De Ark van Achilles

s

taat

ee

n

z

eer mooi

c vegeLatie me

l

he

n

ge

l.

oo

k in het wild

gee

n

a

lledaag

sc

De Ark van Achilles

versc

hij nin

g. e

n

a

ls hal

fparasiet o

p

eik

nie

t

ge

m

ak

k

e

lijk l

e

k

weken

.

Da

t

gaai

alleen

m

aar

als ook

d

e

boderncond i ti es

i

n

o

rde

zi

j n.

Ac

hier

her

hui

s

k

om je

in

ee

n

soorten­

J

ohan

H

eirman

r

ijk

schraal hooiland

m

el

enkele

kl

eine

Het

ve

rborgen

rij

k

va

n

Ach

ille

s

Coo

ls

is

ni

et ge

makkelijk t

e

vi

nden.

Zoe

k in

de A

utwerpse

Z

uiderkempen

.

i

n

de

b

uurt

v

an G

eel, een aardig

st

adje waar

al eeuw enl ang

Sint

e

Dymphna wordt aanbeden

door m

ensen die

voor zich­ zelf

of hun

naasten

gezondhe

id

va

n

geest willen afsmeken.

I

n h

et

l

and

tu

s­

se

n

Grote

en Kl

eine

N

ele.

t

ang

s

ee

n

za

ndwegje vel' w

eg van

h

el p

l

astic

e

n

de

alledaagse

w

aanz in v

an onze opper

­

v

lakkige hambur

gercultuur ligt

h

et fee

­

erieke

e

n

raa

dselachtige

dome in van de

kunstenaar

Ac

hilles

Coo

l

s

.

K

auwen

Her

eerste

wat

j

e

opva lr als je de auto

he

t

zwijge

n h

ebt opge

legd,

en nietsver­

r

noedend

uit

stapt

,

i

s de

s

ti

lt

e

.

Da.

n

be

­

sef je da

t di

e

im

pressie va.n afwezig

­

h

eid v

an la

waai o

pgeroepe n

wordt

doo

r

e

en

g

eluid: d

at van tie

ntallen

roe

­

pende kauw

en.

Hun

krete

n

onders

ir

e­

pen dat je nu in

ee

n

rijk be

nt

wa.a.r de

mens niet meer de

abso

lule

a

lleenheer­

ser is, en dal ook

nie

l

w

il

zij

n

.

De

kauwen vallen

o

nmiddellijk

op. ze

v

onnen zo

wal

h

el

h

andelsmerk van de

kun

slenaar Cools.

Ze

zi

j

n vaak

op

zij

n

sc

hilderijen

le z

ien,

h

ij

is

kennelijk

d

oor

d

eze d

ieren

gefascineerd,

doo

r

h

un

duid

elij k

h

erkenbare i

ndi

vid

uel

e

pe

r

soo

nlijkheden

,

hun

sc

h

e

lm

e

nsu'

e

k

en

e

n hun

gevoe

l

voo

r hum

or.

Z

ijn o

b

ser­

v

atie

s over de

k

auwen heeft

hi

j neerge

­

sc

hreven

in ee

n

boeie

nd

boek:

"Kau

­

we

n in

de s

p

iege

l".

Hel mel kl

imop begroeide

hu

is

h

eefl

nergen

s z

ijn

ge

lij k

e,

e

n

s

l

aa l als een

exoti

sch

ju

weel va

n

grae

n

e

malachie

t

lUssen de bom

en. Hel

m

eeSle vallen de

torellljes met d

e nes

lgalen

van de ka

u­

wenkolonie op

.

M

el ee

n

bee

tje

fa

Jllasie

kun je in

ee

n v

an de loren

ljes

de

ko

p

van een uil

z

ien.

Ark van

Noe

D

e

tuin i

s ee

n

re

plica

o

p

sc

h

aa

l

veul

Il

el

tijde

ns

de

l

aat

st

e dece

nni

a ver

l

ore

n

gega

ne k

leinschaJige

Ke

mpisch

e

l

and­

schap,

m

el

hooilande n. bosjes. heggen

e

n

ve

nn

e

tje

s

m

el

al

de soor

t

e

n

die daar

bi

j

h

oren.

D

e

tu

in

b

reidt z

ich

n

og

voortdurend uit.

e

igenlijk

zo

u

j

e

va

n

tuin

en

moeten

s

preken, h

et zijn

i

nrniddels

al drie hectar

en. Toe

n

i.k

h

em e

nige jaren geleden b

ezocht

v

er­

telde

Achilles mel

een

k

auw o

p

z

ijn

sc

houder

dat

hij

zich liet

ins

pireren

doo

r d

e

omgeving

zeals

hi

j

di

e

i

n zij

n

j

eugd

h

ad

gekend: de nu t

eloor gega

n

e

soo

rt

e

nrijkd

o

m

v

an d

e

K

empen.

Voo r

die

pl

an

l

en e

n

dieren,

di

e

i

nmiddels

op

enke

le r

eservaten na bij

na h

elemaal

ve

rdwenen

zij

n

,

wo

u h

ij i

n

zij

n

t

uin

ce

n

ref

ugium

sc

heppe n

.

ee

n

soo

n

moderne

Ar

k

va

n

Noe.

E

n

dat

i

s

wonderwel geluk t. Het aanta l soorten

da

t hi

er groe

it

is ove

rweldigend

,

e

n

ik

h

e b Ac

hilles dan

ook

rn

oeten

vrage

n

rn

ijn t

e

k

ort s

chietende

ge

heugen

leI'

hulp t

e

k

omen .

Indrukwekkende soortenrijkd

om

Voor het huis ligl een h

eide me

t

k

leine

vennetjes mel veenbe

s,

l

avendeUleide.

ro

de bosbes en klein

e

v

aleriaan

.

O

n­

d

er ee

n groepje h

alfwas zo

mer

eiken

p

oe

ll

j

es. In

j

uni

kan

je n

iet

naast

de

vele

soo

n

e

n orc

hideeen

kij

ken d

ie

hie

r

ui

tbundig

bl

oeien

tu

ssen

h

et

gee

l

va

n

de

grote ratelaar. Een

h

oek

V3..l1 hct

h

ooiland

i

s

duidelijk

v

oedse lrijker,

e

n

wordt

ge

domineerd door

reuzenbere­

kl

auw

e

n groot hoetblad. Hi

er

bli

jkt

her afval w arer

van

het huishoud en

o

p

bio

logische

wijze te word

en afge

bro­

ken

.

De

reu

zenbereklauw

blijft

n

etjes

waar

hij

hoort , Iijkt

zijn

plaa ts

l

e

k

en­

nen, gedraagi

z

ich

ook

v

riendelijk

regen de

h

eel'

d

es

huizes

wa

nneer

d

ie

e

r

een

kee

l'

doorheen

I

OOpl

:

aJs

it:

zoi

e

t

s

zo

u

wage

n

ko

m

i

k

onde

r

de

b

laren

le z

iuen. l

ets ve

rderop

zij

n

e

r

enkele vierkan te meter

ee

nbe

s:

hi

er

s

t

AA

L

oo

k

vo

lop d

aslook.

Op een ander

per

ceel

in

de

buurt

,

n

aast

ee

n

de

nnenbos,

is

e

en

te

rrein

m

el

fli

n­

ke

II

iveauversc

hillen:

o

ndiepe

wa

ter­

p

artijen. afge

wisseld mel k

alkheu vel­

ti

es. Daar w

erd negenti

g

t

on

m

ergel

voo

r aangevoerd, Ik heb h

et gez

ien

t

oen

hij het nog aan het aanl

eggen was.

ma3..l"

Achilles schrijfl me d

al er n

u

kalkp

lanlen tloreren zoal

s

kru

isblad­

ge

ntia.:'Ul.

g

raslelie, grole -. bl

auwe

-

en

klimop

bremraap. brandl

obelia,

steen

­

fo ro: Johal1 Heirll/(/l1 Het hooiland aan de achte rz ijde van het huis

tijm. eclue tij m, rode ogcntroosr en trilgras. en veel voorjaarsblociers zoals

l

ent

e klokje.

s

l

an

k

c

en

ec

hte

s

leu

te

l­

bloem. wilde narc is. kievitsbloem. box­ anem oon. pinksterbloern en voorjaars ­

h

e

lmbloern .

In

1

991\

za

l

op

dit t

crrc

in

vee

l

duizendguldenkruid

bloeien.

Persoonlij k voel ik me het meest aan­ gespro ke n door dat lange srnal le per­

c

eel

van

o

ngeveer

een hal ve hectare aan de overz ij de van het str aatje. Vroe­ gel' was het een soortenarme graas­ weide. Die heeft Achi lles enke le jaren geleden mel een machine laton plag­ gen. en

a

c

ht

eri

n

w

at d

i

e

p

e

r l

a t

e

n

uii­ graven zodat een vennetje ontstond.

Ook

hier

heeft h

ij

mel

s

ucces

door

in

zaaien

allerlei

stree

k

eigen

p

lant

en

gei

ntroduceerd. Mas

saal

groeien er

n

u

o.a, parnassia, klokjesgenti aan, draad­ gen uaan, dwergvl as, vetblad. lwee soorten zonnedauw. brede orchis. liel ­ orchis, vleesk leur ige orchis. har lekijn. gevlek te orchis, kievitsbl oem, zamer ­ klokje,stijve ogen troost. gro te ratelaar. klimopklokje . duinrus, blauwe knoop, slanke duingenliaan en alpenr us, In het nalsle gedeelt e vinden we moerasga­ mander. genadekru id. wi lie walen'a­ nonk el , walerlepcltje, kru ipcnde-, sUj­ ve-en drijvende waterwecgbrce. kleine egelskop. veenpl uis, oeverkrnid. zw a­ nebloem. ondcrg edo ken walerschen n. pijplorkruid en mocr asherbhooi, Maar hel mooiste Yond ik eigenlij k nog die onooglijke dingc tjes die hier na hel plaggen ongevraagd uil de zaadbank

opsl ocgcn . en hel open schralc plekjc vonden dat ze nodig hadd en : grondstcr. mocraswollxk lauw en dwergbics. Dat het eclu wcl om ecn kansrijke omge ­ ving gaar

b

lijkt

ook al

hi

er

uit. d

at zcl ts in

h

et n

iet

atgc

plagde

gedeel te

inrn

id­

dels br

cdc

orchis en

gev

le

kte

orchis zijn verschcncn .

Atgezieu van de kauwen lijkt de ruin op het eerste gezicht vooral een plan­

t

enparadijs

. M aar de grote v

aria

ti

e a

an

milieus die Achi lles hier heeft aange­ legd rn akcn er ook een geschi kt bio­ toop van voor veel. soms zeldzame dicrsoorten. Elk jaar breeden in de ruin o.a. torenvalk. steenui l. rausuil. greene specht. bosri etzangcr . bonte vliegen ­

vang

er.

kui

frnees

en

wate

rhoen. Net

iets buit

en

de ruin broeden bovendien zwarte en Kleine borne spcch t. sperwer en naclu egaal, en vorig jaar deed een buizerd voor het eerst een broedrx) ­ ging. voorl opig echter zander succes. In de vennelj es planten drie salaman ­ dersoorten l.ich voon.

Als zeldzame inseclen in de tuin kunnen we vooral de weideparelmoer­ vli nder signal eren. maar ook brarne-. greppel- en moerasspri nkh aan, oran je­ tip. St.-Ja.ns- en Sl. -Jacobsvl inder, en gro le bosmier (Formica polycl ena). Wczel.11errncl ijn en bunzing worden er af en toe gezien. Vooral de latrin es van die laatstc, mCi kcurels in de vorm VCU l een naagleken. vallen op. ()ok de \'(h

Iaat al eens cen keulcl achlcr als aculdenken.

He! afgcpla gd e percecl in 1996 {" IO : Joho/7 Hr!i /7/ 1O /7

Niet volge ns het boekje

Achi lles had in zij n ruin ecn bijna idcale uitgangssuuatie. in een gradien­ tcnrij ke. ecologisch kausrij ke

o

rn

ge­

ving. De bodern in dit gebied, dat nog altijd l.ar umse hei de heel. bestaat uit schra le. mati g natt e gl aucon ie tho udeu ­ de Iemig- zandgronden. De vochtige heid evelden werde n er eerst in een relati cf recent verlcde n in grasland om ­

gcze

t

. zoda

t

de

s

iru

c

tu

ur van de bodem

nog min of meer intact was, Oat wil niet zeggen dar die ruin zo mooi gew ordc n is omdat hij alleen maar gel uk gehad LOU hebben met de grond. Hi j beheeri zij n wi lde ruin met overga ­ ve. en vooral ook mel gro te kenn is vall

zak

e

n.

hij

c

x

p

e

rimenteert graa

g,

hij

doeI dingcn die je in gcen enkel hand­ boek teru gvindt. Zoals wanneer hij

's

winters ezels laal grazen op hel hooi­ land, om ze de bodem te doen aantrap ­ pen, Hij bew eert dal de orch ideeen dal graag hebben, en dan beler groeic n. Hel gi ng in legen wal

ik

alLijd had geleerd, maar het blijkt te werken. Achi l1es brengt veeI zaden mee van zi jn rei zen, in Polen en Sch olland bij voor beeld, Hij plan l in principe niel aan. alleen als plan len aanslaan uil zaad is dal voor hem een bewijs dal ze in de vegela Lie passen. Hij beschoUWI zic hzel f niel als een verzam e1 aar : hij slIcd r in de eersle plaar;, cen gro le verscheidenheid aan hio lo pen na, en probeert die Ie docn heanlwoorden aan de ocschrijvingen van vegetatiekundi­ gen

wah

pra t'essor V. WestJ lOtl. Van de kleine \'t:enplant,jcs. hi jvoorhee l d uil 11e[ ocverkru!d -verhond ol1l brek en er nog maar \\'einig. ook al heef! hij nooil oewust ~ cs u 'edd nmu' volledigheid. Rewliste keuze voor introductie I);il nici ieden:cn wClCU'dering kan pr orcngL'n \ 00 1' cen aiUllal kunslg repen die cr ook hij kornen kijken (hel feil dal cr luin:-.I<Ulgen in de tuin liggen, oii \ oor hecld). of voor hel loch or vr i j

~ f'() IC schaal aall voeren van andere gl'ond:-,oor!en (voor al hel kalkgedeell e lIi.Jkl erg al' vall de omge vi ng). neeml :\chilles cr dall maar hij. Anderen /ullen dan weer \'an Ilnravervalsin g "r reken. \'(loral wanneer met zaden van ouiten landse herkom:-.l (en ongelw i j­ k Id i1f wijkcnde genelische scu nensleI­ ling) wordl ingezaaid. Wanneer ik hem vcnel dat ik wei wal moeil e Ileh met

Oase lenle

1

991\

20

Achilles Cools, zelfportret met kauwen

foto:achterkant van zij n hoek "Kauwen indespiegel"

z

aaien.

W

anneer

men

z

ich

claarbij

s

teeds weer

lOU

beperken tot een

z

elfde

as

­

sor ti ment

van

'aaibare '

soa

r­

t

en,

die er vol

gens

het boek­

j

e

b

oren

te

staan, bestaat

bet

g

evaar

run

m

en

kornt

t

ot

ee

n

soo

rt

verna uwde,

vervalste,

g

edomesticeerde

n

atuur.

Een bijzondere man en

een bijzondere tuin

Da

t

gevoe

l h

eb

j

e

e

cbter

gee

n

sz

ins in de tuin van

A

chilles.

Het i

s

z

eker

ee

n

van

d

e moo

iste,

zo

niet d

e

moo

iste

natuurtuin

van

Vlaand

eren,

en

het

i

s

e

en

da

t m

assale

uitzaai

en

z

egt

Achille

s

d

ar

hij h

eel

bewust kie

st voo

r introdu

ctie

.

Volgens

bern le

ven

d

e

z

aden v

an de

m

eeste

zeldzame planten maar heel

k

ort,

en

s

laat er bij in

cidentele

atgra­

v

ingen

in de omgevin

g

vrijwel ni

ets

int

eressants

meer op. A

chilles

bekijkt

dit all

emaal

no

gal

p

ragmatisch

:

zijn

tu

in

i

s ee

n r

eddingsboei voo

r bedrei

gde

soo

rten

,

e

n hij i

s

ni

et

b

ereid

enk

ele

h

onderden

jaren te

wac

hten

tot al die

soo

rten zijn tuin

bereiken, Als het

v

an

h

em afhi

ng

zo

u er

trouwens ook

in n

a­

t

uurreserva ten

vee

l

mee

r

gezaai

d

wo

r­

den

,

want volg

ens b

ern

i

s

h

et ee

n

ill

u­

sie

t

e de

nken dat

al

d

ie

verdw enen

soor ten

van v

roeger

daar

nog

ge

raken

.

Hi

er w

i! ik toch graa

g ee

n k

anttekening

bi

j

plaats

en:

bet i

s

z

eker

w

aar

d

at vee

l

plant

en ges

chikte n

ieuwe

bi

otopen

ni

et

o

f

n

a

slechts

zeer lan

ge

tijd

be

reiken

(o

verigens

v

aak op

ee

n

oge

nblik dat de

ve

getatie

zich reed

s zov

er h

eeft

ont­

wikkeld

dat

een vesti

ging

moeilijk

g

eworden i

s).

Vaak zull

en

daarom ve­

g

etaties

minder soort

enrijk z

ijn dan

v

olgens b

odemsarnenstelling e

n b

eheer

mo

gelijk

i

s

.

Maar dit

soo

n t

oevallig­

heden is

j

uist

ee

n

v

an d

e bro

nnen

va

n

de boeiend

e v

ariatie in d

e

n

atuur

.

W

ant

oak

in d

e

n

atuur

i

s g

rate

soo

rtenrijk­

d

om iets

uitz

onderlijks, meesta

l i

s

h

et:

w

ie

ee

rst k

omt

eer

st maal

t.

Da

t l

aatste

is mijn

voo

maams te

ar

gu

ment

o

m

eni

ge

r

eserve

aan d

e

d

ag

t

e

l

eggen

t

e­

g

enover

o

ngebreideld ui

tzaaien

in n

a­

tuur

gebieden

.

D

e we

ns

o

m

s

nel r

esulta­

t

en

t

e

zi

en

kan

l

ei

d

en

t

ot de we

ns

o

m

'

o

ntbr

e

k

e

n

de soo

rten

'

te p

fanten

e

n

te

pri

vilege o

m n

aar

deze tuin

te mo

gen gaa

n

kijke n.

Mi

sschien

mo

gen e

r ni

et

t

e vee

l

v

an dit

soo

n

tuin

en

zijn

, e

n i

s

b

et

ook

goed dat

men

sen

zich kunn

en

t

evreden

s

tellen

met

wat

mind

er.

A

chilles

Cool

s

is dan

ook

een

he

el

bijzondere

m

an.

Kunstenaar n

oemde

ik hem, want

hij

is

m

eer

dan

ee

n kun

stschilder.

Hij b

ezit

e

en gro

te k

enni

s

v

an de planten

e

n d

ie­

r

en

in zijn

o

mgevin

g,

maar zijn intere

s­

se is

n

iet

k

oel-observerend,

maar p

arti­

c

iperend

.

M

ocht

u nu de indruk

g

ekre­

g

en h

ebben da

t bij

ee

n

w

ereldvreemd

iem

and zo

u

zijn, dat

i

s

hij

stellig

ni

et.

S

ommige b

ur

ge

rs

zu

llen h

em

m

is­

schie

n

we

i

bui

tenissig

vin

den, m

aar

z

e

w

illen

dan

t

och maar z

ijn

sc

hilderijen

k

open

,

en hij i

s co

rrunercieel

g

enoeg

in

gesteld

om

daar

oo

k

ee

n

ge

zin

v

an t

e

kunn

en o

nderhouden

.

D

aar h

ebt

u

vas

t

niet

s

op t

egen, ze

ker ni

et w

anneer u d

e

tuin van d

eze

b

egenadigde

tuinier

gezi

en

b

eeft.

Achill

es

stelt

van 10 juni tot 10 juli

a

ile da

gen

zijn tuin open voor bet

publi

ek,

n

a

t

elefoniscbe

afspraak

o

p

het numm

er

00

-32-14-586380.

0

Iohan Heirman

is a

ls bi

oloog ve

r­

b

onden aan

h

et

l

nstituut voo

r

Na

­

t

uurbeheer in

Brussel.

H

ij is

t

evens

ee

n

va

n d

e

n

atuurtuinpioniers van

B

elgie e

n

secre

raris

va

n h

er

b

esrullr

v

an

S

ricluing

O

ase.

Adre

s:

B

ijlokevesr

87. 9000

Gen

t

~

Met

de zachte

G

'\

Bosmuizen

geluk

E

en jaar

of

vi

er

geleden kre

eg

ik

ni

euwe

bur

en.

Man

,

v

rouw

e

n dr

ie

kau

en.

Z

warte.

De katt

en

du

s

.

Aln

a e

nkele we

ken

was

niets meer

merkb

aar v

an de b

osmuizenpopula­

t

ie in

m

ijn

tuintje

.

O

ok

l

agen e

r

d

ik­

wijls

, d

ooie, ka

potgespeelde

s

pits­

m

uisj es

op d

e

plaa

ts. Gee

n

voge

l­

h

uisjesvogettjes me

er. A

ileen

wes

­

p

en v

logen nog in en uit

vanac

hter

ee

n stap

elmuurtje

. E

en

w

espenvolk

i

n ee

n koolmeeskastje

g

ing t

en

gron­

d

e d

oor d

e

t

e

h

ere zome

r. H

er ergs

t

va

n

a

l

wa

s d

e

d

ood

d

oor

d

e

r

oofkat­

te

n

van o

nze lieve R

oderika,

huis­

k

oerduif. Zo

als

zo v

aak h

ad i

k ha

ar

bu

iten

l

osgelaten,

maar

ze

bl

eek

t

e

tam

.

V

orig

jaar

zo

mer w

erd

hi

erneven

d

e

tw

eede

b

aby g

eboren. Da

arom

w

er­

d

en

de

kauen afgedankt.

Al e

nkele

w

eken

lai

er

zag

ik

de

b

ekende z

and­

o

l

operachtige

grondwaai

ers o

nder

ru

imien

tu

ssen

de jen

everkruikjes

di

e

in

het stapelmuunje verwe rki

zij

n:

bos

muizen!

N

u

zi

jn

e

r

we

t

t

ien

plekk

en

w

aar

aarde naar bui

ten is

gewerkt.

Er z

ij n

h

olte

n in h

er g

ras­

vel

dje.

E

n

oo

k

t

ie ik

ze,

o

p

e

n b

ij

he

t

voerafdakje,

in d

e schemeri

ng

en

bij he

t

Lic

ht

van de bui

tenlamp

die's

n

achts aa

nblijft

v

amvege

dieven en

boeve

n. Ze

roe/e

n

h

eel

sne

l

in

r

uk-I

k

en va

n

hoog

uit

ee

n met

er, z

ijn st

il,

e

ten

v

lug

ie

ts,

ro

e/en

wee

r t

erug,

ver

schuilen

z

icn

voo

r i

ets e

n

z

ijn

e

r

eve

n lat

er

in

eens

w

eer.

Somszie i

k

zo

'n typ

ische

b

osmuizensprong-van­

u

it-niets, zo

nder aanl

oop,

al

s k

an ­

g

oero es,

maar bosmuizen

sprin

gen

nav

enant

v

eel

hoger, en

re

clu

o

m­

1I

00g.

Dit voo

rj aar

z

ullen er d

oor

d

e ve

le

h

olten

z

e

k

e

r

oo

k

ve

el h

ommels zij

n

.

En wespen. En weet-ik-veel.

Op d

e

lo

sgewerkte

mui

zengrond

zull

e

n an

­

d

ere

pla

nten kO

I1 IRn

groeie

n.

Wat

d

e

in

vloed

is

va

n d

e o

ndergrondse

h

ommel- en wes

pennesten o

p

d

e ve

­

ge

taiie,

wee

t i

k (

nog) n

iet.

H

et is vee

l fijner hi

er,

nu

e

r

gee

n

kall

en

I1

IRe

r k

OI1IRn.

Willem [y

en