi),y jin de de structuur

läy zp1 sja; is er wel een string? tax rcursorregel

beg ask001 ;nee day

dec zp1 ija; lengte = lengte -1 lda (zp1),y ;cursorkolom

dey sta askwind03+1 modifying... «3>

ldx #2 sbackspace ‘afdrukken’ lda (zp1),y iny ;lengte van string

ask007 lda ask006,y askwindow03 lda #$££ ;modified! «3»

jsr chrout jsr ask

dex 5

bpl ask007 php

bmi ask000 ;volgende toets ophalen pha

7 txa

ask006 î brt 187, 157,32 sersr links (2x) + spatie pha tya

ask003 cmp #32 salle ongewilde toetsen pha

bee ask001 ;uitfilteren :

emp #192 lda #2 venster weer sluiten

bes ask004 ;opbergen ele jsr window

cmp #128 jk

bes ask001

emp #34 ;bug uit mijn allereerste beg ask001 jask-routine verwijderd.

(10)

Roelf Sluman, sinds het eerste reguliere nummer betrokken bij Commodore Dossier, neemt evenals veel van zijn collega’s met een bezwaard gemoed afscheid. Maar niet zonder dit artikel, waarin hij u voor de laatste keer lastigvalt met een aantal van de

“in’s en ouf’s’ van zijn programma’s. Daarna bergt Sluman z’n amg 64 efinitief op…

De trouwe lezers onder u kunnen zich voorstellen wat het betekent, het afscheid van vier jaar Commodore Dossier. In

1984 hielp ik Mat Heffels, die

toen projectredacteur was, voor het eerst met het afdrukken van de listings, met een

Commodore letterwiel-printer.

Vanaf het eerste nummer wil- den we voorkomen dat lezers werden geconfronteerd met de van de Commodore 64 beken- de besturingstekens (het hartje voor 'scherm schoon’ en noem ze verder maar op). Door middel van een conversieprogram- ma werd met die ongein afge- rekend. Maar... de intikkers

van het eerste uur kunnen

zich het daaropvolgende probleem waarschijnlijk nog wel herinneren: het cijfer 1 en de

letter | waren in geen van de

listings uit elkaar te houden…

Een probleem dat noch Mat, noch ikzelf van tevoren had zien aankomen.

Toen bleek hoeveel mensen we een plezier deden met het plaatsen van listings. Duizen- den reacties waren het gevolg, stuk voor stuk afkomstig van mensen die dat bioritme- programma niet aan de gang

konden kregen, omdat ze door

de 'ellen en enen’ het bos niet

meer zagen…

Vanaf het tweede nummer besloten we een andere koers

te gaan varen. Naast een gro-

te hoeveelheid Basic-listings, voorzien van onze eigen Com- modore Dossier Checksum (geschreven door Peter de Zeeuw, hoe zou het daarmee gaan?), moesten er ook machi-

netaalprogramma’s in het blad

worden geplaatst.

Een programmeur was ook al snel gevonden; in een overmoedige bui wist ik Mat te overtuigen dat ik wel in staat was om een serie machinetaalprogramma’s te schrijven. En dat terwijl mijn eerste echte machinetaalprogramma

(BREAK-IT) zich al maanden-

lang in de ontwikkelfase be-

vond…

Maar goed, het resultaat van die overmoedige bui was MO- NITOR 50000, dat werd gebruikt bij de cursus machinetaal die vanaf het tweede nummer in Commodore Dossier verscheen. Over dat programma valt verder weinig meer te vertellen dan nog een kleine tip (want ze zijn er nog steeds,

de MONITOR 50000-gebrui-

kers): U kunt met MONITOR 50000 ook ASCII-tekens invoeren. Dit gaat heel eenvoudig:

typ, in assembler-mode, een hekje (#) en daarachter een dubbel aanhalingsteken

(SHIFT/2). Toets nu het karak-

ter of de besturingscode in die

|u wilt gebruiken. MONITOR 50000 genereert automatisch

| de volgende regel.

Na MONITOR 50000, en de talloze reacties die (tot mijn

grote verbazing, overigens) daar op binnenkwamen, vond Mat Heffels het een goed idee

om eens een nummer over te-

lecommunicatie in elkaar te zetten. Uiteraard moest daar een telecommunicatieprogram- ma voor de Commodore 64 bij- komen. Ondergetekende werd gebeld en benaderd: het resultaat daarvan was SIMPLE

TERM 64 (Ja DRJ, de naam

‘SIMPLE’ werd in 1985 al ge- bruikt…). SIMPLE TERM ont-

wikkelde ik samen met Hans Karsten, een computerfanaat die toen al veel verstand had van telecommunicatie. Later is dat helemaal uit de hand gelopen; de schaarse keren dat ik Karsten nog tegenkom, han- gen de 9600-baud modems uit de kofferbak van zijn auto-vande-zaak…

Zelden heb ik over een programma zo weinig reacties ge-

had, bedenk ik me nu, als

over SIMPLE TERM 64. Ster-

ker nog: ik vraag me af of, be- halve Hans en ikzelf, iemand dat programma ooit heeft gebruikt. Jammer, want we von- den het best een leuk programma. Je kon er bestanden mee oversturen en zelfs op de

(11)

directory van de computer

‘aan de andere kant’ kijken.

Maar goed, na alle reacties op MONITOR 50000 kon het geen kwaad om eens met de keer- zijde kennis te maken… (overigens: toets eens Control/X in het parameter-scherm. NIE- MAND heeft die grap ooit ont-

dekt!)

Vervolgens kabbelde het allemaal een beetje voort. Ik kan me MAESTRO 64 nog herinneren, één van mijn weinige (ik geloof zelfs het enige) programma’s dat gedeeltelijk in Basic en gedeeltelijk in machinetaal was geschreven.

Hans Karsten ontwikkelde het piano-klaviertje, de noten en de G-sleutel (graphics ontwer- pen kon ik toen nog niet, kan ik nu nog niet en zal ik over vijf jaar nog steeds niet kunnen) en schreef als ik me goed herinner een paar routines. Meteen nadat MAESTRO was geplaatst, kwamen de brieven met verzoeken om een DeLuxe-versie binnen. Maar daarop komen we straks nog

terug.…

Zoals gezegd, graphics ont-

werpen is nooit één van mijn sterke punten geweest. Ik koester dan ook een diep respect voor mensen als Wijo Koek, die daar absoluut geen moeite mee schijnen te hebben. In nummer vier van Com- modore Dossier stond de listing van het Animatie- programma dat Wijo en ik hadden bedacht (lees: wat Wijo had bedacht en waarvoor ik alleen maar de code schreef.

Want wist ik veel wat zo’n ani- matieprogramma allemaal moest kunnen.)

Nog steeds vind ik het Animatie-programma één van de leukste projecten waaraan ik heb gewerkt. Het was voor die tijd zeer geavanceerd; acht sprites on-screen editten, tekenfilm-mogelijkheden, grote en multicolor (voor degenen met een Engelse 64: multi- colour) sprites en nog veel meer. Dat, gekoppeld aan de door Wijo getekende konijn- en

paard-animaties, zorgde voor zeer veel lezersreacties. Overi- gens kwam ik onlangs in Hol- ten in iemands diskettebak een 'customized edition’ van dat programma tegen, met 128 ingeblikte sprites (onder andere uit Jeff Minter's Attack of the mutant camels) en geschreven door ene Rocket Soft uit Apeldoorn. Maar de Con- trol/R-Control/S-grap had meneer Rocket Soft mooi niet on- derschept… Slordig!

En toen werd het lachen gie- ren brullen geblazen. Samen met Mat Heffels, die op het

punt stond te worden opge- volgd door Wouter 'de tekst’

Hendrikse, bedacht ik EVA, een programma met ingebouwde tekstverwerker, database- en terminalmogelijkheden.

EVA, in twee maanden tijd op een klein kamertje in Alkmaar (met twee computers en de Commodore Macro Assembler, mijn grootste miskoop: 179 gulden en een treinretour naar Hilversum) in elkaar gezet, le-

vert me nog steeds post op.

Overigens: het database- gedeelte heb ik in twee uur tijd, een dag voor de allerlaatste deadline, geschreven.

Dus vandaar de beperkte mogelijkheden…

Ook EVA kent een Control/R- grap. NIEMAND heeft hem ooit opgemerkt, voor zover ik weet.

Na EVA was ik het even goed zat. Een paar nummers lang hield ik me alleen maar bezig met Dropzone, een verhuizing en m'n nieuwe Atari ST, Pas

in nummer acht verscheen TOLK!, een communicatiepro- gramma met windows en XMODEM-protocol. Daarover valt weinig op te merken, anders dan de opmerking dat het XMODEM-gedeelte niet bij ie- dereen goed blijkt te werken.

Ik ben daarvan op de hoogte, maar kan alleen maar opmer-

ken dat ik precies heb gedaan

wat de bedenker van XMO- DEM opdroeg. Als XMODEM dus niet werkt in combinatie met een door u gebeld

bulletin-board? Jammer, maar helaas. De fout zit cht niet in

TOLK!

Langzaam maar zeker werden

de programma’s steeds groter en gecompliceerder. Sinds EVA DeLuxe maakte ik gebruik van een hulp-programma, de DATASPEEDER, om

grotere programma’s in Com-

modore te kunnen afdrukken.

Een vervelende bijkomstigheid van grotere programma’s echter, is het blijkbaar exponen- tieel toenemend aantal bugs.

Sommige zijn onbetekenend, andere zijn ernstig, maar geen van alle zijn ze in het ontwik- kelstadium opgemerkt.

Een van de eerste échte bugs die in een door mij ontwikkeld programma bleek te zitten:

PLUSMON 64, de opvolger van het monitorprogramma uit nummer 2, accepteert indirec- te adresserings-opcodes met de operand X. Met andere woorden:

LDA ($FE),X

wordt door PLUSMON geac- cepteerd. Toegegeven, een koe van een fout. Gelukkig is er n prettige bijkomstigheid:

PLUSMON vertaalt de instruc- tie automatisch in:

LDA ($FE),Y

Een echt probleem hoeft deze bug dus niet te vormen. Ster- ker nog: de meeste lezers hebben hem nooit opgemerkt…

In de zomer van 1987 begon het idee voor een opvolger van het nog steeds populaire EVA vaste vorm aan te nemen. Dui- delijk was dat het een pro-

gramma zou moeten worden

met vensters en pull down- menu's. Immers: dat was de nieuwe rage dankzij computers als de Amiga en de Atari ST

‚‚ (om van de Macintosh nog maar te zwijgen). De vensters en pull down-menu's waren er als eerste, in de vorm van het interfacing-systeem

DIALOOG + (zie de vorige twee ACTIEF’s evenals de laatste, volgende maand).

Daarnaast werd het printer-

gedeelte uitgebreid en werden

er meer mogelijkheden toegevoegd.

De reacties op EVA DeLuxe waren overstelpend. In de eerste tweehonderd (of zoiets) exemplaren bleek een flinke fout te zitten; die hebben we er bij de volgende oplage meteen uitgehaald. 8 En van de grootste problemen met EVA DeLuxe is het werken met INFO.EVA en de (on)mogelijkheid om oude EVA-bestanden te laden. Het laatste probleem is, door middel van een listing en een aan- gepaste 1.1-versie, opgelost.

Het eerste probleem, de mogelijkheden en onmogelijkheden van INFO.EVA, behandelen we hieronder.

Allereerst: bij INFO.EVA hoort een Basic-programma, CON- FIG genaamd, waarmee het mogelijk is om bepaalde instel-

(12)

lingen van EVA DeLuxe te veranderen. Denk hierbij aan zaken als het aanpassen van uw printer, het veranderen van de schermkleuren en het samen- stellen van macro's. Als dit programma niet op uw EVA- schijf staat: de listing ervan is

gepubliceerd in de eerste afle-

vering na het EVA DeLuxe-

nummer.

Dus, voor de duidelijkheid: IN- FO.EVA kan NIET worden veranderd door het als een Basic- programma te laden!

Om ’n en ander voor elkaar te krijgen, dient u allereerst een veiligheidskopie van EVA De- Luxe te maken. Daarna kunt u het aanpassingsprogramma CONFIG laden en starten. Nu verschijnt een menu, waarin u kunt kiezen uit de volgende zaken:

Karakter-info veranderen Print-commando veranderen Macro veranderen

Schermkleuren veranderen Laad-apparaat veranderen Invoegen aan/uit

Laten we er eens van uitgaan dat u de manier waarop uw printer een karakter moet afdrukken, wilt veranderen. U kiest dan de optie karakter-info veranderen. Nu kunt u het te- ken intoetsen dat straks, als u vanuit EVA DeLuxe een tekst gaat printen, op een afwijken- de manier door de printer moet worden behandeld.

Als u een toets heeft ingedrukt, kunt u zestien getallen invoeren (druk na elk getal op de RETURN-toets). Deze getallen vormen de informatie voor het bewuste karakter, in een

code die uw printer begrijpt.

Als u uw printer bijvoorbeeld

een bepaalde ESCAPE-code wilt sturen, doet u dit op een dergelijke manier:

27,82,49 (ESC R 1)

Voor de duidelijkheid: de codes die u intoetst, zijn deci- maal. Ze staan vaak als zoda- nig al aangeduid in de handleiding bij uw printer.

Op dezelfde manier kunt u ook een printer-commando veranderen. Stelt u zich eens voor dat u de printer-optie 'onderstrepen aan’ inschakelt door

middel van de decimale codes 27, 45, 1 (Epson). In dat geval kunt u deze drie codes onder een letter (bijvoorbeeld de

”o”) zetten. ”Onderstrepen uit” plaatst u dan bijvoorbeeld onder de letter ”'p’’. De desbetreffende print-commando's worden dan:

onderstrepen aan:

(kies letter o) 27,45,1

onderstrepen uit:

(kies letter p) 27,45,0

start (druk tegelijk met CON- TROL de bijbehorende letter- toets in) verschijnt de via CONFIG ingetoetste tekst op het scherm.

En dan het opslaan van de ge- wijzigde INFO.EVA. Vergeet dit niet, want als u CONFIG

verlaat, bent u al uw wijzigin-

gen kwijt. Kies daarom de op-

tie xX om CONFIG te beëindi-

gen. Een nieuw bestand, IN-

FO.NEW wordt aangemaakt.

Hernoem nu uw INFO.EVA naar INFO.BAK of iets dergelijks en hernoem daarna het bestand INFO.NEW tot IN- FO.EVA. Start, vanaf dezelfde diskette, EVA Deluxe en de rest spreekt vanzelf.

Tot slot, wat Eva Deluxe betreft, nog een laatste woord

over de ingebouwde paswoord-

beveiliging. Deze optie is, ten

Deze print-commando’s voegt u aan uw tekst toe door middel van de desbetreffende optie in het LAYOUT-menu. In de schermtekst verschijnt dan een ikoontje dat duidt op een ge- geven print-commando. U dient, om een print-commando te geven, dus ABSOLUUT het LAYOUT-menu te selecteren;

het rechstreeks in de tekst intypen van zo’n commando is vragen om problemen!

Tot slot de macro's. Hierin kunt u veelgebruikte zinnen en/of woorden opslaan. Het principe is eenvoudig; toets een letter in waaronder u een macro wilt opnemen en geef daarna de bij de macro beho- rende tekst (inclusief eventuele spaties) op. Druk daarna op RETURN. Telkens als u nu, door middel van de CONTROL-toets, een macro

opzichte van het artikel dat aan Eva DeLuxe voorafging, enigszins gewijzigd, maar hij is wel degelijk aanwezig! U typt nu echter eenmalig een paswoord in (in het ALGEMEEN- menu). Dit paswoord blijft van kracht totdat u een nieuw paswoord intypt. Dit maakt de kans op ‘spionage’ klein; u hoeft een paswoord tijdens een sessie slechts nmaal in te toetsen.

Voorzichtigheid blijft geboden bij het gebruik van paswoord- beveiliging; de eerste brieven van gefrusteerde lezers heb ik al lange tijd geleden ontvan- gen. Echt waar, ook ik ben niet in staat om een document waarvan u het paswoord bent vergeten, terug te halen. Jam- mer maar helaas, dus.

Het idee voor Aurora stamde

al uit mei 1986. Tijdens een

Center Parcs (nee DRJ, ik heb geen aandelen) bridge- weekend (uiteraard kwamen wij op de laatste plaats terecht, van Acol had ik toen nog nooit gehoord) brainstorm- de ik met een vriend over een grafisch programma dat alles moest kunnen wat een teke- naar maar wilde. Sprites ver- groten, verkleinen, roteren, be- wegende tekenfilm-animatie, automatische verplaatsingen en noem alles maar op…

Om kort te gaan: het idee, hoewel uitgebreid op papier gezet, is nooit uitgevoerd.

Slechts de naam bleef behou- den: Aurora 64 is uiteindelijk, ruim twee jaar later, een tekenprogramma la Koala- painter geworden, met DIALOOG + interface.

En tekortkoming heeft Aurora 64 nog; het was tot nu toe niet mogelijk om een plaatje in een Basic-programma te laden.

Daar komt vanaf nu verande- ring in; listing A genereert een machinetaalprogramma dat een AURORA-plaatje laadt (denk erom: het plaatje MOET de naam AURORA.PIC hebben!) en op het scherm zet.

Die had u nog tegoed…

Persoonlijk vind ik het een leuke afsluiter: Maestro DeLuxe.

Het listing-fiasco is de intikkers

bekend; het eerste gedeelte van de listing bevatte een Da- ta Speeder tool die op de redactie wordt gebruikt om machinetaalprogramma’s te ’dum- pen’. Als lezer heeft u daar echter weinig aan en muziek maakt het ook al niet. Tot op

de dag van vandaag hoef ik

de Dossier-redactie niet binnen te komen zonder te worden getracteerd op ironische opmerkingen en alles wat daarbij hoort. Eigen schuld…

Goed, we zijn aan het einde van dit artikel. Dank aan al die lezers die ertoe bijdroegen, voor hun bijna altijd leuke, spontane reacties. Nog één laatste opmerking: ik berg m'n 64 toch nog maar niet op. Ik heb weliswaar geen concrete ideeën voor te ontwikkelen