Kiem van maatschappelijke verandering : verspreiding van zonnecelsystemen in de woningbouw met behulp van pilotprojecten - Bijlagen

(1)

UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl)

Kiem van maatschappelijke verandering : verspreiding van zonnecelsystemen in

de woningbouw met behulp van pilotprojecten

van Mierlo, B.C.

Publication date

2002

Link to publication

Citation for published version (APA):

van Mierlo, B. C. (2002). Kiem van maatschappelijke verandering : verspreiding van

zonnecelsystemen in de woningbouw met behulp van pilotprojecten. Aksant.

General rights

It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons).

Disclaimer/Complaints regulations

If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible.

(2)

Bijlagen n

Bijlagee I: Potentieelschattingen

Err zijn drie belangrijke studies gedaan naar het potentieel voor zonnecellen in de gebouwdee omgeving in Nederland: een studie van NW&S (Alsema & van Brum-melenn 1992), van CE (Bergsma et al. 1997) en van Ekomation (Koot & Middelkoop 2000).. Ze zijn vrijwel niet te vergelijken door de grote verschillen in de soort gege-venss die zijn gebruikt, aannames over de technische stand van zaken, en de gehan-teerdee tijdslimieten. De conclusies lopen zeer uiteen afhankelijk van het referentie-kader.. Het eindbeeld varieert naar gelang de zonne-elektriciteit wordt afgezet tegen dee elektriciteitsvraag in huishoudens, de totale elektriciteitsvraag of CC^-emissie-reductie.. De meest optimistische conclusie is dat het netto potentieel 90% van de elektriciteitsvraagg in Nederland kan dekken (Bergsma et al. 1997), de meest pessimis-tischee iss dat het marktpotentieel maximaal 2% van de COj-emissie kan reduceren. Overr het algemeen waren de schattingen voor het (netto) technische potentieel voorr zonnecellen in de gebouwde omgeving in Nederland vrij optimistisch. Een eerstee schatting uit 1987 kwam uit op 19.000 GWh/jaar (Novem 1990). De bereke-ningg van het netto technische potentieel van NW&S kwam hoger uit (25.466 GWh/jaar)) (Alsema & Van Brummelen 1992). De berekening uit deze studie is als uitgangspuntt genomen voor een studie van KPMG (1999) en wordt ook voor recent voorlichtingsmateriaall nog gebruikt (Novem 2002).

Eenn nog veel optimistischer berekening volgde: met zonnecellen zou in 2010 minstenss 85.000 GWh/jaar opgewekt kunnen worden, voldoende om 90% van de elektriciteitsvraagg te dekken (Bergsma et al 1997). Deze schatting is onder meer doorr marktpartijen verenigd in het PV-platform (zie hoofdstuk 9) als uitgangspunt overgenomenn (PV-platform 1996) en gebruikt in een artikel voor ESB (Lenstra 2000).. De laatste belangrijke potentieelstudie was veel minder optimistisch. Vol-genss het netto technische potentieel uit deze studie kan in 2007 met zonnecellen in dee gebouwde omgeving maximaal 3852 GWh/jaar worden opgewekt.

Inn onderstaande tabel is getracht om de gegevens zo te presenteren dat ze enigs-zinss vergeleken kunnen worden (zie tabel I.i). Een korte beschrijving van de mee-gewogenn factoren en de wijze waarop derden de potentieelberekening gebruiken volgtt na de tabel. Tot slot staan in tabel 1.2 enkele potentieelschattingen voor PV-centraless op het land of langs de infrastructuur in Nederland.

(3)

Tabell 1.1. Potentiëlen voor PV in de gebouwde omgeving

bron bron toepassing toepassing brutobruto technisch potentieel potentieel

nettonetto technisch potentieel potentieel

marktpotentieelmarktpotentieel dekking

NW&SS daken gebouwen 375 km2

CEE daken en gevels 793 km2 (1993) gebouwen n

Ekomationn daken en gevels 46.686 MWp; gebouwenn en klein 933 km2 (3) deell bedrijfs-gronden n KPMG G PV-platform m ESB B woningenn en gebouwen n 4177 km2

1155 km 476 MWp/jaar netto potentieel 223.8000 MWp dekt 33% van de 25.4666 GWh/jaar (1) elektriciteitsvraag (75.0000 GWh/jaar) 8600 km2 in 2010; in 2010: 224 netto potentieel 85.0000 GWh/jaar km2 ; 30.327 dekt 90% van de min.;; 105.000 MWp; 26.832 elektriciteitsvraag GWh/jaarr max. GWh/jaar bij

/ / k W hh < 0,60 48155 MWp in 2007 69-120 MWp in 38522 GWh/jaar (2) 2007; 55-96 GWh/jaarr (2) 26.5000 MWp; 21.1366 GWh/jaar 110.0000 Mwp minimaal l 8000 km'

ruimm 2/3 van klein-verbruikk elektriciteit, 27%% van totale verbruikk '96 1.0000 a 2.000 ruim 100% van MWp/jaarr elektriciteitsgebruik 2600 PJ el. opp langere termijn:: 8-80 km2 ;; 800 -8.0000 GWh/ j a a r ( 1 ) ) marktpotentieell is 1-10%% van elektrici-teitsvraagg (83.000) 0,2-2%% van CGy emissie e (1)) berekend aan de hand van gegeven cijfers

(2)) gebruik gemaakt van vuistregel 0,8 kWh/Wp bij netgekoppeld systeem (3)) berekend aan de hand van aanname Ekomation 50 W p / m2

NW&S: :

—— Het netto potentieel is bepaald rekening houdend met oppervlakteverliesfacto-ren,, zoals obstakels, arrayafstanden, verkeerde oriëntatie en daksymmetrie; -- De omrekening van oppervlakte naar vermogen is een factor 2 te hoog (indien

wordtt vergeleken met vuistregels);

—— De omrekening van vermogen naar opbrengst is te positief;

-- KPMG hoogt oppervlakte wat op, volgt NW&S voor berekening van vermogen en gebruiktt waarschijnlijk de vuistregel (o.8) voor opbrengst netgekoppelde syste-menn (1999).

(4)

Bijlagen Bijlagen

CE: :

-- Het bruto technisch potentieel is bepaald op basis van een gebouwenbestand dat mett behulp van luchtfoto's is gemaakt;

-- De kosten zijn meegenomen;

-- Het potentieel bestaat uit een kosten/opbrengstencurve;

-- Het pessimistische en optimistische scenario komen op een ander totaalpoten-tieell uit vanwege technologieontwikkeling (meer opbrengst per m1);

-- Het netto potentieel bestaat uit het bruto potentieel zonder ramen, deuren, dak-kapellenn en te zwakke daken et cetera;

-- Ongunstige oppervlaktes (noordgevels en dergelijke) zijn niet uitgesloten, maar duurder; ;

-- Schaduwverliezen, hellingshoek et cetera zijn meegenomenn in opbrengstbereke-ning; ;

-- De opbrengstberekening is iets gunstiger dan via vuistregels vanwege technolo-gischee verbeteringen;

-- Het lijkt erop dat er geen rekening is gehouden met opbrengstverliezen door ongunstigee oriëntatie;

-- De oppervlakteberekening is gebruikt door Lenstra (2000);

-- Het PV-introductieplan gebruikt optimistischer cijfers uit een eerdere versie van 19955 (PV-platform 1996).

Ekomation: :

-- De omschrijvingen bruto en netto technisch potentieel zijn niet helder, de aan-namess soms impliciet;

-- Om het bruto potentieel te kunnen bepalen is één van de aannames 3 kWp per woning.. Een deel van het oppervlakte is niet meegerekend, bijvoorbeeld ruimte voorr dakkapellen en zuidwest tot zuidoost georiënteerde gebouwen;

-- Het uitgangspunt van 50 Wp/m1 is laag vergeleken met de verhouding tussen vermogenn en oppervlakte van zonnepanelen (100 Wp/m1);

-- Voor de berekening van het netto potentieel zijn er aannames over systeemmo-gelijkhedenn in 2007, zoals een gemiddelde systeemgrootte op alle daken van niet meerr dan 800 Wp;

-- Extra ten opzichte van de andere studies zijn inschattingen van penetratiegraden inn 2007 om marktpotentiëlen te kunnen bepalen.

Tabell 1.2. Potentiëlen voor andere marktsegmenten

NW&S S CE E Ekomation n opop de grond 45.5000 M W p netto 1.525.0000 MWp bruto spoorspoor en wegen 1900 MWp netto 18.3000 MWp netto geluidsschermen geluidsschermen 388 M W p netto (381 bruto)

(5)

Bijlagee II: Zonnecelsystemen in de woningbouw

Tabell 11.1. Projecten met rtetgekoppelde zonnecelsystemen in de woningbouw

jaarjaar realisatie plaats aantalaantal woningen bouwsegment systeemsysteem (1) totaal totaal

vermogpnvermogpn (kWp) 1991 1 1991 1 1993 3 1993 3 1994 4 1994 4 1994 4 Haren n Heerhugowaard d Wouu brugge Lekkerkerk k Zandvoort t leiden n Nederlandd ODE 1 1 10 0 1 1 1 1 1 1 5 5 16 6 bestaandee bouw nieuwbouw w nieuwbouw w nieuwbouw w nieuwbouw w movatie e bestaandee bouw groot,, toegevoegd groot,, geïntegreerd (mett onderdak) groot,, geïntegreerd groot,, geïntegreerd groot,, geïntegreerd groot,, geïntegreerd groot,, toegevoegd en 1,1 1 25 5 3,8 8 2,8 8 3,3 3 11,5 5 25,6 6 1996 6 1996 6 1997 7 1997 7 1997 7 Amersfoort t Thomassonn Dura Dordrecht t Amersfoort t Energiebalans s Veenendaal l Nederlandd PV privéé ENW/EDON 19 9 22 2 6 6 79 9 nieuwbouw w nieuwbouw w nieuwbouw w groot,, geïntegreerd groot,, geïntegreerd (gevel) ) groot,, geïntegreerd nieuwbouw w

bestaandee bouw klein, toegevoegd groot,, geïntegreerd (gevel) ) 55 5 22,8 8 21,8 8 22,8 8 7,5 5 1998 8 1998 8 1998 8 1998 8 1998 8 1998 8 1998 8 Pijnacker r Etten-Leur r Gouda a Heerlen n Nieuwegein n Nuenen n Sittard d 18 8 38 8 5 5 54 4 77 7 1 1 15 5 nieuwbouw w nieuwbouw w nieuwbouw w nieuwbouw w nieuwbouw w bestaandee bouw nieuwbouw w groot,, geïntegreerd groot,, geïntegreerd kleinn en groot, toegevoegd d klein,, geïntegreerd (gevel) ) klein,, toegevoegd groot,, geïntegreerd groot,, geïntegreerd 43,2 2 103 3 6,3 3 21,6 6 31,8 8 3,5 5 38,5 5

(6)

Bijlagen Bijlagen 293 3

Tabell 11.1. Projecten met netgekoppelde zonnecelsystemen in de woningbouw (vervolg)

jaarjaar realisatie plaats aantalaantal woningen bouwsegment systeemsysteem (1) totaal totaal

vermogenvermogen (kWp) 1998 8 1998 8 1 9 9 8 1 9 9 8 --1999 9 1999 9 1999 9 1999 9 1999 9 1999 9 1999 9 1999 9 1999 9 1999 9 1999 9 1 9 9 9 1 9 9 9 --2000 0 1999 9 2000 0 2000 0 Amersfoortt SSBA Zwaag g Amersfoortt 1 M W Nederlandd PV Zonneklaarr 100 Harderwijk k Thomassonn Dura Harderwijk k Pandawoningen n Boven-Leeuwen n Zwolle e Nederlandd PV privéé NUON Bodegravenn en Vaassen n Stavoren n Veldhoven n Waalwijk k Lochem m (Natuurstroom) ) Nederlandd Solaris leasee (2) Nederlandd Solaris -- Nuon Nederlandd PV Particulierr (3) 24 4 1 1 ruimm 500 107 7 51 1 31 1 42 2 30 0 280 0 13 3 12 2 1 1 28 8 18 8 circaa 1500 2000 0 33 3 nieuwbouw w nieuwbouw w nieuwbouw w bestaandee bouw en utiliteitsbouw w nieuwbouw w nieuwbouw w nieuwbouw w nieuwbouw w bestaandee bouw bestaandee en nieuwbouw w nieuwbouw w (vakantiewoningen) ) nieuwbouw? ? nieuwbouw w nieuwbouw w bestaandee bouw bestaandee bouw bestaandee bouw klein,, geïntegreerd (gevel) ) groot,, geïntegreerd vnl.. groot, geïntegreerd vnl.. klein, toegevoegd klein,, geïntegreerd klein,, geïntegreerd groot,, geïntegreerd (mett onderdak) groot,, toegevoegd klein,, toegevoegd

klein,, resp. groot, geïntegreerd d groot,, geïntegreerd groot,, geïntegreerd? klein,, toegevoegd groot,, geïntegreerd klein,, toegevoegd klein,, toegevoegd kleinn en groot, toegevoegd d 9,12 2 5,13 3 1350 0 13,5(2efase e 1355 kWp) 36 6 14 4 79,8 8 30,1 1 78 8 12,4 4 35 5 4 4 16 6 21,6 6 300 0 190 0 30 0

(1)) In o f op het dak, tenzij anders aangegeven. Een groot systeem is > - 1,0 kWp. (2)) Resultaten volgens Glasbergen & Groenenberg 2000. Doelstelling was 2000 kWp. (3)) In de tabel staan de doelen genoemd. In hoeverre deze zijn gerealiseerd is niet bekend.

Bronnen:: website Novem (www.pvinfo.nl), website BEAR Architecten, diverse folders en krantenartikelen. Dee donker gearceerde projecten zijn onderzocht in het eerste deel van het onderzoek.

(7)

Bijlagee III: Leerervaringen van deelnemers

f» »

55 * 8.3 3 cc .S 1-ë ë ww £ Q-- o "OO 41 411 £ 6 00 < DOO „_ .22 E 88 .£

II I

8-o o « « cc ftj 5 5 :?? -e. < "" i n OO -££ S 55 t 3 aa 2 -o 133 "D CC C II -o OO C < -S Q «« ü «O EE -c c CC u 41 - ïï S° " « C C C ^^ E E >> S o 4,, 5 C 'SS -5 « ii S. .ï ï

II ê s.

^^ o - SS T3 ' DD ^,- DO .EE g JS -OO 60 t FF u TI OO . ï C uu C O .** 3 -"OO - g -O D 0 ^ -- c CC ^ 41 '5bb o. 4! SS E o SS -B E Snn o_ « ^ i >> ai h .3 > po )TJJ . 5 -o " E djj J J Q ï C ZZ 4i C C 41 33 -t: oo — - £ inn *-* VV SP P "OO "O K HJJ C - *

(8)

Bijlagen Bijlagen 295 5

1 1

41 1 'Ö Ö C C s s $ $

ï ï

—-- f« cc c ooo 2 411 Q. 22 <£ 55 nl c c 41 1 00 0 'S S cf f fc fc O O

i s s

22 8 JJ s ££ T> cc O aii O «« 5 c c TI I c c 'E» »

I I

4** -D ËË J E cc 5 -* EE e oo a cc o Soo £ '55 -O «« « s SS | S fc-J E CC «1 c = c CC L M 4» O * ï u t ™™ oo 2 c o J55 S I '5. - * " HH J L tl gg I 8-3 E i E E E cc E 55 o SP t- '»! 00

i ll IJl

ii s s Ê i

EE S fc - -££ S E c "5 «« C c c S .OO CL O (C s DOO £ .S.S B "22 E -oo ï SS -° oo yy - r , — $$ "8 i -s -s § .88 "53 E c S e cBB T> _£ V — nl cll O -g 5" > 2 iBB f Q. E Ü . . O

(9)

ëë I ' '55 ï J ii J E oo > SÓE S - 2 c EE 4< c E > Q- 4> uu N t ( 01 c E "O .SS -E*!! "E c o E CC O - " O - O O u >

.11 1

SS S E"? ? " i ^ ^ 4* * O O F F N N C C . » r r "OO W

M M

HH ; 55 j « o = c l o j j 22 « ** M O 411 C o j -- - ,„ M " 33 T3 C > «« " o S E E o-- E >> "P EE o NN 5 0 0 Q .. C "O PP 2 2 o - gg S . üü — ^ 0 0 T I I I/I I N N U U 00 0 l( ( _{OJ J} s s c c 41 1 r r E E o o o o 41 1 t* * u u CL L CL L O O O O o o MM X T33 * ES S E i i OJJ I t

fj j

iaa § ë f g ^ g | ïï TJ u T J T ) "O ~" J i cc ra i ~ > oo i-. 3 K CC — i l I/I >> rt"0 ₌ « !! rt_{C « 2} g>> M j <N O ^^ c_? _{- E} ï>> 'E T C I-155 o « ü «i rara 4j 4i rt * p rara T> -a Q. E *L L §§ 5 inn 4, TJ O - D ' 5 5 SS ^ DO _ 00 41 4JJ t 0 0 0 ï»» E EE S mm ai — ' c E SS 3 § E - üü '4J C C * ' * ' 411 41 O 3 O > rara ü* -oo 5 . 55 - C 411 <-l _== 4) 411 u cc o JC 33 P bi . ** . 5 .!2

(10)

Bijlagen Bijlagen 297 7 ss . I -oo a cc ? Q.-<22 £; 8 £ tll DO 5- -O E33 i ^ « ^ ££ « c * . c 411 -S c s SS s g § S rtrt C S DO C & T3 o .. nl 0 00_{C - *} e-SS | SS e ** cc o « (CC L X 33 c-o g £ K UU 41 O " l/l _ ** <= X E S g §§ eva g s e c £ - ÏÏ b e-E E-ï oo = £ S c o o uu 3 O Q. m o N -oo K-y Ö »» » c « ,-ee £ fi «.55 f 'Ê33 S? SS S 3 e £

I I

E ï o „„ P-s? M_** 5 - c » I - O .OO . Ü . O it O . I I 2 EE 8. «« 6*-g . 6*-g s s OO SJ-"1 ss J s ** « E -? S cc IJ <* S uu o « « c yy *> E c E 000 ui .EE * "22 £ ££ S «F F,-oo O - O w-g 3 ww O O O-OS c o

DOO C "O O « O—O

c c EE « ^ »>> U u E i ££ JS -- So = b 0 __ O cc »J -O v s o o i<£9 9 ü , c c VV Si r- V f-j f-jf-j S E f-ja E ïï £ -ee e x £ c o.»

(11)

t t 0 0 i 2 2 V V E E < < c c r r u u F F (LI I C C (L> > IL» » c c S S c c 00 0 c c n) ) d d v v OJ J _ l l m m

J J

H H t t c c c c Q Q * I I CS S c c 2 2 's. . CL L F F Z. Z. r, r, « « l> > fr fr to to c c s s ï*_ _ | | po o c c 4> > fr fr

f f

*s s o o c c & & 8 8 S i i i .a»» a tss " 41 » ïï c «« E | cc_{-S o SP} ;; D L c EE .o o-'B cc t 2 " -o >> c t 2 O BCC E "5 -ü -E

- i ll

la »

oo.EE .-«« E 5 .ss S -ë cc > t -ï-gi i .ff .a a .SS bi 2 E £ £ cc E E E '-C C "OO 41 > 00 — n uu « bO <uu S E 55 "2 "5 1c c 41 1 4< < O. . - O O auau « § 1 1 (00 «> Tll ft VV O c c 60 0 C C JQ Q S S CL. . E E o o 41 1 C C E E E E IV V -p p F F < < c c aa -e .22 -X 55 i> & & AA 41 C CC 60 "OO "S 6 0 0 E - » » AJJ U Vï ;; 4J » ii u «o T>> < .£ 0 00 CD CL. CLL C tii O 22 £ £,, 41 T)) t! cc .§, cc_O 411 — ÖSS 1» 6 0 - Q Q <u u c c u u 0 0 -O O «1 1 60 0 p p > > O O s s 'Ë' ' T3 3 J3 3 tl l 41 1 C C u u 60 0 « « , Y Y 41 1 -o o O O 6 0 0 -oo ï

88 I |

: ll .E " >> 41 33 w OO O AM AM

(12)

Bijlagen Bijlagen 299 9 00 0 o o <u u > > f f o o 41 1 < < c c e e 4) ) E E 01 1 er r 01 1 01 1 T3 3 c c 2 2 c c 01 1 M) ) c c ïü ü £ £ 01 1 _ l l

"i i

— —

i i

F F V V * * u u c c c c « « ? ? * * i i a. . F F « « ^ ^ tt t f f ts s 41 1 * O O & &

i i

* *

4 4

t* * u u

f--£ f--£

TS S fc fc C C

f f

3 3 EE J J-g g """ -o EE O

H* *

' 55 «fi E vv <£

111 I

J uu ï 5 a.a. o -* E 022 o o c _{mm > o £} ee I .M;r SS SS "5 "e o)) i; 0 4) J33 > C J 3 vv n «"EE S ü o .. u J3 c XX il H L ïï 2 ? S. - ** 01 -SÉÉ ' S -DD tS i__ C 011 O EE O t C = rt "OO -ü c * ë c .SP 'SS 8 &~ ë 2 "g || S -o K E £ e 88 S o -ï .2 S :H, ** o-E I ' S ? e - ** -s eo £>> G C °° | e k.. c ai 1-55 § SS A O V

**

« r e

rtrt c C o 22 « £ & gg -* -o -E cc v bo E 22 SJ I E-K K 55 E -cc «* c 'EE o> c || Ï - S . Ü EE -b -£ c pp * 2 = oo a,ë E «« * E UU J t l S pp X o ._, boo 5 £ I D iLL " óo |»» | .3.8 8 S I g 5 ii 8 -a-S Ê -a * ~ * S TB 8. > :_{PP c g o c S o - s ; . 2 > i ^} eoo p .EE Si 55 E ee e

IE E

(13)

(14)

Bijlagen Bijlagen 301 1

Bijlagee IV: Het PV-Platform

T a b e ll I V . 1 . S a m e n s t e l l i n g v a n h e t P V - P l a t f o r m

begnbegn 94 94 94 97-comenant 97-comenant 9898 - bijtekening 99 — bijtekening

energiebedrijf f EBAA - * ENW -+ Nuon E D O N ( 1 ) - » E s s e n t t Nuonn (2) REMU U

PENN -+ ENW * Nuon

Energiee Delfland -ENECO O ENECO O

onderzoek// advies ECN

industriee R&S -» Shell Solar Energy

EWRR -» Nuon Ecofys s NKF F RBB B Buroo Wilders (Kyocera) ) Technecoo {Siemens ++ Shell Solar) SolarNedd (BP) Freee Energy Europe

bouw w Sunergy y

Bouwfondss W o n i n g b o u w

Thomassonn Dura Mabonn HBC Vastgoed - ** BAM Groep

overheidd nationaal Novem

Ministeriee van EZ overheidd locaal belangenbehartiging g NBM-Amstelland d -++ B A M - N B M + BAMM Groep Assinkk Vastgoed Amersfoort t Stuurgroepp HAL Rotterdam m EnergieNed d

Driee personen namen deel aan de vergaderingen niet als vertegenwoordiger van hun organisatie, maar meer als ondersteuningg (de heer Zijdeveld, de heer De Boer en de heer Koot).

(1)) Ontstaan uit een fusie met onder meer Ijsselmij (2)) Ontstaan uit een fusie met onder meer PGEM

(15)