Die waardebegrip in die ekonomie

deu

r

Pe

tru

s

Dan

i

e

l

Fr

3nc

oi

s

St

rydom, Honn

s

.

-

B.

C

o

rnm

.

Skrips

i

e

a

a

ngebied

vi

r

gede

e

lt

e

like

v

old

o

e

ni

ng

a

a

n

di

e

v

ere

is

te

s vi

r di

e

g

r

aa

d

I\.AGISTER CU1:.il\1ERCII ('i'EORE'i'IESE . EKONOt,IE)

aa

n

d

i

e

Fakul

tei

t

van

Ekono

1

:1

i

es

e

Weten

ska

pp

e

van

d

i

e

POrCHEFSTROOMSE UNIVI;RSITEI 'I'

vir

Christ

e

li

ke

Ho~r

Ond

e

rw

y

s

Potchef

stroom

.

V

0n

rw

r

o

rd

(iii )

A

l

gemene

I

n

lei

di

ng

. . . .

. . .

. .

. . .

. . .

. . .

1

DEE

L I

DI

E

i,HKRUVLA

K

.

Eoo

fst

uk

1.

Di

e

ontw

i

kl

z

e

li

ng

v

a

n

die

v,aa

rdeteo

ri

e

§ 1

s

2

s

3 § 4 §

5

§ 6

s

7 § 8 § 9 • 1

•

2

Eoo

fs

t

u

k

2.

§

1

op di

e m

i

k

r

ov

l

a

k

... . . . •

8

I

n

l

e

i

di

ng

...

D

i

e

Ll

arshall-Pi

g

ou

ged

a

g

t

egan

g

Di

e

₁₁

New

We

l

fa

r

e Ec0n

m11

i

cs

11

'n Reaksi

e o

p

6.

i

e

0

Ne

w

\ii

e

l

fa

r

e

.

. .

.

.

. .

. .

8 1 1 14 Ec<)nor11ic s O • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 17

D

i

e

b

esk

o

u

i

n

g

v

on

Lam

ont

22

E

n

ke

l

e

ged3g

tes

8

O

r

w

a

a

rde

i

n

di

e

Ekon

o

m

i

e

.•.•...••.•.••..••..••

2

7

'

n An

a

li

t

i

ese

tegni

ek

v

i

r

die prys

t

e

orie

.. .

.. ...•..•.

.

.•...•.•

36

Opmerk

i

ng

s

o

or d

ie

~New

0

e

l

fa

r

e

Econo

mi

cs

11

_-

_b

_eslwuing

_onr

_waa

_r

_de

E

knno

metr

i

e

s

e

b

e

s

knuin

g

s

i

n

d

i

e

waa

rdete

orie

Sa

mue

l

s

o

n s

e n

Rev

ea

le

d

Pref'erence

11

V

on

N

e

umann en

Mnrgen

ste

r

n

'

n

Toepassing

v

a

n

di

e

waa

rd

e

teo

ri

e

4

0

45

46

48

op

di

e ge

l

d

teo

ri

e

•...••..•.•..•

49

I

n

l

e

i

d

i

ng

₄₉

§ 2 § 3 • 1 • 2

.

3

• 3-1 .3. 2 . 3. 2. 1

. 3

.

2. 2 Hoof stul<

3

.

s

1 § 2 • 1 • 2 §

₃

• 1 • 2 Bronnelys Die verband tussen die geld- en die g0ederesfeer . . . Geldwaarde

Die i ndividuele ¼aardeoordeel Die faktore wat die vraag na geld

bepaal . . . . Fa~t ore wat die vr3ag na geld

be ~11vloe

a~

...

.

.

.

... .

.,?a2~tnre ...at o_ie oinlnopsnel hcid van

i el d be!nvloed .... . •....•..••.••• .••.•• 0bjektiewe faktore

Subjektiewe fa~tore

.

.

. .

. . .

.

. .

.

. .

.

.

. . . .

.

.

...

D:::;EL II DIE i,1.Al0WVLAK.

Die 0el vaar t Ebenoderi ng Inlei ding

3eskoui ngs i n die literatuur in sake di1:

50

53

55

57

62

63

66

6

7

71

72

7

2

di e optimum posisie . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . 74 Die beskouing van Pig0u ( 'n parsi~le

ewewig analise) ... . . ... . . . 74 Die Paret0-0pti~um en die uitbouing

daarvan ( 'n algemene ewewigsbenadering) .

7

5

'n Alternati ewe benadering

'n Nnrm:::1tief bepaalde optimum 'n Tegniese opti .iurn

85 85 88

(v)

VOU

RWOORD

.

Die on6erwerp wat in hierdie skripsie behandel word is9 i n teenstellin'.::> met die vroere ontv:iklrnlinge in die denke van

"

die Ekonomie9 om verskei e redes minder populer by die beoefe -naars van die vak. ~enspyte hi ervan behels di e wsardeteori e heel fundamentel e l c::erstuk.1-ce van die vak en sou di t daarorn nood-saaklik wees oc in di e bestudering van di e Lkon0~i e verantwoord t e staan t .o.v. hierdie aspek van die vak.

Dit is dan di e dnel met hierdie skripsi e

om

te wys op di e belangi-i ldieid en die plek van di e waardeteorie in die Ek o-noi-1ie. In hoofstulc een word aanaag ge...oee aGn die aard van di e waardeteorie waarin ver·ski l lende menings in di e l it eratuur die aandag geniet in 'n pngi ng tot si ntese. Hoofstul{ twee behels

'n t oepassing van di e waardete0rie op aie gel dt enrie w~arin die vras.gstuk van gel dvrnarde ter sp ake 1 om. In hnr,fstuk drie v.-ord

1

n v~el vaar·t sbenaderi

ne::

ontwikk:=->l :;et di e 00g np In t enretiese funder i nf van die bcslissing van die bel eic-;_s,nan t . o. v. versldl -le nde be l ei ,J.si ns tru r,en te en hulle i nv l ned •'P die vollcshui shou-ding.

3y die vol tooiing van 1 ierdi e sl-:.:r ipsic r.•il ek graag my dank uitspreek t eenoor hulle - ons vnorgsnger s i n die denke

van die vak - deur wie se ywer en bel angstelling die Skepper aspekte van die waarhei d ann ons bekend geruaak het. Onder hierdie persone 9 my besondere dank aan Dr.

:ci'

.

J. du Plessis onder wie ek ge studeer het en wat opgetree het as my lei er.

Ek dink met aangensaniheid :1an di e jare wat ek onder u l eiding gewer:k het.

1~0 vchefstroom~ Januarie 1962.

INLEI:OING.

Die waardeteorie v0rm die v·etenskaplike basis van die Ekonomie. Hier-die basis gel d dus ten opsi_;te van al die aspekte van die vak hetsy of 'n studi van die vak histo1ies o:f nie

-histori es aangepak word.

Soos i n al sy arbeid1 bou die ,11ens in 'n ·wyer sin ook in sy wetenskapsbeoefening op 'n basis nl. die geopenbaarde

1raarheid van God i n Sy hoord. Om te se dat die waardeteorie die wetenskaplike basis van di e Ekon0~ie vorm beteken nie dat dit hierdie basis ( in wyer sin ) vervang nie maar dat dit reeds so

'n basis as voorveronderstelling het. Die wetenskaplike basis bestaan daarin dat dit di e afsplitsingspunt i s van di e Eknnnmie t . o. v. die met a:fisika. Dit i s dus di e i1iees primere in di e Ekn -nomie. Omdat di t so i s ~eteken di t dat di e waar deteorie heen st relt oar al le aspekte van die v::ik en 'n gebrek aan kennis van die waardeteorie bete_·:en da.arom 'n t ekor tlcoming in die insig by die persoon wat hnm besig hou (:1et ander aspekt e vo.n die vak.

Dat die waardetenrie die Yvetenskaplike basi s van die 1

Ekonomie vorm kan sooe volg a3nget0on word. ~ie benadering word ui tgebou volgens die metnde vg_n al'nei1 ende abstrslrnie. Verder maak dit gebruik van cii e bekende ,:1etode in die teoret iese Elco

-1 du Plessis9 F.J. 111.Jle Siste,11atisering van o.ie Ekono,:1ie", klaslesing, Honns.-studente 1961~ P.U. vir C.H. U.

nomie om binne 'n beperkte t errein wat a:fgebaken v10rd deur aan -naue s 9 'n be paalde ~)roblPPm te anali seer . Daar kan ver skil lende soorte aanna1i1es nnder skei word nl. pri,r1ere- en sekondere aan -na1:1es. Di c pr it1ere aanna1ile s is daardi e a-':i.nna.1:c s wat · bsoluu t noodsactklik is vir die analise v:=:m 'n be;iaalde pI'O•)leeia. So kan i nternasionale handel nie bestudeer word as daar nie aange~ neem word dat Qaar vers~illente stat e i e nie. ~ieroi e t ipe aan -narnes wor·d gewo0nlik nooiT, eksplisiet geEtel nie. ie sekondere aanna.jes i s v1eer dsar die aa:-:i.na.nes wat net n("'dsasklik i s ,·ir die analise van 'n bepa~l e probleem. ~it veronderstel di e

prirnere aannameE. In teenstel l ing .iet die· pri11,.ere a:c.nrn1!11es v1nrd hierdie tipe aanan.~ s i n die teoreti ese Skonomie gewnnnlik eks -plisiet gestel. Vir diP docl eindes hier 9 Yinrd die f;rii",1ere aan -names verdee 1 in t iper· eno.2- en onderl i::::?e nde aa tr!ames.

Die kriterium, a n di e hand waarvan die verskillenCe as -peitte van die vak gesi stciJatiseer k· n vJOrd9 kan snoE v· lg gestel word: wat vir die een aspek van 1..ti e .konnmie 'n tiperende asn

-na;·,1e is~ i s vir daar0pvolgende aspekt e: 1

n nnderl i ·::·gende pr Lier e

a'-nnane. Aan die lund vsn liie1ui e bcskouin lean ciie ver·ski l lendc as lekte van die va~ dan soos volg gercn~ski k ~ord:

( a) ~_§ar de teor:t~

Tiperend: 0bje~- subjek-verhouding.

( b) Ordeni_Dg_;

Onderliggende prim~re asname : Objek-subjek-verhouding.

(Dit word van die Sosiologi e daari n geskei dat

ekonomiese ordening ni e kan bestaan sonder die

onderliggcnde pr imEfr e aanna,i1e nie. )

( d)

Tiperend: Die bestaan van ruilmo0ntlikhede. Underliggende prim~re aanna~es:

Subjek- objek- subjek-verhoudi ng.

Geldteori e

- - - -

-~iperend: Die bestaan van 'n algemeen aanvaavaarde

ruilrniddel .

Onderliggende pri ere aanna,nes:

Objek- subJek-verhnudi ng.

Sub jek- subjek-verhnudi ng.

Die bestaan van ruilmoontlikhede.

~iperend: ~ie best aan van 'n owerheid.

Ona.~rlie:gende primere aannames:

Die tipe rcnde aanname s i n ( a) t/m ( d) . ( f) I nternnsinnalc ekono;·iii e se bet relcki ng$.

Pnderliggende prime re ss.nna11e S:

Die t iperena.e aannames in (a) t /m (e).

( g) Ko_njgnktuur en g_roQ_:J:

Tiperend: Die bestaan van 'n ekonomiese stelsel. Onderl iggende prim~re aanna~es:

Die t iperende aannames in (a) t/m

(

f

)

.

(h) Ek0nomiese beleid

~iperend: Be!nvloedbaarhei d van die eknnomiese data.

Onde rl i ggende prime re aanname s:

Die t iperende aannames in ( a) t/m (g).

VolJens hierdie beskouine is dit duidelik hoedat die waardeteorie die wetenskaplikc basis van die vak vorm. Wat ver -der hierui t blyk~ i s die bel ani;ri:mci d van di.s v;aardeteorie in die bestuderi ng van di e Elrnn0,11ie. Dj_ t blylc egt er· ui t die lite -ratuur van die vak asof di e beoefena_.rs daarvan ni e al ~yd bevms i s van di e belangrikheid van di e waardeceorie nie. ✓oral word gcGagtes oor di e waardeteoric gemi s in pr al tiese beoaderings. teoretici i n di e eer toegepasce aspekt e van die v.::0k is egt er ook hieraan s!:Culdi g. Die ,~ors aa}c hi ervoor kan .noontl ik gevi nd

word in di e gedagte wat sedert

19

32

sterk op di e voorgrond getree 2

het w&arvolgens die Ekono~ie vry sou wees van waardeoor~el e. 3

Ei erdie beskouing sou volgens van der Kooy daarop neerkom dat die Ekono,i";ie .,·aar net die nederi ge diensmaag in di e huis van die wetenskappe i s.

Dit blyk e~t er dat van die aanhangers van hi erdi e beskou -ing nie op die huidige tydst ip meer tevrede voel daa~nee nie.

Sel fs een van die sterkste eksponente van di e besknuing,

L. Robbins, reken in sy jongste uiteensetting dat die Eknnnmi e h0m 4

ook behoort uit te l aat onr die 11ulti ate ends of society 11

•

A.g.v. hierdie verandering i n ~pinie by di e benefenaar s van di e vak lyk di t dus redeli k nci, t e verwag dat die bel angrikheid van

die waardeteorie in die toelcn,i1S ,:iei2r besef sal word.

'n Kenni s van die waardetenri e is dan ook van besondere

bel ang aangesi en di t 'n twe§rlei doel eindes in die teoretiese

LkonOt.1i e dien' '. w.

I. As basis vir di e prysteorie. In die prysteorie word, hoofsaakli k op die mikrovlak, op grond van

2 Robbins, L. Ag ES§3Y on the n~tur~ and Significanc~ .of Economic ~cience,

1

932

.

3 van der· Kooy, 'i'. P. Oo_het g1·ensg,s bi ed van ?Cpnomi e en Religie 9

1953~

P•

2

1

.

4

Robbins, Ii. l'he EconoY:ist in the Twentieth Century end other Le.9.1:µ~_es in Poli tic al Zc0_n0my,

195

3

,

p.

1

6

.

die waardetPorie ~ 'n anali t iese tegniel<: ontv.ikkel. Aan die hand van die motivering hier bo i s dit duidelik dat hierdie analitiese tegniek op alle 0 s-pekte van die teoretiese Ekono,:.ie van toepassing is.

II. As basi s vir die welvaartsbenadering.

By

die we l-vaartsbenaderi n5 word dagr gewoonlik gedink aan 'n opti,nrn11 ekonoti1iesc posisic vir die go,necnskap. j)ie

waardeteorie dien drn as basi s vir di e bepaling van so 'n optiirrurn posisic in die makrovlak.

Aan die hand van hierdi e doeleindes van die waardeteorie

sal di e betoog verder i ngedeel word in deel I 1aar aandag gegee

sal w0rd a~n die bel angrikste bosknuings i n die literatuur oor waarde op die Mikrovlak en deel II waar die helangrikste be

sknu-ings op die makrovlak die aandaE sal gcni et.

Hi erdi e bcskouings le n min of "t:ieer sons volg i ngedeel \ ord. Eerstcns kan 'n objektiewe versus 'n subjektiewe verkl a -ring van die \ aarde onderskei word.

B

y

di e objekt iewe ~erklaring hot veral die ~ngelse skool bel angril~e bydraes gelewer . ftulle

het 'n objekt i e~e verklari ng vi r wa3rdc in koste probeer vind waarby die arbei dswaerdel eer die i nvlocdryks~e was. Die sub

-je :~ti ewe ver :<:l ar· i nE: v ir waarde kan weer i n twee skole ver

-dee l v;ord na aanl eidi ng van di e '.,iectbasrhcid v::. n nut. Daar

nut kw anti t .:nief t11ectbaar sou wees. Under hierdie groep was daar die wat in navolgi ~g van Bent ham gcdink het i n t erme van die pral;:•ciese 1neetbaarheid van nut teenoor di e benadering

van di e Oostenrykse sk0ol dat nut net in bogi nsel .ieetbaar is. In teenstel l ing me·.:; die ~;:ardinJ.l e t eori e het die a0nhangers van die ordi nale t3orie van di e standpunt ui t gE:::gaan dat nut nie

kwant it atief mectbs :c.r is nie i:1s r dat die verbruiker verskillendo

behoeft ebevrediging si tuasies ten opsigte van .:,eka:n volgens hulle grensbel angrikheid9 ordinaal kan orden.

Aan die hand van hierdie indoling ssl dsn i n di e vnlgen -de bladsye a:=tndag gegee r✓nrd aan die bcl'.:lngri :V.ste besk•,uings 0or waarde i n di e literatuur. Omdat die verklaring van waarde nog steeds 'n strydpunt in die lit eratuur i s ~ is ni e een van die be

-skoui ngs alge1·.1een ge ldend nie. Die doel is 6an o .! a:.1n die hand van 'n uit eensetti ~g van die verski l lende beskoui~gs te wys op die besware teen el lceen en 0.:1 di e bruikbare d3.arin sa.1;·1, te vat

in 'n pagi ng tot sintcsa ~uurdeur di t moontli~ kan word

om

'n rneer· aanvaarbare ver:-;:l ari ng vi r dj_ 3 \1~1· rde te vind v; t di e be

EOCJPSTUK _1.

DIE 01\TT .n:-IGLIJ\TG -✓AN __ 1L£G __ 1_{:iAA.RDETEORIE uP DIE LIKRCJ'/LAK.}

Aangesien di e belangri kste nntwikkeling in die waarde

-teorie tot o~ hierdie tydstip geknm bet van die a9nhangers van

die subjektiev,e waardel eer en 0mdat die objekti ewe verklaring van

waarde vry al gemeen as nnbevredisend bsskou word sal in hierdi e

betoog gekonsentreer word op die subjektiewe benadering by di e verklaring van waarde.

Voordat die subje:ktiewe waardel t·;er die aandStg sal gcniet

sal net kortliks aand~g gegee word aan die ob jcktiewe waardeleer.

Die aanhangers van hierdi e leer het gepoog offi 'n objektiewe ver

-klaring vir wa&rde t e vind en het di t in produksiekoste9 by name

arbcidskoste ge·1i nd. Die invloedrylrnte bc:msderi ng was dan ook

1

die arbeidewaardel eer veral socs daarop voortgebou deur hlarx en 2

Meek, lg. as 'n modcrne eksponent van die leer.

Die krit iek van die sub jeltti ewe skoal teen bg. benader i ng

was dat srbeidskoste nic die enig:ste knstc is wat in aanrnerking

geneem kan wnrd nie. Daar is nok nog bv. rente en pag waarmee

re_ eni ng gehou .noet word. Verder W::tS di e objektiev,e sknol daar

-1 2

r.iarx,

X.

Capi tal: A_Criti cal_ana:J:.ysis of C.§12italist produ

c-t iQ.D 9 1

938

.

\.YQ

.§ ___ Ka

,L? it al 9 1922.

J

van beskuldig dat hull8 sl egs aandag gee a3n die aanbod aspek van

die ruilwaarde en dat hulle die vr aag aspek daarvan ignnreer. Arbeid kon ook nie di e f i nale grond vir vrnarde wees nie want daar

is ook goedere wat ontbl ont i s aan menslike arbei d en wat wel 1J aarde het.

I n v' at vnlg vwrd suat1 .:iet di e sub jektie·.,e sknol ook st an(t -punt i ngeneem t een di e objGkti ewe skool illaar soos anngetoon sal word i s daar wel

'

n

el e~ent van waarheid in die g0dagte van in -tri nsi eke waardc Jaar i n hierdie geval word dit so gesien dat allo

Godges:rnpe dinge intri i1sie!ce waarde het. Vir diG ~konomie

gaan d.it egter nie om die dinge as sodanig ni - maar

0m

'n besl is-si ng van die ,nens. Die ti18ns9 a.g.v. di e sond.ev::119 is nie instast om die objektiewe waar de t en volle t e ken nie en probeer di t

dus sub jekt i ef bcpaal.

l ot dusver i s slegs aandag gegee aan di e bel angrikheid, die aard en di e plek van die waardeteorie i n di e Eknnnmi e. Daar is nog nie gesg waaronr di e Da2rdeteori e handel ni e. Lm hierop

antwonrd te gee is nm t e s& ~at die wese van waarde is en veral

di e van waar de i n die ~knnnmie. Alhoe~el waarde i n di e Lknno -mie verband h0u (iJet waar·c.e i t1 di e alge'.::i_een₉ sal ui t di e. aar d van

die huidige bctn0g, vr arcle i n c.ie .!_,lrnnn,nie o~:, di6 voor 1,nnd staan. ~✓erder sal vir di e oomblL'c slegs ::.ian0.ag gegee word aan di e: ontv✓il:­ keling van 6_ie V:3.::ir6etcorie op die u1iKrovl E:lk. I n di e lig van

hierdie begrGnsingc sal Qan gcpoog wrrd om 'n antwoorJ tc vind op die vra3g hoe

v

vor

c

we:1r c,c i n di e r.;lrnno,_:ic bepao.l .

Die eer ste antwonr d ½a ~ gewoonlik op hierdie vraag ge

-gee wnr.::1 i s dat waarde i n di e ~kono,:1i c daardic waarde i s wat be -3

paal word deur vraag en a~nbod. Die rui lvaarde dus. Rui lwaarde wys gewoonli k op 'n ruilve:rhoucli ng d.w.s. prys. "Iolgens hier

-die beskoui ~g word 9rys dan vercecs~l wi6 illet waardc. ; iI- d.ie

tot standkoraing v n 'n ruilverhoudi ng word waar e cgter reeds vcr -onder stel. lJi t i s s n '.~mdat di t gcen si n het n.-11 Yvaardel ose goe -dere te varruil nic. ~ie benaderi~g gaan dus nie d.iep genoeg

op di e probleen in ni e.

Die vraag en aanbod gedagte_3ng i s in di8 t coretiese :;;;kono:i.io In 9.nsl it ie sc apparaat o;-11 die t ot st3.ndk :i1i ng van 'n ewe -wigsprys te verkl aar. (C·ok om te v··rklaar waarom 'n prys wat t0t -stand kom nie 'n ewewigsprys is ,nio. ) Die besknuing nnder bespre -king stel a.it egtnr· niu d3t dasr 0nk ander 8.pparate is r,;n so 1n prys te verkl rar nie, bv. verbruikcrssurplus en alternat ie¼e knste.

Dit is dus <::ng.

Gewnnnlik ~ord sarm ~et die besknui ng oor vr aag en aan

-bod in di e teor(.tiese; .2.iknn--:i,!1ie ool< ·.-neer geei in.b.t . -~i e aar6. van die e ,•cwis w~t tntstanci.. ko,n G..w. s. of di t 'n st aoi clc of l abi ele

ewewig i s. ~mdat ~ie beskouing onder bespre~in~ g~~oonli k nic

aandag gee aan hiordi ~ saak ni0 is di t onk uit di8n hoofde eng.

3 R.eynes, .__,.,.... '1he g8nE:ral ':!:·henry of Employ;.icnt~ IntGrest and-

J'

.

:

o

ney;

·

7·9

JIJ

;-wT·drux:·-1950 p.

·

2"9"2·

:--en-Verri jn Stuart~ G.11

••• uc-ldj Crco.ict on lankY✓Czcn dl. I , agstc hcrsicnde druf:79559 p.

96

e. a.

Die klassieke het gew;,nnlik g, snek na~ wat hulle gcnnern

het~ 'n dieper verklarin~ van wa~rde. Dit het hull e in nut pro

-beer soek. Daar sal nou gel et word np die verski l lende stand

-punte in die verband.

@

2. Die .. _arshall-Pi_gnu @d,:Jg-cQ_gagg.

lm aansluiting te vind by karshall se beskouing k· n ge

-st el v✓0rd dat die Uti l it ari~rs nog voor die verslcyni ng van .. :ar -shall se Principl es voort gebnu het op die 11gre test happiness

principl e" van 3entha1n. Hiero.ie bes_;:0uing het daar0p necrgekoi,J

da nut 'n e:icnskap wae wat die gocdere bcsi t het waardeur be

-hoc:f'te s bevr edi g kon ~-, nrd. iiie behnef tebev red.igi nc s:iu r1eE-: r 'n

bydrae lewer tot die geluk van 'n pers00n en die g0l uk sou

der-hal we beetaan uit ie so~tntaal van die persoon se behneft e

-bevrediging. Dit het dan daart ne gelei a.at die nutffinaksimalisasi e

4

ook gr-sien is ae di e 11best ;w inciple;

1

• l-..arshal l het ook gepo·,g

0

m

aan di e hand van die nut 'n verklaring t e prnbeer geG vir vaar -de in di e der de bne ~: van sy

___

Princ

_

___

i.;;;:.n,

__

les· . _{rut ,;ves vir hnm}

11desire or• nant 1

'. Dit kan n:i.e 6.irel{ ge,;~eet .;.ord ni e m~_ar -~vel in

-direk d. m. v. 6.ie prys v,at 'n per sr on be-re i0 i s om te be"taal vir

die bevre·igi ng van 'n beh0efte. By a~disi onelc asnwendi nge van

- - - -

-

-

---4 Li't.,t le) I .L.D. -'- Cri ·ciaue of ·.,cl:farG Econo .. ic:s her-c;_ruk van

die behneftebevredigings~iddele sal 'n behneftc uiteindelik bevrechg 1. ,,rd. :i)ie addi sione 1 e bshr1eftebevr (::ci.ig L1g-Sii1idc1e le sal

in hierdie proses agtereenvr.lgen vir die perso,,n JindGr nut h3.

Di e nut TIDt 1

n pers0on t neken a&n die l aast e aenheid, die i rens

-eenhei d9 v.:0rd die e;rcnsnut gcnot-m. As di e totale nut asngcdui

word as 'n funksie van x s~ y = f (x) d2n i s die grcnsnut

QY

dx = :f'(x) .

'n Persoon probcer altyd sy ~ ut ~:aksimo.lisGcr . Die: e::rensnut van

geld word as

'n

konstant c gesi en, so o~ die vcrhouding tussen prys en nut. Van ui t sy gc 'og tt; s oo:c nut lei hy 'n vraag ~roinme

af' van die vorm

y = b -

ux

.

Die al --'e;i1ene wet van clie vr·a,.:ig mrc1 clan dcur }1n:J so gestel dat

5

die vraag na 'n goed s 31 stv2: as die prys daarvan d::1al.

Verder gel d do..t as 1

n persn,,n 1

11 h eV(-'·,::.lhei d van g,ed a he:;t wat hy ook by a miending x kan gt,bruik n die grr::·nsnut van die ~anwendinge aang~dui word deur

F

(

a

-

x)

en

f

(

x)

,

die ver

-deling tussen die tv,cc gebr·ui:ce van goed a so scil \.'ces d'.:lt

6

L'1

( a - X) = i' (-=) •

5

1\iarshall~ PrL1cioles of'_ Ec.onomi c.:s1

1

89

0

9 hcrd.ruk van die

aget e dru~

1

959

,

p.

84

.

I ndi en I.1arshall se vraagkr0·:i1me ~ v,;a t 'n funkeinnc-le ver- -band tussen di e hrcv0elheid van 'n artikel -ekrv)p en die prys is:

aangedui word ~et

y = f(x)

en 'n persnnn 'n h0eveelhei d c van di e gn2d k~np9 waar di e hoe -veclheid op die x-as en di e prys ap ~i c y-as van 'n r 8ghoeki_e asscstAl sel aang2dui wnrd. dan is die t otale nut van die persnon

f (x) dx.

Gm va~ t e sGel in hoGVGrre Gi e prys w· t 'n pereoon be -t a-1 'n tnaatstaf i s vir di e voordcel wat liy kry uit die besi t van die aangckoopte good gebrui k hy die 'ocgr ip vcrbrui~~cr·ssurplus. J)i t is die ver ski 1 tussen die wer· .. 1 il-.:c prys ws. t bet a :il is en di t wat 'n pcrsoo~ bereid sou ~eee o.J te bct aal eerdcr as 0 ~ sonder die gocd lclaa.r te .. ~orn. :~icrdi c vcrrkil wys op 'n surplus bevre -di~i ng aan die ~cant van. die vcrbruikcr .

Pignu het met sy :=;cnn0:.1i cs nr~ 1_irnlfs.re

r i n 1920 meer in

die r igting vGn di e illokrovl ak bcwecg en sal sy besk0ui ng in deel

I I weer ter s prake lrnL11. ~at hi er van bel ang is9 is dat welvaart

(of' bevrediging) nn:~ vir hn,n ,'!.~'::tbJ.ar Vias want 11-.,.ielf c:tr e csn be

7

brnught under the c :tte

er

ry of __ re ::ter and less

;

i

:;:::-;cnnnmi c i:•16' l f are11

i s daardi e dcel van S()Si3.le vwlva.0r t wat direk of i ndirek o n-der di e geldmaatst af sebring k3n ~nrd.

Soos .1..8:::-s··1al l dj_nk hy i ~1 di e r igt ing vsn nutsm, lrnimal

i-seri ng want di e ~eeste g~edere 5 v~ral verbrui ksg~ederej D~rd

prnporsi~oeel noreenkn ~stig die intensit ei t van Cic verwagt e ba -8

vrodigi ng ½0 t di e g,odere sal _ee; g~vrs.

p, rcto hct in

1

9

09

li10t 1n nuvie ged.,3tE:f_;c.:,n[ b;.:;gin r;aarop

Eicks voortbou en ,,at be~;:end. sLa::-_n c1s cl.ie 11~~ev, ·.·.elf'.::u·c ... c0no.,1ics

11 •

benadering in di e sin dat Jml l e v::in i'.\~ninr; Vias d:..1t nut nic '.cw n -ti t atief of ::sr d.ina 1 .. :ectb'--i:..r vrns nic,. ·,,2t wel olgens hul le

van belang ~as ~as

da

t

t ie

~en

situasi c WJ~ri n

'n

pers~on hoG

bovii1d vir ho,.i: bete;r of elcg·~.cr- i s cs 'n ·::nder. Di t is nic nndi

p-om

t

e

Et hneveel dir eon Litu8si s het~r i s as di e ~nder nis. 'n

Persn n k::rn v\el 'n nu(neri cse w ··ar6.e E.wn nut to ,icen 113 :::.:ir nr.1~-_at

inter·pers0nnlilce nutsvcrg,:.l ~,rking2 nie ,,y,rmtli;-:: i 2 nie is ci.it ver -kit-;slik o,:"; i n nrrU nolc t er,-nr: t c ··erlc

9

Bch::-.lr,e die lcri t iek teen dh : nutir:eetb3.arh,:;i 6. :het Eic~·:s

nnk ~.citiek ingcbrL:.i:;:· tcet ::i e ,yse v,ac:n?np 1, •• 1:n·shal l die vraagkrn::1

-8 Id. p. 24.

me afgel ei het met di e grensnut van gC::l d knnst,-nt en di e prys en grensnutverh~uding as konst &nt . Sy lcri ti ek i s dan dat die

konselrnensies van 1•Jarshal l se bes~~nui1 g ,neebring d.at as die prys

van 'n goed daal die gre~snut d3arvan nok sal daal . Volgens die wet van dalende nut sou di e prysdalinc egt8r daartne gelei het

dat die vraag n• •~ goe~ geet yg het . Laar i s dus 'n teenstrydig

-heid in nar· shal 1 sc an.::u,nent .

hicks nntwiKkel d~n aan die hand van di e onverskillig

-hieds rrornme '1 tegni ck CYj: die: gee rsg van die v crbruiker te ver -klaar . Sy bt3nader ing E:ou CLan vry ,,ee s van cUs be sware teen die Har shal 1-Pigou ge d:1gte g a;:g.

Nut sou i n sy 1_{,enadering dan sl egs ordi naal mectbaar}

Wt3•::s. 'n Persnon i s indifferent t .n. v. verski l lende knmbinasiea

van t ,rne gc,eder. srl ank as \,:J.t h.r op dief::elfdc onverE·ki l l ighei ds -krn~n i s. Die pC::rsnon ~~n sy posi si e verbet er 6eur na 'n hn~r

0nverskilligheidskroc-:me tii bevr.eg. __:iaar r,nrd egt er nie bel ang

gestol in hneveel EY posisie verbet2r het nie.

DiG beswaar teen ~-ti e }~, nstantc grensnut van gt..ld woro. 0nderv .o.ng deur gebrui {: te ,~mal.: v9.n 'n in::n:,1E: ef"fel . Dit., d.ui op

die wyse w23r 0. •.1erbrui ~-: ver,'.'F:o_er as inkomc' .. verander en pryse ko~rntant bly. Benewens hi erdi e eff ek onderslcei hie lrn ook 'n prysef'fek wat best aun uit CLi e inl-rnme ,Jn 'n substitusie effe~;:. Di ~ wys hoc die v0rbruii sal verander as di e prys veran-er en

Li e aanna ~es onderligg~nd aan die onve~ skillighei d

s-~::romnetegnie k is die vrilge nde:

1. Die verbruiker tree rasinneel op.

2. Die verbruiker het 'n c;:egewr.:; ink·,me 9 en

3

.

hy spsrndee r al s-, i nkome.

4

.

N

e

t

'

n

twee dimensi~n~le vlak wnrd gebruik.

Urn f'i i1a..,.l ce t di e nut meet ba~.rhe idsgedag

t

c

t u hreek voer

Hic~rn 001c begrippe i n wat di e be:g1 ippe ~·rcnsnut en d::1lende grens

-nut ~oes vervang en die nuwe benader ing moes st cun t .w. die

grenskoers van substi~usie en die dalende grenskocr s van su

b-sti tusie. .Die grenslrners van substi LUSie tusscn t wee goedere

nl.

X

vir

Y,

is die hoevG0lhGid

Y wat

Cie verbT-uiker net sal ver

-goed vir t i~ verlies van 'n gre~secnhcid van

X

.

Die t~ee~e begrip

woro_ ge ef i nicer v ir di e geval 111e t ·1

n geg8we hneveo l~1eid van t;Nec

goederc --

-,-j~ 811 Y. ~cer

X

gesubstitueer word vir Y hnc ~le

i-ner sal 6.ic ,Jr enslcocr s van subst i t usi e van ~~ vir Y word.

Die verbruilwr s al .:_ n 'n 09titiTL1r:1- of' CV✓ CJ\Vig sposi sie

verkeer v1anneer di e r,-rens~~oers van subst i tusie tusscn tv~eG goe

-dere gelyk i s aan hulle ruilverh~uding en file verbruiker 0p die

hnogs mnontlike onvers~cillig· eidskr-0r11mc l s. As voorwaarde vir

'n st abiel e c~ewig gel d dat ii e grenskners v~n substitusie moet daal. Eierdi e vo0rusarde i s bel angri~ vi r di ~ vnrm van ~i s on

-verski l l ighei dskr-otniW Gn is b~-gcvoeg met die oog op 6.i e ui t

-sk.akel ing van 'n konkawe verloop van die :--.:r0ii1;11c: tot 6.ie oorsprong

by di ~ ew•::wigposisie. Die posisi0 moet dus 'n i:1&lrni:-:mm en nie

'n minimum punt op di e kro_~mc wees nic.

§

4

.

'n Reaksi c __ OQ __ die __ .ulJcrn __ '.,elfgre_ :Cr_)nnnmics·1•

Van di e kant v ci.n di e ;,kurdi nalc 11 _{tc:nri e i s d3.ar deur}

10

D

.

H

.

~nbertsnn kritiek i ng bring teen die ben· dc: i ng van Ric~s. Hy beskuldig Eicks daeirvan ,L .,t hy hn;:~ nog ,!1aar steeds in die

kardi nal e gcdagtEc3ng bevi nd. Sy argument is d8 t di t G;onnt lik is om 'n tussen situasic_:; t c t:ry by tviiCe iii.01. n1.,lil'::1·l0dc 1:rnor·deur cli c

keuse van di e pcr.:.oon d:::ti1 i n t vice i nterv::1118 vcrdc;el word i;ro.t gc

-lykwao.rdig is. JJa::r k::lt1 d~rn bev:cer worci. dat die een interval 'n numerics groter vhi.arde kun hc:i as di e ander.

Alhoewe 1 d it Jui s is d0

• t : icks nooi t wcrl:l i k knn wet; ko!n

v 311 die nut nie ( be doe 1 ende in Value snd _ Ca Qi tei.l ) raak hi or·die beswaar cintli k nie die besk0ui n3 van Hi cks nie want daar h0 cf nie 'n nume::ricse waarde DEtn die situasics toegeken word ni e.

Daar h0ef slcgs gese tG wnrd dat die een situasie bct er is as die

11

ander·.

10 Rnbertson, D. ~"· ~:~J_l_i ty_2 _nd all __ that and otl~er~_§say.§_9

t ,1cedc dru~::

1

954

,

p. 18.

11 In ~ conomica, J,,;ci ~

951.J.

,

het Hicks hi crdie kri t iek van Rob -rt

Aan die hgnd van die onderskeiding tussen pr9'~iese meetbs.arhei d en in begi nsel mectbaarhei d van nut beweer ~1y dac Hicks se aanval op die kar :i n~le teorie gcrig is op i ntri nsieke meetbaarheid en ct~t die kardinal e t eori e nie sn ict s in gedagte bst nie.

iiierdie onder skeidi ng i s egter nie so algemeen dat Hicks se kriti ek t een die kardinale teorie op grond daarvan weerl~ kan word nie want die uitganf spunt van die kardi nule teori e i s dat nut kwantitatief" j,eet ba-r is. :;_,ie argu::~ent van ~ obert sr,nj dst

die kwantitatiewe raeatbaerheid van nut nie we-rlJ kan wnrd op grand v~n die feit dat daar ni e 'n ma2t 2t~f is n~ di t te •neet nie,

bie d noc nie 'n 0pl nssi ng vi r oi e vra =,g stuk vo.n i nt erpers0nnl ike nutsvergelyki nce ni e.

'l'er rindersteuni ng van sy YJ'i t iek teen die nrdinale te,"1:ei <;

1 2

neem hy die v...,lgende geval. Indien

~

'n

persoon a.r .v. 'n stygi ng

van sy inlwme b··slui t oii1 sy aan1rnpe .-11et 'n goed X aan te vul

dan kan hiert ie aksi e vsn die persoon nie verkl aar wnrd aan

die hand van 'n verandering van uie grenskoers van substitusie

tussen g0ed

X

en ander gnedere nie. Die rede hiervoor i s dat gned X nie verander het ni e want dit ·,.-nrd as nuwe goed bygevoeg tr:it die voor:caad goedere van die verbr·ui k.er. ilam viss wel 'n

veranderi ne by die ander g0edere wat hy reeds besit d.w. s. hul grensnut het gedsal.

Rnbertson k:o:,: I-iic::.:.s hi er egt e1' te na w::.:rnt di t gaan nie

vir hiclrn daarn1,, dc,t die goedere vers.110_eI' nie. Lie houding van

6_ie per·soon ver:3nc.er egter ~n o,.1Jat a.ie persoon sel f cii e grens -koers van substitusie ui twerk ~an d•rr wel 'n verandering kora van die grens~oers van substitusie tuss. n die g·,edere.

~oberts0n vul sy k~itiak teen die ordinale t eorie aan

1 :.,

deur Lit t le se beskouing9 dat interpersonnlike nutsverge

-lykin? s wel 'n 1; stat e.::ent n:E :fact 11 lwn vie es ~ by sy be S.t;:nui ng i n

te werk. Littl e sal dan syns i nsi1:;ns n00dwendig lnet di e wet

van dal ".:nde grensnut rnoet werl: e.s hy simpatiek st aan teennnr

interpe sn0nl ike nu-~sve-.g.-.~ ~-~'.:j_:igs.

ny

gebruik egt er Li ttle se

argm11ent n,wolledi-= urnt Lit tl e

se

_{,,-,k_} lii t is mai ntained th t any

theory nf' welfare~ if it reaches any conclusions at 311~ reaches

1

4

value conclusions even if' they are alsn causal statement s11

•

Verd.er se\ Littl e dat die besk()Uing volgens Robertr::nn so is dat die belangstellini:r in welvaa~t ::::ltyd ge9a:J.rd ga:3.n utet

'

n

mnrele

bel ang en dat die oorbn0rd-~erping va~ die waardeoordeel daart oe

1

5

sal lei dat di e welv.ae1rtseknnn,ni e nok duar.:;ee sal val.

13 Little~ I., .. :IJ.

1/J. Id. p. 78.

1

5

Id. p. 80.

r1. Criti..9..ue_o:!: __ _clf'ar~Jccn0;nie:.s₉ 1950₉ herdrul{

Van die

:~a

nt

vsn Little wa.s dasr egter fund9.,11entele besware teen die onvers:cil lig:1ei dskr0rnmetegniek. Vol _;ens egter nie vir hot:! 1

,'l deel van Jie ₁₁well-being11 wa-c, ao.ngedui :<an

word as iiecono:nic wel l-beii1g11

nie. Derder ,:10et di t so gesi en wore. "'...at n'.1:he \JOr{ eL:0iv,;,;ie: qualifies not well-beir:ig, but the

16

causes of well-bein:; oJ· cto.nges in it•1

• Iis.ar kan dus ekono,11iese ""'111:=:-+:rndi ghede onderlii,'gend s.an c.i e V,'Gl vaart vrnes.

0,;'jo_a 11op 'n t oEh· on-verski l l igheidst.ro.i1\ile

11 _{nie al leen}

vir hoQ 'n beter p0sisie by di s verbruiker beteken nie 2aar 0nk dat .:lie verb1°ui1cer i i 'n l~eusesi tuai e is wil hy n9.gaan of' die ho~r nnver0ski l l ighr;ids:.crn:,l1i-:.e 'n vol d·1ende aanduiding i s dst di e

posisie van die personn verbeter hG~. 0rnf'tat d.::.ar ander o:nst an -di g he de onderliggend ;:::c:in die r1el vaart i s lean die posi se van 'n

persoon nie lnssteande van tie van ander gesien w,rd nie. Indien di t die geval is kan ~nder per e ne se welvaar~ relatief meer toe

-0nverski l li::)1eidsLrc1_t11.n0 w1::es :.1aar sy posi sie :,:ag dan selfs rela

-tief gesp:coke vers',vo.lc h ·.t . :Uie rnverski.l l igheids1~ron11ne i s daaro,a nie 'n bevredieende kriteri~. vir 'i e verbetering van 'n persoon se ~ osisie nie .

.0ie aar.11C1;11.os n::1.deTlig~::: t1Ct :Jo.I a.ie onver·s :ill ighei ds

kromne is egter volgens Li Vele nie voldoende cu 'n gclrnikt e kroim1e ui t t e sluit ni e. ~it bring mee dat i n so 'n situasi e

1

n hel e aa ntal pryslyne r a3.~;:l~rne ,Jet ciie onver ski l lighei ciskromme K.an vor,!1 waar6.eur. (,i.e optimum posisie onbepaald word. Verder sl ui t die aanname s nie I

n onver ski l lighei dskrnmrne w3t op soinmige p lekke konkaa:f tot di e oorso rong lean ver loop, ui t nie. Daar kan

dan t wee optL:1Um posisies np dicsel f'de pryslyn wees. Sons aan

-get0on sal nord skakel hy hierdi e onbeoaal dheid uit ~~t addi sin

-ne le aann :;,;1e s via t ontl een r:nro_ nan die gedraci· van die verbruiker .

Daar i s egter nng die probl~em, gesien i n di e lig van sy i nt er

-pretasie dat 'n hn~r nnverckil ligheidskrorane 'n keusesi tuasie impl i see:r, dat die noa1T~ van di e "nverskilligheicisi;:romme onvanpas is wanneer 'n persoon een si ~uasie beter ag as 'n ~nder situ -asie (dus nie i ndifferent i s nie) . liy stE·l daarom vo~r dat die onve:cslci l l ighei dsi::i::o,i'lti18 liewer ;1behaviour l ines11 _{moet wees.}

Die addisio(iele aannar.1es b - die ;rbehoviour lines1

: is dan:

1

.

'n PerE0nn verki es altyd 'n groter hneveelhei d goe

-der e bo ' o ::l ei ner hr:ievee lhe id. 2. Indien I

n pcrsonn een kecr I

n kn;r:bi no;:sie goecJ.ere bo 1

n ander l o.,1bina.sie vGrki es sal hy al t'rd so optree.

3

.

Die keuse ·i!:oct transiti c:f weesy d.v1. s. die ilbehavinur

lines·1

,i1--,~· ,1ekaar nie sny nie.

4

.

Die vcrs~~eling gnedere wat gekies

w

0 rd geld net t .n. v. 'n enk0l e prys-inlrn···ie situasi e.

'n 3esprelcing van die 11New Welfare :c;conoinics" moet

vir 'n ,,ombli~.;: uitgestel word sodat aan die hand van Latnont

se beskouing 'n benadering ui tgebou le.an vvor;d vvaaruit die 11New

Vlelfare Econo::1ic s" bespreek lean wore .•

17 §

5

.

Die besknuiD_g__y,.rn~ amo0_1.

Dasr was reeds vroel:!r in di e beto0g mel ding r:emg_ak van di e strydpunt wat nog in die vvaarc:.et e0ri e best·. an tuesen die objektiewe- en subjel-::tiewe v12aro.e. Indien di t blyk dat uiteen

-lopende benaderings 0nvers0enbaJr is en b0onop st ~eds verder vsn me!rnar· af beweeg 9 kan die vr·aa.~: gevra w0rd 0f die prnbleem nie

bet er 0pgelos kan wnrc1 &eur die prnbl ee~stelling te verander nie.

Indien die prnblee:·11st elling egt er verander word .. net di t sodanig wees dat di t nie np s0nrtgely~e dooi epunte stuit nie. Die nuwe

probleemstel l ing moet es ter ook so wees d.at o.it die per sone wot

van ui t di e tr Jdisionel e ben2derings argumenteer tevrede behoort

te stel.

Lai,:ont het a~n die h'.:-.lnd van 'n herformulering van di e probleemstelling i n ~i e waardeteorie tot

'n

i ntercssantc vcrk la-ri ng gekom. In t eens tell i nr-· ;tct di e t:onvensin.ne le benaderi ng s by die waarde9 vra hy nie wat is waarde ni e maar hre word waar

-18

d(j bepaal. Di e nuwe problc,e,i1stelling behn0rt Gi e persone wat

17

Lamont 9 ·1-:. D. ·_;·ho Value Judp:e.11ent 9

1

955

.

van ui t die _.;:cuvensionele benaderi ngs argu;nenteer tevrede te stel

want die bepaling van di e waarde vi nd volgens La;nont in di e ver

-stand van die mens pl aas. hierdi e subjekt i ewe proses kan weer

objektief bestudeer word. Sy benadering skaar horn dus nie by

een van die twee benaderi ngs t.w. objektief of subje:%-tief nie9

maar sy benadering behnort albei tevrede te stel .

Soos die t i tel vGn sy boek aandui is sy benadering 'n

1

9

teorie van di e waardeoordeel . ~ie wa~rdeoordeel wat hy i n

gedagte het9 het ni ks te nake met wat behoor t en nie behoort te

20

wees nie. Di t i s in di e teri11innlogie van van der Ko-.y 'n nn -21

skuldige waarden0rdeel. Larnnnt nnem dit 'n verstana.saksie

22

waarvolgens waarde aan gnedere t negeken wnrd.

Lam0nt onderskei verskillende waai denordele. Daar i s

'n eenvoudig posit iewe waardenordeel wat st el dat i e~s goed of

sleg is. Ander i s weer vergelykend en ken 'n graad van goed

-heid (of slegtheid) aan i ets toe. Die aaru van di e eenvoudig p

o-sit iewe waardenordee 1 is ₁₁·1 he At tribu ti on of' Goodn~;s" en

a.

ie

van die vergelykende waarde oordeel is 11Valuationn. By die aard

van die vergelykende waardeoor -eel geld as veronderstelling dat

2L~

goedere intrinsieke waarde het. Die vergelykende waardeoordeel

1

9

20 21 22 23

24

Id. p. xiii. Id. p. Xll . van der Eooy9 Lamont9 W.D. Id. p . X l l l . Id. P•

5

.

'l' • P . 'I' u s E en. beg_ i n s

c

1 e n b e 1 a ng ₉ 1

9

5

5

9 p • 1 8

6

•

hou i n dat goedere in 'n rangorde geplaas word. I1di en di e voorwaardes van di e vergel ykende ¼aardeoordeel aangetoon wor d

kan di t van ander oor6.e le ondcr· s ':ei word.

Die vergel ykende waarde00~decl word daardetr gekenmerk dat ~ie persnon i n 'n ~eusesituasie i s

wa

t

deur rnnstandighede :neegebri: -" v·ord. .J.vi. s. 'n ~:eui:::.e tussen ~1ternati ei1e ,:1orntlikhe

-de. As voorveronderstcl lirn; gel d dst die g0t,d ten 0psi g·te waar -van die ';:euse getnaa~-<: ::'!oet 1,,ord aL,.211 ugn1=d'1

i s en da·:, di t skaars is. Die persoon rengsl:ik ci.8n die gnedere in 'n bepaoldc nroe oor

-eenk,..,;1J8tig 'n intelle:;:tuele proses1 oj_P, vergelykt:·Edc wasrderora.eel

waardeur die goedere gcwa~rdecr ~ord. Die onrdeel ~ord gemaak

t . -,. v. t0ek0 .. sm0ontli ld1cde of vraagiuh•-ucle in die teri"11inolo

-gie v1:1n Lamont.

\, an nee r di e 0onskuldige

II _{sard v '.:ln di e verge lykende wa .... r}

-deoordee 1 fl tes::1,i1-, ,i,ct die sl':a.arsheidsvoorw&arG.e en die voorwaarde dat die persoon i n 'n kcusesituasie i s, last vaar v·ord? gaan dit

nic bloat 0 .. 1 waar·de~in6 ni e ,iwar om 11duty9 oblig.:1ti on~ right9

wro1 g and so forth II _{u1 is di t 'n mor·elc oordcel}

v1· t verb.9.nd hou

met die regspraa! . Seara govoel op di e voorgrond tree tesa~e met die reeds 1-at vaarde voor~oardes, .is d 1r 'n cstetiese onr -deel. Laastens k·-n oo.;: 'n c.oel t r,.ifendhcidsoordeel onderskei wor d. Dan wnrd dif; go<.:.dere bconr'dGcl oor·een 0,:1sti g die funk -sie wat hul le kan verri g. :;)ie voorv:aardes van t0elw.!

smonntlik-hede en skaarsheid word dan l aat vaar.

Uit hierdie verskil lende moontlikhede stel di e ~ko

-nomic ei ntlik bel::.rng i n di e verge l7kende waardeoordeel. 1..1. w. s.

di t is altyd v rgelykendj nooit abs0luut of eenvoudig positi ef

nic. .uie waarde vwrd al ty6. toeee ·-en aan toeko,.smoont l ilmedc of

vraaginhoude. Die c-i;,!vang van -_ie waarde word ge,·_ eet i n ter"tne van

!, opportunity" koste (gel eentheidskoste) d. w. s. die 0ngereal i

-seerde vr·aaginhoud wat net g-erealiseer kan word indien kooplcrag

nie aangc~·end was vir die r e3lisering vsn 'n altarnatiewe vraag

-2

5

inhoud nie.

Omdat daa:r be lang ge ste 1 vir,rd in t oe·'.,.:1:_11smo0n

t

likhede en

o,i'!dat c.1.ie vrnarde volgens Lamont in kos te ge1·1~" et i.c10rd is produksie

-kn st e nie relevant by waarde nie want dit wat nng ni e bestaan nie

kan nie werklike knste

he

ni e. Die waar·de word daarom gem0et i n

ter.,:e van verwagt e nOpportunity': kostc.

vrnnneer die ve1•w9.gte; 11opportuni t y 11

knste vir di e persoon

be kend is rangskik hy die goc dere in 'n vmardeorde. Die waarde

-oro.e i s die Oti1ge keerde van d.i e v er·wagte II op port uni ty

1

' koste.

Dit betcken dus dat as daar twee vraagi nhoude

X

en Y is en di e

verwagt e 11opportunity11

kostc van.Xis grotcr as di e: van Y dan sal

di e persoon

Y

hoMr as

X

np sy waar6erings~aal pl aas, hy verkies

Y dus bo X.

Om tot so 'n ,-;aardeorde tc k".-,1 .,net daar 'n alget ene vraag (common de,!1and) '"lees. .uit i s 'n o.::vatten-..Le vr3.sg V3n di e waarderen~e subjc~ w~arv~n die verskillende vraaginhoude ~at t ee:noor t",16 kaar opgcwecf:: word s l eE s vcr s~:i l lenci.c ui tdrukki ni: s

26

is.

3rood$ .-:-E:l~- en ap,~e:ls i s an verskillen6.Q ui tdrut:~i ngs vir die alge;,enc vraag na. voedscl. .Jit beteke1 dat br •od en 'n .:·ot or nie

in dicsel fde v·aardeorde sal wees ni o want hulle vcronCerstel ver -skillcnde algc,Dnc

v

r

ac

.

Ell e persnon strcu0 daarn3 orn 1

n ewcwi_s9osi ~ie te bereik.

Eicrdi e cwewigsposisie kan bereik word noreenk~st ig di e grens -eenhe i dss.nal i s0. Lo.moat onde1'S~;:ei d :rn grenseenhede van nut wa t

1ys op die vraaeinhnude en grensowcwig0 eenhede, di t wys np vraag -27

objekte. Die grcnseenhed~ van nut is altern ti ewe vra_ginhnude

w·J -rtussen 'n keuse ge~11aa:: i11oc-c, --·rd en sodrs uie kc-uso game.at: is en di e ecnhede ;ekics vnrd9 rord dit 'n grensewewigseenheid.

Die e';;cv;ig vwrtl beroilc deur ci.ic r,cr·ki: g van 'n evJe 1igsv:et \;at 11.:i: die grenEeenhede v n c1u t vcro.ndei .-.1et el Le versndcri ng in di e

grocperin0 van die vrae of i n di o hneveelLei d midtule waaro~ di e

vrae ti e2ding $ i n oorecnst c,nming met die stre\-.,;o van c1.i E:: vraer 0:1:

28

'n evewigsitu· si e ~.b.t . bch02tt c ~vrcaigicg t e ber cik.

Wanneor vcrskillendo waar~eordos by dioselfdc porso0n

2G Id. p. 83.

27 Id. pp. 114en 11 6.

melrne,r bei r;vloed d8n ges"::-:ied dit Srld.anig dat cii - wa::trdeordcs deol vori:1 van 'n grotur o.::vattendc '10.2.rci.eo1·de wat weer i ns:..;:akel by

1

L1 .• wer 0'.11vattende: algo.,e vrao.g.

~ie ui t eind~like basis van waar6eri ng is s u n ill on

b on um of usu::::re:cG good:'. :Uit i E gcluk of sclfver0:JGsenliking

by o.i 8 :ne:ns. :Oie uitci i:deli!{c [_;rnnd v ,1 6.i e vcr[clykende V/8-9.r

-deoordecl is di e ckono:11i e bcgi·uscl wo.t gesien word as die 11per

-suit of happiness".

§

6

.

Enke l e _gd~g_tes __ oo1° _1_7aarde i r: di r, .. 'knnor.1ie.

IJio beskoui .g onr rrn.::trde W'3. L hier ui tF;,· ge 2i t a;_ n \ln.rci

is ei ntlik a:fhanlclilc v9.n 'n bcsk0 uing on1° d.L3 studietorr in van

29

die .2,Konr,,-:1ie. C..·.-:1da t $ vol gori2 clic jong st e 011 twik::~e ling 0p hier

-di c gebied9 die Eic0nnt"1:ie belanc;stcl in 'n 1·:,e:1slikc h:,.mdelingy 'n ck nor::1i e-akt !i blyk Ll i t dst wne.r·dc i n Lii e :::,knn-'\11ic al tyd ve:r.0b :1nd hou : .. e t die rne n s. Slogs i n s'1verro as v,at c-;_io ·.11011s ; n 1··01 speel

by waarde is Ji t vir aio ~konnmi8 van belang. Jic standpunt wat

hicr ingcnee·1n v~ord is dat wa·· rdo i n diG alge·,,ecn eintlik buite die Etudievc1,1 vs.n dio :i::,~mno.1i<3 val. :Vic .:,:unt ·v•1asr d.ie 'i,asrdc in diE; ::,_-onol!1i(; afsplint v.:c:n wa3.rde in di e. algC;: .. ccn i ::: hy die: vc:.1

·-gclykende waardcoo1·Gecl coos uitocng~rit deur L3mont. Omd~t

ci.i(:) .. Jens s0 'n proii1i ncntc pl e:k innce.-d lJ , die vc-rgelykcndc waarde, -nordeel beh0ort 'n bcs~ouing oor aie mens ook ~eer li~ te werp

29

du Plessis,

~

.

J

.

1:ensbes~·:oui nr: en ::::kono,_ i G11 9 'n le:sing geh0 u

~Jrnr d.ie ·.i sgeri ge studi e:,ring' p.

u

.

V ir

c

.

::--

=

.

u

.

,

1

96

1

.

op hierdie probl eem. ~aar sal nou gepoog word nm vanuit 'n

i11e:1sbeslrnui ng en:<ele lyne dcur te; 1,rck nD 'n bc:s~cr-,ui ng oor waarde i n die Iacono, 1ie.

Die mens 9 so gl,, die c.:-:ri st en 9 is deur G-od gc ska pc na Sy bceld ~n gol y~cni : as ~roon van die skapping om daaroor te hee~s. Die ~ens heers oar alles bchslwe oar sy Skepper wat dcur Sy aL:ag steeds di e skepping onderh0u •.

Die mens is as eenhei d geskape en bi nn8 hicrdi e een -hoid is d3ar onders~eibsrc aspekte nl . siel en l iggaam. Cnder

siel verstaan Calvi jn 1:een onster:f::lijk maar nnchtans g.- schapen

30

r,ezcn dat hct edelstc deel vun de J1cns i s11

• Alh0ewel die heer -lik,.1.eid van Gnd uire1 a3n 6.i c uiterlike ,·i:e:ns, dit is die liggaam, kenbaar is, is die siel van die mens di e setel van die beel d van Gnd. Volgcns hierdi2 be2~0ui ng bc~L~en dit cgt ~r nie dat God 'n

deel t jie van En:nscl f in (UC:; ncns gspla3s .ilet nie ma&r dat Hy iets nuuts9 'n ei esoortige ~ese ces~ep let . ~ierdi e skcpscl is dan die kroon van Sy skepp ing en d1·a Sy bee l d. .,Jie bee ldci.i° o.er sl::ap va.n di e .!1<2ns kan gesien °liorc' as 'n spic'0l inaari n Goc~s beeld we:erspi eel \,ord.

Die sicl van di e ,.·,ens hot dan volgens Calvi jn twee ver

-1notJns nl. verstand en wil. Die t as.k van 6.i e verst::,nd is 0,,1 te

I nstitutie of' onderv:ij_;dn in dcn_Christelijken G-cids-dienst dl. ! , 1931 vertaal deur ~-• Si zoo)~

onders:cei wat goed en af"kcurensvla.':trciig i s in cii e 6.i nge soos wat hullo hul voordoen. Die ¼il kies wat di e verst and gned geag het

co volg di t r:.a.

et hierdie sk~ne gawes i s di e uens t oegcrus sadat hy

sy aardse lewe knn bcstuur en knn bchecrs i n ooreenste@ning met versto.nd en wi 1. Daarnm bet die ;-,1ens nr,k die vrye viil rwardeur hy die cv✓ige lewe knn be~rwe 11maar· hij haa. niet het wil len om t e

31

kunnen". Deur e:i e bewegi ng het die <r;en s d:::n i n snnde f!eval en sy eie nndergsnr np di e hal s gehaal sndat hy nie meer die beel d

van God kan weerspidH sons by -:.:y skepping nie. .?.lh0ewel die i·iens i n sonde geval l:,.ct ~ bet d ar van sy sknne gawes iets i n die gevalle mens nnrgcbly sodo.t hy gcen ve:r·ont s1ruldi gi ng 11et nie en alleen o~ Christus wi l v~rl ns word en deur Sy Hcil ige Gees weer vernmrn word na Sy ev,c becld. Di8 2i nd.doel van di e ,;1cns is nog

'n bo-natuu:tlikc, t,:a ·-r al lcen d.eur· .,iddel van .:.~i E; Gens.dewerx. kan sy lc ,e herstcl wnrC so6at sy bcstaan weer gekoppel kan word

· an 'n uitei ncelilce norrn nl. 110m Gr.din allcs 0n deur al les t e

3

2

verheorlik11

•

Om hicrdi0 beskoui ng by di e woardet eorio tnc te pas sal as vo0rvernnderstellin0 gel d dat al le gocd int rinsiokc waarde

het . Eier6ie waar6c k~n positief of negat iof w0es. Die ~knnnmi~

st el belang in die positiewe waarde. Om hierby te kom ,T1aak die

-

--

- ~ -

-31 Id. p. 188.

mens uit hb0fde van sy vryhei d om tc ~ies tussen goGd en ~ •aad,

'n keuse tussen di e positie~e en die negatiewe. Hi erdi e beslis

-sing d()en di e . .Jens ,net s7 versta'.1d9 'n vermoE! van die siel. :.Jie verge lyke nde waardeoorc.\ee 1 waari n di e waardet E.0ri e bel ang stel is

dan 'n v:ilsui ting van die .,;ens 0n veronderstel dus dst daar al

-reeds 'n ~~euse gcd:&ak is t . o. v. di e goeie. =;1c~rciic W:iardeoor

-deel besta'::.ln dan 6.a:::i.rin dut Jie lilCns die waarde :<.en c:n d.ie goe

-cl(;re in 'n vol₆orde rsngskik. :Uie 1dens lrnn egtE::r nie :,:eer na di e

sondeval die waarde ten v0lle :;:::e:11 nic en daar-,·,1 sal die harmonic

i n sy vol gorde van bel angrikheici waarin di e goedcre gerangskik

word verstc:;ur w cs. Die waardeoord.eel bly egte1· 'n vergcl yken,,:.

de waardeoordecl en in d.ie rangskil~ing van die goed i n 'n volg

-orde is di e . .1ens vry in cUEi wyse w,:wrop di t ged()C n sal word. Di

t

implisecr dat daar al tyd 'n keuse el c,ne:nt op di e vonrgrond staan

by hierdie waardeoordcel . Omdat daar 'n keuse is beteken dit

dat die g()edere t en opsigte; waarvan die vergclykende waardeoor -deel ge:,1aa1:: ,:ord al tyd nltc11nst i8\'JG sal v✓ ees w-ant o.s di t ni e die gevnl i s nie sal dit 0nmoon.;l ik V8E:s 0r;-_ te kies ,::;n G.s t ic persn0n

nie kan kie;s nie i s cl.it Vieer i n stryd rnct d.i e vryhei d van die

mens. Hierdie v~rgcly~ende waardenordeel staan9 uit ~oofde van

di e aard van die ekonoti1i e-akt9 1,.at 'n beslissing is t . o.v. 'n

onge reali seerde s i tuasi e 9 al tyd ,;iet betrek1ci ng t ot t ocko1·.1smoont

-l il\J.1ede d. w. s. vr·aag i nhoud,~ i n Lamont s,:; tE::r·tni nologi s.

-lykende vvaarde•,ordeel beteken die vryhei d van di e mens nie dat hy ongebondc i s nie ,naar is hy gebonde as.n die verantwoor delik

-hei d t eenonr sy Skepper oor die wyse waarop hy die vryhei d van sy keuse gebruik. By hierdie keusevryheid van die .in2ns geld as ui tei ndelike nort1i 110.rn G·od i n al les en deur al les te verheerlik' 9

die ui t eindelilce dnel van die eknnn,,1ie- akt dus. Die beslissing van die ~ens by die vergel ykcndG ~aardeoordeel moet egter doel

-matig wees d.w. s. dat daar b; hierdie keuscsituasie 'n negatie

-we en posit i ewe aspek "t8 ondc:cskei is. Um t e weet or,., di e keuse

wat geti1aak i s doel,;1stig is .11oet a.it get oet s word aan 'n ma8t st af

en hie;rdi e maatst ::tf i s die ekon~:•tT1ie-norm onderli ggend aan di e

ekonomie- akt t . w. 11so 'n groot r,ioontlike gunst ige verskil tussen

33

offer en op brengs - so 'n dOE; lmB.tig ,t100nt 1 ikc hande 1 ing". Di t is 'n parsieel afgel ei de ui t di e uiteindelike norm. Onder di e opbrengs wnrd verstaan di e behoeft cbevredigi ngsresultaat en as off er die beh0eft ebev recUging sre sul taat wat verkry sou wc-;e s indien di e middel e vir die bevredigi ng van 'n ander behoefte aan

-34

gewend sou gewees het .

Aan die h9nd van hierdie uiteensettingj dat daar by die

vergelykende waardenordeel, wat 'n keuse handeling van di e mens

isj 'n off er en opbrsngs aspek asnwesig i si kan daar 'n gevolg

-trekking m. b. t. Lamont se beskouing geLlaak word. Laaont het slegs

3

3

6.u Plessis, F. J. Lp. Cit .

aandag gcgee aan t;c:;n aspek onderliggend aan die vergelykende waardeoordeel nl. die offer aspek socs ~at dit tot uitdrukking kn:'"!1 in sy l'opportuni t y11

knste as die nngerE'aliseerde vra.:1ginh0 ud

wat net ger·e'.llisser l:an r1ord i ndien l~nopkrag nie aan~e\·c1end was vir die real isering v3n 'n 5l t~rn-ti, we vrasgi nh ,ud nie. Dit blylc dus asof die opbrengs 9.Spe-:: van :i.i e vcrgely_<:.:,nde waarde -onrdeel nader ui tgev,e1<c sal .noet rvnrd.

~ie npbrengE9 soos hi er bo ge!nter~reteer ns 'n beh0 efte

-bcvredigingsrssult a~tj val tot 1

1 groat mate ~uit c die stLdie

-vcld van di e E::onotTii e. :Git is cgter bel &ngrik o·.; dua:,aan aan -dag t e gee c,1;,dat ji t by di e ~c:L:sc. ;ncdcbeps.lend is.

Orn meer duidGlil0.ei d to kry oor die opbrc-ngs bet c_..;:en 0111

tc let op die faktore onderliggend daaraan nl .

( 1) Die rui 1 verhou "ing v a3rtcen 6.i e behoefte bevredigi np s -ni ddele verkry : an word. Dit Dnrd weer bcpGal deur die posisie wat die vraers en aanbieders op di e \, ark inneem. I-'icrdic aspek v· n di e npbrengs val dus in di e prystenrie -.n het di e W-J.3rdet~nrie net i n soverre d33rby l:Jel0.n:·· as \'Jat di t c'li e bssis vnrm vir die ,.,ntwik!celinf;- van 'n g_nali ticse tegniek i n die p1°ysteor iC':.

(2) Die t1Dt o vrns.rin di e heh---eftc bevrr~dig wnrcl by addi sic, -nele 3.anr.•endin;o v .. rn uie behoe:ftebevredigingsmiddel c.

Die invloed van hierdi e f'aktor

l

&

ni e opgesluit in

die addisionelo aanwendinge nie ~aar wel in di e in

-vloed wat die addi sinnol a aanwendinge het op die

keuse van die personn in di e verkryging van beskik

-kingsmag oor relatief- skasrs9 direk nf· indirek

bruikbare beh0eftebevredigingsmiddele. Dit bet eken

d3t die per soon na e lke 3anw,::nti nf v2n die mi ddele

weer in 'n nuwe keusesituasi e i s vvaarin hy 0pnuut

'n v~rkrygi ngsbesliscing sal moet ra~ak. Die keuse

-sit uasies .. is .dus nie onafhanklik van ,·,;e:-::aar nie.

Die invloed van hicrdi e fake.or sal duidelik word

by die ui tecnsetting van 'n analiti00c tc€niek

vi r die prysteoriG in 'n volgende a:fo.1 ling.

(3) Die intensiteit von die bohocfte~ d.¼. s. di e plek

wat

die bchoeft e inneo.J op di e voorkourskaal van

die vc:'.··bruiker. ·•·iat hier v&n belG.ng is 9 is -~i e

i nvloed wat ji e pl ek van die bchneft e op 6ie voor

-keursknal het op di e wyse wasrnp di (; ',ehoef't ebe

-vrecligi ngsmj_ ddel e in v0lg()rde v nn be langr ikhei d ge

-rangskik sal word9 dus die ·,,,yse V"'.n rangskikking

van di e middele. M.b.t . hierCio faktnr was dit

veral J·.:;::;.. Hicks wat bel angrike hydr aes gel ewer

35

het. Daar sal nnu gepong wnrd o~ sy b~sk•uing

hier in te werk en o~ sod0ende 'n si ntese t e

prnb,:;er bewr;rkstellig tussen Lam--nt se b8skouing

en aspekt e van Hicks se besknuing i n sy A Revisi~n

0f demand_~henry.

As asnnames vir ey besk--uing neem Hicks:

(a) w.\n ideal consumer-11

, di t i s i eii s.nd wat ne"t, be!nvloed word

deur di e oillstandighede op die

~a

rk

.

(b) Vol rnaakte ~ededingi ng.

Die i deale ve~bruiker handel volg6ns 'n voorkeurska~l.

Ey het vers~il lendc al ternati ewe moon~li l~edc waarui t hy een

moont lLcheid kics wat hy bo al o.i e 9.ndeI' vo1"'lci2s en da· rom di e

hoogste gepla.:...s word op sy voor:.:eurs~,:· al. Bicks .. baseer dan sy

½aardeteorie op hierdie voorkcurskaal wat vir horn bcteken dat die

36

w aardetenrie 'n toepassi ng i E van _II the logic al theory of ordering 11_•

Ey onderskei dan r,stror}g orderingtt en 1₁weak ordering1'. Lg. sal

later ender oM genee·;· word en vir di e hui dige doel eindes sal net

aandag gegee word aan di e 1rstrong ordering11

• Die eienskap hie

r-van i s d~t as die verbruiker 'n aantal goedere in 'n vnlgnrde

ran2skik, dan het el ke iten net een plek in die rangskikki ng.

As 'n verbruiker dus se y goedere het dan i s die r ~rnp.:skiJ.rJcing

daarvan so dat dit gesien kan ~nrd asof hy die g gnedere in g blnk

-ki es plaas en elke gned word net een keer en fi naal in 'n bl ok

-kie gepla:..•s.

Ten ei nde t ot 0 strong ordcririgtt t e kan koti1 neem die

b .- I b . d I\ p

ver ru1xer n as1sgoe j sc j ten opsigt e waarvan die ander goe -dere i n die voor~eur skaal gerangskik word. Die basi sgocd is so

dat 'n aantal van di e goedere i n di e vnorkeurskaal ho~r as (of

regs van) Fen ander l aer as (of links van) Pop die voorkeur -skaal gerangskik word. Die basisgned verdeel dus di e voo:::-keur -skaal van c1ie verbruiker in t wee klasse. :;)ie 11Prelirni nary cnn

-di t ions of Strong ordering11 _{stcl dat hierdi e tr.-ee klasse gne}

-dere aan di e vnlgende vonrwaardes m0et vold0en.

(a) Dit meet alle goedere behalwe P insluit.

(b) Eulle i:1ag nie 00rvleuel nie.

Wanneer enige g0ed Q nou behal we P uit een van die twee gegroe -peerde klasse geneem word dan kan 1,two-ter;:1 c;onsi stency

1

; voor

-waardes afgel ei word, dit is

(i) as Q lin~s van P is i s P regs van Q (ii) as Q, regs van P is i s P l in~rn van Q,.

urn

'n konsekv,ente keuse te kry wat 'n sluitende sisteem vorrn is 'n der·de voorwaarde nodig nl. die ₁₁Transi tivity condition11

•

Dit word soos volg gestel: as ~ links van P i s en 'n ander goed (R) l inks van Q is dan is R links van P.

Die II strong ordering" be telcen dan da t 'n pe rsoon een moont likheid ui t 'n aant al al ternatiev.,-e kies en dat hy die moont -likhei d bo al die ander verkies. Dit i s in ooreensternming iTiet die beskoui ng nor waarde wat ~ier bo nntwikkel is en werp meer

lig op een van die faktore onderliggend aan die opbrengs aspek

van die ve:i.-gGl y~cende -,. aardeoordeel.

§

7

.

'n_nnal i t iese te@iek vir die prll.§_tE:_orie.

Aan die hand van die uiteensett i ng in die vorige para

-grawe is dit nou moontlik om 'n anal i t iese tegniek vir di e prys -teorie te ontwikkel .

As 'n beginsituasie as uitgangspunt genee::1v,,,,I1d waarin

die verbruilcer beskikki ngsmag h":'t oor dienste (arbeid) en/nf goe

-dere wat oorgedra word uit 'n vnrige perinde, en as die vryheid

van 'n persoon uit 'n gegewe stelsel (ordening) sodanig is dat hy wel 'n verkrygingsbeslissing kan maak₁ bevind hy horn in 'n t:eusesi tuasi e sodanig dst hy etie gegevve si tuasie ;-an handhaaf

of di e bes~ci kkingsi,1ag kan aanwend op verski l lende .:iani ere nl.

verbrui ':, produksie en ruil 9 du s di e v1yse van ::iksie by die eko

-nOti1ie-akt . Sy verlcryf·i ngsbeslissing t .o.v. hierdi e alternatie-·

w

e

9 illa

•

k die persoon nadat hy 'n vergelykende waardenordeel t . o.v.

die al ternat iewe snos i n § G ui t eenge sit ge,iiaak het . Ey rang -slcilc 0.an di e al te1°nat i ewe i n vol gor de van bel angrikheia. met as

,;matsts.f C:.ie ekonc1:1ie-n0rtn.

Indien a9ngeneem wor6 d· t 9 vnl gens die uit eensettinp

hier bo9 die persoon besluit 0m toe te tree tnt die ruil en 'n eenvnudige si tu:3.sie geneern v.nrd w., ar daar tehalv1e die gned en/ of'