Examen VWO
2013
Aardrijkskunde
Bij dit examen hoort een bijlage.
Dit examen bestaat uit 40 vragen.
Voor dit examen zijn maximaal 65 punten te behalen.
Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden.
Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt.
Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.
tijdvak 1 donderdag 23 mei 07.30 - 10.30 uur
Aanwijzingen voor de kandidaat
Opgave 1 MOR: Mid-oceanische ruggen
Bestudeer bron 1. Gebruik waar mogelijk de atlas.
1p 1 Voor welke geologische periode geeft de impressie uit bron 1 een realistisch
beeld?
1p 2 Welk Engelstalig begrip wordt gebruikt om divergentie van oceanische platen
aan te duiden?
De snelheid van divergentie verschilt per mid-oceanische rug.
1p 3 Wat is hiervoor de belangrijkste oorzaak?
Door divergentie van oceanische platen kunnen vulkanische eilanden ontstaan.
1p 4 Welke vulkaanvorm hebben deze eilanden doorgaans?
Naast divergentie kunnen er andere manieren zijn waarop vulkanische eilanden ontstaan.
2p 5 Leg twee andere manieren uit waarop vulkanische eilanden kunnen ontstaan.
Door endogene krachten ontstaan aardbevingen.
1p 6 Welke verschillen bestaan doorgaans tussen aardbevingen door divergentie en
aardbevingen door convergentie?
Ga in je vergelijking in op het hypocentrum en de kracht van aardbevingen. De kracht van aardbevingen kan op verschillende schalen worden uitgedrukt. De schaal van Mercalli beschrijft de intensiteit van aardbevingen, terwijl de schaal van Richter de magnitude van aardbevingen beschrijft.
Welke schaal is doorgaans niet logisch voor aardbevingen door divergente
Indien naar de Grote Bosatlas (GB) wordt verwezen dan wordt de 53eeditie bedoeld.
Elke opgave bestaat uit enkele vragen. Bij elke vraag kun je, indien gewenst, de atlas gebruiken.
Opgave 2 Extreme krachten van de wind
Bestudeer bron 2 en 3. Gebruik waar mogelijk de atlas.
Onder de juiste omstandigheden zijn orkanen in staat zichzelf te versterken. Dit mechanisme is een voorbeeld van positieve terugkoppeling.
2p 8 Leg uit hoe positieve terugkoppeling werkt bij een orkaan.
Gebruik in je antwoord een oorzaak-gevolg redenering.
Bestudeer GB 177A.
De informatie van GB 177A duidt op een relatie tussen de luchtdruk in het centrum van een orkaan en de maximale windsnelheid ervan.
1p 9 Welke relatie is dit?
Jamaica, Haïti, Cuba en de VS zijn het zwaarst getroffen door orkaan Sandy. In gebieden getroffen door natuurrampen is de mate van welvaart vaak
bepalend voor enerzijds het aantal slachtoffers en anderzijds de economische schade.
2p 10 Beschrijf beide relaties.
1p 11 Beredeneer dat tornado’s die door orkanen ontstaan, doorgaans minder gevaar
opleveren dan ‘normale’ tornado’s.
Volgens GB 177A komen in de VS tornado’s vooral voor in bepaalde gebieden en uit bron 3 blijkt dat er gedurende het hele jaar tornado’s kunnen voorkomen. Echter, tussen de wintersituatie en de zomersituatie van de VS bestaat een regionaal verschil.
2p 12 Wat is de belangrijkste oorzaak voor dit regionale verschil?
Verklaar je antwoord.
In de meeste gebieden waar tornado’s voorkomen vertoont de migratie van trekvogels (vogels die migreren met de seizoenen) overeenkomsten met het patroon zoals in bron 3 en wereldwijd zijn meldingen van grote zwermen trekvogels in de dagen voor een tornado.
1p 13 Is bovenstaande informatie bruikbaar voor hazard management?
Verklaar je antwoord.
1p 14 Beschrijf hoe het patroon van bron 3 in de toekomst verandert door het
Opgave 3 IKEA, gigant van de woninginrichting
Bestudeer bron 4, 5, 6 en 7. Gebruik waar mogelijk de atlas.
Vanaf de oprichting van de eerste IKEA in 1958 heeft het bedrijf zich ontwikkeld tot een MNO. Hierbij is in het productieproces van IKEA een internationale taakverdeling ontstaan.
2p 15 Welk deel van deze taakverdeling is niet weergegeven in bron 4?
Verklaar je antwoord.
Het kaartbeeld van bron 4 zal in de toekomst veranderen.
1p 16 Waar zal de grootste verandering plaatsvinden? Kies uit: landen van het
centrum, landen van de semi-periferie of landen van de periferie. Leg je antwoord uit.
Het concept van IKEA is voor een belangrijk deel gebaseerd op kostenbesparing.
3p 17 Leg uit hoe IKEA kosten bespaart op onderstaande factoren:
schaal van productie transport
assemblage
Bij de locatiekeuze van IKEA spelen verschillende factoren een rol, waaronder demografische, economische en politieke factoren. Enkele jaren geleden voldeed de Dominicaanse Republiek aan de nodige voorwaarden en dat betekende in 2010 de eerste Caribische IKEA-vestiging.
3p 18 Geef van de volgende Caribische eilanden de belangrijkste reden waarom IKEA
zich daar niet heeft gevestigd: Haïti, Cuba en het eiland waar jij woont.
In bron 6 wordt ingegaan op de gesloten bedrijfscultuur van IKEA. Desondanks is IKEA in het verleden enkele malen negatief in de publiciteit gekomen wat betreft maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo).
1p 19 Bedenk vanuit de fysisch-geografische dimensie een voorbeeld waarmee IKEA
negatief in de publiciteit kan zijn gekomen.
De globale marketing aanpak van IKEA is niet uniform in alle landen, zoals blijkt uit bron 7. In Saudi-Arabië is rekening gehouden met de regels van de sharia.
2p 20 Welke status heeft de sharia in Saudi-Arabië, volgens de GB?
Opgave 4 De vele gezichten van de Spaanse taal
Bestudeer bron 8. Gebruik waar mogelijk de atlas.
“Op het Iberisch schiereiland werden (in de 15eeeuw) verschillende soorten
Spaans gesproken, zoals het Spaans van Castilië, van Galicië en van Andalusië.”
Ook nu worden op het Iberisch schiereiland meer talen gesproken dan alleen het Spaans.
2p 23 Noem hiervan twee voorbeelden met behulp van GB.
Noem tevens kaartnummer en kaarttitel.
De geografische ligging van Sevilla bood de stad mogelijkheden om uit te kunnen groeien tot een wereldstad.
1p 24 Noem twee argumenten hiervoor.
Taal is een dynamisch fenomeen en kan veranderen door diffusie.
3p 25 Beschrijf de diffusie van het Andalusische Spaans in de pre-koloniale periode,
de koloniale periode en de post-koloniale periode.
Bron 8 geeft een aanwijzing voor afstandsverval in de verspreiding van het Caribische Spaans op het continent Zuid-Amerika.
2p 26 Leg het begrip ‘afstandsverval’ uit en beschrijf hoe dit begrip van toepassing is
op de spreiding van het Caribische Spaans op het continent Zuid-Amerika.
Bestudeer GB 204B.
Naast de officiële landstalen worden in het Caribisch gebied verschillende creoolse talen gesproken.
1p 27 Noem hiervan een voorbeeld op de Grote Antillen.
Bestudeer GB 209A.
De Spaanse taal is de laatste decennia bezig met een inhaalslag.
Bestudeer GB 212F.
De transitie van de beroepsbevolking heeft een relatie met de toenemende bedreiging van vele inheemse (indigenous) talen, zoals het Quechua in Peru. Door onderscheid te maken tussen verschillende ontwikkelingen kan deze relatie als volgt worden samengevat:
‘De transitie van de beroepsbevolking wordt voornamelijk veroorzaakt door (A) op het platteland waardoor (B) ontstaan die vervolgens weer leiden tot (C) op het platteland.’
3p 29 Schrijf de letters A, B en C op en vul per letter één van de onderstaande
ontwikkelingen in zodat een logische volgorde ontstaat in bovenstaande relatie. Noem tevens per ontwikkeling een voorbeeld.
demografische ontwikkelingen, zoals … culturele ontwikkelingen, zoals … economische ontwikkelingen, zoals …
Stel: op het eiland waar jij woont wordt met behulp van een referendum gekozen om één officiële landstaal in te voeren. Jij mag je stem uitbrengen.
2p 30 Welke taal zou jij kiezen bij het referendum?
Beargumenteer jouw keuze vanuit de volgende dimensies: de demografische dimensie
de politieke dimensie de economische dimensie de sociaal-culturele dimensie
Opgave 5 De regio Zuidoost-Azië
Bestudeer bron 9 en bron 10. Gebruik waar mogelijk de atlas.
Bij een vergelijking van gebiedskenmerken tussen de regio Zuidoost-Azië en de Caribische regio zijn overeenkomsten en verschillen te constateren.
2p 31 Noem vanuit de fysisch-geografische dimensie twee verschillen tussen de regio
Zuidoost-Azië en de Caribische regio.
Bestudeer GB 209A en 209B.
De begrenzing van Zuidoost-Azië als cultuurgebied lijkt tegenstrijdig met GB 209B.
1p 32 Leg de paradoxale begrenzing uit van Zuidoost-Azië als cultuurgebied.
De Associatie van Zuidoost-Aziatische Landen (ASEAN) heeft verschillende doelstellingen, zoals het stimuleren van de onderlinge politieke, economische en culturele integratie.
2p 33 Hoe stimuleert ASEAN volgens bron 9 de onderlinge economische integratie?
Leg je antwoord uit.
Tussen landen van ASEAN is er een toenemende handel, maar de samenstelling van het handelspakket verschilt per land.
In bron 9 is ASEAN onderverdeeld in twee groepen landen: CLMV en ASEAN6.
2p 34 Welke groep landen heeft doorgaans een ongunstige ruilvoet in de interne
handel van ASEAN: CLMV of ASEAN6? Leg je antwoord uit.
In de wereld zijn meerdere regionale samenwerkingsverbanden ontstaan.
1p 35 Wat is het Caribische equivalent van de ASEAN?
De cartoonist van bron 10 geeft verschillende factoren weer die de integratie van ASEAN bemoeilijken. Een voorbeeld hiervan is het gesloten militaire regime van Burma (Myanmar).
2p 36 Noem aan de hand van bron 10 nog twee factoren die de integratie van ASEAN
kunnen bemoeilijken.
De Unie van Birma is in 1989 veranderd in de Unie van Myanmar en in 2010 vervolgens in de Republiek der Unie van Myanmar. Daarnaast is de hoofdstad verplaatst van Yangon (Rangoon) naar Pyinmana en ook wappert er een nieuwe vlag.
1p 37 Welk begrip is van toepassing op bovengenoemde maatregelen?
Verschillende landen en organisaties, zoals de Verenigde Staten (VS), erkennen de bovengenoemde veranderingen van Myanmar niet, terwijl andere landen en internationale organisaties, zoals de Verenigde Naties (VN), deze veranderingen wel erkennen.
De oorzaak voor dit verschil is een verschil in belangen.
Bestudeer GB 208B.
De Human Development Index (HDI) is een instrument waarmee de mate van ontwikkeling van landen kan worden vergeleken. Behalve met het BNP (of BBP) per hoofd van de bevolking houdt de HDI ook rekening met andere factoren, zoals het inenten van kinderen, het onderwijs en de toegang tot drinkwater.
1p 39 Noem de reden voor het opnemen van de factor ‘inenten van kinderen’ in de HDI.
Tussen het politieke beleid, de economische positie van een land in de regio en de score op de HDI voor levensomstandigheden van een land bestaat een relatie.
2p 40 Formuleer voor Myanmar de juiste relatie tussen:
het gevoerde politieke beleid;
de economische positie in de regio Zuidoost-Azië; de score op de HDI.
