Rubber schoeisel bedrijfsspel : handleiding voor de spelleiding
Citation for published version (APA):
Spilker, I. (1978). Rubber schoeisel bedrijfsspel : handleiding voor de spelleiding. (TH Eindhoven. THE/BDK/ORS, Vakgroep ORS : rapporten; Vol. 7823). Technische Hogeschool Eindhoven.
Document status and date: Gepubliceerd: 01/01/1978 Document Version:
Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record Please check the document version of this publication:
• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differences between the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.
• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.
• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.
Link to publication
General rights
Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.
If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:
www.tue.nl/taverne
Take down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us at: openaccess@tue.nl
providing details and we will investigate your claim.
16
BDK
7823
RUB B E R S C HOE I S E L BED R I J F SSP E L ,
HAN D LEI DIN G V 0 0 R DES PEL LEI DIN G
door: Idze Spilker
Rapport: BDK/ORS/78-23
V E R T R
~ Copyright: Vakgroep Operationele Research en Statistiek
Afdeling der Bedrij£skunde Technische Hogeschool Eindhoven
VOORWOORD
o
I. INLEIDING
1.1. Doel van het spel
1.2. Gebruik van de handleidingen
2. DE ORGANISATIE VAN HET SPELEN 3
2.1. Aantal spelleiders en ruimtelijke indeling 3
2.2. Globaal tijdschema 3
2.3. Aantal deelnemers en groepsindeling 4
2.4. Introduktie 5
2.5. Indeling van een spelronde 6
2.6. Onderlinge beurs 8
2.7. Doelen en opdrachten 9
2.8. Evaluatie 10
2.9. Gebruik van computer en ponsmachine 10 3. MODEL 3. I. Algemeen 3.2. Marktmodel 3.3. Financieel model 3.4. Produktiemodel 4. ONDERLINGE BEURS 4.1. Inleiding 4.2. Werkwijze 4.3. Onderlinge transakties 4.4. Bijzondere transakties 4.5. Kontrole en korrektie 5. INVOER 6. 5. I. Algemeen 5.2. Samenstelling kaartpakket 5.3. Computerbesturingskaarten 5.4. Verplichte kaarten spelleiding 5.5. Vrije kaarten spelleiding RESULTATEN 6. I. Output en besturing 6.2. Kopblad en afsluiting 6.3. Kontroleblad 6.4. Kwartaaloverzicht en tabel 6.5. Grafieken 7. FOUTMELDINGEN 7.1. Inleiding 7.2. Foutsoorten
7.3. Foutmeldingen van het computersysteem 7.4. Waarschuwingen 7.5. Fatale fouten BIJLAGEN I. Parameters 2. Formulier spelleiding 3. Voorbeeld kaartpakket 4. Koppeling programmatuur-machine 5. Checklist voor het spelen
6. Voorbeelden output 12 12 14 17 20 23 23 23 24 25 26 28 28 28 30 31 31 32 32 32 33 34 35 36 36 36 37 37 38 40 41 42 43 44 45
Voorwoord
Ret Rubber Schoeisel Bedrijfsspel is geautomatiseerd ten dienste van het onderwijs in de bedrijfskunde aan de Technische Rogeschool Eind-hoven. Enkele eisen die reeds in een vroeg stadium aan het ontwerp werden gesteld zijn:
Eenvoudige verwerking. Ook mensen zonder computerervaring moe ten vlot met het programma kunnen werken.
- "Foolproof"programma. Ret meest zotte gedrag van de spelers of opzettelijk verkeerd gebruik moet altijd een acceptabele reactie van het programma opleveren.
- Portable. De verwerking moet op verschillende computers mogelijk zijn.
- Flexibiliteit. De automatisering mag de flexibiliteit van het spel niet te sterk aantasten.
Reeds bij de ontwikkeling van de geautomatiseerde versie bleek er ook bij andere instellingen voor wetenschappelijk en hoger beroeps-onderwijs en bij het bedrijfsleven belangstelling te bestaan voor het spel. De ervaring bij de eerste spelen in die tijd heeft geleerd dat het programma zeer duidelijke foutmeldingen aan zowel de spelers als aan de spelleiding moet geven. Tevens dient de handleiding voor de spelleiding vrij uitvoerig op allerlei zaken in te gaan. De spellei-ding kan in deze handleispellei-ding aIle informatie vinden die nodig is om het spel te laten draaien. De documentatie voor de programmeur wordt niet uitgegeven, deze blijft in handen van de ontwerpers.
(S)
Ret copyright van de programmatuur en de documentatie van het Rubber Schoeisel Bedrijfsspel berust bij de vakgroep Operationele Research en Statistiek, Afdeling Bedrijfskunde, Technische Rogeschool Eindhoven.Ret Rubber Schoeisel Spel wordt in de oorspronkelijke handgespeelde versie gebruikt bij de afdeling Werktuigbouwkunde, Technische Roge-school Eindhoven. Ret afwegen van de voor- en nadelen van het handspel tegen de voor- en nadelen van de geautomatiseerde versie vraagt een goed inzicht in het doel van het spel, de mogelijkheden met het spel, en de omgeving waarin het spel wordt gespeeld.
I. INLEIDING
============
1.1. Doel van het spel
Het Rubber Schoeisel Bedrijfsspel is een stuk gereedschap, waar-van de gebruiksmogelijkheden in grote lijnen vastliggen. Het spel wordt globaal beschreven in het eerste hoofdstuk van de deelnemers-handleiding. De aard van het spel is sterk kwantitatief, en er zijn ruime mogelijkheden voor sociale en groepsdynamische processen. De gebruiker bepaalt het doel van het spel, hij kiest de entourage en de wijze waarop het spel zal worden gespeeld. V~~r de spelleiding zijn er voldoende mogelijkheden om bepaalde aspekten uit het spel te accentueren. De deelnemers zijn, naast hun persoonlijke doelstel-lingen, vrij in hun keuze van hun bedrijfsdoel en strategie.
1.2. Gebruik van de handleidingen
De spelers gebruiken de deelnemershandleiding~ De ideale situatie
is dat de spelers menen de werkelijkheid in het spel terug te vinden. Als er situaties ontstaan waarin een nadere uitleg is gewenst, dan is enige kennis van het model bij de spelleiding nodig. Om de oplossing van problemen zo werkelijk mogelijk te laten lijken, moet de
spellei-ding de situatie van de spelers en de mogelijkheden van het spel goed kunnen kombineren. In deze handleiding voor de spelleiding komen achter-eenvolgens aan de orde:
- Organisatie van het spelen. In dit hoofdstuk wordt een aantal zaken besproken die bij de organisatie van een spel belangrijk zijn of kunnen zijn. Bijlage 5 is een checklist voor het spelen.
- Het onderliggende model. De besturing en de kontroles met eventuele korrekties en foutmeldingen van de diverse funkties van het programma worden uitgebreid behandeld.
- Onderlinge beurs. De werkwijze op de onderlinge beurs, en de mogelijk-heden worden besproken. De onderlinge transaktie wordt in een stan-daardvorm ingevoerd, en wordt gekontroleerd en zonodig gekorrigeerd. - Invoer. AIle gegevens voor het programma worden tesamen batchgewijs
verwerkt. In dit hoofdstuk worden de verschillende kaartsoorten behandeld.
- Resultaten. De hoeveelheid resultaten voor spelleiding en spelers kan worden bestuurd. De betekenis van de diverse tabellen en over-zichten voor de spelleiding wordt besproken.
- Foutmeldingen. Ret laatste hoofdstuk behandelt de diverse foutsoorten en de bijbehorende foutmeldingen.
Precies zoals de deelnemershandleiding aIleen die informatie geeft die speltechnisch gezien voor de spelers noodzakelijk is bij normaal gebruik, precies zo is deze handleiding op maat gesneden voor de speIIeiding. De documentatie voor de programmeur is geschreven om het programma onderhoudbaar te maken, en bIijft in handen van de ontwerpers.
2. DE ORGANISATIE VAN HET SPELEN
================================
2.1. Aantal spelleiders en ruimtelijke indeling
Het aantal benodigde spelleiders hangt in sterke mate af van de doelen die met het spel worden beoogd. Organisatorisch kan een spelleider het gehele spel laten draaien. Daarnaast is er ruimte voor meer of minder intensieve begeleiding met het oog op bijvoor-beeld bedrijfseconomische of groepsdynamische aspekten. Ook de ruimtelijke indeling speelt een rol. Omdat de teams concurrent en zijn, is er voor ieder team een eigen werkruimte nodig. Bij een aantal van zes teams zijn er dus in het ideale geval zeven kamers vlak bij elkaar beschikbaar. De kamers moeten ook niet te ver van de computerapparatuur weg liggen. Als de kamers enigszins verspreid liggen, is er al gauw een extra spelleider nodig om een soepel en snel kontakt tussen de teams en spelleiding te waarborgen.
2.2. Globaal tijschema
In grote lijnen onderscheiden we de aktiviteiten waarbij de spelers zijn betrokken in:
- Voorbereiding en introduktie (zie § 2.3. en 2.4.).
- Het spelen (zie § 2.5. en 2.6.).
- Het eventueel extra opdrachten uitvoeren (zie § 2.7.).
- Evaluatie (zie § 2.8.).
In deze paragraaf wordt het tijdschema voor het eigenlijke spelen behandeld. Het spel bestaat uit maximaal 24 spelronden die elk een besl singsperiode van een kwartaal voorstellen. Er moeten minstens
16 kwartalen worden gespeeld om het geheel goed uit de verf te laten komen. De tijd die nodig is om een kwartaal te spelen is ~ 60 minuten of meer, afhankelijk van de indeling van een spelronde (zie § 2.5.)
en o.a. de volgende faktoren:
- Het aantal spelers per team (zie § 2.3.).
- Het betreffende kwartaal (zie § 2.5.).
- De doelen van het spel en de daaruit voortvloeiende opdrachten. - De ruimtelijke indeling.
De verwerking op de computer (zie § 2.9.).
Hoewel iedere situatie zijn eigen eisen meebrengt, volgen hier toch een aantal opmerkingen m.b.t. het tijdschema. In uitersten
gesproken kan het spel geheel "geblokt" (bijv. 16 kwartalen in 3 dagen van 8 uur spelen) of geheel "gestrektll (bijv. 24 kwartalen
in 24 weken van een uur per week) worden gespeeld. Enkele voor- en nadelen bij geblokt spelen zijn: - De sfeer werkt vaak zeer motiverend.
- De tijdsdruk kan bewust worden aangebracht. Bier past weI een waarschuwing voor de spelleiding, om de tijd niet te krap te nemen. De kwaliteit van de beslissingen kan moeilijk hoog zijn als er onvoldoende voorbereidingstijd is.
Ais de computer het Iaat afweten, staat het spel stil. In lesprogramma's kunnen roosterproblemen ontstaan. Enkele voor- en nadelen bij gestrekt spelen zijn:
- De speIIeiding heeft veel tijd om eventuele problemen op te lossen. De verwerking op de computer geeft geen prob1emen.
- De spelers hebben ruim de tijd om te analyseren, de vraag 1S echter
of het ook werke1ijk gebeurt.
- Er kunnen meestal gemakkelijk meer dan 16 kwartalen worden gespeeld. De aandacht van de spelers verslapt snel. Telkens weer zijn er
aan-loopproblemen. Men moet zich weer inleven in de situatie. Vooral in het begin van het spel is dit een ernstig probleem.
Bet is aan te bevelen om een gepland tijdschema als richtlijn te gebruiken, en a1 spelend daar ruimte te geven waar nodig is. De spelers behoeven geen gedetailleerd overzicht van het tijdschema
te hebben, omdat aanpassingen dan juist verwarrend werken. Bet geblokt spe1en van 16 kwartalen levert met introduktie en evaluatie samen ongeveer drie vo1bezette dagen van 8 uur op.
2.3. Aantal dee1nemers en groepsindeling
De deelnemers worden over een aantal teams verdeeid. Elk team stelt een bedrijf v~~r. De teams kunnen homogeen of heterogeen worden samengesteId, afhankeIijk van de doelen van het spel, en de kennis en vaardigheden van de deelnemers. Bet maximum aantal bedrijven is zes, een rede1ijk minimum is drie. Met minder dan drie bedrijven leeft het spel niet voldoende. Er is geen harde grens voor het aantal deelnemers per bedrijf. Er is voar vier tot
zes personen werk te verdelen, wederom afhankelijk van hun kwaliteiten. Met minder mensen spelen betekent 6f Iangere speeltijd nemen, of
minder goed gefundeerde beslissingen accepteren. Met meer mensen
ervaring leert dat dan niet aIle deelnemers meer aktief meedoen. Het minimum aantal deelnemers komt aldus op 3 x 4
=
12, het maximum op6 x 6
=
36 personen. Als er meer dan 36 personen zijn, kan er in twee of meer IIwereldenll zonodig parallel worden gespeeld. Hierbij kan de organisatie rond de computer een bottleneck opleveren bij geblokt spelen.2.4. Introduktie
Aan het begin van de spelcyclus wordt een introduktie gehouden voor aIle deelnemers. Tijdens de introduktie kunnen de volgende punten aan de orde worden gesteld:
- Doel van het spel
=
doelen der spelleiding.- Organisatie van het spel zoals ruimtelijke indeling, globaal tijd-schema, en huishoudelijke mededelingen.
- Nadruk op de tijdstippen voor inleveren van formulieren die door de spelleiding worden gehanteerd. Als de teams slordig zijn met het op tijd inleveren, dan is er ieder kwartaal weI een die het tempo drukt. - Groepsindeling.
Deelnemershandleiding. Het kost de spelers minstens een uur om de handleiding grondig door te nemen. Het is dus handig om de spelers reeds tevoren de handleiding te laten bestuderen, als daar tijd voor is. Algemene vragen kunnen tijdens de introduktie weI worden beantwoord. Het is niet nodig om te gedetailleerd op de vragen in te gaan. In principe moet de deelnemershandleiding voldoende verkla-rend zijn in combinatie met het gezond verstand.
Realiteit van het model: In Moskou lop en de mensen 's winters niet op slippers over straat.
- Aspecten die tijdens het spel bijzondere aandacht krijgen, zoals bijv. de groepsprocessen of extra opdrachten (zie § 2.7.).
- Aktieformulier en/of startoverzichten uitreiken. - Eerste opdrachten, bijvoorbeeld:
- Taakverdeling schriftelijk vastleggen, Kiezen van een bedrijisnaam,
- Kiezen van bedrij£sdoelen, - Uitwerken van een strategie,
en inleveren.
Na het bekend maken van de groepsindeling en het verstrkken van de eerste opdrachten kunnen de teams verder vanuit hun eigen werkruimte opereren.
2.5. Indeling van een spelronde
Bij de tijdsindeling van de spelronden zijn zowel de aktiviteiten van de teams als die van de spelleiding relevant. Schematische weer-gave met de tijdas naar beneden levert het beeld van figuur 2.1 op. Het schema dient om het verb and tussen de aktiviteiten in de tijd te verduidelijken; de informatiedragerstromen zijn niet aangegeven.
S P E L E R S L E I DIN G kwartaaloverzicht ~~---'r---s:: Q) H Q) til ,:; 1 - - - - " ' 1 t'il s:: t'il onderlinge beurs I Lf"), ~I formulier spelleiding
a k tie f 0 rmu 1i e r t---...,H---i---,
H Q) Q) S
.
i::1...
~ven
uitblazen) S Lf")verklaring der tekens: (aktiviteiO
informatiedrager
I
informatiestroom •~~
.
.rl<~lUlt;..!i.id~~~~Een kwartaal spelen kost ~ 60 minuten of meer. De eerste paar kwar-talen hebben een iets andere indeling dan de daaropvolgende. Het is voor de teams prettig om te weten dat een kwartaal ongeveer een uur duurt. Als de spelleiding telkens naafloop van een aktiviteit aankon-digt wat het werkelijke tijdstip van de volgende aktie is, dan kunnen er geen misverstanden ontstaan die een vlotte voortgang belemmeren. Dus bij het uitreiken van de kwartaaloverzichten zegt de spelleiding: "0m x.xx uur begint de onderlinge beurs.", en aan het eind van de onderlinge beurs: "Om y.yy uur aktieformulier inleveren."
In het eerste kwartaal moeten de deelnemers nog op elkaar ingespeeld raken. Het beslissen gebeurt onder grote onzekerheid in een nog nauwe-lijks draaiende organisatie. Het analyseren en administreren komt nog niet aan de orde. Er moeten procedures en informatiedragers worden ontwikkeld. De onderlinge beurs heeft nog geen enkele betekenis. De tijd die nodig is voor het eerste kwartaal ais de organisatie reeds met doel en strategie op poten staat bedraagt ongeveer een uur.
In het tweede kwartaal wordt er voor de eerste keer een volledig beroep gedaan op de dan nog stroef draaiende organisatie. Procedures en informatiedragers kunnen dan worden uitgetest en zonodig verbeterd. Het analyseren en administreren neemt een aanvang. Het gedrag van de concurrenten en van de klanten is zichtbaar geworden. Op de onderlinge beurs kan er reeds enige handel ontstaan. De tijd die nodig is voor het tweede kwartaal kan meer dan een uur bedragen; de speIIeiding moet vooral hier soepel zijn, en enige uitloop toestaan.
Vanaf het derde of vierde kwartaal begint de routine zicht te manifesteren. De beslissingen worden vlotter genomen, en er komt meer tijd voor analyse. Op de onderiinge beurs ontstaat dan meestal een voorzichtige handel. De spelleiding kan nu een schema van ongeveer een paar uur per kwartaal aahouden. Het begin van de onderlinge beurs mag niet te snel na het uitreiken van de kwartaaloverzichten vallen, er moet minstens 5 minuten (tijd A in figuur 2.1.) tussen bIijven. Hetzelfde geldt voor de tijd tussen einde onderlinge beurs en
inieveren aktieformulier (tijd B). Waar de onderiinge beurs valt in de periode tussen uitreiken kwartaaloverzicht en inleveren aktie-formulier is niet zo belangrijk, ais het totaal maar ruim genoeg is.
en de teams weten waar ze aan toe zijn.
Rond het tiende kwartaal is de situatie redelijk stabiel geworden. Meestal is er een redelijke handel op de onderlinge beurs, die dan ook weI eens tot 15 minuten uitloopt. Ret beslissen gebeurt nog meer routinematig. De teams hebben tijd om nog eens na te denken over hun doelen en strategie. Er is dan ook wat meer bekend over het gedrag van concurrent en klant.
2.6. Onderlinge beurs
De onderlinge beurs wordt in principe elk kwartaal gehouden. Het begintijdstip is bij het uitreiken van de kwartaaloverzichten bekend-gemaakt. De teams hebben geen opkomstplicht. Laatkomers worden vanzelf gestraft als zij een gedeelte missen. Een der spelleiders bemant het zgn. beurs-bureau en noteert de transakties die door de vertegenwoor-digers bij hem worden aangemeld. Een handige vorm is met z'n allen rond de tafel, dan kan de spelleider zonodig ingrijpen. De onderlinge beurs hoeft niet strak geleid te worden, het kan weI.
Het spel laat een zeer intensieve zakelijke en sociale interaktie tussen de teams toe. Zo kunnen de teams vrijwel alles onderling ver-handelen, tot vertegenwoordigers toe. Ze kunnen afspraken maken ter beperking van de concurrentie, kartels vormen, elkaar geld lenen, etc. Ook kunnen ze met elkaar onderhandelen buiten de beurs om, met dien verstande dat overeenkomsten aIleen ter beurze kunnen worden gere-gistreerd.
Vooral in de eerste kwartalen van het spel kan het voorkomen dat er geen handel is. Naarmate het spel vordert gaan de beurzen meestal langer duren. Lage verkoopprijzen over de gehele linie veroorzaken vaak een levendige handel. In het begin duren de beurzen ongeveer 5 minuten, en dit loopt langzamerhand op tot soms weI een kwartier. De
spelleiding.moet pas ingrijpen als de beurs langer dan een kwartier dreigt te gaan duren. Een vlotte beurs wordt bevorderd door slechts een vertegenwoordiger per bedrijf toe te laten, en hem bovendien te verbieden tel kens tussendoor informatie te gaan halen bij zijn eigen bedrijf. Verdere details worden beschreven in hoofdstuk 4. De onderlinge beurs wordt altijd afgesloten met het vermelden van het tijdstip van inleveren aktieformulier.
2.7. Doelen en opdrachten
De spelleiding leidt uit het doel van het spel af opwelke wijze begeleiding wordt gegeven. De spelleiding heeft een strategie nodig waarin o.a. tot uitdrukking komt welke gebieden geaccentueerd moeten worden, hoe vaak en hoeveel feedback op welk gebied en op welke manier wordt gegeven, enz. Deze strategiekeuze bepaalt dan hoeveel
spellei-ders er nodig zijn. De situatie waarin de deelnemers zich bevinden is van inv10ed op de strategiekeuze. Bij een eerste kennismaking met de stof of een 1aatste oefening met reeds bekende stof is er vaak niet zovee1 begeleiding nodig. Als het spe1 wordt gebruikt om de deelnemers a1 spelend een inzicht te verschaffen in de samenhang van de stof, dan moet de begeleiding intensiever zijn. De spe1leiding kan eventuee1 de bedrijfsdoelen voor de teams vaststellen maar dit is speltechnisch gezien een niet noodzakelijke beknotting van de vrijheid der spelers.
De spelleiding kan d.m.v. het geven van opdrachten aan de teams enke1e aspekten in het spel extra aandacht geven. Enkele voorbeelden van zu1ke opdrachten zijn:
- Maak een budgetplan voor de eerste drie jaar. De uitgaven z1Jn redelijk zeker, maar de inkomsten niet. Waarvan afhankelijk?
- Stel kostprijzen op. Wat zijn de onzekerheden in deze calcu1aties? - Analyseer de bijdrage in de winst van de verschillende beurzen.
Laat u een negatieve beurs meteen schieten? Waarom eventueel niet? - Ontwerp een overzicht voor uw machinepark.Voor hoeveel machines? - Voorspel de verkoopcijfers voor de komende jaren. Al of niet
gespe-cificeerd per produkt, kwartaa1 of stad. De totale afzet en het eigen aandeel hierin. Een lage, een normale, en een hoge schatting. Waarom heeft u dit allemaa1 nodig?
Bij welke voorraad is een uitbreiding van het gebouw voordelig? Waar hangt dit van af, en kunt u een eenvoudige beslissingsrege1 maken?
- Maak een resultatenrekening.
De genoemde voorbeelden liggen aIle in de kwantitatieve hoek. De meeste opdrachten zu11en de noodzaak van de samenwerking van de functionarissen met verschil1ende deeltaken aantonen. Voor de bege-1eiding van de groepsprocessen is enige kennis van de werking van het
spel weI vereist. maar de details zijn nauwelijks bepalend voor de groepsdynamika.
2.8. Evaluatie
In de loop van het spel kunnen de spelleiders voortdurend feedback geven aan de teams. Eventueel kan het spel worden onderbroken om een korte gezamenlijke bespreking te houden. De in de vorige paragraaf genoemde opdrachten zijn vooral gericht op het in teamverband bespre-ken van de stof. 50ms kan het nuttig zijn tussendoor een evaluatie te houden waarbij algemene zaken aan de orde komen. Ais aIle concurrent en bijeen zijn is het niet aan te raden v66r het einde van het spel concrete bedrijfsgegevens te bespreken. Ret is af te raden om enkele kwartalen als proefspel te gebruiken, en daarna opnieuw te beginnen. Bovendien is het niet nodig omdat enerzijds een team moedwillig slechte beslis-singen moet nemen om de resultaten binnen enkele kwartalen te verprutsen. terwijl anderzijds de spelleiding snel genoeg kan bijsturen als een team al te gekke beslissingen neemt.
Aan het einde van het spel is een evaluatie een zinvolle afsluiting. Het is duidelijk dat de spelers eerst over de "knikkers" en dan pas over het spel willen praten. Over het bereiken van de beoogde doelen der spelleiding kan op deze plaats weinig zinvols worden opgemerkt, over de knikkers daarentegen weI. Er kunnen tabellen en grafieken van geaggregeerde variabelen worden gebruikt ter bespreking van de bedrijfs-resultaten. Het is altijd weer verrassend hoe teams zichzelf en de anderen beoordelen als het gaat om hun doel, strategie, en resultaat. De spelleiding kan tijdens de explicatie van de teams proberen verbanden
te leggen tussen zichtbare resultaten. Er is zodoende meestal genoeg gelegenheid om in te spelen op wat er door de teams naar voren wordt gebracht. AIle belangrijke onderwerpen kunnen op deze manier nog een keer worden aangesneden.
2.9. Gebruik van computer en ponsmachine
Ret computerprogramma is aIleen geschikt voor batchverwerking. D.w.z. dat eerst aIle gegevens worden verzameld en de kaarten worden geponst. De formulieren met gegevens zijn bedoeld als ponsconcept. Iedere regel van een formulier levert een ponskaart op. Kontroleponsen en/of kontroleren van de tekst op de kaart is sterk aan te raden. De spelleiding dient de geponste kaarten op de juiste manier aan het
pakket toe te voegen, en daarna het gehele pakket ter verwerking aan te bieden. Eventueel kan een ander invoermedium worden gebruikt. Tijdens de computerverwerking is ingrijpen niet mogelijk. Of het gewenste resultaat, 6f een afgebroken verwerking met foutmelding komt "uit de computer".
De rest van deze paragraaf is aIleen van belang bij geblokt spelen. Als de spelleiding een ponsmachine en een computer voor zich aIleen had, dan waren er bij het gebruik van de apparatuur weinig problemen. Aangezien er vele gebruikers tegeIijk de apparatuur benutten, dienen
er zeer goede afspraken te worden gemaakt voor een snelle verwerking. Alle grote rekencentra hebben een organisatie die er op is gericht veel gebruikers te helpen, en dat gaat ten koste van de snelheid. De
turnaroundtijd bij de verwerking van het spel zou minstens een uur duren als er geen bijzondere afspraken werden gemaakt. Bedenk hierbij dat er veel gebruikers zijn die een bijzondere behandeling wensen, en tevens dat het voor het spel inderdaad nodig is om snel geholpen te worden als er geblokt wordt gespeeid. Bij de ponsmachine(s) is een snelle verwerking vaak eenvoudig te realiseren. Of er is een machine vrij en de spelleiding kan zelf ponsen, 6f er is een ponstypiste nodig die even haar werk onderbreekt voor een paar kaarten van het spel. Bij de computer dient de afspraak zomogelijk zo te zijn dat de operateur direkt het programma start. Een welwillende en deskundige operateur ziet meestal weI kans om op een goed draaiend systeem een sneIIe verwerking te verwezenlijken. Output binnen een minuut is zeer snel, een paar minuten is normaal. De output is behaive de door het rekencentrum gehanteerde identificatie ook gemakkelijk te herkennen aan de grote letters RUBBER SCHOEISEL op het kopblad. Zorg ervoor
(vraag erom) dat het resuitaat niet in de grote stapel andere output verdwijnt, want sorteren kost veel extra tijd. Bedenk dat de meeste rekencentra het de gebruikers verbieden de rekenzaal te betreden. Verdere bijzonderheden over de computer in bijlage 4.
3. MODEL
========
3.1. Algemeen
Het is voor de spelleiding prettig om een aantal details uit het model te kennen. De spelers hebben in principe genoeg aan de werkelijk-heid die zij moeten kunnen herkennen. Toch is er weI eens een toelich-ting nodig, vooral als het korrigerende akties vanuit het model betreft. De spelleiding kan m.b.v. een aantal parameters het verloop van het spel beinvloeden.
De spelers hebben binnen de ruimte van hun eigen beslissingsvaria-belen en de hun bekende onderlinge transakties volledige beslissings-vrijheid. De spelleiding behoeft niet bang te zijn voor pogingen van enkele of desnoods aIle teams om het spel numeriek "op te blazen". Het model is zodanig opgezet dat enerzijds de teams een redelijke
beslis-singsruimte hebben, en anderzijds te gekke beslissingen op korte of lange termijn worden afgestraft. Om een voorbeeld te noemen: Er mogen onderlinge prijsafspraken worden gemaakt, maar als iedereen te hoog zit met z'n verkoopprijs dan stort de markt in elkaar. Branchevreemde aktiviteiten zoals bijv. het verhuren van opslagruimte zijn niet ver-werkbaar. AIle akties die geen verwerking behoeven zijn toegestaan. Beslissingen waarbij verwerking nodig is dienen binnen het kader der standaardbeslissingen volgens het aktieformulier of de onderlinge transaktie te liggen.
De spelleiding kan met een twintigtal parameters de werking van het model en de hoeveelheid output beinvloeden. Er zijn twee parameters die het gehele spel een vaste aan het begin ingestelde waarde hebben. De overige kunnen in de loop van het spel worden gewijzigd. In de volgende tabellen staan onder het kopje WAARDE telkens drie getallen. De eerste is de ondergrens, de tweede is de standaard- tevens start-waarde, en de derde is de bovengrens. Getallen buiten de geldige range worden niet geaccepteerd. Als de parameters te forse variaties onder-gaan, dan is het karakter van het spel ook telkens wisselend. Dit tast bij de spelers het gevoel van realiteit aan, en is dus af te raden. De vaste parameters staan in tabel 3.1. beschreven, de overige in de vol-gende paragrafen en in § 6.1. Bijlage 1 geeft een kompleet overzicht
NR 2 NAAM AANT ONTZ 5
WAARDE
4 40 6 200 OMSCRRIJVING Aantal bedrijven Ontwikkelingskosten machine Z in f1000,-Tabel 3.1. De vaste parameters.
AANT is het aantal bedrijven (teams) dat meedoet. Ret is een eenmalige keuze. In de loop van het spel kunnen er geen teams bijkomen of afgaan. Een fusie is dus niet mogelijk; weI een 1t100% kartel". De grootte van de totale afzet is evenredig met AANT.
ONTZ is de tweede vaste parameter. Riermede wordt de hoogte vastgesteld van het bedrag aan ontwikkelingskosten dat ieder bedrijf moet bijdragen om machine Z te kunnen bestellen. Een hoge waarde van deze parameter betekent een lange aanloopperiode naar machine Z. Bij een waarde van 100 of hoger is wellicht een wat grotere kredietruimte dan standaard nodig, omdat er dan langer met machines van het oude type wordt gewerkt
terwijl de ontwikkelingskosten nog steeds geen vruchten afwerpen. Als er meerdere Itwerelden" tegelijk spelen, dan is het verstandig om verschillende parametersets te gebruiken. Vertel dan vooral ook aan de deelnemers dat de werelden zich niet identiek gedragen. Ret karakter van het gehele model en het gedrag der bedrijven in het spel kunnen dan verschillende beelden in bijv. afzet of financiele toestand opleveren. Vooral ONTZ en de marktparameters zijn geschikt om verschillen te kweken. De financiele parameters zijn minder geschikt voor dit doel. Deze zijn meer bedoeld als korrektie of hulpmiddel bij het benadrukken van bepaalde onderwerpen.
Foutmeldingen vanuit het model worden d.m.v. een foutnummer
op het kwartaaloverzicht aan de teams gepresenteerd. Een foutmelding betekent altijd dat er een beslissing is (of wordt) gekorrigeerd, zodanig dat de bedoelde aktie weI uitvoerbaar is. De korrektie wordt zorgvuldig uitgevoerd, zodat een eventuele vergissing niet streng wordt gestraft. Sommige spelers verwachten een korrektie die nog
slimmer is dan zij zelf in eerste instant zouden kunnen bedenken. Ret is goed om deze spelers even v~~r te houden dat ze dan zelf
beter moeten beslissen. Op het kontroieblad voor de spelleiciing staan de ingelezen beslissingen zonder de modelkorrekties. Op het kwartaal-overzicht staan de gekorrigeerde beslissingen.
De foutmeldingen aan de spelers bij onderlinge transakties worden in §
4.5. besproken, aIle overige foutmeldingen aan de spelers komen in dit hoofdstuk aan de orde.
Hieronder volgen eerst de algemene foutmeldingen: NR. OMSCHRIJVING EN KORREKTIE
4. Het volgnummer van de stad die is opgegeven om niet te leveren 1S niet bruikbaar.
Korrektie: De variabele wordt op nul gezet.
5. De aangevraagde informatie heeft een kode buiten de range 00-21, of de informatie voor machine Z is te vroeg aangevraagd.
Korrektie: De variabele wordt op nul gezet.
6. Bij de aangevraagde informatie zijn doublures, deze Z1Jn weggelaten. Opmerking: Ook overbodige informatie, zoals ongespecificeerd als ook gespecificeerd is aangevraagd, wordt weggelaten.
Korrektie: De variabele wordt op nul gezet.
15. De ontwikkelingskosten voor machine Z lagen boven de gestelde grens
(I 20.000,-).
Opmerking: Samen met uitbreiding van het gebouw kan op deze plaats ook een getal in de range 75-95 worden ingevuld.
Korrektie: De variabele wordt op nul gezet (of 95, als het getal boven de 95 lag). In een later stadium kan ook die 20 nog worden gewijzigd. PAS OP. Door sommige korrekties kan op een andere plaats een nieuwe fout ontstaan die nog een andere foutmelding oplevert. Zo kan het niet mogen bestellen van machine Z een fout in de machineplanning veroorzaken.
3.2. Marktmodel
Het marktmodel zorgt voor de verdeling van de vraag over de teams,
en v~~r de grootte van de totale vraag. De verdeling is afhankelijk van
de individuele inspanningen, de totale vraag van de gezamenlijke ins pan-ningen. Het karakter van het model is vriendelijk bij redelijke onderlinge verschillen en onvriendelijk bij te grote verschillen. Extreme beslis-singen zijn i.h.a. niet lonend; noch als eenling, noch gezamenlijk. Er is een basismarktpotentieel waarin seizoenpatroon en karakters van de
steden zijn verwerkt. Het sarnenspel van prijzen, inspanningen op de beurzen, eventuele leveringstekorten en assortiment, met een bepaalde parameterinstelling levert het uiteindelijke afzetpatroon op. Het markt-potentieel is in de eerste jaren groeiend. Door schaalvergroting en ontwikkeling van machine Z kunnen de kosten dalen. Het model houdt rekening met dalende prijzen in de eerste jaren. Hierdoor is er ruimte genoeg om te groeien, terwijl er toch financiele problemen blijven bestaan. Als aIle bedrijven de prijzen (te) hoog houden groeit de afzet niet (of daalt zelfs), en dan ontstaat er een verliesgevende branche. Te lage prijzen zijn vanzelfsprekend verliesgevend. Het optimum in verkoopprijs is afhankelijk van veel faktoren, waarvan de meeste door de teams zelf worden bepaald en dus voortdurend veranderen. De teams moeten soepel inspelen op de voorgeschotelde mogelijkheden. Het is haast onmogelijk om als eenling je eigen strategie aan het begin te bepalen en daar zonder aanpassing mee te werken. De invloed van het gedrag der andere teams is zo groot dat aanpassen nodig is om niet buitenspel te geraken.
Er is in het model een beveiliging opgenomen tegen onverwacht hoge afzet. De bedrijven kunnen narnelijk hun verkopers geen maximum afzet voorschrijven, zodat bij een beursonderzoek zonder concurrentie ongewild een veel te hoge afzet zou kunnen ontstaan. Bij minimale verkoopinspan-ningen in het begin van het spel is er een grens van 4000 paar per produkt per stad, waar de afzet moeilijk bovenuit komt. Bij forse
markt-inspanningen in een stad komt deze grens echter boven de 30000 te liggen, dus dan is de beveiliging uitgeschakeld. Als S,V,R=3,1,3 dan is de grens ongeveer 6000. Beperking van het assortiment geeft hogere grenswaarden.
De spelleiding kan met een aantal parameters de gevoeligheid van de markt instellen, zie tabel 3.2.
NR NAAM "WAARDE OMSCHRIJVING
14 MCOR 50 100 150 Marktkorrektiepercentage 15 PSyp 0 4 10 Psychologische prijs 16 E-PR 0 4 10 Elasticiteit prijs 17 E-VK 0 4 10 Elas tici tei! verkopers
18 E-SR 0 4 10 Elasticiteit stand en reklarne
19 HIST 0 4 10 Histor (goodwill)
20 D-ST 0 4 10 Verschil tussen de steden Tabel 3.2. De marktparameters.
MCOR is een marktkorrektie op de totale afzet. De waarde van MCOR bepaalt hoeveel pro cent van de door het model berekende afzet zich als vraag manisfesteert. De parameter is bedoeld als noodoplossing; als aIle andere ingrepen de ondergang van de branche niet meer kunnen tegenhouden. De balancering van het financieel model is zodanig dat in een normaal geval een waarde van 80 of 120 reeds een forse verstoring in het financieel evenwicht veroorzaakt. Te snel oppeppen van de markt kan flinke leveringsproblemen veroorzaken.
De parameters nummer 15 tim 20 bepalen de mate van effekt bij die betreffende parameter in het model. Deze parameters bepalen het karakter van de markt. Allemaal geringe effekten geeft een flauw beeld. AIleen maar grote effekten geeft een vinnig beeld. Een waarde van nul geeft geen of een gering effekt en tien geeft een groot effekt. PSYP geeft het aantal centen prijsverhoging aan dat extra wordt gevoeld bij de volgende gehele gulden.
D-ST bepaalt het verschil tussen de overige parameterwaarden in de diverse steden. Als D-ST nul is, zijn dezelfde marktparameters in aIle steden gelijk. De andere verschillen zoals seizoenpatroon blijven hun karakter behouden. Bij een waarde van tien zijn de verschillen tussen dezelfde marktparameters in de diverse steden groot, afhankelijk van de stad. De uiteindelijke waarde van de parameters in de steden worden op het kontroleblad voor de spelleiding afgedrukt, zie § 6.3.
Als er meerdere werelden tegelijk draaien kunnen bijvoorbeeld in de ene wereld drie parameters hoog worden genomen en de andere laag, en 1n de
andere wereld juist andersom.
Kontrole voorafgaand aan de marktverdeling kan de volgende foutmeldingen opleveren:
NR. OMSCHRIJVING EN KORREKTIE.
I. Het aantal uitgezonden verkopers volgens het aktieformulier overtreft het aanwezige aantal. De verdeling is teruggebracht tot de aantallen op uw overzicht.
Korrektie: De volgorde waarin wordt verminderd is:
Eerst de verkoper zonder stand, tot een of nul. Daarna de beurs met de meeste verkopers telkens een minder. Bij steden met gelijke aantallen
Opmerking: Als er voldoende verkopers zijn, kan een verkoper zonder stand en reklame informatie over de concurrentie op die beurs verzamelen zonder iets te verkopen.
3.3. Financieel model
Het financieel model ~s te splitsen in twee delen. Er is een eerste deel dat de beslissingen kontroleert, en een tweede deel dat de resul-taten berekent. De presentatie van de resulresul-taten op het kwartaalover-zicht geven samen met de beschrijving in de deelnemershandleiding een vrij kompleet deel van het tweede deel van het model. Hierna volgen nog een paar aanvullingen: De uitgavenpost produktiemiddelen is het bedrag aan nieuwe machines plus uitbreiding van het gebouw. In de
produktiekosten zijn ook eventuele stilstandkosten verwerkt. De krediet-lijn wordt berekend door als kredietbasis te nemen de som van het eigen vermogen en het bed rag van de orderportefeuille. De basis wordt gekorri-geerd voor niet in de balans opgenomen investeringen; de opleidingskosten voor verkopers en de ontwikkelingskosten voor machine Z. Deze kosten tellen in afnemende mate in de tijd mee. Verder is er nog een kleine extra waardering voor voorraden gereed produkt.
De spelleiding kan een aantal financiele parameters instellen. Het wenselijk de bedrijven vooraf te informeren over eventuele verander-ingen in deze parameters.
NR NAAM WAARDE OMSCHRIJVING
I I VRRK 0 10 30 Basisvoorraadkosten
12 RENT 2 5 Rentepercentage Lening
13 KRED 40 60 100 Kredietpercentage Tabel 3.3. Financiele parameters
VRRK is het basisvoorraadkosten-bedrag in centeno
RENT is het rentepercentage per kwartaal van de lening.
KRED is het percentage van de bovengenoemde gekorrigeerde kredietbasis, dat de kredietlijn bepaalt. Verandering van de waarde van deze parameter heeft een flinke invloed op de financiele ruimte, dus indirekt op de noodzaak van samenwerking binnen de teams. Bij 60% is na enkele kwarta-len redelijk spel stijging van de kredietlijn te verwachten. De verhou-ding eigen vermogen/vreemd vermogen ligt dan op den duur ongeveer bij 1/1. De kredietlijn voIgt veranderingen in de kredietbasis en/of het kredietpercentage op gedempte wijze. Het duurt enkele kwartalen voordat
een wijziging het volledige effekt teweeg brengt.
Het kontrolerend deel van het financieel model behoeft nog nadere uitleg om de korrigerende akties begrijpelijk te maken. Zolang de liquiditeitspositie van het bedrijf goed is blijft het korrigerend deel buiten werking. Pas in het kwartaal waarop de kredietlijn zou worden overschreden komt het korrektiedeel in aktie. Elk kwartaal worden aIle uitgaven en inkomsten die exakt zijn te bepalen berekend. Voor de overige uitgaven wordt er een schatting gebrui~t. De kredietlijn wordt met een speling van f 20.000,- gehanteerd. De korrektie kent drie
fasen:
1. Grove uitschieters in grondstofinkoop of nieuwe verkopers verwijderen. 2. Afremmen van een aantal uitgaven.
3. Zover mogelijk terugschroeven van de uitgaven.
De korrektie stopt zodra een wijziging in een zekere fase de uitgaven voldoende heeft beperkt. Nogmaals, de korrektie is aIleen aktief bij overschrijding van de kredietlijn, dus eventuele dure blunders voor die
tijd worden niet hersteld.
Korrektiefase 1 werkt hoofdzakelijk als hersteller van vergissingen. De korrektie in grondstofinkoop wordt boven een totaaluitgave in het kwartaal van levering van f 450.000,- uitgevoerd. V~~r de grondstoffen A, B en C gelden dan de maximale leveringshoeveelheden van 12000, 3000 resp. 6000 eenheden. Ais een bedrijf in het eerste jaar hierop wordt gekorrigeerd dan is er meestal een rekenfoutje gemaakt. Korrektie in nieuwe verkopers in opleiding wordt uitgevoerd als de totale kosten aan verkopers de f 60.000,- te boven gaan, en er meer dan twee nieuwelingen zijn aangetrokken. Het aantal nieuwelingen wordt dan op twee gezet.
Korrektiefase 2 en 3 behandelen dezelfde beslissingen. In deze fasen komen in de hierna vermelde volgorde een aantal kontroles v~~r.
In fase 2 zonodig een voorzichtig afremmen zodat nog een redelijke beslissing wordt uitgevoerd. In fase 3 komen aIle beslissingen in dezelfde volgorde weer aan de beurt, maar in deze fase blijft er van het initiatief van de beslissers weinig overeeind.
De kontroles zijn:
I. Uitbreiding gebouw. In fase 2 wordt een tweede uitbreiding tegen-gehouden als de kredietoverschrijding groter dan f 30.000,- is.
Volgende uitbreidingen worden altijd gestopt. In fase 3 wordt zelfs de eerste uitbreiding al tegengehouden bij genoemde overschrijding. 2. Ontwikkelingskosten.
In fase 2 geldt een maximum bijdrage van 10, en in fase 3 is dit nul. Als de bijdrage juist in dat kwartaal voldoende zou zijn om het benodigde totaal te bereiken, dan blijft de uitgave onveranderd. 3. Verkopers in opleiding. AIleen het aantal verkopers dat nieuw 1n
de opleiding komt, wordt beperkt. In fase 2 staat het maximum aantal verkopers in dienst op 8, in fase 3 op 5.
4. Informatie. In fase 2 wordt informatie die gespecificeerd per produkt was gevraagd teruggebracht tot ongespecificeerd (de kode met tien verminderd). In fase 3 blijven aIleen kode 8 en 9 over. Kode 21 blijft buiten schot.
5. Stand en reklamekosten. Fase 2 korrigeert aIleen als het totaal aan stand en reklamekosten in dat kwartaal boven de f 50.000,- ligt. In elke stad geldt een maximum van 5 voor de beslissing standgrootte en 4 voor de beslissing reklame. In fase 3 wordt een extra over-schrijding van f 20.000,- toegestaan. Daarna worden zonodig voor aIle steden de maxima 2 resp. I voor standgrootte en reklame gehanteerd.
6. Grondstofinkoop. In de beide fasen geldt er een maximum voor de som van de aanwezige voorraad en de te leveren hoeveelheid. Fase 2 heeft hiervoor dezelfde maxima als voor de levering in fase 1 gelden, terwijl fase 3 tweederde hiervan hanteert. De getallen zijn dus 12000, 3000, 6000 en 8000, 2000, 4000. Bovendien geeft fase 3 eerst nog eens een extra ruimte van f 20.000,-.
Als een bedrijf inderdaad tot in de derde fase met grondstofinkoop wordt beperkt, dan is ingrijpen van de spelleiding dringend gewenst. De bedrijven kunnen niet failliet gaan; een negatief eigen vermogen is mogelijk.
De foutmeldingen van de korrektie zijn ingedeeld naar groepen beslissingsvariabelen. Aan de foutmelding zelf is niet te zien tot welke fase de korrektie aktief is geweest. Dat is voor het bedrijf ook niet belangrijk. De foutmeldingen zijn:
NR. OMSCHRIJVING EN TOELICHTING
12. De bank gaat niet meer akkoord met uw uitgaven. Er worden minder grondstoffen geleverd dan er zijn besteld.
weI bij het grondstofoverzicht.
14. De bank besnoeit uw uitgaven t.a.v. een of meer van de volgende posten:
- ontwikkelingsbijdrage machine Z. - verkopers in opleiding.
- uitbreiding van het gebouw.
20. De bank besnoeit uw uitgaven t.a.v. een of meer van de posten: - informatie marktpotentieel.
- stand- en reklamekosten.
3.4. Produktiemodel
Het produktiemodel is zeer eenvoudig: Produktie overeenkomstig de planning en het produktiviteitspercentage. Planningsfouten veroorzaken echter toch nag weI een aantal problemen. Er zijn twee parameters die bij de produktie kunnen worden gerekend.
NR NAAM WAARDE OMSCHRIJVING
9 PRIZ 0 Printen ontwikkelingskosten Z
10 PROD 0 100 110 Produktiviteitspercentage Tabel 3.4. Produktieparameters.
PRIZ behoort zowel bij de produktie als bij de financiele parameters. Als PRIZ op nul staat, weten de bedrijven niet hoe groot de ontwikke-lingskosten per bedrijf zijn. De start van de produktie op machine Z is dan onzeker. De produktieplanning op lange termijn is dan ook onzeker, terwijl er natuurlijk ook financiele gevolgen zijn. Vooral in kombinatie met een hoge waarde van ONTZ (boven de 100), kan het niet bekend maken van de ontwikkelingskosten de financiele planning erg moeilijk maken. Als PRIZ op een staat worden de ontwikkelingskosten bij de informatie over machine Z weI afgedrukt.
PROD is het produktiviteitspercentage van de normale machinecapaciteit. Bij PROD = 100 wordt er precies volgens de capaciteit gepland en gepro-duceerd. De invloed van PROD op de produktie is rechtstreeks, en
onafhankelijk van de vorige waarde van PROD, dus ook afhankelijk van de vorige planningsaantallen voor het lopende kwartaal. PROD = 0 betekent dat er bij een volledige werkstaking van 3 maanden niets wordt geproduceerd. De produktiekosten lopen in zo'n geval gewoon door. De geplande aantallen voor het volgende kwartaal op pagina 2 van het kwartaaloverzicht worden afgeleid uit de waarde van PROD. Van 90 tim
Van nul tot 90 wordt er een " opt imistische" planning gegeven met een waarschuwing, d.w.z. de aantallen liggen midden tussen een planning
met de lopende parameterwaarde en een planning met de norrnale capaciteit, met een maximum van 90%.
Bij het produktiemodel behoren de volgende foutmeldingen: NR. OMSCHRIJVING EN KORREKTIE.
3. Machine Z is besteld voordat aan de ontwikkelingskosten ~s
voldaan.
Korrektie: De bestelling wordt op nul gezet. Er kan pas worden besteld nadat de bijdrage is voltooid. Dit wordt aan het bedrijf gemeld. Ais het bedrijf goed heeft gepland dan ontstaat door deze fout tevens foutmelding 18.
8. In de vorige produktieplanning zijn teveel machines gebruikt. De produktie is aangepast volgens de tabel op pagina 2 van het overzicht.
Korrektie: In volgorde van produktnurnrner worden machines toegekend tot het gehele bestand in gebruik is. De rest van de geplande produk-tie komt te vervallen. Deze kontrole gaat vooraf aan de kontrole van het grondstofverbruik. Bij de produktiekosten tellen aIleen de werke-lijke gebruikte machines mee als produktie, eventueel niet gebruikte machines als stilstand.
9. Bij de produktie is een grondstoftekort gekonstateerd, zie voor de resultaten pagina 2 van het overzicht.
Korrektie: AIle ingeplande en aanwezige machines produceren tegelijk totdat de aanwezige grondstof is verbuikt.
Voorbeeld: Er zijn 3000 SA en 8000 5L ingepland. Bij de produktie blijkt dat er slechts de helft van de benodigde hoeveelheid C aanwezig is. Er worden dan 1500 5A en 4000 SL geproduceerd.
Opmerking: AIle gebruikte machines veroorzaken de normale produktie-kosten.
17. Bet gebouw is te klein om aIle machines te plaatsen. Levering van nieuwe machines wordt een kwartaal opgeschoven. Indien er
te veel machines worden geplaatst, wordt de oudste niet ingeplande machine verschrot.
een kwartaal worden opgeschort. De machines verouderen 1n die tijd niet; ze komen als nieuwe machine binnen. Teveel oude machines kunnen aIleen via de onderlinge beurs binnenkomen. De volgorde van verschrotten is dan eerst de niet geplande machines X, dan Y, dan
Z. voor zover nodig. Daarna worden zonodig nog machines die weI in de produktieplanning zitten verschrot volgens de regel: Zoek telkens de oudste machine in volgorde X. Y, Z. De bedrijven krijgen aIleen de aantallen verschrotte machines gemeld; de oudste machines zijn verschrot.
IS. Waarschuwing. De produktieplanning voor het volgende kwartaal is niet in overeenstemming met het verwachte aantal machines. Te hoge planning geeft volgend kwartaal foutmelding S, te lage planning resulteert in stilstand van machine(s).
Korrektie is niet nodig. Onderlinge transakties worden in de kontrole meegenomen. Stilstaande machines verouderen weI, maar zijn een kwartaal later weer direkt inzetbaar.
19. Machine Z is ten onrechte ingepland. De machine kan aIleen worden ingepland als u 6f:
- ontwikkelingskosten heeft voldaan, - een machine Z heeft gekocht,
- informatie over Z heeft aangevraagd. Korrektie: De planning wordt op nul gezet.
Opmerking: Ais de planning wordt toegestaan, 1S dit nag geen garantie
voor produktie. Bij gebrek aan voldoende machines Z voIgt foutmelding nr. 8 op dezelfde wijze als na foutmelding nr. 18. Als een machine op de onderlinge beurs is gekocht zonder dat aan de ontwikkelingskosten is voldaan, dan is inplannen weI een korrekte werkwijze.
4. ONDERLINGE BEURS
=================~
4.1. Inleiding
De onderlinge beurs is voor de bedrijven in de eerste plaats een centrale ontmoetingsplaats voor al hun onderhandelingen. Daarnaast is de beurs een soort vluchtheuvel tussen produktie en afzet. Enerzijds kunnen hier planningsfoutjes worden goedgemaakt, anderzijds kunnen onverwachte afzetten worden opgevangen. De moeilijkheden van de
afstemming van produktie en afzet op elkaar worden hierdoor enigszins verminderd. Bedrijven kunnen zich ook toeleggen op de handelsfunktie van de beurs. Er wordt zonder verkoopkosten gehandeld. Dit maakt de mogelijke prijsrange voor de eindprodukten zeer groot. De
onderhande-laars bepalen met hun manier van vraag en aanbod hier zelf wie er het meeste voordeel behaalt bij een transaktie. Samenspannen tegen een marktbederver met Ieveringsproblemen is een normaal verschijnsel op de onderlinge beurs. Als aIle bedrijven tesamen hun problemen in de branche niet meer kunnen oplossen, dan is er voor de spelleiding de leuke taak weggelegd om als redder in de nood op te treden. Rierbij is enige voorzichtigheid vereist, omdat te forse hulp te veel problemen oplost. De mogelijkheden van de spelleiding zijn beschreven in § 4.4.
4.2. Werkwijze
De vertegenwoordigers van de bedrijven weten wat de handelsmogelijk-heden op de onderlinge beurs zijn. Ret onderhandelingsproces wordt door de vertegenwoordigers zelf op gang gehouden. Als de spelleiding merkt dat er geen handel (meer) is, dan dient de beurs, om tijdverlies te voorkomen, te worden gesloten. De onderlinge beurs is voor de spel-leiding ook een handige plaats om allerlei mededelingen te doen. In
§ 5.5. staat beschreven hoe er een mededeling op het kwartaaloverzicht
kan worden geplaatst. Er is v.w.b. de soort transaktie een onderscheid in de onderlinge transaktie tussen twee bedrijven en de bijzondere transaktie tussen een bedrijf en de spelleiding. De vorm van beide
soorten transakties is gelijk, maar het doel is verschillend. De diverse kategorieen zijn beschreven in de deelnemershandleiding. De spelleiding
schrijft tijdens de beurs elke transaktie rechtstreeks op het formulier spelleiding. Ret schrijven met een potlood is handig, want het gummetje is weI eens lnodig als de bedrijven zich vergissen. Er zijn per formulier 10 regels met ieder 4 transakties mogelijk. Ret maximum aantal kaarten
wordt besproken in § 5.2., maar 10 regels mag altijd. Omdat iedere regel een ponskaart oplevert, is het verstandig om telkens de volle breedte van de regel te benutten, dus 4 transakties per regel.
4.3. Onderlinge transakties
De transakties worden in standaardvorm volgens fig.
1.4.
op het formulier spelleiding geschreven.P R I J S
I I I I I
figuur
4.1.
Standaardvorm onderlinge transakties.De betekenis van de velden vlnr is:
V VAN, het verkopende bedrijf (nul is de spelleiding).
N = NAAR, het kopende bedrijf (nul is de spelleiding).
AANTAL
=
AANTAL van de opgegeven soort.CD
=
CODE, een afkorting van de soort in LETTERS.KW = KWARTAAL, aIleen belangrijk bij machines.
PRIJS = PRIJS per eenheid
in centen bij produkten en grondstoffen, in hele guldens bij de overige transakties.
Alle velden zijn numeriek m.u.v. de CODE. De transaktie is aIleen geldig indien de gegevens aan de volgende eisen voldoen, waarbij de plaats in het veld niet belangrijk is:
o
<
V~
AANT } V:f:
N O~N~AANTAANTAL
>
0, ook bij geld.CD produkten KL D1 HO DO SA S1
grondstoffen A B C
machines X Y Z eenlettercodes mogen links
verkopers V rechts in het veld staan.
geld F
De onderstreepte vergissingen zijn toegestaan: produkten
machines
KI DI Hnul Dnul 5A
x
Y 2~ KW
<
levensduur betreffende machine,dus geen nieuwe machine.
PRIJS, geen beperking aan de waarde, mag nul zijn.
Ret is weI overzichtelijk om de gegevens rechts aangesloten op te schrijven, maar het hoeft niet. Ret aantal transakties met machines in een kwartaal is gebonden aan een maximum van 20 (het aantal machines is niet beperkt). Ongeldige transakties worden als zodanig op het
kontroleblad voor de spelleiding aangegeven. Figuur 4.2. geeft een aantal voorbeelden van geldige transakties.
V N AANTAL C D K W P R I J S 1 2 1 F 5 0 0 0 3 2 1 X 7 I 0 0 0 0 3 2 1 5 0 0 S A 5 0 0 3 1 2 0 0 A 2 0 0 0 2 1 2 Y 5 1 5 0 0 0 2 1 5 0 0 H 0 1 5 0 0 2 1 I 0 0 B 3 0 0 0
Figuur 4.2. Voorbeeld met geldige transakties.
4.4. Bijzondere transakties
AIle transakties van of naar de spelleiding worden bijzondere transakties genoemd. De vorm is precies zoals in de vorige paragraaf is beschreven. Voor de spelleiding is een bijzondere transaktie een mogelijkheid van ingrijpen bij een ongewenste ontwikkeling van het
spel. Rierna volgen enkele voorbeelden met wat opmerkingen om duide-lijk te maken wat de bedoeling is:
- Bij ernstige leveringsproblemen in de gehele branche kan de spel-leiding een grote partij produkten aanbieden tegen een forse prijs. - Bij zeer slechte resultaten kan de spelleiding subsidie aan een of
meer bedrijven geven. De ingekomen gelden worden bij het bedrijf als onderlinge transaktie geboekt en zijn aldus een dee 1 van het eigen vermogen.
- Bij ernstige grondstoftekorten kan de spelleiding een keer tussendoor grondstoffen aanbieden.
- De spelleiding kan kleine fouten, die bij het invullen van de onder-linge transakties zijn ontstaan, eventueel naderhand korrigeren en vergoeden met geld. Als er leveringsproblemen door zijn ontstaan, kan de invloed op de marktverdeling zo groot zijn geweest, dat een nieuwe run eerlijker is voor het benadeelde bedrijf. Bedenk echter dat de eerst niet getroffen bedrijven dit niet in dank zullen aan-vaarden als ze de resultaten reeds hebben gezien.
- De bedrijven kunnen vroegtijdig machines afvoeren via de spelleiding om ze te laten verschrotten. Hierbij behoeft geen prijs te worden opgegeven, het mag weI.
- Verkopers kunnen niet door de spelleiding worden overgenomen; de bedrijven kunnen geen verkopers ontslaan. De spelleiding kan weI opgeleide verkopers aan de bedrijven "verkopen".
Bij aIle bijzondere transakties, uitgezonderd het verschrotten van machines, dient de spelleiding te bedenken dat bijsturen ook een versto-ring kan opleveren. Ais een bedrijf te goed wordt geholpen, dan is dat voor de andere bedrijven niet leuk. Bovendien wordt aIle hulp in geld via de oneigenlijke weg van de onderlinge transakties binnengehaald. Dit beinvloedt het beeld dat bij de evaluatie door de tabellen en de grafieken wordt voorgeschoteld. Dit zelfde probleem ontstaat trouwens ook als de bedrijven elkaar geld gaan lenen; de eigen vermogenspositie wordt hierdoor vertekend.
4.5. Kontrole en korrektie
De verwerking van de transakties gaat ook gepaard met een aantal kontroles. Onderlinge leveringstekorten worden pas dan als tekort aangemerkt als alle onderlinge toeleveringen in het betrokken kwartaal zijn uitgevoerd. De kopers krijgen in principe altijd datgene geleverd wat ze hebben gekocht, dus het juiste aantal en bij machines de opgege-ven leeftijd. Er is hierbij
een
uitzondering, en dat is machine Z. Ais zowel de koper als de verkoper hun ontwikkelingskosten niet geheel hebben bijgedragen, dan ontvangt de koper geen machine Z als de ver-koper er geen heeft. (De spelleiding kan weI machines Z aan de bedrijven verkopen). De in gebreke zijnde verkoper wordt altijd verplicht het tekort aan te wIlen met aankopen van elders. Hier,roor wordt hemeen prijs in rekening gebracht die 20% boven de hoogste in dat kwartaal voorkomende onderlinge prijs voor hetzelfde artikel ligt. Er is een ondergrens voor die prijs ter grootte van de balanswaarde. Deze regeling zorgt ervoor dat er geen winst is te maken door oneerlijk spel op de onderlinge beurs, terwijl toch de koper goed wordt beschermd tegen malafide praktijken. De kontrole kan resulteren in de volgende fout-meldingen:
NR. OMSCHRIJVING EN KORREKTIE.
7. De te verschrotten machine is niet aanwezig, misschien is het verkeerde kwartaal opgegeven. De opdracht wordt genegeerd. 10. Op de onderlinge beurs heeft u meer grondstoffen verkocht dan
in voorraad waren. Ret tekort is aangevuld op uw kosten.
11. Op de onderlinge beurs heeft u meer verkopers afgestoten dan er bij u in dienst waren. Ret tekort is aangevuld op uw kosten. Opmerking: De waarde van een verkoper is de som van opleidings-kosten plus salaris in de opleidingstijd.
13. Op de onderlinge beurs heeft u een machine verkocht die niet aanwezig is. Als u een nieuwere heeft van hetzelfde type, dan wordt deze geleverd. Als u een oudere heeft van hetzelfde type dan worden de revisiekosten door u betaald. Als u niet in het bezit bent van het juiste type, dan wordt er elders op uw kosten zo'n machine gekocht.
Opmerking: De revisiekosten bedragen ten minste 120% van de afschrijving in hetzelfde aantal kwartalen.
16. Op de onderlinge beurs heeft u een machine Z gekocht/verkocht, terwijl er niet kan worden geleverd. Ret verkopende bedrijf krijgt een boete ter grootte van dat bedrag dat voor verplichte aankoop zou gelden.
Opmerking: De levering wordt aIleen tegengehouden als beide bedrijven hun ontwikkelingskosten niet hebben voldaan, en de verkoper geen machine Z heeft.
Bij machines komt de foutmelding pas in het kwartaal van levering, dus een kwartaal na het invoeren van de transaktie. Tekorten aan pro-dukten bij onderlinge levering worden op pagina 2 van het kwartaalover-zicht gemeld. Er kamt geen extra foutmelding, maar de 20% extra kosten zijn weI berekend. Onderlinge transakties die niet voldoen aan de geldende
regels, worden al in een eerder stadium gewipt. De foutmelding hierbij verschijnt op het kontroleblad voor de spelleiding, zie § 7.3.
5. INVOER
5.1. Algemeen.
De invoer van gegevens in de computer wordt hierna beschreven voor het medium ponskaart. Andere media zijn ook bruikbaar, als ze zo zijn georganiseerd dat dezelfde opbouw van de invoerfile mogelijk is als voor de ponskaart is voorgeschreven.
Ieder kwartaal worden telkens de nieuwe ponskaarten als kompleet kwartaal toegevoegd aan het reeds bestaande pakket. Ret pakket groeit dus in de loop van het spel. Reeds verwerkte kaarten kunnen zonodig worden gewijzigd voor het herstellen van fouten. Een kompleet kwartaal wordt gevormd door de kaarten van de spelleiding en die van de bedrijven in de juiste volgorde samen te nemen. AIle kaarten kunnen rechtstreeks vanaf een ponsdocument worden vervaardigd. De bedrijven gebruiken hier-voor het aktieformulier en de spelleiding het formulier volgens bij-lage 2. Op beide formulieren staat per veld de betekenis van dat veld in de kop aangegeven. Bij het invullen van getallen op de formulieren zijn aIleen de cijfers nul tIm negen geldig. De spelleiding kan ook tekst gebruiken waar dit op het formulier staat aangegeven. Voor een numeriek veld gelden de volgende regels:
- Andere tekens dan cijfers worden vervangen door een spatie, ook het minteken en de punt zijn ongeldig, en worden vervangen door een spatie.
- De plaats in een veld van meerdere posities heeft geen betekenis. Spaties hebben geen betekenis, ook niet in een getal.
- Een leeg veld krijgt de waarde nul, tenzij leeg een bijzondere betekenis heeft zoals bij de parameters.
In een tekstveld zijn alle tekens die door het computersysteem kunnen worden verwerkt, geldig. Dus ook leestekens en bijv.
%, & zijn geldig.
Niet herkenbare gaatjespatronen in de ponskaarten kunnen leiden tot foutmeldingen van het computersysteem, en afbreken van de verwerking,5.2. Samenstelling kaartpakket.
Ret komplete kaartpakket bestaat uit twee hoofdtypes kaarten, die op hun beurt weer subtypes vormen. Het eerste type is de
computer-besturingskaart. Ret tweede type is de gegevenskaart voor het door u gebruikte programma. De volgorde is altijd:
1. Een of meer computerbesturingskaarten ter opening. 2. De gegevens voor het programma.
3. Soms een of meer computerbesturingskaarten ter afsluiting.
In deze paragraaf komt de indeling van het kaartpakket met de gegevens voor het programma aan de orde. De computerbesturingskaarten worden in
§ 5.3. besproken.
De eerste twee kaarten z1Jn verplichte kaarten voor de spelleiding, zie § 5.4. Daarna volgen telkens zoveel komplete kwartalen als er zijn
gespeeld, plus het nieuwe kwartaal. De kaarten die bij een bepaald kwartaal behoren, zijn te herkennen aan de eerste drie kolommen op de kaart. In de eerste kolom staat het jaar, en in de tweede kolom het kwartaal. Ais in de derde kolom een nul staat, dan is het een vrije kaart van de spelleiding. Kaarten met de beslissingen van de bedrijven hebben in kolom drie het volgnummer van het bedrijf. De vrije kaarten van de spelleiding zijn te splitsen in drie soorten
in de volgorde:
1. Parameterkaart.
2. Onderlinge transaktiekaart{en). 3. Mededelingenkaart(en).
Deze soorten zijn ook weer herkenbaar. De parameterkaart heeft in ko-10m 4 en 5 een nul staan. De onder1inge transaktiekaart kan in kolom 4 en 5 willekeurige cijfers hebben of spaties, maar niet twee nullen of twee negens. De mededelingenkaart heeft twee negens in kolom 4 en 5. De volgorde in het kaartpakket moet zo zijn dat het geta1 dat door de eerste drie kolommen wordt gevormd, niet in waarde daa1t. Dus eerst de kaarten van de spelleiding en daarna die van de bedrijven. Voor de kaarten van de spel1eiding geldt de eerder genoemde volgorde, zoa1s die trouwens ook op het formulier spelleiding voorkomt. AIle kaarten van de spel1eiding zijn fakultatief, maar als ze voorkomen, dan in de standaard-vo1gorde. De beslissingskaarten van de bedrijven zijn natuurlijk ver-plicht.
Er geldt een maximum voor het aantal kaarten per kwartaal. Dit
maxi-mum is gebaseerd op 1 parameterkaart, 10 onderlinge transaktiekaarten,
2 mededelingenkaarten en 6 beslissingskaarten; dus totaal 19 kaarten. Ret programma kan niet meer dan 19 kaarten per kwartaal verwerken. Ais
