Mibora minima (L.) Desv. op Texel

35 Gorteria 26₍₂₀₀₀₎

Mibora

minima

_(L.)

Desv.

_op

Texel

Rense Haveman

(IKC-Natuurbeheer,

Postbus30, 6700 AA

_Wageningen)

Mibora minima (L.)Desv.onTexel

In1999 Mibora minimawasfoundon oneof the Friesian Isles: itsmostnorthern localitythusfar, in a_{therophyte-rich pioneer grassland,}oncalcareous sand. InBretagneandNormandy,M.minima is _regularlyfound in moreorless similargrasslands.In Central Europe, however,M. minimais confined tositesstronglyinfluenced bymen,onsiliceous sand.

Tijdens

een bezoek aande Joost Dourleinkazerneopde

zuidoostpunt

van Texel

(km-hok

9.43.43)

op 27

april

1999 werden in de

nabijheid

van de

kazerne-gebouwen

2

_rijkelijk

bloeiende

_pollen

van Mibora minima

(Dwerggras)

aan-getroffen.¹

Deze in Nederland zeer zeldzame soort was nog niet eerder op de Waddeneilanden

_gevonden

_²³

_en de

_groeiplaats

is,

afgezien

van de vondst van

waarschijnlijk

adventieve

_planten

_op

Öland

4

,

tot _nog toe de meest

_noordelijke

vindplaats

op het

Europese

continent. De

groeiplaats

betrefteen zeer zwak zuid-waarts

geëxponeerde,

open

pioniervegetatie

op kalkhoudend duinzandnaast een

parkeerplaats

op het kazerneterrein. Ter

plaatse

is een

vegetatie-opname gemaakt

(zie

Tabel

_1).

De

_vegetatie

kan

_gerekend

worden tot het Phleo-Tortuletum

brachythecieto-sum5

,een

associatie die kenmerkend isvoor "... open,

kalkrijk

of althans kalkhou-dend duinzand dat nog wel

beweeglijk

is maar waargeen...

overstuiving

van meer

daneendecimeter

_{diepte optreedt".}

5 Recent is M. minima in de Nederlandse

dui-nen ook

aangetroffen

bij

Goedereede(km-hok 36.58.32) en

bij

Driehuis(km-hok 25.11.54). Deze

vindplaatsen

in de Nederlandse duinen worden wel

_gezien

als

uitloper

van het

natuurlijke

areaalvan dezesoort.2 6 7 De

_{groeiplaats bij}

Goede-reede betrefteen

graslandvegetatie

op

oppervlakkig

ontkalkt duinzand;de vegeta-tie kan hier

_volgens

de

_{huidige opvattingen}

_gerekend

wordentot het Phleo-Tortu-letum cladonietosum58enniettothetFestuco-Galietum,zoals eerder vermeld.2De

groeiplaats bij

Driehuis betrofeenPhleo-Tortuletumruraliformis ineenopen duin

2

; hier heeft desoortechter niet kunnen standhouden.8 9

36 Gorteria26(2000) Nummer: RH99-031

Expositie

en

helling:

Z,2° Totale

_bedekking:

40%

Bedekking kruidlaag:

40%

Bedekking

moslaag:

« 1% Mibora minima Cerastium semidecandrum Festuca rubra Bromus hordeaceus Vicia lathyroides Arenaria serpyllifolia Aira_praecox Myosotisramosissima Veronica arvensis Sedumacre Leontodon saxatilis Erophilaverna +.2.0 2a.2.fl 2a.2.v 2a.2.fl 2m.2.fl 2m.2.fl 2m.2.fl I 1 1 1 1 Galium verum

Erodium cicutarium subsp.dunense Cerastium diffusum Trifolium arvense Phleum arenarium Carex arenaria Lotus corniculatus Seneciojacobaea Brachytheciumalbicans Polytrichumjuniperinum Tortula ruralisvar.ruraliformis

+ + + + + + + + + + +

In de

_{standplaatsvoorkeur}

van Mibora minima in Nederland iseen

opvallende

'tweeslachtigheid'

op te merken.10 Veelal wordt

_Dwerggras

beschouwd als een

kalkmijdende

soort, althans in de

Midden-Europese

literatuur11; dit betreft echter sterk_antropogeen

_{bepaalde standplaatsen.}

De binnenlandse

_{groeiplaatsen}

in Ne-derland,metnamedie in

_{boomkwekerijen}

welke door Havemanet_{al. in 'De} vege-tatievanNederland'12totde Stellarieteamediae worden

_gerekend,

sluiten

_goed

aan

bij

deze

_{Midden-Europese groeiplaatsen}

van

Dwerggras,

waar zeook wel in

kalkar-meakkersen

graslandbegroeiingen

wordt

_{aangetroffen.}

11 13De

_{groeiplaatsen}

in de Nederlandse duinen zoals hierboven

_{geschetst, wijken}

hiervan

_vrij

sterk afen heb-ben veelmeerovereenkomstmetde

_{West-Europese groeiplaatsen}

vandesoort.Ten zuidwestenvan onsland,in

_België

en

langs

de NormandischeenBretonsekust, is Mibora minima

_namelijk

kenmerkendvoor

pioniergraslanden

op kalkhoudend zand. In het

_{Belgisch-Franse grensgebied}

vindt M. minimaeen

groeiplaats

in het Phleo-Tortuletum

_{bachythecietosum}

14

, evenals in de Nederlandse duinen. Aan de Franse

kust

_groeit

zein het

_{Hornungio-Tortuletum}

ruraliformis

_{(Euphorbio-Helichrysion}

stoechadis)

15 16, een

zuidelijke

vicariantvan het Phleo-Tortuletum die in Neder-land niet voorkomt. Deze overeenkomst in

_{standplaatsvoorkeur}

in de Nederlandse

ende

_{overige West-Europese}

duinen is een

ondersteuning

voor de

_opvatting

dat M. minima hiereen

uitloper

heeftvan haar

_natuurlijke

areaal.

Hoe Mibora minimaop Texel terecht is

gekomen

is

_onduidelijk.

Misschien is de soort uit

_zuidelijker

streken

_meegekomen

met militaire

_voertuigen,

maar het kan ook om een spontane

areaaluitbreiding

gaan. Ondanks

gericht

zoeken

_zijn

niet

meerdantwee

_exemplaren

vanhet

_{liefelijke grasje gevonden.}

Gezien dezeer

gerin-ge omvangvande

_populatie

enhet veelal

_{onbestendig optreden}

vandesoort9 11 is het onzeker of Mibora minima op Texel zal kunnen standhouden.

Tabel

_{1. Vegetatie-opname}

_{op de}

_groeiplaats

vanMibora minimateTexel.

Nummer: RH99-031

Expositie

en

helling:

Z,2° Totale

_bedekking:

40%

Bedekking kruidlaag:

40%

Bedekking

moslaag:

« 1%

Miboraminima +.2.H Galium verum +

Cerastium semidecandrum 2a.2.fl Erodium cicutarium subsp.dunense +

Festuca rubra 2a.2.v Cerastium diffusum +

Bromus hordeaceus 2a.2.fl Trifoliumarvense +

Vwia lathyroides 2m.2.fl Phleum arenarium +

Arenaha serpyllifolia 2m.2.fl Carex arenaha +

Airapraecox 2m.2.fl Lotus corniculatus +

Myosotisramosissima 1 Seneciojacobaea +

Veronica arvensis 1 Brachytheciumalbicans +

Sedumacre 1 Polytrichumjuniperinum +

Leontodon saxatilis 1 Tortula ruralisvar.ruraliformis +

Gorteria26₍₂₀₀₀₎ 37 1. Deandere excursiedeelnemers warenL.M. Fliervoet enM. Hornman.

2. A._Farjon& J.Mennema,1987. Over de_oecologieendeverspreidingvanMibora minima

(L.) Desv. inWest-Europa,inhetbijzonderin Nederland.Gorteria 13: 252-258. 3. V. Westhoff & M.van Oosten,1991. De _plantengroeivande Waddeneilanden. Utrecht. 4. K. _Rönning,1981. Mitt livs _fynd: Mibora minima,pysslinggras, pa Öland.Svensk Bot.

Tidskrift 75: 115-116.

5. E.J.Weeda,H.Doing&J.H.J.Schaminée,1996.Koelerio-Corynephoretea.In: J.H.J. Scha-minéeetal.(red.),DevegetatievanNederland3: 61-144. Leiden.

6. E.J.Weeda, 1980. Mibora minima(L.) Desv. In: J. Mennema,A.J.Quené-Boterenbrood& C.L. Plate(red.),Atlasvande Nederlandse Flora 1:147. Amsterdam.

7. J.H.J.Schaminée,L.vanDuuren & A.J. deBakker, 1992.Europeseenmondiale verspreiding

vanNederlandse vaatplanten.Gorteria 18: 57-96. 8. Mondelinge mededelingE.J.Weeda.

9. E.J. Weeda,1994. Nederlandse OecologischeFlora5: 107. Amsterdam.

10. M.Hermy, 1983. Mibora minima (L.)Desv. intweekasteeldomeinen vanhet Vlaams district. Dumortiera26: 24-27.

11. E.Oberdorfer, 1994.PflanzensoziologischeExkursionsflora,ed. 7.Stuttgart.

12. R.Haveman,J.H.J. Schaminée & E.J.Weeda,1998. Stellarietea mediae. In: J.H.J. Schaminée

etal. (red.),DevegetatievanNederland 4: 199-246.Leiden.

13. G. Eberle,1953. DasZwerggras(Mibora minima).Natur undVolk 83: 33-39.

14. L. Vanhecke & R._Clarysse, 1975. Eenbelangrijkenieuwe _vindplaatsvanMibora minima (L.)Desv. in de binnenduinen vanGhyvelde (Frankrijk, Dept.du Nord).Dumortiera 3: 14-19.

15. E.J. Weeda &J.H.J. Schaminée,1996. Nomenclatorische ensystematische notities met

be-trekkingtotde_{Koelerio-Corynephoretea.}Stratiotes 13: 77-97.

16. J.-M. Géhu & B. de Foucault, 1978. Les _pelouses silicieuses a Thérophytesde la zone littorale du Nord de la France. _{Colloques Phytosociologiques}6: 319-327.