Waterstanden rondom het sportveldencomplex 'Het Rottegat' in de gemeente Bennebroek

i*

NN31545,0B18

T « ^ ,

Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding V/ageningen

BIBLIOTHEEK

STARINGGEBOUW

WATERSTANDEN RONDOM HET

SPORTVELDEN-COMPLEX 'HET ROTTEGAT' IN DE

GEMEENTE BENNEBROEK

dr. J. Wesseling

1

(

Nota's van het Instituut zijn in principe interne communicatiemiddelen, dus geen officiële publikaties.

Hun inhoud v a r i e e r t sterk en kan zowel betrekking hebben op een eenvoudige weergave van cijferreeksen, als op een concluderende d i s -cussie van onderzoeksresultaten. In de meeste gevallen zullen de con-clusies echter van voorlopige aard zijn omdat het onderzoek nog niet is afgesloten.

Bepaalde nota's komen niet voor verspreiding buiten het Instituut in aanmerking

I N H O U D b i z . INLEIDING 1 HYDROLOGISCHE SITUATIE 1 WATERSTANDSWAARNEMINGEN 2 CONCLUSIES 5

INLEIDING

Op verzoek van een aantal bollenkwekêrs uit de gemeente Benne-broek werd een onderzoek ingesteld naar de waterstanden in de na-bijheid van het sportveldencomplex 'Het Rottegat'. Dit sportvelden-complex werd in de jaren 1969/70 aangelegd in het gelijknamige poldert je. Daarbij werd een maaiveldsverlaging van ongeveer 3 tot 3. 5 meter gerealiseerd. Het gehele complex is gedraineerd en het in de polder stromende kwelwater wordt via pompen teruggebracht in een ringvaart.

Voor het onderzoek werden op een 16-tal plaatsen grondwater standsbuizen geplaatst die tot nu toe drie keer werden waargenomen. De r e

-sultaten van deze waarnemingen worden in deze nota besproken.

HYDROLOGISCHE SITUATIE

Figuur 1 geeft een overzicht van de situatie. Het sportvelden-complex van + 9 ha grenst aan de Ringvaart van de H a a r l e m m e r m e e r . Deze polder heeft een zomerpeil van 5. 70 meter - NAP en ongeveer gelijk aan het peil van het Rottegat.

Aan de Zuidwestkant wordt in de Oosteinderpolder een peil van 1. 80 - NAP gehandhaafd. Het peil van de polder Bennebroek is 1.75 - NAP terwijl het gedeelte Noordwestelijk van het Rottegat een peil heeft dat overeenkomt met Rijnlands boezem, namelijk ongeveer 0. 60 - NAP.

Vooralsnog kan worden aangenomen dat de kanalen als de Ring-vaart en de BennebroekerRing-vaart weinig invloed hebben op de grondwaterstanden in de omgeving. Dit zal betekenen dat door het v e r -laagde peil in het Rottegat deze polder gaat werken als een put

met een concentrische verlaging in de omgeving. De mate van v e r l a -ging van de grondwaterstand zal dan hoofdzakelijk afhangen van de

opbouw van het b o d e m p r o f i e l . Om nu zowel deze opbouw a l s de hoogte van de g r o n d w a t e r s t a n d e n hoogte wehoogten hoogte komen, zijn de w a t e r s t a n d s -b u i z e n zo goed mogelijk in een d r i e t a l r a a i e n g e p l a a t s t .

Bij het p l a a t s e n van de buizen bleek op de punten 1, 2, 10 en 11 het profiel tot 3 m e t e r beneden m a a i v e l d uit zand te b e s t a a n . Op alle o v e r i g e p l a a t s e n kwam op 60 tot 150 c m beneden m a a i v e l d een v e e n e n / o f k l e i l a a g voor in dikte v a r i ë r e n d van 3 tot 4 m e t e r m e t d a a r -onder w e e r zand.

In fig. 1 i s ruwweg de g r e n s aangegeven tot w a a r deze k l e i v e e n -laag v o o r k o m t . W a a r dit het geval i s w e r d e n buizen in het bovenste zandpakket en in de o n d e r s t e zandlaag g e p l a a t s t . H i e r b i j w e r d zorg g e d r a g e n dat e r geen verbinding o p t r a d t u s s e n de f i l t e r s beneden en boven de k l e i - v e e n l a a g .

Door de aanwezigheid van deze scheiding slaag m a g w o r d e n a a n g e n o m e n dat er v o o r a l beneden deze l a a g een v e r a n d e r i n g van w a t e r

stand op zal zijn g e t r e d e n , omdat deze l a a g in het Rotte gat zelf g e -deeltelijk i s d o o r b r o k e n en v e r w i j d e r d . Aangezien de laag a l s s l e c h t tot moeilijk d o o r l a t e n d moet w o r d e n g e k a r a k t e r i s e e r d kunnen v r i j g r o t e v e r s c h i l l e n in w a t e r s t a n d o p t r e d e n zonder dat de bovenlaag v e e l w a t e r v e r l i e s t .

WATERSTANDSWAARNEMINGEN

De w a t e r s t a n d s b u i z e n w e r d e n voor het g r o o t s t e deel eind m a a r t en begin a p r i l g e p l a a t s t in s a m e n w e r k i n g m e t het

Rijkstuinbouwconsulent-s c h a p in L i Rijkstuinbouwconsulent-s Rijkstuinbouwconsulent-s e . Op 14 en 15 a p r i l w e r d e n tegelijk m e t de w a t e r p a Rijkstuinbouwconsulent-s Rijkstuinbouwconsulent-s i n g de e e r s t e w a a r n e m i n g e n v e r r i c h t door m e d e w e r k e r s van het Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding. Op 22 en 28 a p r i l w e r d e n w a a r n e m i n g e n v e r r i c h t door het Rijkstuinbouwconsulentschap. De v e r k r e g e n c i j f e r s zijn w e e r g e g e v e n in t a b e l 1.

Tabel 1. Waterstandswaarnemingen. Démet a genummerde buizen hebben een filter beneden de kleilaag

N r . 1 2 3 3 a 4 4 a 5 5a 6 6a 7 7 a 8 8 a 9 9a 10 11 12 1 2 a 13 1 3 a 14 1 4 a 15 1 5 a 16 1 6 a c m - m v 70 58 55 -.55 -4 1 -47 -56 -74 -63 -67 83 65 -66 -90 -80 -1 4 / 4 c m - N A P 85 68 122 215 193 241 195 237 211 256 74 1 0 0 156 206 187 214 127 146 90 174 94 121 1 5 3 1 6 1 240 341 -c m - m v 76 52 56 -55 -40 -39 -57 -75 -68 -74 85 57 -64 -82 -74 -2 -2 / 4 c m - N A P 78 62 123 215 1 9 3 2 4 3 1 9 4 240 2 0 3 258 75 1 0 4 157 206 142 2 1 9 1 3 4 1 4 8 82 1 8 3 92 121 1 4 5 1 6 5 234 3 4 4 -. -2 8 / 4 c m - m v c m - N A P 69 57 53 . -55 -40 -3 5 -72 -67 -66 -68 8 3 71 -62 -91 -64 -94 -84 67 120 218 193 242 1 9 4 239 199 249 90 1 0 9 1 4 9 203 190 2 0 9 128 1 4 6 96 183 90 118 1 5 4 1 6 2 224 340 162 307

Uit de t a b e l blijkt, dat e r g e d u r e n d e de tweede helft van a p r i l w e i -nig v e r a n d e r i n g e n in de w a t e r s t a n d e n zijn o p g e t r e d e n . Wel blijkt dat de w a t e r s t a n d e n beneden de k l e i - v e e n l a a g aanzienlijk l a g e r zijn dan die in h e t bovenpakket.

In de figuren 2a, 2b en 2c zijn de w a t e r s t a n d e n van 28 a p r i l a l s r a a i e n w e e r g e g e v e n . H i e r b i j i s a a n g e n o m e n dat in de punten 1, 2 en 11 geen v e r s c h i l t u s s e n diep en ondiep w a t e r b e s t a a t . Gezien de d i e p -te van de k l e i - v e e n l a a g op de a n d e r e pun-ten is deze v e r o n d e r s t e l l i n g niet o n r e d e l i j k .

In alle d r i e de r a a i e n blijkt de diepte van het ondiepe w a t e r v r i j -wel p a r a l l e l aan h e t m a a i v e l d te v e r l o p e n . Uitzonderingen v o r m e n punt 16, w a a r w a a r s c h i j n l i j k enige i n f i l t r a t i e van de r i n g s l o o t rond h e t Rottegat o p t r e e d t en punt 12. Het l a a t s t e punt ligt aanzienlijk h o -g e r dan de o v e r i -g e punten.

Wat het diepe w a t e r betreft i s e r een geleidelijke daling n a a r het Rottegat w a a r te n e m e n . Nabij het s p o r t v e l d e n c o m p l e x i s de v e r l a -ging van h e t diepe w a t e r in de o r d e van grootte van 1 m e t e r .

Uit de figuren 2a en 2b blijkt, dat e r een s t r o m i n g o p t r e e d t vanaf de h o g e r e gedeelten n a a r de r i c h t i n g van de H a a r l e m m e r m e e r . Omdat het peil van het w a t e r in het o n d e r s t e zandpakket nog s t e e d s voldoende boven de k l e i - v e e n l a a g blijft, m o e t worden aangenomen dat de voeding van het bovenste zandpakket in stand i s gebleven, zodat de w e r k e n in het Rottegat geen of weinig invloed hebben gehad op de w a t e r s t a n d e n . Dit blijkt ook uit h e t feit dat de huidige w a t e r s t a n d e n nog s t e e d s 60 tot 80 c m beneden het m a a i v e l d zijn.

F i g . 2c toont aan dat het punt 12 en in m i n d e r e m a t e het punt 11 een u i t z o n d e r i n g v o r m e n . Hier zou een s t r o m i n g van h e t bovenwater in o m g e k e e r d e r i c h t i n g op m o e t e n t r e d e n . O p m e r k e l i j k i s dat op punt 12 ook h e t diepe w a t e r aanzienlijk l a g e r staat. Wat h i e r v a n de o o r -zaak i s , kan niet zonder m e e r w o r d e n u i t g e m a a k t .

Om de s t r o o m r i c h t i n g van h e t g r o n d w a t e r n a d e r v a s t t e s t e l l e n i s g e t r a c h t om uit de b e s c h i k b a r e g e g e v e n s lijnen van gelijke stijg-hoogte v a s t te s t e l l e n . De s t r o m i n g m o e t namelijk l o o d r e c h t op deze lijnen p l a a t s h e b b e n . Het r e s u l t a a t i s w e e r g e g e v e n in de figuren 3a en 3b. Bekijken we de stijghoogte van het ondiepe w a t e r (fig. 3a) dan blijkt de s t r o m i n g v o o r a l g e c o n c e n t r e e r d l o o d r e c h t op de n o o r d g r e n s van de polder Bennebroek en l o o d r e c h t op de w e s t g r e n s van de O o s t

-c m - N A P

0

100

e ____ ~Sp/>

200

300 —

\

xj*.

polder Bennebroek\

fig. 2a

diepe f i l t e r s \

v.k. rm \

v.k. \

JJ L

100

\w \ °

_{\ ^ X}

\ x

zo\merpeil

\ v

2 |3

I I II I

\ O o s t

I I

einder polder

v.k.

i I i l l

5 -|6

100

200

300

v

v \

veen/klei nm\

,14 \ 1 !

i_j

L_LI

1000 8 0 0 6 0 0 4 0 0 200 0

afstand ( m)

11 10 o O 146 128 fig 3 ondiep w a t e r o -100 /-150 -125 diep w a t e r

e i n d e r p o l d e r . Aangezien het peil van deze p o l d e r s o n g e v e e r 1.75 - NAP i s , blijkt ook h i e r w e e r dat het Rottegat een g e r i n g e invloed m o e t hebben. Alleen vlak l a n g s de r i n g s l o o t lijkt zich enige v e r l a g i n g voor te doen. Gezien de lage ligging van het m a a i v e l d (zie fig. 2) zal deze v e r l a g i n g weinig of geen effect s o r t e r e n .

O p m e r k e l i j k i s ook h i e r de l a g e r e w a t e r s t a n d op de punten 10 en 1 1 , die nog duidelijker tot uiting komt in de stijghoogte van het diepe grond-w a t e r . Beziet m e n de stijghoogtelijnen van het l a a t s t e (fig. 3b) dan blijkt nabij punt 14 een v e r a n d e r i n g van s t r o o m r i c h t i n g op te t r e d e n . H i e r u i t m o e t g e c o n c l u d e e r d w o r d e n dat ten n o o r d e n van h e t b e t r e f -fende gebied een a n d e r e , v r i j aanzienlijke onttrekking p l a a t s heeft. W a a r deze onttrekking g e l o k a l i s e e r d m o e t worden, i s in het k a d e r van dit o n d e r z o e k niet nagegaan.

Wel m o e t worden o p g e m e r k t dat voor het diepe g r o n d w a t e r een i n vloed aanwezig i s van het Rottegat. Deze invloed wordt in het w e s t e -lijk deel van de O o s t e i n d e r p o l d e r gedeelte-lijk g e c o m p e n s e e r d door een t o e s t r o m i n g van de hoge gronden, zodat h i e r de stijghoogtelijnen i e t s n a a r het w e s t e n afbuigen en v e r d e r van het Rottegat v e r w i j d e r d blijven.

CONCLUSIES

Samenvattende kunnen we het r e s u l t a a t van het o n d e r z o e k in de volgende c o n c l u s i e s w e e r g e v e n :

a. De w e r k e n in het Rottegat hebben v o o r a l invloed op de stijghoogte van het diepe w a t e r .

b. Door de aanwezigheid van een k l e i - v e e n l a a g in het gebied t r e e d t geen effect op h e t ondiepe w a t e r op. Dit i s a l t h a n s n i e t aan te tonen, behalve op z e e r k o r t e afstand van het Rottegat. Het ondiepe w a t e r

s t a a t m e e r onder invloed van de o m r i n g e n d e p o l d e r p e i l e n dan o n d e r de w a t e r s t a n d in het Rottegat.

c. De g r o t e r e diepte op de punten 10 en 11 m o e t v o o r a l s n o g w o r d e n geweten aan een a n d e r e , v r i j aanzienlijke onttrekking noordelijk van h e t o n d e r z o c h t e gebied. Deze onttrekking i s door ons niet g e -l o k a -l i s e e r d .