Hergroeivertraging tijdens de veldperiode : door: lengte veldperiode, bedekking met gemaaid gras, zwaarte vorige snede, berijden

w

0 i t

Hergroeivertraging

tijdens de veldperiode

doar:

lagte

wt&rio&

bedekkiing

met

g e m i d g r a s

-2

kigden

, . . i , t ,',-b b x ) , b r . ? . + P . - - Y

-

. I ,

PROEF STATION VOOR DE RUNDVEEHOUDERI J

HERGROEIVERTRAGING TIJDENS DE VELDPERIODE

- - - - - - - - - - - - v - - - - - - - - -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. -. d o o r :

-

l e n g t e v e l d p e r i o d e

-

b e d e k k i n g met g e m a a i d g r a s

-

z w a a r t e v o r i g e s n e d e

-

b e r i j d e n Summary i n E n g l i s h i n g . J . Overve s t RAPPORT NR, 52 OKTOBER 1

9

'77

INHOUDSOPGAVE

blz.

l . Inleiding

5

2 . Deel I Invloed van de lengte van de veldperiode op de her-

groei, als gevolg van

-

de bedekking van de stoppel met gemaaid gras

-

de zwaarte van de voorgaande maaisnede

2.1

.

Opzet van het onderzoek

2 . 2 . Uitvoering van het onderzoek

2 . 3 . Resultaten

2.4. Bespreking van de resultaten

2 . 5 . Samenvatting deel l/summary part I

Deel I1 Invloed van de lengte van de veldperiode als gevolg van

-

de bedekking van de stoppel met gemaaid gras

-

het berijden en bewerken met machines

3.

l. Opzet van het onderzoek

3 . 2 . Uitvoering van het onderzoek

3.3.

Resultaten

3.4

Bespreking van de re sul taten

3.5 e Samenvatting deel 1I/summary part I1

4.

Conclusies deel I en deel 11/conclusions part I and part LI

5

0 Literatuurli j st

INLEIDING

Het i s u i t e r v a r i n g wel bekend, d a t de h e r g r o e i n a maaien v o o r de voe- d e r w i n n i n g i n h e t ene g e v a l t r a g e r v e r l o o p t , d a n i n h e t a n d e r e . U i t o n d e r z o e k van o n d e r a n d e r e W i e l i n g

( 7 )

i s bekend, d a t d e z w a a r t e v a n de s n e d e h i e r b i j e e n b e l a n g r i j k e r o l kan s p e l e n . Bovendien kan de h e r g r o e i w e l l i c h t o n g u n s t i g worden b e ï n v l o e d d o o r gemaaid g r a s d a t op de s t o p p e l l i g t ( b e d e k k i n g ) en d o o r h e t b e r i j d e n van de pasgemaaide s t o p p e l met t r e k k e r en m a c h i n e s . U i t e e n p r o e f van Van d e r Schaaf

( 4 )

i n 1963 b l e e k u i t s c h a t t i n g e n d a t n a e e n v e l d p e - r i o d e van 8

-

12 dagen t e n o p z i c h t e v a n d i r e c t ruimen de zode d u i d e l i j k meer b e s c h a d i g d was. Ook Beckhoff ( l ) vond b i j p r o e v e n i n 1971

-

1977 e e n d u i d e - l i j k n e g a t i e v e i n v l o e d van b e d e k k i n g . Ook h e t b e r i j d e n van de s t o p p e l b l e e k , met name o n d e r minder g u n s t i g e o m s t a n d i g h e d e n , een d u i d e l i j k n e g a t i e v e i n v l o e d op de h e r g r o e i t e hebben.

Het i s a n d e r z i j d s ook n i e t o n d e n k b a a r , d a t b i j s c h e r p drogend weer e e n k o r t d u r e n d e b e d e k k i n g van de s t o p p e l de h e r g r o e i g u n s t i g b e Y n v l o e d t , omdat v e r b r a n d i n g dan w e l l i c h t i n mindere mate o p t r e e d t .

I n de j a r e n 1971

-

1975 werd o n d e r z o e k gedaan om de i n v l o e d v a n de v e l d - p e r i o d e op de h e r g r o e i in g e t a l l e n u i t t e d r u k k e n . D i t i s o n d e r meer van be- l a n g v o o r de p l a n n i r g v a n h e t w e i d e g e b r u i k . Het o n d e r z o e k i s u i t g e v o e r d op de r e g i o n a l e o n d e r z o e k c e n t r a Heino en Z e g v e l d en op de p r o e f b o e r d e r i j e n De W a i - b o e r h o e v e t e L e l y s t a d , D r o e v e n d a a l en De Ossekampen t e Wageningen.

2 . Deel I I n v l o e d van de l e n g t e van de v e l d p e r i o d e op de h e r g r o e i , a l s g e v o l g van

-

de bedekking van de s t o p p e l met gemaaid g r a s

2.1.

De b e d o e l i n g van d i t e e r s t e d e e l van h e t onderzoek was onder p r a k t i j k - omstandigheden n a t e gaan wat de gevolgen z i j n van een k o r t e r e of een l a n g e r e v e l d p e r i o d e voor de h e r g r o e i van een vo1gend.e snede. I n e e r s t e i n s t a n t i e werd. h i e r b i j de i n v l o e d van h e t b e r i j d e n en bewerken met machines u i t g e s l o t e n door a l l e werkzaamheden met de hand u i t t e v o e r e n . B i j de proeven i n 1971 werd ge- werkt met v e l d p e r i o d e n van d r i e l e n g t e s , z o a l s d i e b i j een a a n t a l voederwin- n i n g s s y s t e m e n kunnen voorkomen. De b e h a n d e l i n g e n waren a l s v o l g t .

-

B e h a n d e l i n g A

-

geen v e l d p e r i o d e . D i t kan h e t g e v a l z i j n b i j k u n s t m a t i g drogen van n i e t voorgedroogd g r a s of e v e n t u e e l maaikneu- zen.

.,,.

B e h a n d e l i n g B

-

v e l d p e r i o d e

3

of

4

dagen, D i t z a l m e e s t a l h e t g e v a l z i j n b i j h e t maken van v o o r d r o o g k u i l .

B e h a n d e l i n g C

-

v e l d p e r i o d e 6 of

7

dagen. Deze i s i n h e t algemeen n o d i g v o o r h e t maken van v e n t i l a t i e h o o i of i n g u n s t i g e geval- l e n van droog h o o i .

De proeven i n 1971 z i j n u i t g e v o e r d b i j één o p b r e n g s t n i v e a u , n a m e l i j k van

3

à

4

t o n droge s t o f p e r h a .

B i j de proeven i n 1972 i s g e l i j k t i j d i g gewerkt met twee o p b r e n g s t n i - v e a u s , n a m e l i j k g e l i j k t i j d i g c a .

3

en

5

t o n droge s t o f p e r h a . De b e d o e l i n g was n a t e gaan of h e t e f f e c t van de bedekking op de h e r g r o e i n a maaien mede wordt be9nvloed door de z w a a r t e van de snede. B i j deze proeven l a g de l e n g t e van de v e l d p e r i o d e van t e v o r e n v a s t en werd, 0ngeach.t de weersomstandigheden, geruimd n a de v a s t g e s t e l d e v e l d p e r i o d e n .

2.2.

B i j d.e proeven i-n 1972 moest g e l i j k t i j d i g b i j 2 o p b r e n g s t n i v e a u s ge- maaid kunnen worden. Daarom werden voor de a a n l e g van de proef de v e l d e n voor h e t l a g e o p b r e n g s t n i v e a u voorgemaaid op h e t moment, d a t e r een weidesnede

s t o n d . Ook de s t i k s t o f b e m e s t i n g i s d a a r b i j a a n g e p a s t . Op de .voorgemaaide v e l - den, d i e i n h e t v e r v o l g " g e s t o o r d e g r o e i " genoemd z u l l e n worden, i s aanvan- k e l i j k 40 kg s t i k s t o f p e r h a g e s t r o o i d . Na h e t voormaaien en ruimen van h e t g r a s z i j n deze v e l d e n opnieuw bemest met 80 kg s t i k s t o f p e r h a . De v e l d e n voor de " o n g e s t o o r d e g r o e i ' s hebben d i r e c t 120 kg s t i k s t o f p e r h a ontvangen. Als op de voorgemaai.de v e l d e n weer c a . 3 t o n droge s t o f s t o n d , werden a l l e v e l d e n gemaaid en de p r o e f a a n g e l e g d . Zo waren de weersomstandigheden t i j d e n s de v e l d p e r i o d e voor b e i d e o p b r e n g s t n i v e a u s g e l i j k .

Proef schema' s

--....---

B i j de proeven i n 1971 werd a l l e e n gewerkt met v e l d p e r i o d e n van v e r s c h i l - l e n d e l e n g t e . Deze proeven z i j n u i t g e v o e r d a l s blokkenproeven. De proeven i n 1972, w a a r b i j t e v e n s twee m a a i s t a d i a voorkwamen, z i j n u i t g e v o e r d a l s s p l i t - p l o t - p r o e v e n ( 8 ) . Het g e b r u i k van s p l i t - p l o t - p r o e v e n houdt i n , d a t b i j de

s t a t i s t i s c h e v e r w e r k i n g a l l e e n me% de h o o f d e f f e c t e n , i n d i t g e v a l de l e n g t e van de v e l d p e r i o d e en h e t g r o e i n i v e a u , wordt gewerkt. P e r proef en p e r op- b r e n g s t n i v e a u z i j n de o b j e c t e n s t e e d s i n 8-voud a a n g e l e g d . B i j de proeven i n

1971 waren e r p e r p r o e f 3 ( o b j e c t e n ) x 8 = 24 v e l d j e s . B i j de proeven i n 1972 waren e r 2 ( m a a i s t a d i a ) x 3 ( o b j e c t e n ) x 8 ( p a r a l l e l l e n ) 1 48 v e l d j e s . De a f m e t i n g e n van deze v e l d j e s bedroegen

3 , 5

x

5

m e t e r . Deze af- metingen waren voldoende om de h e r g r o e i op twee t i j d s t i p p e n t e b e p a l e n . S t a t i s t i s c h e v e r w e r k i n g

Wanneer b i j de v a r i a n t i e - a n a l y s e s i g n i f i c a n t i e s konden worden aange- t o o n d , i s met de T o e t s van Tukey nagegaan welke v e r s c h i l l e n s i g n i f i c a n t waren (oc

-

0 , 0 5 ) . I n de t a b e l l e n z i j n s i g n i f i c a n t e v e r s c h i l l e n weergegeven met ver- s c h i l l e n d e l e t t e r s . G e l i j k e l e t t e r s w i l zeggen d a t e r geen s i g n i f i c a n t v e r - s c h i l i s .

B i j p l i t - p l o t - p r o e v e n werd, wanneer e r geen i n t e r a c t i e voorkwam, a l l e e n gekeken n a a r de h o o f d e f f e c t e n . B i j de proeven i n 1972 was d a t h e t v e l d p e r i o d e - e f f e c t ( 0 ,

3

en

7

dagen) en h e t v e r s c h i l i n g r o e i n i v e a u ( g e s t o o r d en onge- s t o o r d ) , Kwam wel i n t e r a c t i e v o o r , dan werd h e t v e l d p e r i o d e - e f f e c t p e r g r o e i - n i v e a u bekeken. I n t a b e l 2 z i j n ook de gemiddelde o p b r e n g s t e n b i j g e s t o o r d e en o n g e s t o o r d e g r o e i weergegeven. Met een r i s aangegeven of d i t v e r s c h i l i n g r o e i n i v e a u s i g n i f i c a n t was.

Aanleg van het proefveld

Om ttschonew percelen te hebben werden percelen van de Ie snede gekozen of percelen met etgroen. D e proeven zijn uitgevoerd op zandgrond. Het grasbe- stand op deze percelen bestond voornamelijk uit Engels raaigras. In

1971

wer- den twee proeven uitgevoerd op de proefboerderijDroevendaa1 te Wageningen en i n 1972 op het regionale onderzoekcentrum Heino. Rêeds voor de stikstofbemes- ting zijn de proefvelden uitgezet en zijn de velden met gootjes gemarkeerd.

D e drie objecten binnen een subblok lagen steeds naast elkaar, terwijl voor de plaats van de subblokken met gestoorde of ongestoorde groei binnen het blok opnieuw werd geloot. Door schatting werd vastgesteld wanneer het ge- plande opbrengstniveau was bereikt. Dan werd het proefveld met een motormaaier gemaaid en werden de objecten volgens proefschema aangelegd. Om de opbrengst bij maaien vast te stellen, werden de A-veldjes met een veldperiode van O da- gen gewogen en bemonsterd voor droge-stofbepaling. Op dezelfde dag werd op deze A-veldjes ook stikstof gestrooid (80 k g stikstof per ha). D e B-

(3

dagen veldperiode) en C-

(6

dagen veldperiode) -veldjes zijn dezelfde dag en ver- volgens elke dag, behalve 's zondags, tot aan het eind van de veldperiode met de hand ttgeschud". Aan het eind van de veldperiode werd het materiaal even- eens met de hand van de velden gehaald. Daarna i s per veldje met de hand be- mest (80 k g stikstof per ha).

Bepaling van de hergroei

D e hergroei werd steeds op twee tijdstippen bepaald, ca.

4

en

6

weken nadat de proef was aangelegd. Dit tijdstip was echter ook afhankelijk van het groeitempo. D e eerste maal werd ongeveer gemaaid als er een weidesnede stond en de tweede maal als regel

14

dagen later.

B i j elke hergroeibepaling werd per veldje één baan uitgemaaid met een motormaaier. P e r veldje werd steeds eenzelfde oppervlakte gemaaid. N a maaien werd de opbrengst aan vers gras per veldje gewogen en met een kleine grasboor bemonsterd. Per veldje werden drie monsters genomen voor droge-stofbepaling. Elk monster bestond uit

70

à 80 gram gras, dat gedurende 2 4 uur gedroogd werd bij '105 O C.

2.3. Resultaten Proeven i n _...---m-

1971

In tabel l zijn van de hergroei de gemiddelde droge-stofopbrengsten vermeld bij diverse lengtes van de veldperiode. D e droge-stofopbrengsten zijn afgerond op 100 kg.

Tabel l Gemiddelde opbrengsten van de hergroei i n k g ds per h a (x 100) bij de proeven op de proefboerderij Droevendaalin

1971

(ongelijke let- ters duiden op een significant verschil bij de

5

%-grens (zie ook blz. 8)

Table l Average yields of regrowth i n k g D M per h a (x 100) with experiments on the experimental farmDroevendaalin 1971 (different figures mean a significant difference; P < 0,05)

Gegevens over tijdstip van aanleg, opbrengst bij maaien, het weer tij- dens de veldperiode en opbrengsten per veldje bij de hergroeibepaling zijn voor de verschillende proeven vermeld in de bijlagen; hij deze proeven zie bijlagen l tot en met

3.

Bij proef I in

1971

hebben we te maken met significante verschillen van de veldperiode van

3

dagen ten opzichte van beide andere veldperioden. Uit deze proef blijkt dus, dat hier een korte veldperiode

(3

dagen) gunstig is geweest voor de hergroei.

Bij proef I1 in

1971

kon de hergroei maar één maal worden bepaald. Eni- ge tijd daarna zijn de koeien uitgebroken en hebben het proefveld gedeelte- lijk afgeweid, zodat een tweede hergroeibepaling geen zin had.

Proeven in 1972

---

Beide proeven zijn aangelegd bij twee opbrengstniveaus. Deze opbrengst- niveaus zullen in het vervolg gestoorde en ongestoorde groei worden genoemd

(zie ook blz. 8). De droge-stofopbrengsten bij de hergroeibepalingen bij de- ze proeven zijn per hoofdeffect weergegeven (veldperiode en groeiniveau) in tabel 2. Bij proef I in 1972 waren de opbrengsten aan droge sto£ bij de ge- stoorde, respectievelijk de ongestoorde groei bij de aanleg van de proef 2700 en 6200 kg droge stof per ha. Bij proef I1 in 1972 was dit 2750 en

4400

kg droge stof per ha. Bij proef I in 1972 is de hergroei bij de Ie maaitijd op twee tijdstippen bepaald. Op het moment dat bij de gestoorde groei de op- brengst is bepaald, stond bij enkele objecten bij ongestoorde groei nog te weinig gras voor een opbrengstbepaling, vandaar dat dit op twee tijdstippen

is gebeurd. Deze opbrengsten zijn statistisch verwerkt als blokkenproef. De 2e maaitijd en proef I1 in 1972 is bewerkt als split-plot-proef.

Tabel 2 Droge-stofopbrengsten per ha (x 100) bi j de hoofdeffecten veldperio- de en groeiniveau in 1972 (ongelijke letters bij de veldperiode en

% bij groeiniveau duiden op een significant verschil op de

5

v-

o grens

(zie ook blz. 8)

eldperiode in dagen/ ilting period in days

gestoorde groei disturbed growt ongestoorde groei/ undisturbed growth

Table 2 Dry matter yields per ha (x 100) with the main effects wilting period and growth level in 1972 (different figures with wilting period m d

n

with growth level mean a significant

differente; P

<0,05)

'The regrowth was determined wi th two yields; about 3,000 and 5,000 kg DM per ha. In order to have two growth stages at the Same time, before the start of the experiment the plots for 3,000 kg DM were mown wi5h about 1700 kg DM. To this the amount of nitrogen was adapted. The plots, mown before the start of the experiment, are called "disturbed growth" (growth level 3,000 kg DM and the other plots (growth level 5,000 kg DM) ltundisturbed growthtt.

"After

37

days the yield with the disturbed. growth was determined and after 42 days with the undisturbed growth. The yield after 52 days is, like with PI1 19: an average and undisturbed with the different wilting periods.

Bijzonderheden over het weer, de datum van aanleg van de proef en de opbrengst per veldje zijn vermeld in de bijlagen 1 ,

4

en

5.

Uit tabel 2 blijkt, dat de verschillen tussen de veldperiode nagenoeg allemaal significant zijn. Tevens blijkt, dat geen interactie voorkomt; dat wil zeggen dat het veldperio- de-effect bij beide groeiniveaus, gestoord en ongestoord bij de diverse leng- tes van de veldperiode op dezelfde manier verloopt. Ook zijn bij deze proeven de verschillen tussen de groeiniveaus, gestoord en ongestoord steeds signifi- cant. Uit tabel 2 blijkt, dat dit verschil varieert van 500

-

100 k g droge stof per ha.

2.4.

Bij de proeven in 1972 zien we, dat een veldperiode de hergroei duide- lijk negatief bernvloedt. Dit effect wordt groter naarmate de veldperiode langer is. Vooral de weersomstandigheden tijdens en na de veldperiode zullen van invloed zijn op de hergroei. Bij de proeven in 1972 zijn deze erg gunstig geweest voor een vlotte hergroei. Bij beide proeven heeft het zowel tijdens de veldperiode als gedurende de periode daarna regelmatig geregend, zodat de vochtvoorziening voldoende is geweest. Bij de eerste proef in

1971

heeft het tijdens de veldperiode en de eerste periode daarna ook regelmatig wat gere- gend. Desondanks was bij die proef de hergroei het snelst bij een korte veld- periode, In het licht van de proeven in 1972 is dit moeilijk te verklaren.

Het negatieve effect van de veldperiode op de hergroei komt voor de prak- tijk tot uitdrukking in een later beschikbaar komen van een volgende weide- snede. Voor een weidesnede wordt gerekend met een opbrengst van 1700 k g dro- ge stof per ha. Uit onderzoek van Wieling

(5, 6)

en Brougham (2) blijkt, dat vanaf ca. 1500 k g droge stof per ha het verband tussen de droge-stofproduktie van grasland en het aantal groeidagen nagenoeg recht evenredig is. Bij dit onderzoek is de hergroei steeds op twee tijdstippen bepaald, eenmaal ongeveer in een weidestadium en eenmaal bij ongeveer een kuilsnede. Op grond hiervan mogen we in een grafiek een rechte lijn trekken door de punten, die de gevon- den opbrengsten voorstellen bij de twee hergroeibepalingen in een proef. Bij deze grafische weergave (bijlage

19)

kan men bij benadering aangeven hoeveel dagen n a maaien er bij de diverse objecten een weidesnede aanwezig was. ( ~ e t sni'punt van de gevonden lijn met de lijn van 1700 k g droge stof geeft dit aan

3

.

Enkele keren is bij een aantal objecten de Ie keer gemaaid bij een op- brengst minder dan 1500 k g droge stof per ha. Toch zijn deze opbrengsten op dezelfde manier in grafiek gebracht, Wanneer bij een lagere opbrengst dan 1500 k g droge stof gemaaid wordt, zullen in werkelijkheid iets meer groeidagen

(vaak echter niet meer dan l of 2 groeidagen) nodig zijn dan hier gevonden is. In tabel

3

is voor deze proeven we2rgegeven hoeveel dagen er nodig wa.- ren, om te komen tot een weidesnede. Tevens is het verschil in groeidagen ten opzichte van een veldperiode van O dagen weergegeven. Uit deze tabel blijkt nogmaals het gunstige effect van een korte veldperiode bij proef I in

1971.

Bij de veldperiode van

7

dagen is dit echter weer negatief.

De tweede proef in 1972 is uitgevoerd in de tweede helft van de zomer. Dit had tot gevolg, dat de tweede hergroeibepaling pas in oktober is uitge- voerd. De extra groeiremming bij de ongestoorde groei bij een veldperiode van

7

dagen zal hier mede een gevolg van zijn. Uit tabel

3

blijkt dan, dat het effect van de lengte van de veldperiode bij beide maaistadia elkaar niet veel ontloopt, maar dat er bij een zware snede nogal wat extra tijd (groeidagen) nodig is, om te komen tot een weidesnede in vergelijking met een lichte snede.

Een deel van de hergroeidepressie bij langere veldperioden zal echter veroorzaakt zijn, doordat de stikstof op de objecten met een langere veldpe- riode steeds later werd gestrooid dan bij een veldperiode van O dagen, waar dezelfde dag werd gestrooid. Door Prins en Van Burg

(3)

zijn een vijftal proe- ven uitgevoerd met verschillende lengtes van veldperioden, waarbij tevens ge- keken is naar het effect van het later stikstofstrooien. De resultaten van Prins en Van Burg wijzen in de richting van een lichte hergroeivertraging door het later stikstofstrooien. In de praktijk zijn het bedekkingseffect en het effect van de latere stikstof aanwending echter altijd gekoppeld.

Het aantal groeidagen, dat nodig was om te komen tot een weidesnede

(l700

kg ds per ha) en het verschil in groeidagen ten opzichte van

een veldperiode van O dagen

ilting period in days:

Growth days before a cut of

1700

kg DM and the difference in growth days with regard to a wilting period of O days

2.5.

I

In

1971

en

1972

zijn vier proeven uitgevoerd, waarbij nagegaan werd in

hoeverre de hergroei na maaien wordt belnvloed door een tijdelijke bedekking van de stoppel met gras. Bij de proeven in

1971

is dat gebeurd bij één op- brengstniveau. In

1972

werd tegelijkertijd met twee opbrengstniveaus gewerkt. Bij deze proeven zijn steeds de volgende objecten aangelegd:

A. geen veldperiode

-

dit kan het geval zijn bij kunstmatig drogen van voorgedroogd gras.

B. veldperiode

3

dagen

-

dit kan het geval zijn bij het maken van voor- droogkuil.

C . veldperiode

6

of

7

dagen

-

deze is over het algemeen nodig voor het ma-

ken van ventilatiehooi of in gunstige gevallen voor het maken van droog- hooi.

Bij deze proeven lag de veldperiode van tevoren vast. Ongeacht de weersomstan- digheden werd geruimd na de vastgestelde veldperioden.

De proeven zijn in achtvoud uitgevoerd op velden van

T , ?

x

5

meter. De velden zijn gemaaid met een motormaaier. Alle overige werkzaamheden zijn in handwerk uitgevoerd. Het op de velden liggende materiaal werd dagelijks ge- schud tot ruimen toe. Direct na ruimen werd op de vrijgekomen velden stik- stof gestrooid (80 kg ds per ha). De hergroei werd vervolgens tweemaal be- paald, na respectievelijk ca.

3

en

5

weken.

In

1971

bleek bij één van de proeven, dat een korte veldperiode gunstig

kan zijn voor de hergroei. In

1972

was een veldperiode altijd negatief. De invloed van de lengte van de veldperiode was bij een lichte en bij een zware snede nagenoeg even groot. In beide gevallen betekende een dag veldperiode ook ongeveer een dag groeiverlies, waardoor een volgende weidesnede later be- schikbaar kwam. Na een zware snede duurde het verder bij alle objecten l

-

2 weken langer voor er een weidesnede gegroeid was, dan na één lichte snede.

In

1971

and

1972

two experiments were carried out. The object was to

find out $ o what extent the regrowth after mowing is influenceduby a tempo- rary covering of the stubble with m o m grass. With the experiments in

1971

t h i s was done f o r one y i e l d l e v e l .

I n 1972 two y i e l d l e v e l s were i n t h e experiment a t t h e s m e t i m e . These y i e l d s , l e v e l s were about 3,000 and 5,000 kg DM p e r h a . I n o r d e r t o have two growth s t a g e s a t t h e s m e time b e f o r e t h e s t a r t of t h e experiment p l o t s f o r 3,000 kg DM were mown w i t h about 1 , 7 0 0 kg DM. To t h i s t h e amount of n i t r o g e n was a d a p t e d . The p l o t s , mown b e f o r e t h e s t a r t of t h e e x p e r i m e n t , a r e c a l l e d

" d i s t u r b e d growth" (growth l e v e l 3,000 kg DM) and t h e o t h e r p l o t s ( g r o w t h l e v e l 5,000 kg DM) " u n d i s t u r b e d growth". The f o l l o w i n g t r e a t m e n t s were i n t h e e x p e r i m e n t s . A . no w i l t i n g p e r i o d

-

t h i s may be t h e c a s e w i t h a r t i f i c i a l d r y i n g of un- w i l t e d g r a s s . B . w i l t i n g p e r i o d

3

d a y s

-

t h i s may be t h e c a s e f o r h i g h d r y m a t t e r s i l a g e . C . w i l t i n g p e r i o d 6 of

7

d a y s - t h i s i s g e n e r a l l y n e c e s s a r y f o r m a k i n g v e n - t i l a t i o n o r i n f a v o u r a b l e c i r c u m s t a n c e s , f o r making d r y hay.

With t h e s e e x p e r i m e n t s t h e w i l t i n g p e r i o d was f i x e d i n advance. A f t e r t h e f i e l d p e r i o d s was h a r v e s t e d , i n s p i t e of t h e w e a t h e r .

The e x p e r i m e n t s a r e c a r r i e d o u t i n e i g h t f o l d on p l o t s of

3 , 5

x

5

m e t e r . The p l o t s were mown w i t h a motor mower. A l 1 t h e o t h e r f i e l d w o r k was c a r r i e d o u t by hand. The g r a s s was t e d e v e r y day u n t i l l h a r v e s t i n g . Immediately a f t e r h a r v e s t i n g n i t r o g e n was a p p l i e d ( 8 0 kg n i t r o g e n p e r h a ) . The regrowth was de- t e r m i n e d t w i c e , s e v e r a l l y a f t e r about 3 and

5

weeks.

I n 1971 one of t h e e x p e r i m e n t s showed, t h a t a s h o r t w i l t i n g p e r i o d may be f a v o u r a b l e f o r t h e r e g r o w t h . I n 1972 t h e w i l t i n g p e r i o d always had a bad i n f l u e n c e upon t h e r e g r o w t h . The i n f l u e n c e of t h e l e n g t h of t h e w i l t i n g pe- r i o d was about t h e s m e a f t e r a heavy and a f t e r a l i g h t c u t . I n b o t h c a s e s a day w i l t i n g p e r i o d a l s o meant about a day l o s t f o r growth. T h i s r e s u l t e d i n a l a t e r n e x t c u t f o r g r a z i n g . A f t e r a heavy c u t i t took w i t h a l 1 t r e a t m e n t s l

-

2 weeks l o n g e r b e f o r e a c u t f o r g r a z i n g was a v a i l a b l e , t h a n a f t e r a l i g h t c u t .

3

e Deel I1 I n v l o e d van de l e n g t e van de v e l d p e r i o d e a l s g e v o l g van

-

de bedekking van de s t o p p e l met gemaaid g r a s

-

h e t b e r i j d e n en bewerken met machines

3.1.

De proeven bestonden uit twee delen te weten:

een deel, waarbij alleen de invloed van de bedekking van de stoppel op de hergroei werd nagegaan;

een deel, waarbij zowel de invloed van de bedekking als die van het be- rijden van de stoppel met machines op de hergroei werden nagegaan. Beide delen zijn steeds gelijktijdig en dus onder gelijke omstandigheden op

een zo homogeen mogelijk deel van een perceel aangelegd. Per deel zijn steeds drie verschillende lengtes van veldperioden aangelegd, die vergelijkbaar zijn met de veldperioden die in deel I zijn genoemd. Bij deze proeven waren het veldperioden van O,

3

en

6

dagen.

Bij deze proeven lag de veldperiode dus ook van tevoren vast. Ongeacht de weersomstandigheden zijn de velden dan ook n a de voorgeschreven ueldperio- de machinaal of in handwerk geruimd. Op deze manier werd een duidelijk ver- schil in de lengte van de veldperiode gerealiseerd.

3.2.

Evenals bij deel I zijn deze proeven uitgevoerd op percelen van de Ie snede of met etgroën. De proeven op zand en kleigrond zijn uitgevoerd op percelen waar het grasbestand meestal voor het grootste deel uit Engels raaigras bestond. De percelen op veengrond waren oud grasland, waar veel meer soorten in voorkwamen. De botanische samenstelling is niet vastgelegd, Op veengrond was deze echter op het oog duidelijk minder goed d m o p . d e proef- percelen op zand en klei.

Proef schemas s

De proeven zijn opgezet en statistisch verwerkt als split-plot-proeven, Binnen een blok behoren alle behandelingen zo dicht mogelijk bij elkaar %e

liggen. Voor het machinaal bewerkte deel is daarbi j gekozen voor relatief grote velden en voor het met de hand bewerkte deel voor kleine velden. Een schema van een blok met ongeveer de afmetingen van de velden is hieronder ge- tekend.

Binnen een blok lagen de grote en de kleine velden in subblokken. Binnen de subblokken werd de behandeling (veldperiode) door loting toegewezen. Voor de plaats van de kleine veldjes (links of rechts van de grote machinaal te be- werken velden) werd eveneens geloot.

Proef I in 1972 was echter opgezet als blokkenproef, zowel voor het handbewerkte gedeelte als voor he% machinaal bewerkte gedeelte. Beide delen waren afzonderlijk van elkaar op hetzelfde perceel aangelegd.

Statistische verwerking

...

Proef T in I972 was opgezet als 2 blokkenproeven en dus ook als zodanig verwerkt. Significante verschillen tussen de diverse veldperioden zijn weer- gegeven met verschillende kleine letters schuin boven de opbrengsten.

Bij de split-plot-proeven werd

,

wanneer er geen interactie voorkwasi, alleen gekeken naar de hoofdeffecten. Bij deze proeven zijn dat het veldperio.- de-effect en het bewerkingseffect. A l s er geen interactie voorkwam, werd bij de veldperioden het gemiddelde van beide bewerkingen bij 0,

5

en

6

dagen weer- gegeven. Bij de bewerking werd per bewerking het gemiddelde van de drie veld- perioden weergegeven. Kwam wel interactie voor, dan zijn de veldperioden ge- spl-i-tst naar bewerking.

Werden bij de diverse veldperioden significanties aangetoond, dan is het met de Toets van Turkey nagegaan welke di t waren (C% = 0~05). Sipifican-ke

verschillen zijn met verschillende letters weergegeven. Kwam interactie voor, dan zijn bij.hand en machinaal bewerkt verschillende letters gebruikt (a, b, c en x, y , z). Wanneer het verschil tussen de bewerkingen significant was, is sit met een n weergegeven.

Aanleg van de proeven

In de zomer van 1972 is met deze serie proeven gestart op de Waiboerhoe-

ve

(PI)

te Lelystad op jonge zeeklei. Hier werden in

1973

opnieuw twee proeven

uitgevoerd (P11 en PIII); daarnaast werd een proef uitgevoerd op het regionale onderzoekcentrum Heino (PI) op zandgrond. In

1974

is dit onderzoek voortgezet op de regionale onderzoekcentra Heino (p111 en PIV) en Zegveld

(PI,

veengrond) en verder op de proefboerderijen de Waiboerhoeve (PV), Droevendaal (PII, zand- grond) en De Ossekampen (PVI, veengrond). In

1975

zijn nog twee proeven uit- gevoerd op veengrond, en wel op het regionale onderzoekcentrum Zegveld (PI en PII)

.

Er is naar gestreefd om de proeven aan te leggen bij een opbrengst van

3

à

4

ton droge stof. Voor het aanleggen van de proef werden alle rand- en tussenstroken gemaaid en geruimd. Vervolgens werd het netto proefveld gemaaid, altijd op een dinsdag of een vrijdag, waardoor niet in een weekeinde geruimd behoefde te worden.

Zowel de kleine, met de hand te bewerken velden, als de grote velden zijn gemaaid met cirkelmaaiers. Bij de kleine velden werden de tussenpaden zo breed, dat niet op de velden zelf gereden behoefde te worden. Verder zijn op de dag van maaien de direct te ruimen velden (veldperiode O dagen) geruimd. Bij het ruimen zijn de kleine, met de hand te bewerken A-velden (O dagen), gewogen om de opbrengst bij maaien op het perceel vast te leggen. De verdere uitvoering bij de kleine velden is verder zoals die reeds bij deel I is beschreven.

De grote velden zijn dagelijks, behalve 's zondags, geschud met een trommelschudder. Met schudden werd begonnen op de dag van maaien. Bij het rui- men zijn de grote velden machinaal gewierst en werd het materiaal met een op- raapwagen geladen. Op de dag van ruimen zijn alle geruimde velden ook steeds bemest (80 k g stikstof per ha). Dit stikstofstrooien is zowel op de grote, als op de kleine velden met de hand gedaan.

Bepaling van de hergroei

...

Ook bij deze proeven is de hergroei op twee tijdstippen bepaald, zowel in een weidestadium, als bij een kuilsnede. Bij de kleine velden werd met een motormaaier per keer ongeveer de helft van de lengte van het veld gemaaid (ca.

6,5

m2). Bij de grote velden werden per keer twee banen uitgemaaid, dwars op de oorspronkelijke maairichting bij de aanleg van de proef (ca, 18 m2). Wegen en bemonsteren is verder op dezelfde manier gedaan als reeds bij deel I is beschreven.

3.3. Resultaten

Resultaten van de proeven in 1972 en 1973

---u---

In tabel

48

zijn de droge-stofopbrengsten bij twee maaitijden bij de eerste proef in 1972 weergegeven. Deze proef is uitgevoerd op jonge zeeklei. Het met de hand bewerkte deel en het machinaal bewerkte deel zijn beide als

afzonderlijke blokkenproeven opgezet. Statistisch kunnen deze dan ook niet vergeleken worden.

In tabel 4B zijn de droge-stofopbrengsten bij twee maaitijden per hoofd- effect (veldperiode en bewerking) weergegeven van de proeven in

1973.

De eer- ste proef (PI

1973)

is uitgevoerd op zandgrond. Beide andere proeven zijn uitgevoerd op jonge zeeklei.

Gegevens over tijdstip van aanleg, opbrengst bij maaien, het weer tij- dens de veldperiode en de opbrengsten per veldje zijn vermeld in de bijlagen

6

tot en met 10,

PI 1972 is statistisch verwerkt als 2 blokkenproeven. Wel blijkt uit de opbrengsten in tabel 4A een duidelijk verschil in opbrengst tussen bewerking met de hand en machinaal. Hier kunnen echter geen conclusies uit getrokken worden. Bij het machinaal bewerkte deel zijn de verschillen tussen de veldpe- rioden in alle gevallen significant. Bij de met de hand bewerkte velden zijn deze verschillen veel kleiner.

bewerkt zijn als split-plot-proeven, vertonengeen interactie, dat wil zeggen, dat het effect van de veldperiode op dezelfde manier verloopt voor met de hand bewerkt en machinaal bewerkt. In bijna alle gevallen i s het verschil tussen de diverse veldperioden significant. D e verschillen tussen met de hand bewerkt en machinaal bewerkt bij de proeven op kleigrond (PII en PIJ1

1973)

zijn

steeds significant. Bij de proef op zand (PI

1973)

i s het verschil i n bewer- king gering en derhalve niet significant. B i j de tweede keer hergroeimaaien i s het verschil i n absolute opbrengst tussen de veldperioden vaak even groot, of zelfs groter dan bij de eerste keer hergroeimaaien.

Droge-stofopbrengsten bi j de eerste proef i n 1972 (ongelijke letters duiden op een significant verschil op de

5

Opbrengstbepaling n a

.

.

.

groeid Veldperiode i n dagen/

wilting period i n days

-v-

T a b l e s D r y matter yields with the first experiment i n 1972 (different fi- gures m e m a significant difference g P ( 0,05)

Droge-stofopbrengsten per h a (x 100) bij de hoofdeffecten veldpe- riode en bewerking bij de proeven i n

1973

(ongelijke letters bij een veldperiode en een

r

bij de bewerking duiden op een significant verschil op de

5

%-grens; zie ook blz.

17)

Veldperiode i n dagen/ wilting period i n days

l

machinaal/by machine

I

met de hand/by hand

D r y matter yields per h a (x 100) with the main effects wilting pe- riod and field work with the experiments i n 1973 (different figures with a wilting period and

r

with the fieldwork m e m a significant difference; P <0,05)

B i j machinale bewerking kan het voorkomen, dat er door regelmatig op de- zelfde plaats rijden banen voorkomen, waar minder gras groeit. Bij twee van deze proeven i s geprobeerd vast te leggen waar de sporen bij machinale bewer- king precies lagen, door ze te markeren. Het was de bedoeling, om op banen, waar erg veel sporen voorkwamen opbrengstbepalingen te doen, i n vergelijking met banen met minder sporen. Dit bleek echter onmogelijk. B i j de verschillen- de bewerkingen wordt gewerkt met machines met verschillende werkbreedtes, wat tot gevolg had, dat de sporen niet steeds op dezelfde plaats voorkwamen maar dat de velden zeker één keer helemaal bereden worden en verder een aantal ba- nen iets frequenter. Grote verschillen i n berijdingsintensiteit waren er niet en het i s dan ook niet tot opbrengstbepaling op verschillende banen gekomen. Resultaten van de proeven i n

1974

In tabel

5

zijn de droge-stofopbrengsten bij twee maaitijden per hoofd- effect (veldperiode en bewerking) weergegeven bij de proeven i n

1975

op jonge zeeklei, zandgrond en veengrond.

Gegevens over datum van aanleg, opbrengst bij maaien, het weer tijdens de veldperiode en de opbrengst per veldje zijn vermeld i n de bijlagen

6

tot en met

ll.

Uit tabel

5

blijkt, dat de verschillen tussen de verschillende veldperioden en tussen de bewerking gemiddeld minder groot zijn dan i n

197'3.

E e n uitzondering hierop vormt PVI 1974.

B i j P I , PI1 en PVI waren bij de eerste keer maaien interacties tussen de veldperiode en de bewerkingen. Dit betekent dat het veldperiode-effect bij beide bewerkingen verschilde. D e verschillen bij het met de hand bewerkte ob- ject waren hier vaak kleiner dan bij het machinaal bewerkte object. B i j de tweede keer maa,ieri bij deze drie proeven waren geen interacties tussen veld- periode en bewerking. B i j P I en PI1 kon toen echter ook geen significant ver-

schil meer worden aangetoond.

Proef 111 i n

1974

i s niet statistisch verwerkt als split-plot-proef. Door een defect aan de cirkelmaaier, waardoor enkele malen een glijschotel i s losgelopen, i s een deel van de velden onregelmatig gemaaid. Als gevolg hiervan zijn bij de statistische verwerking bij de machinaal bewerkte velden slechts

6

herhalingen gebruikt. Deze zijn bewerkt als een "niet orthogonaal schema" (incomplete block design). D e kleine veldjes zijn als blokkenproef bewerkt. B i j de grote machinaal bewerkte velden blijkt dan, dat het verschil tussen de veldperioden bij beide maaitijden duidelijk significant is. B i j de kleine, met de hand bewerkte velden kwamen wel erg grote verschillen voor, maar door de grote spreiding binnen de objecten k o n geen significant verschil worden aangetoond.

B i j het verschil i n bewerking zien we dat i n

1974

slechts i n enkele gevallen een significant verschil k a n worden aangetoond. Het duidelijkste i s dit het geval bij proef VI, waar er bij de I e keer maaien een verschil van ca.

700

k g droge stof i s tussen met de hand en machinaal bewerkt. Deze proef i s aangelegd onder bijzonder ongunstige omstandigheden. Ook gedurende de veldperiode i s er veel regen gevallen. Onder redelijk drogende omstandigheden zijn de verschillen tussen de bewerkingen doorgaans niet erg groot.

Resultaten van de proeven i n

1975

I n tabel

6

zijn de droge-stofopbrengsten bij twee maaitijden per hoofd- effect (veldperiode en bewerking) weergegeven voor de twee proeven i n

1975

op veengrond.

Gegevens over de datum van aanleg, opbrengst bij maaien, het weer tij- dens de veldperiode en de opbrengst per veldje zijn vermeld i n de bijlagen

6,

17

en 18.

B i j beide proeven i n

1975

waren de groeiomstandigheden n a de veldperio- de ongunstig. Bij de eerste proef volgde een periode met koud en schraal weer. N a de tweede proef volgde een periode met erg warm en droog weer. Bij het maaien van de hergroei waren er op het oog nauwelijks verschillen. D e perce- len waren ook wat onregelmatig en tussen de parallellen kwamen soms dan ook vrij grote verschillen voor. Bij de hergroeibepaling bleek echter, dat er tussen de objecten toch n o g wel verschillen waren aan te tonen. Wat betreft de bewerking was er alleen een significant verschil bij de eerste keer maaien bij proef I. Bij de tweede keer maaien en bij proef I1 was er altijd een klein

Tabel

5

Droge-stofopbrengsten per ha (x 100) bij de verschillende veldperioden en bewerkingen (hoofdeffecten) bij de proeven in

1974.

(ongelijke letters bij de veldperiode en r bij het verschil in bewerking duiden op een sig- nificant verschil op de

5

y-grens; zie ook blz. 17)

inaal bewerkt

Veidperiode in dage Wilting period in day

Gemiddelde van ma-

---

M e m of by machine

china,al en handbe-

werkt Tgeen inter-

_---

Veldpsriode in dage Wiltingperiodin day

Veldperiode in dage Wilting period in day

Table

5

Dry matter yields per h a (x 100) with the different wilting periods and fieldworks (main effecta) with the experiments in

1974

(different figures with the wilting period and r with the difference in field work m e m a significant difference; P 4 0 , ~ ~ )

Tabel 6 D r o g e - s t o f o p b r e n g s t e n p e r h a ( x

1 0 0 )

b i j de h o o f d e f f e c t e n v e l d p e r i o d e en bewerking b i j de proeven i n

1975

( o n g e l i j k e l e t t e r s b i j de veldge- r i o d e n en r b i j h e t v e r s c h i l t u s s e n de bewerking d u i d e n op een s i g - n i f i c a n t v e r s c h i l op de

5

%-grens; z i e ook b l z .

1 7 )

Machinale bewerking/

p

-Table 6 Dry m a t t e r y i e l d s p e r h a ( x

1 0 0 )

w i t h t h e main e f f e c t s w i l t i n g pe- r i o d and f i e l d work w i t h t h e e x p e r i m e n t s i n

1975

( d i f f e r e n t f i g u r e s w i t h t h e w i l t i n g p e r i o d s and r w i t h t h e d i f f e r e n c e i n f i e l d work mem a s i g n i f i c a n t d i f f e r e n c e ; P (

0 , 0 5 )

v e r s c h i l t e n n a d e l e van de machinale bewerking. Deze v e r s c h i l l e n waren e c h t e r n i e t s i g n i f i c a n t

.

Voor de v e l d p e r i o d e n was h e t v e r s c h i l t u s s e n O en 6 dagen b i j b e i d e proeven s i g n i f i c a n t . Ook h e t v e r s c h i l t u s s e n O en

3

dagen v e l d p e r i o d e was s i g - n i f i c a n t , b e h a l v e b i j de I e k e e r maaien b i j p r o e f I . Het v e r s c h i l t u s s e n

3

en

6 dagen v e l d p e r i o d e was b i j deze proeven op de

5

%-grens i n geen e n k e l g e v a l s i - g n i f i c a n t . B i j deze twee proeven was e r geen i n t e r a c t i e t u s s e n v e l d p e r i o d e en bewerking.

3 . 4 .

n

B i j de meeste proeven hebben we g e z i e n d a t de h e r g r o e i n a d e l i g door de v e l d p e r i o d e wordt beynvloed. B i j &én p r o e f i n

1971

werd eenmaal een p o s i t i e f r e s u l t a a t gevonden b i j een v e l d p e r i o d e van 3 dagen. B i j de proeven i n

1972

en

1973

was een v e l d p e r i o d e a l t i j d n a d e l i g . I n

1974

z i e n we e c h t e r , d a t h e t v e l d - p e r i o d e - e f f e c t wat minder i s . B i j één p r o e f komt h e t z e l f s weer voor d a t een k o r t e v e l d p e r i o d e b i j de met de hand bewerkte v e l d e n een k l e i n p o s i t i e f e f f e c t g e e f t . B i j e n k e l e a n d e r e proeven i n

1974

z i e n we b i j de met de hand bewerkte v e l d e n z e l f s , d a t de v e l d p e r i o d e van 6 dagen i e t s g u n s t i g e r u i t k o m s t , dan de v e l d p e r i o d e van

3

dagen. Deze k l e i n e v e r s c h i l l e n z i j n e c h t e r i n geen e n k e l ge- v a l b e t r o u w b a a r .

E r i s wel e e n s v e r o n d e r s t e l d , d a t onder s c h e r p drogende omstandigheden een k o r t e v e l d p e r i o d e g u n s t i g zou z i j n voor de h e r g r o e i . B i j de proeven met een p o s i t i e f e f f e c t z i e n we e c h t e r , d a t h e t b i j geen van deze proeven e r g warm en s c h e r p drogend i s geweest. I n t e g e n d e e l , h e t h e e f t b i j d i e proeven ook n o g a l e e n s wat geregend. De p o s i t i e v e e f f e c t e n z i j n ook a l l e e n maar b i j de met de hand bewerkte o b j e c t e n gevonden.

Verder werd b i j nagenoeg a l l e proeven een n e g a t i e f e f f e c t gevonden van de machinale bewerking. I n tabel.

7

z i j n d a a r t o e van de e e r s t e k e e r maaien de gemiddelde r e l a t i e v e h e r g r o e i o p b r e n g s t e n weergegeven. Daaronder z i j n de u i t e r -

s t e n i n r e l a t i e v e o p b r e n g s t b i j de v e r s c h i l l e n d e proeven vermeld. I n t a b e l

7

i s ook de gemiddelde r e l a t i e v e h e r g r o e i o p b r e n g s t van de proeven p e r j a a r b i j de l e k e e r maaien weergegeven. D e proeven i n

1972/1973

z i j n u i t g e v o e r d o n d e r

ongunstige droogomstandigheden, maar gunstige hergroeiomstandigheden. I n

1974

was het net andersom. De omstandigheden voor een snelle droging waren toen gunstiger dan voor een vlotte hergroei.

Gemiddelde relatieve hergroeiopbrengst (O dagen en machinaal = 100)

van de proeven van 1972

-

1975

met de uitersten en de gemiddelde re- latieve hergroeiopbrengsten van de proeven in 1972/1973,

1974

en

1975

- - - - - -- - - -

=/field work

1

~achinaal/by machine

I

Met de hand/by hand

I

roeven van 1972

-

itersten ten opzichte van dagen/

xtremes with regard to

--

1972/1973 (vrij nat/

rather wet)

/

I00

I

84

Table

7

Average relative yields of regrovth (O days and b y machine = 100) of the experiments of 1972

-

1975

with the extremes alid the mean re- lative yields of regrowth of the experiments in 1 9 7 2 / 1 9 7 ~ ,

1974

and

1975

Bij één proef zien we dat het O-dagen-object bij de machinale bewerking een iets hogere opbrengst (2

%$

geeft dan bij de hand bewerkte velden. Uit tabel

7

blijkt verder, dat de direct geruimde, machinaal bewerkte velden (0-

dagen-object) ook gemiddeld een lagere opbrengst aan droge stof leveren, dan dezelfde, met de hand bewerkte objecten. Ook blijkt uit tabel 7 , dat het ma- chine- of berijdingseffect bij O en

3

dagen veldperiode geniddeld ongeveer gelijk is (namelijk respectievelijk een verscliil van 10 en I 1 %). Bij

6

dagen veldperiode hebben we te maken met een machine-effect van 2 2

%.

Tussen de verschillende jaren zien we ongeveer hetzelfde beeld.

I n de jaren

1971

-

1973

i s i n Duitsland door Beckhoff (1) op zware ri- vierklei een serie vergelijkbare proeven uitgevoerd. I n tabel 8 zijn van deze proeven de relatieve hergroeiopbrengsten weergegeven, zowel gemiddeld als op- gesplitst naar jaar en weersomstandigheden. Deze opbrengsten zijn doorgaaqs bepaald n a een groeiperiode van

5

-

7

weken. Deze zijn aan ook het beste te vergelijken met opbrengsten n a de 2e keer maaien bij onze eigen proeven. Als vergelijking zijn deze ook in tabel 8 vermeld. Tabel 8 laat zien, dat het machine-effect bij het Duitse onderzoek op zware rivierklei iets groter is

dm bij het eigen onderzoek dat zowel op zand, klei als veen i s uitgevoerd. D e verschillen bij de met de hand bewerkte velden zijn, als gevolg van de

lengte van de veldperiode, bij beide onderzoeken nagenoeg gelijk,

Vertraging van de hergroei resulteert in de praktijk in het op een la- ter tijdstip beschikbaar komen v a n de volgende snede, doorgaans een weidesne- de. Bij alle hier beschreven proeven i s de hergroei op twee tijdstippen be- paald, zodat bij benadering redelijk goed is aan te geven n a hoeveel dagen een weidestadium werd bereikt. Uit proeven van Wieling

( 5 ,

6)

en Brougham (2) blijkt namelijk, dat vanaf ca. 1500 k g droge stof per h a het verband tussen de droge-stofproduktie van grasland en het aantal groeidagen nagenoeg recht evenredig is. Op grond hiervan mogen we i n een grafiek een rechte lijn trek- ken door de twee punten, die de gevonden opbrengsten voorstellen bij de twee hergroeibepalingen i n een proef. Uit het snijpunt met de 1700 k g ds-lijn (weidesnede) kan men aflezen, hoeveel groeidagen er bij de desbetreffende proef nodig waren voor een weidesnede (zie de bijlagen 20 tot en met 22). In

d e z e f i g u r e n i s d e h e l l i n g s h o e k v a n d e l i j n e n e e n maat v o o r d e g r o e i s n e l h e i d . B i j d e v o o r j a a r s p r o e v e n i s d e g r o e i s n e l h e i d e n d u s ook d e h e l l i n g s h o e k o v e r h e t algemeen h e k g r o o t s t . De a f s t a n d t u s s e n d e l i j n e n , d i e b e t r e k k i n g h e b b e n op d e h a n d b e w e r k t e v e l d e n , i s e e n m a a t v o o r d e i n v l o e d v a n d e b e d e k k i n g op d e h e r g r o e i . De a f s t a n d t u s s e n d e l i j n e n met e e n z e l f d e v e l d p e r i o d e , maar met e e n v e r s c h i l i n b e d e r k i n g (hand- of m a c h i n a a l ) i s e e n maat v o o r h e t b e r i j d i n g s - e f f e c t , B i j d e p r o e v e n i n 1972 e n 1 9 7 3 z i j n d e z e e f f e c t e n o v e r h e t algemeen g r o t e r d a n b i j d e p r o e v e n i n 1974 e n 1 9 7 5 . De g r o e i d a g e n , d i e n o d i g waren v o o r h e t v e r k r i j g e n v a n e e n w e i d e s n e d e b i j d e d i v e r s e p r o e v e n , z i j n u i t d e f i g u r e n a f g e l e i d e n v e r m e l d i n t a b e l

9 .

T a b e l 8 Gemiddelde r e l a t i e v e h e r g r o e i o p b r e n g s t e n b i j v e r g e l i j k b a a r D - ~ i t s on- p -d e r z o e k e n b i j -de 2e k e e r m a a i e n i n e i g e n o n -d e r z o e k Gemiddelde i n d e p e r i o d e l 9 7 1

-

1973/

1

100

1

89 8 0

I

;i;

1

;j

1

8 8

C

e a n of t h e p e r i o d 1971

-

1973

9

1 Gem. i n 1971 e n i n 1973 ( n o r m a l e j a r e n ) 100

C

e a n i n 1971 and i n 1973 ( n o r m a l y e a r s )

1

/ 9 3 / 8 8 i i / ; 6 , , 9 ;

i n 1972 ( n a t j a a r ) / i n 1972 ( w e t y e a r ) 2e k e e r m a a i e n ( e i g e n o n d e r z o e k ) / !second t i m e mowing (own e x p e r i m e n t

T a b l e 8 Mean r e l a t i v e y i e l d s of r e g r o w t h w i t h c o m p a r a b l e German e x p e r i m e n t s

and w i t h t h e s e c o n d t i m e mowing i n own e x p e r i m e n t

T a b e l

2

Het a a n t a l d a g e n , d a t b i j d e d i v e r s e p r o e v e n n o d i g was om t e komen

P

-t o -t e e n w e i d e s n e d e ( 1 700 k g d s p e r h a ) e r k i n g / f i e l d work

f I ( k l e i / c l a y ) j u l i / a u g u s t u s

In een aantal gevallen is op enkele objecten de hergroei bepaald op het moment dat er nog geen 1500 kg droge stof stond. Toch is van deze opbrengsten op dezelfde manier een grafische voorstelling gemaakt. Wanneer bij een lage- re opbrengst dan 1500 kg bxóge stof gemaaid wordt, zullen in werkelijkheid iets meer groeidagen (vaak echter niet meer dan l of 2 groeidagen) nodig zijn dan hier gevonden is.

De proeven zijn in de diverse jaren gedurende het gehele groeiseizoen uitgevoerd. Uit tabel

9

blijkt, dat bij de proevenin 197.2 en

1973

een weidesnede duidelijk sneller werd bereikt, dan in 1974 en

1975.

De (groei)omstandigheden voor een vlotte hergroei waren in 1972 en

1973

beter dan in

1974

en

1975.

Ook blijkt, dat onder dergelijke gunstige hergroeiomstandigheden de groeivertra- gingen, veroorzaakt door bedekking en berijden, duidelijk groter zijn dan in

1974

en

1975,

waar het groeitempo van de hergroei lager lag. Ook de schade

door het berijden en bewerken is onder ongunstige weersomstandigheden groter dan bij gunstige weersomstandigheden. In tabel 10 zijn de hergroeivertragingen als gevolg van bedekking en berijden en bewerken in groeidagen weergegeven. Tabel 10 Aantal dagen dat een weidesnede later werd bereikt door bedekking

en het berijden met machines

l'able 10 Number of days that a cut of 1700 kg DM was reached later as a con- sequence of covering with mown grass and working with machines )Bij de machinale bewerking

(M)

is de hergroeivertraging als gevolg van de

bedekking, zoals die op de met de hand bewerkte velden werden gevonden, af- getrokken van de totale verliezen, zoals die op de machinaal bewerkte vel- den zijn gevonden. Het verschil, dat over blijft moet dan veroorzaakt zijn door berijden en bewerken./

With the fieldwork by machine (M) the retarding of the regrowth as a conse- quence of the covering with m o m grass, found on the plots with fieldwork by hand

(H),

was substracted from the total losses, found on the plots with fieldwork by machine. The difference, that remains, must be caused by ma- chines and fieldwork.

U i t t a b e l 10 b l i j k t , d a t v o o r a l h e t b e d e k k i n g s e f f e c t i n 1972 en 1973 d u i d e l i j k g r o t e r i s geweest dan i n 1974 en 1975, b e h a l v e b i j PIV 1974, waar d i t nagenoeg overeenkomt met de proeven i n 1972 en

1973.

B i j deze p r o e f was h e t weer t i j d e n s de v e l a p e r i o d e e r g s l e c h t ; voor een v l o t t e h e r g r o e i waren de omstandigheden e c h t e r g u n s t i g . D i t b l i j k t wel u i t t a b e l

9

waar we z i e n , d a t b i j deze p r o e f n a 20 dagen op h e t met de hand bewerkte o b j e c t met een v e l d p e r i o d e van O dagen r e e d s weer een weidesnede s t a a t .

I n t a b e l 10 z i j n bedekkings- en b e r i j d i n g s e f f e c t u i t g e s p l i t s t . D a a r b i j i s e r v a n u i t g e g a a n d a t h e t b e d e k k i n g s e f f e c t op de machinaal bewerkte v e l d e n even g r o o t i s a l s op de met de hand bewerkte v e l d e n . De g r o e i v e r t r a g i n g , d i e dan nog o v e r b l i j f t , moet z i j n v e r o o r z a a k t door h e t b e r i j d e n en bewerken van de s t o p p e l en h e t d a a r o p l i g g e n d e m a t e r i a a l . Bet b e r i j d i n g s e f f e c t i s vermeld i n de m i d d e l s t e kolom van t a b e l 10. P e r p r o e f v a r i e e r t d i t n o g a l e e n s . Gemid- d e l d p e r j a a r b l i j k t e c h t e r d a t h e t b e r i j d i n g s e f f e c t v r i j c o n s t a n t i s . Ook z i e n we, d a t de b e r i j d i n g s e f f e c t e n b i j een v e l d p e r i o d e van O en

3

dagen e l - k a a r n i e t v e e l o n t l o p e n . B i j een v e l d p e r i o d e van O dagen ( d u s d i r e c t ruimen) worden onder p r a k t i j k o m s t a n d i g h e d e n n i e t v e e l minder bewerkingen u i t g e v o e r d dan n a een v e l d p e r i o d e van

3

dagen. B i j een v e l d p e r i o d e van O dagen worden deze bewerkingen op één dag u i t g e v o e r d , t e r w i j l d i t b i j een v e l d p e r i o d e van

3

dagen g e s p r e i d o v e r deze d r i e dagen g e b e u r t . B i j d r i e dagen v e l d p e r i o d e wordt twee k e e r i n e e r g e s c h u d . E e n g r o t e r v e r s c h i 1 t u s s e n b e i d e o b j e c t e n i s s l e c h t s dan t e v e r w a c h t e n , wanneer de weersonstandigheden n a h e t maaien d u i d e l i j k v e r - a n d e r e n , b i j v o o r b e e l d e r g v e e l r e g e n . B i j deze proeven i s v o o r a l b i j de v e l d - p e r i o d e van

3

dagen h e t b e r i j d i n g s e f f e c t gemiddeld c o n s t a n t . B i j de l a n g s t e v e l d p e r i o d e i s h e t b e r i j d i n g s e f f e c t b i j de proeven i n 1972/1973 wat g r o t e r dan b i j de proeven i n 1974 en 1975. Wel b l i j k t u i t t a b e l 10 d a t h e t b e r i j d i n g s - e f f e c t i n de meeste g e v a l l e n van

3

n a a r 6 dagen v e l d p e r i o d e d u i d e l i j k toeneemt, Met name onder minder g u n s t i g e weersomstandigheden kon h e t m a c h i n e - e f f e c t aan-

z i e n l i j k z i j n . D i t b l i j k t d u i d e l i j k u i t de l a a t s t e p r o e f i n 1973 en de l a a t - s t e p r o e f i n 1974. Ook b i j d i r e c t ruimen ( O dagen) z i e n we h i e r r e e d s een a a n z i e n l i j k b e r i j d i n g s e f f e c t . B i j de I e p r o e f i n 1975 z i e n we b i j de veldpe- r i o d e van O dagen geen b e r i j d i n g s e f f e c t . B i j de v e l d p e r i o d e van 3 dagen een b e r i j d i n g s e f f e c t van twee dagen. B i j 6 dagen b l i j f t d i t e c h t e r twee dagen. D i t i n t e g e n s t e l l i n g t o t a l l e a n d e r e proeven w a a r b i j h e t b e r i j d i n g s e f f e c t t o e - neemt van j n a a r 6 dagen. Deze p r o e f i s u i t g e v o e r d onder g u n s t i g e o m s t s ~ d i g - heden t i j d e n s de v e l d p e r i o d e , Ook de ondergrond was d r o o g , z o d a t de schade door b e r i j d e n ook h i e r d o o r b e p e r k t g e b l e v e n z a l z i j n .

B i j nagenoeg a l l e proeven hebben we t e maken met een m a c h i n e - e f f e c t , d a t a f h a n k e l i j k van de omstandigheden w i s s e l t . Onder p r a k t i j k o m s t a n d i g h e d e n ontkomen we e c h t e r n i e t aan een z e k e r a a n t a l bewerkingen. Onderaan t a b e l 10 i s berekend welke h e r g r o e i v e r t r a g i n g een v e l d p e r i o d e onder p r a k t i j k o m s t a n d i g - heden dan nog met z i c h meebrengt. D a a r t o e i s van de h e r g r o e i v e r t r a g i n g van

3

en 6 dagen v e l d p e r i o d e de h e r g r o e i v e r t r a g i n g van O dagen a f g e t r o k k e n . Ge- middeld o v e r i 2 proeven z i e n we dan, d a t e l k e dag, d a t de v e l d p e r i o d e l a n g e r d u u r t , een weidesnede ook b i j n a een dag l a t e r b e s c h i k b a a r komt.

G e t r a c h t i s ook de proeven t e n a a n z i e n van bedekking en m a c h i n e - e f f e c t u i t de d i v e r s e j a r e n g e z a m e n l i j k s t a t i s t i s c h t e bewerken. D a a r b i j b l e e k ech- t e r een a a n t a l proeven af t e v a l l e n , omdat de r e s t v a r i a n t i e s t e v e r u i t e l - k a a r l a g e n . Verder werd h e t r e s u l t a a t van deze ~ t a t i ~ s t i s c h e bewerkingen nog-

a l e e n s b e h v l s e d d o o r h e t voorkomen van i n t e r a c t i e s t u s s e n de b e h a n d e l i n g e n . Ook kwam i n t e r a c t i e v o o r L ~ s s e n v e r s c h i l l e n d e proeven. Verder z i j n b i j e n k e l e proeven a f w i j k e n d e p r o e f o p z e t t e n g e b r u i k t , z o a l s b i j de u i t v o e r i n g i s b e s c h r e - ven, A l l e e n b i j de proeven i n 1975 b l e e k , d a t h e t v e r s c h i l t u s s e n hand en ma-

c h i n a a l (bewerking) s i g n i f i c a n t was b i j de l e k e e r maaien. Ten a a n z i e n van de bedekking was b i j b e i d e k e r e n maaien b i j deze proeven h e t v e r s c h i l t u s s e n O en 6 dagen v e l d p e r i o d e s i g n i f i c a n t . Het v e r s c h i l t u s s e n

3

en 6 dagen v e l d - p e r i o d e was e c h t e r n i e t s i g n i f i c a n t .

Behalve met h e t e f f e c t van bedekken en b e r i j d e n en bewerken hebben we ook t e maken met een l a t e r e s t i k s t o f a a n w e n d i n g op de v e l d e n met een l a n g e r e v e l d p e r i o d e , waardoor de h e r g r o e i n a d e l i g k a n z i j n bePnvloed. P r i n s en Van Burg ( 3 ) hebben h i e r n a a r onderzoek gedaan. Op de met de hand bewerkte p r o e f - v e l d e n vonden z i j d a t e e n d e e l van. de h e r g r o e i v e r t r a g i n g v e r o o r z a a k t werd d o o r l a t e r e a t i k s t o f a a n w e n d i n g . Op machinaal bewerkte p e r c e l e n z a l deze v e r - t r a g i n g d o o r l a t e r s t i k s t o f s l r o o i e n een k l e i n e r d e e l van de t o t a l e h e r g r o e i - v e r t r a g i n g uitmaken dan op met de hand bewerkte p e r c e l e n . I n de p r a k t i j k z i j n

de hergroeivertraging door bedekking, berijden en later stikstof strooien al- tijd gekoppeld. Het is wel duidelijk, dat zo snel mogelijk na het ruimen stik- stof moet worden gestrooid.

Voederwinning is heden ten dage niet meer denkbaar zonder machines. Der- halve zullen we groeidepressies, veroorzaakt door deze machines, moeten incal- culeren. Een minimaal machine-effect bedraagt toch al gauw enkele groeidagen. Wanneer bij het direct ruimen van gras bij nat weer de zode flink wordt be-

schadigd, moet op aanzienlijk grotere vertraging van de hergroei worden gere- kend. Bij de hier uitgevoerde proeven werd gewerkt met veldperioden van

3

en

6

dagen. We komen daarbij tot de in tabel 10 vermelde hergroeivertragingen. Er is echter ook een aantal proeven bij, waar het materiaal op het moment van ruimen nog maar een droge-stofgehalte had van 20

%.

De praktijk zal derge- lijk materiaal doorgaans laten liggen; langere veldperioden dan

6

dagen zijn in de praktijk dan ook bepaald geen uitzondering. Dit leidt dan vaak tot ver- dere zodebeschadiging en ongetwijfeld zal de hergroeivertraging nog verder toenemen, misschien zelfs wel progressief. Lange veldperioden treden meestal op bij omstandigheden die gunstig zijn voor de hergroei. Dit was vooral bij de proeven in 1972/1973 en de laatste proef in

1974

het geval. In dit geval zien we reeds zware totaaleffecten, laat staan dat de veldperioden nog langer duren.

Om de hergroeivertraging na maaien zo klein mogelijk te houden, dienen we dus in de eerste plaats de veldperiode zo kort mogelijk te houden en het berijden van het land onder ongunstige omstandigheden zoveel mogelijk te ver- mi j den.

3.5.

Vanaf 1972 is een tweede serie proeven uitgevoerd, die alle uit de vol- _- -

gende twee delen bestonden.

-

Een deel, waarbij alleen de invloed van de bedekking van de stoppel op de hergroei is nagegaan;

-

Een deel, waarbi j zowel de invloed van de bedekking als van berijden van de stoppel op de hergroei is nagegaan.

Beide delen zijn steeds gelijktijdig onder gelijke omstandigheden op een zo gelijkmatig mogelijk perceel aangelegd. Per deel is steeds ook gekozen voor

3

lengten van veldperiode, te weten:

A.

veldperiode O dagen

-

dit kan het geval zijn bij grasdrogen van niet voorgedroogd gras.

B. veldperiode

3

dagen

-

dit zal meestal het geval zijn bij het maken van voordroogkuil.

C. veldperiode

6

dagen

-

deze is over het algemeen nodig voor het maken van ventilatiehooi, of in gunstige gevallen voor het maken van drooghooi. Ongeacht de weersomstandigheden zijn na de hierboven genoemde veldperiode de objecten geruimd. De proeven zijn uitgevoerd in achtvoud. De proefvelden zijn gemaaid met cirkelmaaiers, waarbij niet met de trekker op de kleine velden werd gereden. Dagelijks zijn de grote velden met een trommelschudder geschud. Op de dag van ruimen is op de grote velden machinaal gewierst en met een op- raapwagen geladen. Op de kleine velden zijn al deze bewerkingen in handwerk uitgevoerd. Direct na het ruimen van elke serie velden zijn de velden met

stikstof bemest (80 kg stikstof per ha). Vervolgens is de hergroei tweemaal bepaald na respectievelijk ca.

3

en

5

weken (bij een weide- en een kuilsnede).

Bij deze proeven bleek, dat het veldperiode-effect in

1973

nogal wat groter was dan in

1974.

Het machine-effect daarentegen blijkt vrij constant te zijn.

From 1972 a second series of experiments were carried out, Al1 of them -

consisted of two parts.

-

One part, in which only the influence of covering the stubble with mown grass upon the regrowth is determined.

One part, in which both the influences of covering and of machines upon the regrowth is determined.

Both parts were always laid down at the same time under the same circumstan- ces on an even paddock. Per part was also choosen for three lengths of the wilting period.

A. w i l t i n g p e r i o d e O d a y s

-

t h i s may be t h e c a s e w i t h a r t i f i c i a l d r y i n g of u n w i l t e d g r a s s .

B . w i l t i n g p e r i o d

3

days

-

t h i s i s u s u a l l y t h e c a s e , making h i g h d r y m a t t e r s i l a g e .

C , w i l t i n g p e r i o d 6 days

-

t h i s i s g e n e r a l l y n e c e s s a r y f o x making v e n t i l a - t i o n hay o r , i n f a v o u r a b l e c i r c u m s t a n o e s , f o x making d r y hay.

A f t e r t h e mentioned w i l t i n g p e r i o d s , t h e p l o t s were h a r v e s t e d , i n s p i t e of t h e w e a t h e r . The p l o t s were mom w i t h t h e r o t a r y mower; t h e t r a c k of t h e t r a c - t o r c m e b e s i d e of t h e s m a l l e x p e r i m e n t a l p l o t s . The l a r g e p l o t s were t e d by a c i l i n d e r t e d d e r e v e r y day. On t h e day of h a r v e s t i n g t h e l a r g e p l o t s were windrowed by machine and l o a d e d by a s e l f - l o a d e r . On t h e s m a l l p l o t s a l 1 t h i s f i e l d w o r k was c a r r i e d o u t by hand. Immediately a f t e r h a r v e s t i n g n i t r o g e n was a p p l i e d ( 8 0 kg n i t r o g e n p e r h a ) . The r e g r o w t h was d e t e r m i n e d t w i c e , a f t e r se- v e r a l l y

3

and

5

weeks ( w i t h a c u t f o r g r a z i n g m d a c u t f o r s i l a g e ) .

With t h e s e e x p e r i m e n t s t h e e f f e c t of t h e w i l t i n g p e r i o d i n

1973

was con- s i d e r a b l y h i g h e r t h a n i n

1974.

The e f f e c t of machines i s , however, r a t h e r c o n s t a n t .

-

28

-

4. CONCLUSIES DEEL I EN DEEL I1

B i j de voederwinning wordt + i j d e n s de v e l d p e r i o d e de h e r g r o e i n a maaien nagenoeg a l t i j d v e r t r a a g d d o o r d a t de s t o p p e l b e d e k t i s met g r a s .

De z w a a r t e van de snede h e e f t n a u w e l i j k s i n v l o e d op d i t b e d e k k i n g s e f f e c t . Een zware snede g e e f t op z i c h z e l f wel een (vaak a a n z i e n l i j k e ) h e r g r o e i - v e r t r a g i n g t e n o p z i c h t e van een l i c h t e s n e d e .

B i j o n g u n s t i g e weersomstandigheden ( g u n s t i g voor h e r g r o e i ) i s h e t bedek- k i n g s e f f e c t g r o t e r dan b i j g u n s t i g e oogstomstandigheden.

Het b e r i j d e n van de s t o p p e l en de veldbewerkingen van h e t m a t e r i a a l ver- oorzaken m e e s t a l ook een a a n z i e n l i j k e h e r g r o e i v e r t r a g i n g .

Het b e r i j d i n g s e f f e c t i s gemiddeld v r i j c o n s t a n t .

Onder minder g u n s t i g e omstandigheden kan de h e r g r o e i v e r t r a g i n g door be- r i j d e n en bewerken t a m e l i j k g r o o t z i j n .

Ook b i j d i r e c t ruimen hebben we t e maken met een h e r g r o e i v e r t r a g i n g door de bewerking.

Onder p r a k t i j k o m s t a n d i g h e d e n b l e e k b i j k o r t e v e l d p e r i o d e n een volgende weidesnede v o o r e l k e dag v e l d p e r i o d e 0 , 8 dag l a t e r b e s c h i k b a a r t e komen. B i j v e l d p e r i o d e n v a n 6 dagen kwam e e n volgende weidesnede p e r dag veld- p e r i o d e b i j n a een dag l a t e r b e s c h i k b a a r , dus v e l d p e r i o d e d a g e n z i j n ver- l o r e n a l s g r o e i d a g e n .

CONCLUSIONS PART I AND PART I1

-

With f o d d e r p r o d u c t i o n d u r i n g t h e w i l t i n g p e r i o d t h e r e g r o w t h i s always r e t a r d e d , a s t h e s t u b b l e i s c o v e r e d w i t h mown g r a s s .

-

The y i e l d w i t h mowing h a r d l y i n f l u e n c e s t h i s e f f e c t of c o v e r i n g .

A heavy c u t on i t s own o f t e n g i v e s a c o n s i d e r a b l e r e t a r d i n g of t h e r e - growth w i t h r e g a r d t o a l i g h t c u t .

-

With unf a v o u r a b l e w e a t h e r ( f a v o u r a b l e f o r regrowth) t h e e f f e c t of cove- r i n g i s l a r g e r t h a n w i t h f a v o u r a b l e weather f o r h a r v e s t i n g . Machines and f i e l d w o r k o f t e n g i v e a c o n s i d e r a b l e r e t a r d i n g of t h e r e - growth. The e f f e c t of machines i s , on am a v e r a g e , r a t h e r c o n s t a n t . Under l e s s f a v o u r a b l e c o n d i t i o n s t h e r e t a r d i n g of t h e r e g r o w t h by machines and f i e l d w o r k c m be r a t h e r g r e a t .

-

Under p r a c t i c a 1 c i r c u m s t a n c e s a l s o w i t h s h o r t w i l t i n g p e r i o d s t h e n e x t c u t f o r g r a z i n g was, f o r each day w i l t i n g p e r i o d , O , 8 day r e t a r d e d .

-

With w i l t i n g p e r i o d s of 6 d a y s t h e n e x t c u t f o r g r a z i n g was, p e r day w i l t i n g p e r i o d , almost one day r e t a r d e d . So d u r i n g d a y s of t h e w i l t i n g p e r i o d t h e g r a s s d o e s n o t grow.