Monit or Gebieds agenda 2 015 1
28 augus
tus 2
015
Gebied
sagend
a
2013
M
ONIT
OR
2015
Noor
d-Hol
land, Utr
ech
t, F
le
voland
Monit or Gebieds agenda 2 015 2 Tit el Da tum publica tie Aut eurs Vormge ving Monit or Gebieds agenda 2 015 , Noor d-Hol land, Utr ech t, F le voland 28 augus tus 2 015 Bur eau BUITEN Goudappel C off eng Goudappel C off eng
COL
OF
ON
De Gebieds
agenda is t
ot s
tand gek
omen in s
amen
w
erking me
t
he
t Rijk
, de pr
ovincies Noor
d-Hol
land, Utr
ech
t en F
le
voland,
inliggende gemeen
ten en r
egionale s
amen
w
erkingsv
erbanden
Monit or Gebieds agenda 2 015 3
INHOUD
Inleiding
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
Dashboar
d
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
Zes hoo
fdopga
ven
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
8
• Economie • Vers tedelijking • Ber eikbaarheid • Na tuur en landschap • W ater • Ener gieZe
ven gebiedsopga
ven
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
24
• Zuidas • As S ta tionsgebied Utr ech t – L eidsche Rijn • Rijks struc tuurvisie Ams ter dam – Almer e – M ark ermeer (RRAAM ) • Noor dz eekanaalgebied/ ZaanIJ-oe vers ( NZK G) • Utr ech t-Oos t/Scienc e P ark • A12 -zone Oudenrijn/L une tten • Rijkspr ogr amma S truc tuurvisie M ainpor t Ams terdam Schiphol Haarlemmermeer
(SMA SH )
Bijlage
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
39
• Toelich ting bij a fbak ening thema ’s Gr oen, Ge zond en Slim voor NV Utr ech tMonit or Gebieds agenda 2 015 4
De Monit
or
Gebieds
agenda
Noor
d-Hol
land, Utr
ech
t en F
le
voland
2015
biedt een ac
tueel inzich
t in de
on
twikk
eling
van de Noor
dvleugel op
de thema
’s ec
onomie
, w
oningbouw
,
ber
eikbaarheid, landelijk gebied en gr
oen
in en om de s
tad,
w
ater
en ener
gie
.
De Monit
or
is een hulpmiddel bij he
t
beoor
delen
van de
voor
tgang en k
oers
van de ambities en opga
ven in de
Gebieds
agenda 2
013
.
INLEIDING
De Gebieds agenda is een ge zamenlijk pr oduc t v an Rijk en r egio , me t als hoo fddoel he t behouden en vers terk en van de in terna tionale c oncurr en tiepositie van de Noor dvleugel – he t ec onomisch k erngebied van Noor d-Hol land, Utr ech t en F le voland. Om de ze ambitie t e verw ez enlijk en zijn samenhangende inspanningen nodig. Rijk en r
egio s
taan
voor
de uit
daging om de schaarse ruim
te in de Noor dvleugel op timaal in t e z ett en voor he t cr eër en van de juis te ves tigingsv oorw aar den voor bedrijv en en t alen t. In de Gebieds agenda zijn z es hoo fdopga ven benoemd. Fig 1 : Geogr afische a fbak ening Noor dvleugel ( gemeen ten per pr ovincie ) z oals gehan teer d in de Monit or De Gebieds agenda rich t zich in hoo fdzaak op de Noor dvleugel: he t ec onomisch kerngebied van de pr ovincies Noor d-Hol land, F le voland en Utr ech t. Binnen de Noor
dvleugel kan onderscheid
w
or
den gemaakt tus
sen de Me tropoolr egio Ams ter dam (MRA) en he t Utr ech tse deel van de Noor dvleugel ( hierna ‘NV Utr ech t’). W aar rele van t w or den verschil len tus sen de MRA en NV Utr ech t ge toond.
Monit or Gebieds agenda 2 015 5
INLEIDING
ZES HOOFDOPGA
VEN
GEBIEDS
AGEND
A 2
013
EC
ONO
MIE
Op timalis atie ves tigingsklimaa t Op timalis atie van he t f ysiek e ves tigingsklimaa t. Dit w or dt bepaald door een veel heid aan f ac tor en, diedeels bij ander
e thema ’s t erugk om t.
VERS
TEDELIJKING
Duur zame on twikk eling w oningbouw Ber eik en van een w oningbouw on twikkeling die ander
e ( markt )par tijen uitnodigt t ot he t in ves ter en in en r ealiser en van de ge w ens te w oningbouw . He t tijdig voor zien in voldoende en kw alit atie f pas sende w
oningen is nodig om als r
egio aan trekk elijk t e blijv en als ves tigingsloca tie voor bedrijv en, w erknemers en s tuden ten. W oonkw alit eit , me t nadrukk elijk e aandach t v oor duur zaamheids aspec ten, en vr aaggerich t bouw en s taan daarbij voor op .
BEREIKB
AARHEID
Goed func tioner end mobilit eitsne tw erk He t op or de br engen en houdenvan een goed func
tioner end in terna tionaal, na tionaal en r egionaal/ lokaal mobilit eitsne tw erk . Daarbij s taan vijf I’ s c en traal: inno ver en, in former en, in ves ter en, in s tand houden en inrich ten.
NA
TUUR EN L
ANDSCHAP
Aan tr ekkelijk landelijk gebied en gr
oen in en om de s tad He t v ers terk en van z ow el de func ties na tuur , r ecr ea tie en land bouw als de cultuurhis torische en landschappelijk e kw alit eit en en s truc tur en.
W
ATER
Robuus t w atersys teem He t r ealiser en van een veilig , r obuus t en houd baar w atersys teem. Hiertoe is een aan
tal deelopga ven ge formuleer d, w aarbij he t Delt apr ogr amma o verk oepelend
van belang is.
ENER
GIE
Ver duur zaming ener gie voor ziening Ver duur zaming van de ener gie voor ziening , me t als inz et he t le ver envan een subs
tan tiële bijdr age aan de op w ekking op na tionaal niv eau van 14% duur zame ener gie in 2 02 0 en 16% in 2 023 . Op langer e t ermijn is he t s tre ven gerich t op ener gieneutr alit eit . De Monit or
is bedoeld als ins
trumen t v oor he t v olgen van de on twikk eling van de Noor
dvleugel en als basis
voor beleidse valua ties. Per hoo fdopga
ve zijn de huidige situa
tie en r ec en te on twikk eling van de Noor dvleugel gesche ts t aan de hand van vier to t vijf sleut elindica tor en. De ze indica tor en zijn z o geselec teer d da
t zij in één oogopslag inzich
t bieden in ( de bijdr age van de Gebieds agenda aan ) de in terna tionale concurr en tiepositie van de Noor dvleugel. Ook de z ev en gebiedsopga ven – de ma jeur e in tegr ale gebiedson twikk elingen in de Noor dvleugel – zijn in de Monit or beknop t beschr ev en. De keuz e voor een compac te monit or br engt o verigens me t zich mee da t nie t de gehele Gebieds agenda er door is a fgedekt . Dit is de tw eede editie van de Monit or , na de nulme ting van 2 014 . De monit or
zal ook hierna periodiek
verschijnen. De Monit or z oals die nu voorligt , is een ins trumen t in on twikk eling: volgende edities w or den w aar nodig aange vuld en aangescherp t. In ver gelijking me t de vorige monit or is meer aandach t bes teed aan de s amenhang tus sen de hoo fdopga ven onderling en de s amenhang tus sen de hoo fdopga ven en de gebiedsopga ven. Te
vens zijn enk
ele indica tor en t oege voegd om, meer nog dan vorig jaar , de in terna tionale c oncurr en tiepositie in beeld te br engen. Voor de ze publica
tie is gebruik gemaakt
van div erse da tabr onnen. De belangrijks te zijn he t CBS , he t C ompendium voor de L ee fomge ving , LIS A, he t NFIA , NS , Rijksw aters taa t, RV O, Schiphol, en div erse ander e (regionale ) monit or
en. Ook zijn da
ta aangele ver d door pr ovincies Noor d-Hol land, F le voland en Utr ech t en div erse gemeen ten in de Noor dvleugel. De da ta die voor de ze publica
tie zijn gebruikt zijn t
e raadplegen in he t Digit aal t abel lenboek Monit or Gebieds agenda. De Monit or hee ft de volgende opbouw : ▪ he t ‘dashboar d’ op de volgende pagina ’s pr esen teer t de k ern van de huidige s tand van zak en; ▪ vana f pagina 8 is per hoo fdopga
ve een beeld gesche
ts
t v
an de
huidige situa
tie aan de hand
van vier to t z es sleut elindica tor en; ▪ en vana f pagina 2 4 zijn de gebiedsopga ven in ie ts meer de tail beschr ev en.
Monit or Gebieds agenda 2 015 6
DA
SHB
OARD
W
ATER
EC
ONO
MIE
▪ W erk gelegenheid in Noor dvleugel blee f gelijk tus sen 2 010 en 2 014 , t erwijl er landelijk spr ak e w asvan een daling
van -0,6%. ▪ Buit enlandse in ves teringen cr eër en in 2 014 ca. 2 .415 nieuw e arbeidsplaa tsen, t.o .v . ca. 1 .0 00 in 2 013 . ▪ To tale BRP van de Noor dvleugel s teeg tus sen 2 012 en 2 013 me t +0 ,3% t ot 166 ,6 mil jar d eur o ▪ BRP per hoo fd is tus sen 2 012 en 2 013 me t -0,4% a fgenomen ▪ Almer e: daling w erk gelegenheid ( -3, 4% tus sen 2 010 en 2 014 ) s terk er dan landelijk .
BEREIKB
AARHEID
▪ Noor dvleugel is in tr ek als w oonr egio ; er is een positie f migr aties aldo me t de res t v an Nederland. ▪ De a fgif te van he t aan tal bouwv er gunningen s tijgt w eer ; 9 .10 0 in 2 014 t en op zich te van 7 .30 0 in 2 013 . ▪ Almer e: aan tal bouwv er gunningen s tijgt ( van 50 0 in 2 013 naar 640 in 2 014 ); w aarschijnlijk s tijging aan tal nieuwbouww oningen gepland vana f 2 016 ▪ Pr oduc tie van nieuwbouww oningen blijf t ach ter bij de ber ek ende behoe fte . ▪ Plancapacit eit naar w oonmilieu ver toon t een misma tch me t de verw ach te vr aag. ▪ He t aandeel fie ts in he t t otaal aan tal verplaa tsingen is in Ams ter dam en Utr ech t in tien jaar me t onge veer 5% ges tegen ▪ Opening Hanz elijn z or gt voor e xtr a gr oei tr einr eizigers ▪ In terna tionale ber eikbaarheid via Schiphol is ( nog ver der ) v erbe ter d, aan tal pas sagiers gegr oeid naar bijna 5 5 mln. en aan tal bes temmingen gegr oeid naar 2 67 in 2 014 . ▪ He t aan tal mensen da t me t de tr ein naar Schiphol r eis t is tus sen 2 009 en 2 012 afgenomen van 3 9% naar 3 5%. ▪ Doorrijsnel heid me t de aut o in de spits nog s teeds laag op ring Ams ter dam en op s tedelijk e inprikk ersDE ZES HOOFDOPGA
VEN
ENER
GIE
VERS
TEDELIJKING
▪ De pr ovincies Noor d-Hol land en F le voland lopen voor me t v erw erving EHS (72% r esp . 8 2% van hun t aaks tel ling t .o .v . na tionaal 58%). ▪ Er w or dt meer gebruik gemaakt van r ecr ea tiegebieden in Noor d-Hol land en Fle voland. ▪ Gr oen-r ood-verhouding s taa t onder druk ( -2 ,3% in 2 010 t en op zich te van 20 06 ).NA
TUUR EN L
ANDSCHAP
▪ Ecologische t oes tand Randmer en-Zuid verbe ter d. ▪ W aterschappen S tich tse Rijnlanden ( 65%) & Ams tel, Gooi en Vech t ( 96%) voldoen in gr ote ma te aan norm volgens verlengde 3e toe ts W aterv eiligheid. ▪ RRAAM : chemische en ec ologische kw alit eit M ark ermeer & IJmeer voldoe t in 2 014 nie t. ▪ Pr ovincies Noor d-Hol land en F le voland ver zor gen 4 2% van de na tionale pr oduc tie van windener gie . ▪ Er w or dt in woningen binnen de Noor
dvleugel minder ener gie verbruikt dan landelijk . ▪ Aandeel in na tionale pr oduc tie z onne -ener gie ( Noor d-Hol land, Utr ech t, Fle voland ) blijf t me t 25% nog ach ter bij aandeel be vol king /huishoudens.
+
-+
--
+
+
-+
-+
-M
ainpor
t Ams
ter
dam
Schiphol Haarlemmermeer
(SMA
SH
)
Zuidas
Noor
dz
eekanaalge-bied/
Zaan-IJ-oe
vers (
NKZ
G)
Rijk
-r
egiopr
ogr
amma
Ams
ter
dam-
Alm-er
e-M
ark
ermeer
(RRAAM
)
As s
ta
tionsgebied
Utr
ech
t-L
eidsche Rijn
Utr
ech
t Oos
t-Scienc
epark
A12
-zone Oudenrijn-L
une
tt
en
DE ZEVEN GEBIEDSOPGA
VEN
ZUID
AS
▪ W erk gelegenheidson twikk eling: +8 ,3% in 2 014 ▪ Sinds 199 8: +66 2.0 00 m2 func ties ( 59% kan tor en, 18% w oningen, 23% voor zieningen ) In aanbouw : 258. 00 0 m2 ▪ Aan tal w oningen: sinds 2 010 s tabiel ( ca. 1 .10 0), t ot aan 2 02 0 toe voeging van +2 .0 00 gepland ▪ A10 Z uid onder gr onds en verbr eed: s tar t 2 017 ▪ Op w aar dering S ta tion- Zuid-WT C: s tar t 2 017AS
ST
AT
IO
N
SG
EB
IED
U
TR
EC
HT
-LE
ID
SC
HE
R
IJN
▪ W erk gelegenheidson twikk eling: +3 ,5% in 2 014 ▪ Her on twikk eling s ta tionsgebied F ase 1 op schema, in 20 20 ger eed ▪ Toek oms tvisie voor F ase 2 “He alth y Urban Boos t” in 2 014 opges teld, o ver s truc tuurvisie w or dt in eers te helf t v an 2016 beslo ten ▪ Stadskan toor , M uziek cen trum Tiv oliV redenbur g, en tree sta tionsplein W es t en Rabobank ger ealiseer d ▪ Aan tal w oningen: ca. 3 2.60 0 per 1 -1-2 015 , ne tto t oename van +64 2 t .o .v . 2 014 ▪ 21. 00 0 van 31 .0 00 w oningen Leidsche Rijn ger
ealiseer d ▪ Leidsche Rijn C en trum in aanbouw ; ger eed medio 2 017
UTRE
CHT
-OOS
T/SCIENCE
PARK
▪ W erk gelegenheidson twikk eling: +0 ,9% in 2 014 ▪ USP gr oeiend in terna tionaal k ennisclus ter : v erhuizing RIV M , Prinses M axima C en trum en HU ▪ Aan tal w oningen s tabiel sinds 2 012 ( ca. 2 .40 0); in 2 015 toename van +6 50 verw ach t ▪ Regionale O V-v erk enning in 2 015 ges tar t ▪ Tram verbinding Utr ech t C en traal-Uitho f: ger eed 2 018 ▪ Verbr eding A27 L une tten – Rijnsw eer d ( bak van Amelisw eer d): -Naar 4 + 6 rijs trok en in 2 013 ger eed gemaakt -Naar 2x7 rijs trok en: O TB /MER medio 2 016 t er inzage . ▪ Samen w erking par tijen vers terkt ; in no vember2014 is gedeelde ambitie uit
gespr ok en
A12
-ZO
N
E O
UD
EN
RIJ
N
-LU
N
ET
TE
N
▪ Stuur gr oep verw ach t v oor 2 025 geen gr oo tschalige on twikk elingen in he t gebied ▪ Periode t ot 2 02 0 benoemd als f ase van ‘ac tie f r en tmees terschap ’. ▪ Komende jar en inz ett en op ac tuele ruim telijk e opga ven & gebied aan trekk elijk houdenRRAAM
▪ W erk gelegenheidson twikk eling: -1% in 2 014 ▪ Sinds 2 010 zijn +5 .0 00 w oningen ne tto t oege voegd, doels tel ling lange t ermijn 60 .0 00 w oningen. ▪ MIR T-v erk enning IJmeerv erbinding: z odr a 25 .0 00 nieuw e w oningen gebouw d en r ealis atie IJbur g2 in zich t ▪ SAA (snelw egen Schiphol- A’dam-Almer e): -A10 -Oos t/ A1 Diemen: ger eed -A1 /A6 Diemen – Almer e Ha vendr ee f & A9 Holendr ech t – Diemen : in aanbouw , ger eed 2 02 0 -A6 Almer e Ha vendr ee f – Almer e Buit en-Oos t ( bouw 2 017 -20 22 ) & A9 Bad hoe vedorp – Holendr ech t ( bouw 2 019 -20 26 ) nog in voorber eiding ▪ OV -S AAL ( trein Schiphol-L elys tad ) in aanbouw : -kor te termijn: aanleg hoogfr
equen t spoor , t /m 2 016 ; -lange t ermijn: ver der e uitbr
eiding spoorboekloos rijden, t
/m 2
022
▪
Luw
temaa
tregelen Hoornse Hop
: s tar t r ealis atie 2 017 ▪ M ark er W adden f ase 1 : s tar t r ealis atie 2 016 ▪ Stedelijk e Ber eikbaarheid Almer e ( SB A) f ase 1a ( o.a. verbe tering s tedelijk w egenne t) in uit voering t /m 2 02 0
N
OO
RD
ZE
EK
AN
AA
L/
ZA
AN
IJ-O
VE
RS
(N
ZK
G)
▪ W erk gelegenheidson twikk eling: +1 ,1% in 2 014 ▪ Doels tel ling MIR T Z aan/IJ: r ealis atie 30 .0 00 w oningen t ot 2040 op Z aanIJ-oe vers. ▪ To taal aan tal w oningen: ca. 54 .30 0 per 1 -1-2 015 , ne tto toename van +171 t .o .v . 2 014 ▪ Ne tto goeder eno verslag 2 014: 9 8 mln. Ton (+3% t .o .v . 2 013 ) ▪ Ruim te in tensiv eringsmonit or ger eed in 2 015 ▪ Zeesluis IJmuiden: s tar t r ealis atie 2 016RIJKSPR
OGRAMMA
STRUCTUURVISIE
MAINPOR
T
AMS
TERD
AM
SCHIPHOL
HAARLEMMERMEER
(SMA
SH
)
▪ Uit voerings agenda SMA SH me t c oncr ete ac ties vas tges teld ( juni 2 014 ). ▪ Vers terk en ruim telijk -ec onomische s amenhang M ainpor t en Me tropool als speerpun t ▪ Ruim telijk e r es tric ties Schipholr egio voor tge ze t. Mogelijkheden voor tr ans forma tie binnen 20K e-c on tour ; o verleg gaande ▪ Gemeen ten Ams ter dam en Haarlemmermeer , de Ha ven van Ams ter dam en S ADC w erk en visie op cir culair e ec onomie in W es tas ver der uit ; ▪ Plannen OL V K ern tra jec t w or den ver der uit ge w erkt , plannen Onges toor d L ogis tiek e Verbinding ( OL V) Gr eenpor t in onder zoeks faseMonit or Gebieds agenda 2 015 8
EC
ONO
MIE
De Gebieds agenda hee ft vers terking van de in terna tionale concurr en tiepositie als o verk oepelend doel. Al le thema ’s en gebiedsopga ven van de Gebieds agenda dragen op hun manier
bij aan de (in
terna tionale ) c oncurr en tiepositie . V anuit he t thema ec onomie w or dt binnen de Gebieds agenda hoo fdzak elijk inge ze t op he t gec onc en treer d bieden van ruim te aan ec onomische ac tivit eit en. De ander e thema ’s scheppen ech ter e venz eer belangrijk e r andv oorw aar den voor bedrijvigheid en lee fbaarheid.
On
twikk
eling s
terk
e sec
tor
en
W erk gelegenheid De Noor dvleugel t elde ca. 1 .8 29 .0 00 banen in 2 014 , 23% van he t landelijk t otaal. De Me tropoolr egio Ams ter dam ( MRA) le ver t 7 0% van he t aantal banen in de Noor
dvleugel, he t Utr ech tse deel van de Noor dvleugel ( NV Utr ech t) de o verige 30%. He t aan
tal banen in de Noor
dvleugel gr oeide in 2 014 lich t (0 ,1%) t en op zich te van 2 013 , t erwijl de w erk gelegenheid landelijk daalde . In de MRA s teeg he t aan tal banen me t +0 ,3%, t erwijl in de NV Utr ech t spr ak e w as
van een krimp
van de w erk gelegenheid van -0,5% in 2 014 . Hiermee is de w erk gelegenheidson twikk eling in de NV Utr ech t in 2 014 w el verbe ter d t .o .v . 2 013 , t oen de krimp -1,5% bedr oeg. Fig 2: Jaarlijkse on twikk eling w erk gelegenheid in % voor de MRA , NV Utr ech t en Nederland, 2010 -2014 1 Br on: LIS A, ger aadpleegd april 2 015 -2 ,0 % -1 ,5% -1,0% -0,5% 0,0% 0,5% 1,0% 1,5% 2,0% 20 11 20 12 20 13 20 14
MRA
NV
Utr
ech
t
Nederland
77%
16
,1%
6,9%
Res
t v
an
Nederland
6.115
.8
00
MRA
1.28
3.72
0
NV
Utr
ech
t
545
.290
Fig 3 : A antal banen in de MRA
, NV Utr ech t en Nederland, 2 014 Br on: LIS A, ger aadpleegd april 2 015 De ma jeur e gebiedsopga
ven – zie pagina 2
4 – k ennen in 2 014 een beduidend s terk er e w erk gelegenheids stijging dan de res t v an de Noor dvleugel. Me t name op de Z uidas (+8 ,3%) en in de As S ta tionsgebied Utr ech t – L eidsche Rijn (+3 ,5%) nam he t aan tal banen in 2 014 s terk t oe . Ook de banengr oei in he t Noor dz eekanaalgebied/ ZaanIJ-oe vers (+1 ,3%) en in Utr ech t Oos t/Scienc e P ark (+0
,9%) ligt nog ruim bo
ven he t gemiddelde van de Noor dvleugel. RRAAM vorm t de enige uitz ondering binnen de gebiedsopga ven; in de gemeen te Almer e nam he t aan tal banen in 2 014 me t -1% a f. 1 De w erk gelegenheidscijf ers in de monit or Gebieds agenda Noor dvleugel zijn a fkoms tig van LIS A. De E conomische Verk enning MRA gebruikt voor de w erk gelegenheidson twikk
eling een ander
e br on ( CBS , CPB , be w erking TNO ) en r appor teer t daar door een ander e pr oc en tuele w erk gelegenheidson twikk eling in 2 014 voor de MRA dan figuur 2 van de ze monit or .
Monit or Gebieds agenda 2 015 9
Fig 4: Gemiddelde jaarlijkse
w erk gelegenheidson twikk eling s terk e sec tor en 2 010 -2014 Br on NV Utr ech t: EBU & Pr ovincie Utr ech t Br on MRA : Ams ter dam E conomic Boar d, Pr ovincies Noor d-Hol land & F le voland On twikk eling s terk e sec tor en De E conomic Boar ds van Ams ter dam ( EB A) en Utr ech t ( EBU ) hebben clus ters ( MRA) en thema ’s ( NV Utr ech t) benoemd die van belang zijn voor de regionale ec onomie en voor de in terna tionale concurr en tiepositie van de r egio . De MRA z et in op de clus ters financ e, ICT /e -Scienc e, medische z or g, lif e scienc e, cr ea tie ve indus trie , tuinbouw , logis tiek , t oerisme en de maakindus trie . Voor de NV Utr ech t zijn Gr oen, Ge zond en Slim de ec onomische thema ’s2 . Gr oen be va t o .a. duur zame ener giepr oduc tie , r ec ycling , w aterwinning en -dis tributie , ingenieursbur eaus en R&D . Ge zond bes taa t v oornamelijk uit z or g en w elzijn, R&D in de (bio )medische hoek , f armacie en on twikk eling en pr oduc tie
van medische appar
atuur . Slim om va t onder meer de gaming indus trie , ICT , indus trieel on tw erp , mark eting- & PR -bur eaus en ar chit ec ten. In de MRA k enden de clus ters ICT (+2 ,0% gemiddelde jaarlijkse gr oei 2 010 -2014 ), cr ea tie ve indus trie (+1 ,5%), en t oerisme (+1 ,5%) de s terks te w erk gelegenheidsgr oei, t erwijl de -2 .5% -2.0% -1.5% -1.0% -0.5% 0.0% 0.5% 1.0% 1.5% 2.0% 2.5% -2 ,5% -2,0% -1,5% -1,0% -0,5% 0,0% 0,5% 1,0% 1,5% 2,0% 2,5% NV U tr ech t MR A 2 De EBU kies t be wus t v oor een thema tische ins teek , maar voor de monit or hee ft zij de thema ’s ook sec tor aal a fgebak end me t een binnenring van k ernac tivit eit en (‘1s t tier ’) en een buit enring (‘2nd tier ’). De monit or han teer t de 1s t tier -a fbak
ening. Zie bijlage 1
voor een nader e omschrijving van de ze afbak ening en enk ele kan ttek eningen hierbij. 3 De ze ge tal
len zijn inclusie
f de c orr ec tie in de BBP r ek enr egels van de EU . 0 10 .0 00 20 .0 00 30 .0 00 40 .0 00 50 .0 00 60 .0 00 70 .0 00 Li ssa bo n Bo ed ap es t Ba rce lo na Ma dri d Be rlij n Pr aag Wene n Ru hr ge bie d Ro m e Mi laa n Ha m bu rg Fra nk fu rt/ M ain Vla am se Ru it Lo nd en Dublin MRA N oo rd vle ug el (o pg ete ld ) N V U tr ec ht Pa rijs M ünc he n Sto ck ho lm Ko pe nha ge n maakindus trie ( -2 ,2% gemiddelde jaarlijkse a fname 2 010 -2014 ) en tuinbouw /agrif ood ( -1,9%) r ela tie f v
eel banen inle
ver den. Mogelijk k enden de ze laa ts te tw ee sec tor en w el een s tijging van de arbeidspr oduc tivit
eit en namen zij in t
oege voegde w aar de minder o f helemaal nie t a f. In de NV Utr ech t s teeg de w erk
gelegenheid binnen de thema
’s Slim en Ge zond lich t (+0 ,2% resp . +0
,1% gemiddeld jaarlijks tus
sen 2 010 en 2 014 ), t erwijl he t aan tal banen in de ze periode binnen he t thema Gr oen me t gemiddeld -1,3% per jaar a fnam. De ze banenkrimp zit voor al in de ingenieursbur eaus en ener giepr oduc
tie die binnen dit thema
val len. Brut o r egionaal pr oduc t He t BRP van de Noor dvleugel s teeg tus sen 2 012 en 2 013 me t +0 ,3% t ot 166 ,6 mil jar d eur o3 , o fte w el 2 6% van he t BBP van heel Nederland. He t BRP is onder te ver delen in 118 ,4 mil jar d eur o in de MRA en 48 ,2 mil jar d eur o in de NV Utr ech t. P er hoo fd is he t BRP in de NV Utr ech t me t ca. €50 .40 0 ie ts hoger dan de ca. €4 9.30 0 in de MRA , en beide BRPs liggen f link bo ven he t landelijk gemiddelde van ca. €38. 30 0. He t BRP per hoo fd is een belangrijk e indica tor van de in terna tionale c oncurr en tiepositie van de Noor dvleugel. In 2 013 staa t de Noor dvleugel me t vijf de op de r anglijs t v an Eur opese stadsr egio ’s naar BRP per hoo fd, tus sen P arijs en Dublin ( figuur 5). Geme ten naar de t otale om vang van he t BRP neem t de Noor
dvleugel de 8e positie in.
Fig 5 : Brut o r egionaal pr oduc t per hoo fd van de be vol king in 2 013 in terna tionaal ver gelek en Br on: CBS ( cijf ers NV Utr ech t), E conomische Verk enningen, MRA (cijf
ers MRA) en Rands
tad Monit or /Ne therlands E conomic Observ atory (al le o verige cijf ers ob v ger eviseer de cijf ers CBS /Eur os ta t)
Monit or Gebieds agenda 2 015 10 0 50 10 0 150 200 250 300 350 0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 20 10 20 11 20 12 20 13 20 14 Banen (index) Investeringen (in mln €) Buit enlandse in ves teringen In 2 014 w as er in de Noor dvleugel spr ak e van 13 5 buit enlandse (initiële ) in ves teringspr ojec ten 4 , goed voor een in ves teringsbedr ag van 58 mil joen eur o en 2 .415 nieuw e arbeidsplaa tsen. Figuur 6 laa t zien da t he t t otale in ves teringsbedr ag in de Noor dvleugel s terk f luc tueer t, maar na de s tijging in 2 013 w eer op he t niv eau ligt van 2 012 . He t aan tal arbeidsplaa tsen als ge volg van de in ves teringen blee f tus sen 2010 en 2 013 vrij c ons tan t, maar is in 2 014 meer dan ver dubbeld t.o .v . 2 013 . Noor dvleugel tr ekt in terna tionale hoo fd kan tor en aan He t aan tal in terna tionale hoo fd kan tor en in de Noor dvleugel is een indica tor van de in terna tionale c oncurr en tiepositie en de in terna tionale uits traling van he t gebied. In 2 014 trok de Noor dvleugel 3 9 buit enlandse ves tigers me t een hoo fd kan toor func tie aan, versus 19 in de r es t v an Nederland. De ze 3 9 ves tigers br ach ten een in ves teringsbedr ag van 3 5 mil joen eur o naar de Noor dvleugel en 584 arbeidsplaa tsen, he t hoogs te aan tal sinds 2 010 . Figuur 7 laa t zien da t he t aandeel van de Noor dvleugel in he t landelijk e t otale in ves teringsbedr ag en banen van nieuw e buit enlandse ves tigers me t hoo fd kan toor func tie t oeneem t. On twikk eling ves tigingen & banen Almer e Almer e ( gebiedsopga ve RRAAM ) v orm t één van de belangrijks te vers tedelijkingsopga
ven binnen de Noor
dvleugel. De ze vers tedelijkingsopga ve en de ec onomische gr oei in Almer e en in de Noor
dvleugel als geheel hangen s
terk me t el kaar s amen. Daar om is he t in de ze monit or van belang om de on twikk eling van he t aan tal banen en ves tigingen in Almer e t e belich ten. Figuur 8 t oon t da t he t aan tal banen - na t oename in 2 011 en stagna tie in 2 012 - gemiddeld me t -2,4% per jaar a fnam tus sen 2012 en 2 014 . W el is de w erk gelegenheidson twikk eling voor 2013 -2014 ( -1%) duidelijk guns tiger dan in de periode 2 012 -2013 (-3 ,5%). 0 20 40 60 80 10 0 120 140 160 180 200 0 100 200 300 040 500 600 700 800 20 10 20 11 20 12 20 13 20 14 Banen (index) Investeringen (in mln €) Fig 6 : Buit enlandse in ves teringen: in ves teringsbedr ag (in mln €) en banen (inde x), Noor dvleugel en Nederland, 2 010 -2014 Br on: Ne therlands F or eign In ves tmen t Agenc y ( NFIA), april 2 015 Bu ite nl and se inv es te ring en in bu ite nl and se ve sti ging en m ln € N ed erl and Bu ite nl and se inv es te ring en in bu ite nl and se ve sti ging en m ln € No ordv leu ge l Ba ne n bu ite nl and se ve sti ging en Nederland (index) Ba ne n bu ite nl and se ve sti ging en Noordvleugel (index) Bu ite nl and se inv es te ring en in m ln € N ed erl and Bu ite nl and se inv es te ring en in m ln € No ordv leu ge l Ba ne n bu ite nl and se inv es te ring en N ederland (index) Ba ne n bu ite nl and se inv es te ring en N oordvleugel (index) Fig 7 : Buit enlandse ves tigers me t hoo fd kan toor func tie: in ves teringsbedr ag (in mln €) en banen (inde x), Noor dvleugel en Nederland, 2 010 -2014 Br on: Ne therlands F or eign In ves tmen t Agenc y ( NFIA), april 2 015 Fig 8 : A an
tal banen &
ves tigingen in Almer e, 2 010 -2014 Br on: LIS A, ger aadpleegd april 2 015 4 Brut o, nie t v erminder d me t he t aan tal buit enlandse bedrijv en da t is ver trokk en o f beëindigd ). Aantal vestigingen Aantal banen 13 .0 00 13 .50 0 14 .0 00 14 .50 0 15 .0 00 15 .50 0 16 .0 00 16 .50 0 17. 00 0 50 .0 00 55 .0 00 60 .0 00 65 .0 00 70 .0 00 75 .0 00 80 .0 00 85 .0 00 90 .0 00 95 .0 00 10 0.0 00 20 10 20 11 20 12 20 13 20 14 To ta al a anta l b ane n To ta al a anta l v es tig ing en
Monit or Gebieds agenda 2 015 11
VERS
TEDELIJKING
Om aan trekk elijk t e blijv en als ves tigingsloca tie voor binnen- en buit enlandse bedrijv en, w erknemers en s tuden ten, moe t de Noor dvleugel tijdig voor zien in de kw alit atie ve en kw an tit atie ve w oningbehoe fte . Ger ek end vana f 2 010 is er to t aan 2 040 nog behoefte aan een ne
tto t oe voeging van 440 .0 00 w oningen, he tgeen een forse inspanning van markt , corpor aties en o verheden ver gt . W oningpr oduc tie In 2 014 w er den er in de Noor dvleugelgemeen ten ruim 9.2 00 nieuwbouww oningen opgele ver d, 6 ,6% minder dan in 2 013 . Ie ts meer dan tw eeder de ( ruim 6 .20 0 w oningen ) w er d binnens tedelijk gebouw , de r es t ( ruim 3 .0 00 ) op uitlegloca ties. Voor de Noor dvleugelgemeen ten in Fle voland is de verhouding binnens tedelijk -uitlegloca ties andersom. In de NV Utr ech t w or dt verhoudingsge wijs veel op uitlegloca ties gebouw d, door da t L eidsche Rijn volgens de BB G2 00 0-gr enz en als uitlegloca tie geldt . De on twikk eling van he t aan tal bouwv er gunningen gee ft aan da t de w oningmarkt aan trekt : in 2 014 w er den er in de Noor dvleugel w er den ca. 9 .10 0 bouwv er gunningen uit gege ven, versus 7 .30 0 vorig jaar . De k omende jar en kan dan ook me t name in de gr ote s teden een ( lich te) t oename van nieuwbouw verw ach t w or den, beginnend in 2 016 . De ma jeur e gebiedsopga ven in de Noor dvleugel zijn belangrijk e w oningbouwloca ties alsook voor de t oe voeging van func
ties als kan
tor en en voor zieningen. L eidsche Rijn en de gemeen te Almer e voor
zien in een belangrijk deel
Duur
zame
on
twikk
eling
w
oningbouw
van de vers tedelijkingsopga ve van de Noor dvleugel. He t aan tal woningen in beide gebieden s
teeg in 2 014 me t 2% r esp . 1%. Op de Z uidas is he t aan tal w oningen de a fgelopen jar en s tabiel geble ven ( rond de 1 .10 0), maar dit aan tal zal de k omende jar en toenemen, me t 8 5.0 00 m2 aan w oningen in aanbouw per Indica tor Regio Uitlegloca ties Binnens tedelijk % Binnens tedelijk To taal 2 014 To taal 2 013 Nieuwbouw Fle voland MRA 564 63 10% 627 76 3 Noor d-Hol land MRA 1.28 2 4.6 51 78% 5. 93 3 6.30 2 Noor dvleugel Utr ech t 1.13 7 1.5 23 57% 2.660 2.8 02 Noor dvleugel 3.0 09 6.2 11 67% 9.22 0 9.86 7 Fig 9 : A an tal ger ealiseer de nieuwbouww oningen in 2 013 & 2 014 Br on: Nieuwbouww oningen: CBS , ger aadpleegd augus tus 2 015 Br on: Verhouding uitlegloca
ties & binnens
tedelijk : Monit or W oningbouwpr oduc tie Noor dvleugel: W oningvr aag , P lancapacit eit en Pr oduc tie , juli 2 015 Fig 10: Aan tal verleende bouwv er gunningen in 2 013 & 2 014 Br on: Monit or W oningbouwpr oduc tie Noor dvleugel: W oningvr aag , P lancapacit eit en Pr oduc tie , juli 2 015 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000 MR A NV U tre ch t No ordv le ug el 2013 2014 1-1 -2015 . T ot slo t is in de Visie Noor dz eekanaalgebied 2 040 de doels tel ling ge formuleer d om minimaal 30 .0 00 w oningen langs de oe vers van de Z aan en de IJ t e r ealiser en, w aarv an er sinds 20 04 al ruim 7 .0 00 zijn t oege voegd.
Monit or Gebieds agenda 2 015 12 Vers tedelijking in Almer e In de gemeen te Almer e is he t aan tal ger ealiseer de nieuwbouww oningen tus sen 2 012 en 2 014 gelijk geble ven ( 50 0 à 60 0 w oningen per jaar , zie figuur 11). Door de s tijging van he t aan tal verleende bouwv er gunningen in 2 014 zal he t aan tal nieuwbouww oningen vana f 2 016 w aarschijnlijk w eer gaan stijgen. Kw alit atie ve w oningbehoe fte In de Noor dvleugelpr ovincies w or dt op lange t ermijn ( to t aan 20 30 /2 040 ) z ow el een t ek or t aan c en trums tedelijk e en s tedelijk voor oorlogse w
oonmilieus als aan dorpse en landelijk
e milieus verw ach t. Al leen in F le voland is er genoeg capacit eit aan landelijk e w oningen. Utr ech t hee ft op t ermijn voor al een t ek or t aan kleins tedelijk e milieus. W
oningen in naoorlogse milieus
zijn er meer dan voldoende ver gelek en me t de vr aag. Hier ligt op t ermijn w el lich t – ne t als voor kan toorloca ties me t v eel leegs tand – een tr ans forma tieopga ve: er dr
eigt een misma
tch van plancapacit eit en t oek oms tige vr aag naar w oonmilieus. 02 0.0 00 40 .0 00 60 .0 00 Ce ntr um -st ed elij k Ste de lijk V oo ro orl og s Ste de lijk na oo rlo gs co m pa ct (G ro en) Ste de lijk g ro nd ge bo nd en Kle ins te de lijk (C entr um )D orp s La nd elij k Pr ovincie Noor d-Hol land 02 0.0 00 40 .0 00 60 .0 00 Ce ntr um -st ed eli jk Ste de lijk V oo ro orl og s Ste de lijk na oo rlo gs co m pa ct (G ro en) Ste de lijk g ro nd ge bo nd en Kle ins te de lijk (C entr um )D orp s La nd elij k 02 0.0 00 40 .0 00 60 .0 00 Ce ntr um -st ed elij k Ste de lijk V oo ro orl og s Ste de lijk na oo rlo gs co m pa ct (G ro en) Ste de lijk g ro nd ge bo nd en Kle ins te de lijk (C entr um )D orp s La nd elij k Almer e/L elys tad Pr ovincie Utr ech t Fig 12: P lancapacit eit en w oningbehoe fte per w oonmilieu 2 010 -20 30 /2 040 Br on: Monit or W oningbouwpr oduc tie Noor dvleugel juli 2 015
0
10
0
20
0
30
0
40
0
50
0
60
0
70
0
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
Aa nta l b ou wv erg unni ng en Aa nta l ni eu wb ou wwo ni ng en Fig 11 : A an tal verleende bouwv er gunningen en ger ealiseer de/ geplande w oningen Almer e, 2 012 -2016 Br on: C onc ep t Monit or W oningbouwpr oduc tie Noor dvleugel mei 2 015 Vraag 2014 - 2030 Plancapaciteit tot 2030Monit or Gebieds agenda 2 015 13 Ins tr oom naar de Noor dvleugel blijf t t oenemen In de Noor dvleugel w onen z o’n 4 mil joen in w oners ver deeld ov er 1 ,57 mil
joen huishoudens. De Noor
dvleugel k en t een versnel lende be vol kingsgr oei. He t gr oo ts te deel van de gr oei kom t door na tuurlijk e aan w as ( geboor teo verscho t). He t buit enlands migr aties aldo is in 2 014 t en op zich te van 2 013 sterk ges tegen, voor al naar de MRA . De gemeen te Utr ech t verw el kom t o verw
egend binnenlandse migr
an ten. In de meer landelijk e gebieden van de Noor dvleugel is er spr ak e van een nega tie f binnenlands migr aties aldo . Al me t al is er spr ak e van een vers tedelijkings trend. Hier door neem t de spanning op de stedelijk e w oningmarkt in Utr ech t en Ams ter dam t oe . Buit enlandse k ennisw erk ers De ma te w aarin een r egio o f land in terna tionale kennisw erk ers aan
trekt is een indica
tor van de in terna tionale concurr en tiepositie . In Nederland is slech ts 17% ( cijf ers o ver 2010 ) v an de buit enlandse w erk enden een k ennisw erk er (tegeno ver een der de van de aut och tone ber oepsbe vol king ). Slech ts 3 ,4% van he t aan tal k ennisw erk
ers is dan ook maar
van buit enlandse k oma f. In Duitsland is dit 4 ,9% en in België z elfs 8,5%. He t gemiddelde in de EU ligt op 5% ( Br on: Buit enlandse Kennisw erk ers in Nederland, PBL , 2 014 ). Uit he t PBL onder zoek blijkt ver der da t een gr oo t deel van de buit enlandse k ennisw erk ers in en r ond Ams ter dam w erkt ; he t aandeel buit enlandse k ennisw erk ers is hier dan ook he t hoogs t. In Utr ech t tr ekk en de univ ersit eit en de zak elijk e diens tv erlening veel buit enlandse k ennisw erk ers aan.
Regio
Na
tuurlijk
e aan
w
as
Saldo buit
enlands
Saldo binnenlands
Gr
oei
MRA 9.10 0 7.50 0 4. 00 0 20 .60 0 Utr ech t ( Pr ovincie ) 5. 70 0 1.60 0 2.50 0 9.8 00 Almer e/L elys tad 1.90 0 20 0 -1 .0 00 1.10 0 Gemeen te Ams ter dam 5.90 0 4.60 0 50 0 11 .0 00 Gemeen te Utr ech t 3.40 0 40 0 2. 20 0 6. 00 00,
0%
0,
2%
0,
4%
0,
6%
0,
8%
1,
0%
1,
2%
M
RA
N
V U
tre
cht
N
ed
erl
and
2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 Fig 13 : Jaarlijkse gr oei aantal huishoudens in % MRA
, NV Utr ech t en Nederland 2 010 -2014 Br on: CBS , ger aadpleegd 11 april 2 015 Fig 14: Indica tie be vol kingson twikk elingen 2014 ( voorlopige cijf ers ) Br on: Monit or W oningbouwpr oduc tie Noor dvleugel: W oningvr aag , P lancapacit eit en Pr oduc tie , juli 2 015
Monit or Gebieds agenda 2 015 14
BEREIKB
AARHEID
De Noor dvleugel hee ft haar s terk e economische positie mede t
e dank en aan haar goede ber eikbaarheid. De mainpor t Schiphol biedt via de luch t t oegang t ot de hele w er eld. Er w or dt f link geïn ves teer d in de hoo fdin fras truc tuur van w eg en spoor . Me t he t oog op de ver der e vers tedelijking van de r egio is he t v an
belang ook goed oog t
e hebben voor de binnens tedelijk e ber eikbaarheid, voor al me t fie ts en openbaar verv oer . Stedelijk e deel deur -t ot-deur reis tijd is he t mees t kw etsbaar Ge voed door de gr oei van in w oners en arbeidsplaa tsen in de s tad en de verbe teringen in de hoo fdin fras truc tuur die he t makk elijk er mak en voor mensen om de s tad t e ber eik en, neem t de druk in de s tad op in valsw egen, openbaar verv oerknooppun ten en de fie tsin fras truc tuur ver der toe . Dit geldt voor al voor de s teden Ams ter dam en Utr ech t. He t openbaar verv oer en he t langzaam verk eer
spelen een cruciale
rol in he
t ber
eikbaar
houden
van de s
teden. Op dit momen
t w or dt onge veer 7 0% pr oc en t v an al le verplaa tsingen binnen Ams ter dam en Utr ech t me t he t openbaar verv oer o f langzaam verk eer w or dt gemaakt . Figur en 15 en 16 la ten zien da t in de a
fgelopen tien jaar
voor
al
he
t fie
tsgebruik is t
oegenomen. Dit is ook t
erug t e zien op specifiek e r out es z oals bijv oorbeeld tus sen de binnens tad van Utr ech t en De Uitho f. Op dit tr ajec t is he t aan tal fie tsers in de a
fgelopen tien jaar
ver dubbeld. De on twikk eling van he t fie tsgebruik en he t openbaar verv oer binnen de s teden ver dien t meer aandach t in de monit oring om de ze on twikk elingen ver der te volgen.
Goed func
tioner
end mobilit
eitsne
tw
erk
0%
5%
10
%
15
%
20
%
25
%
30
%
35
%
40
%
Au
to
Op
enb
aa
r
ve
rvo
er
Fie
ts
Lo
pe
n
Ov
eri
g
20
01
-2
00
3
20
11-20
13
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Au to Op enb aa r ve rvo er Fie ts Lo pe n Ov eri g 20 01 -2 00 3 20 11-20 13 Fig 15 : V erplaa tsingen Ams ter dam naar v erv oerwijz e Br on: Onder zoek Verplaa tsingsgedr ag in Nederland Fig 16 : V erplaa tsingen Utr ech t naar verv oerwijz e Br on: Onder zoek Verplaa tsingsgedr ag in NederlandMonit or Gebieds agenda 2 015 15 Veel r eis tijdv er tr aging op de Ams ter
damse ring en binnen
de s teden Figur en 17 en 18 t onen de verhouding tus sen de doorrijsnel heid in de och tendspits t en op zich te van de vrije doorrijsnel heid. In 2 013 w as op een aan tal plaa tsen, voor al op de ring r ondom Ams ter dam, de snel heid in de och tendspits minder dan 60% van de vrije doorrijsnel
heid. Ook op een aan
tal inprikk ers in de stad - z oals de Haarlemmerw eg en de Van Galens traa t - hee ft he t v erk eer een r ela tie f lage doorrijsnel heid. Ver der is op veel stadsr out es vana f de snelw eg rich ting de s tad de snel heid lager dan 8 0% van de vrije doorrijsnel heid. Voor al buit en de ring kan er be ter door ger eden w or den. In Utr ech t w as in 2 013 de gemiddelde doorrijsnel heid in de och tendspits t en op zich te van de vrije doorrijsnel heid hoger dan in Ams ter dam. Al
leen op een deel
van de N23 7 ( oude rijksw eg Utr ech t-Amers foor t) w as de doorrijsnel heid lager dan 60%. In tegens tel ling t ot de ring r ond Ams ter dam kan er op de ring rond Utr ech t goed w or den door ger
eden. Ook op de ring r
ond de
binnens
tad ligt de doorrijsnel
heid maar op enk ele r out es lager dan 8 0%. De figur en op de vorige pagina la ten zien da t he t aut ogebruik binnen de s teden is a fgenomen t en op zich te van tien jaar geleden. In de och tendspits k om t v eel r egionaal aut ov erk eer van buit en de s teden naar Ams ter dam en Utr ech t. F or ensen die in de s tad w erk en w or den dus me t v eel r eis tijdv er traging gec on fron teer d.
A1
A7
A2
A5
A4
A9
A10
A10
A28
A2
A27
A12
< 60% 61% - 8 0% > 81% Fig 17 : Doorrijsnel heid och tendspits t.o .v . vrije doorrijsnel heid hoo fdw egen Ams ter dam 2 013 Fig 18 : Doorrijsnel heid och tendspits t.o .v . vrije doorrijsnel heid hoo fdw egen Utr ech t 2 013Monit or Gebieds agenda 2 015 16
A4
A12
A2
A9
A6
A1
A27
A28
N23
0
Verk eers afwikk eling op de snelw egen Tus sen 2 011 en 2 014 zijn verschil lende in fras truc tur ele pr ojec ten uit ge voer d op he t hoo fdw egenne t. Door de ze capacit eitsuitbr eidingen verbe ter de de aut ober eikbaarheid aanzienlijk , al moe t w or den aange tek end da t ook de crisis een r ol speelt . Figuur 19 laa t de verk eers afwikk eling op de snelwegen zien als r
eis tijdf ac tor . De r eis tijdf ac tor gee ft de verhouding w eer tus sen r eis tijd in de spits en de vrije r eis tijd. Op de A6 , de A9 en de A27 is de r eis tijd in 2 014 verbe ter d, w at onder ander e k om t door de nieuw aangelegde spits str ok en op de A6 en A9 . Op de A2 tus sen de A9 en A10 , A4 , A2 /N230 en de N230 is de r eis tijd enigs zins t oegenomen t en op zich te van vorig jaar . 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct Fig 19 : R eis tijdf ac tor en op he t hoo fdw egenne t ( reis tijd in spits /vrije r eis tijd ) Br on: Publieksr appor tages Rijksw aters taa t 20 11 20 12 20 13 20 14 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0, 0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 A2: A9-N230 A2: N230-A9 A4: A9-N11 A4: N11-A9 A6: A1-A27 A6: A27-A1 A9: A1-A200 A9: A200-A1 A27: A6-N230 A27: N230-A6 A2/N230-A12/A27 A12/A27-A2/N230 N230: A2-A27 N230: A27-A2 Reistijdfactor Tr aje ct 0 100.000 200.000 300.000 400.000 2012 2013 Ov eri g U tre ch t, N oo rd -H ollan d e n F lev olan d Ov eri g N V U tre ch t Ov eri g M RA Gemeente A lm ere Ge m ee nte U tre ch t Ge m ee nte A m ste rd am Fig 2 0: Aan
tal in- en uits
tappende tr einr eizigers Br on: Spoormonit or Utr ech t en Me tropoolr egio Ams ter dam, 2 014 Trein He t aan
tal in- en uits
tappers per tr ein is tus sen 2 012 en 2013 ver der toegenomen, me t name in de Me tropoolr egio Ams ter dam. Gr oo ts te s tijgers zijn s ta tion Almer e C en trum en L elys tad C en trum als ge volg van de opens tel ling van de Hanz elijn. Ver der valt op da t v oor al de in terncit ys ta tions gr oeien, terwijl he t beeld voor de sprin ters ta tions wis selend is.
Monit or Gebieds agenda 2 015 17 20 10 20 11 20 12 20 13 20 14 Schi pho l Pa rijs Cha rle s d e G au lle Ista nb ul Lo nd en He athr ow
20 30
Aantal reizigers x miljoen
40 50 60 70 80Fra nk fu rt Du ba i Fig 22: Aan tal r eizigers per jaar Br on: SE O E conomisch onder zoek 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 2012 2013 2014 Fig 2 1: Bek end heid R -ne t Br on: Rappor tage bek end
heid, imago en gebruik
van R -ne t Regionaal openbaar verv oer gr oeit ges taag Voor he t r egionale openbaar verv oer on tbr ek en pr ecie ze cijf ers , maar is he t beeld da t de snel ler e hoo fd lijnen o f R -ne tlijnen zich sterk on twikk elen en da t de r es t v an he t openbaar verv oerne t een lich te a fname laa t zien. De bek end heid van R -ne t en de w aar dering laa t een s tijgende on twikk eling zien. Er w or dt ge w
erkt aan uitbr
eiding van de s tal lingcapacit eit voor fie tsen rondom R -Ne t. Schiphol gr oeit naar 5 5 mil joen r eizigers Voor de in terna tionale ber eikbaarheid is Schiphol van cruciaal belang. He t aan tal r eizigers w at
van Schiphol gebruikt maakt
gr oeit ges taag. Tus sen 2 010 en 2 014 nam he t t otaal aan tal reizigers me t onge veer 2 6% t oe t ot bijna 5 5 mil joen. Schiphol gr oeit ie ts minder har d dan haar c oncurr en ten, maar Schiphol doe t he t qua t e ber eik en bes temmingen in ver gelijking me t de ander en goed. Via Schiphol k unnen 2 67 bes temmingen w or den ber eikt . Sinds 2 010 is dit aandeel me t 12% ges tegen. Onge veer 60% van de r eizigers hee
ft Schiphol als begin- o
f eindpun t v an de r eis ; he t o verige deel s tap t o ver op een ander e vluch t. He t aan tal mensen da t me t de tr ein naar Schiphol r eis t is tus sen 20 09 en 2 012 a fgenomen van 3 9% naar 3 5%. Dit z ou t e mak en kunnen hebben me t v ers toringen in de Schipholtunnel. RRAAM : Gebruik van de tr ein gr oeit en r eis tijd aut o verbe ter d He t aan
tal in- en uits
tappers in Almer e in de tr ein is me t ruim 10% gegr oeid tus sen 2 012 en 2 013 , v oor al als ge volg van de opening van de Hanz elijn en s ta tion Almer e P oor t. Op ander e s ta tions is juis t een a fname t e zien, w at w aarschijnlijk kan w or den verklaar d door wijzigingen in de bediening van die s ta tions ( o.a. verv al len IC -st op Almer e Buit en ) en daar op volgende ver anderingen in r eis - en r out ek euz es
van mensen. Uit
figuur 19 blijkt da t op de A6 , de A9 en de A27 de r eis tijd in 2 014 is verbe ter d, w at onder ander e k om t door de nieuw aangelegde spits str ok en op de A6 en A9 .
Monit or Gebieds agenda 2 015 18
NA
TUUR EN L
ANDSCHAP
Na tuur , w ater , r ecr ea tie , cultuurhis torie en gr oen vormen een belangrijk e f lank er ende agenda op de pr ogr amma ’s voor w onen, w erk en en ber eikbaarheid in de Noor dvleugel. De Gebieds agenda z et in op he t behoud en verbe ter en van de toegank elijkheid en lee fbaarheid van he t landelijk gebied en he t be w ar en van e ven wich t tus sen s tad en land/ na tuur . Naas t een verhoogde vr aag naar w oningen, is ernamelijk ook meer
vr aag naar recr ea tie .
Aan
tr
ekk
elijk landelijk gebied en gr
oen in/
om de s
tad
Beschikbaarheid van na tuur In de Noor dvleugel bedr aagt de gr oen-r oodv erhouding 3 ,7 (cijf ers 2 010 ): he t t otale ‘gr oene ’ o f onbebouw de ar eaal is 3 ,7 keer z o gr oo t als he t ‘r ode ’ o f bebouw de ar eaal. Voor al in de gemeen te Utr ech t is he t gr oen gr ondgebruik r ela tie f laag me t 0,7 5. De landelijk e gr oen-r oodv erhouding is 7 ,0. Dit k om t in onge veer de zelf de verhoudingen t erug bij recr ea tie terr einen ( per in w oner , cijf ers 2 010 ). In de MRA ligt de hoe veel heid r ecr ea tie terr ein per in w oner me t 4 9 m2 hoger dan in NV Utr ech t ( 40 m2 ), he tgeen deels w or dt ver oor zaakt door de gr ote hoe veel heid r ecr ea tie terr ein in F le voland (114 m2 per in w oner ). 0 10 20 30 40 50 60 70 N ed erl and N oo rd vle ug el to ta al Utr ec hts d ee l N oo rd vle ug el MRA Re cre ati ete rre in pe r inw one r in m 2 Stijgend gebruik r ecr ea tiegebieden He t gebruik van r ecr eatiegebieden lijkt de laa
ts te jar en t e in tensiv er en. In F le voland s teeg he t aan tal dagbe zoek en aan recr ea
tiegebieden dit jaar
me t 3% naar 2 ,45 mil joen in 2 013 ten op zich te van 2 012 ( Monit or Toerisme en R ecr ea tie F le voland 2014 ). In de pr ovincie Noor d-Hol land w as de zelf de tr end t e zien; een s tijging van 1 ,7% naar 11 ,5 mil joen in 2 013 ( Jaarv erslag Recr ea tieschap Noor d-Hol land, 2 013
). Ook blijkt uit he
t Gr ote Gr oenonder zoek da t een gr oo t deel van de Ams ter dammers (in 2 013 z elfs 8 9%) s tadspark en be zoekt , en da t de park en ook s teeds be ter ge w aar deer d w or den ( Gr ote Gr oenonder zoek Ams ter dam, 2 013 ). He t gemiddelde r appor tcijf er w as 7 ,2 in 2 013 ten op zich te van een 7 in 2 00 8. Fig 23 : Verhouding tus sen hec tar e gr oen en r ood gr ondgebruik 2 006 -2010 W aarbij gr oen is r ecr ea tie terr ein, agr arisch t err
ein, bos en open na
tuurlijk terr ein, binnen w ater en buit en w ater . W aarbij r ood is verk eers terr ein, bebouw d t err ein en semi-bebouw d t err ein Br on: CBS Fig 2 4: R ecr ea tie terr ein per in w oner in m2 in 2 010 W aarbij r ecr ea tie terr
ein is park en plan
tsoen, spor tterr ein, vol ks tuin, dagr ecr ea tie f t err ein en verblijfsr ecr ea tie f t err ein Br on: CBS
Monit or Gebieds agenda 2 015 19
0
2.
00
0
4.
00
0
6.
00
0
8.
00
0
10
.0
00
12
.0
00
Utr
ec
ht
N
oo
rd
-H
olla
nd
Fle
vo
land
2011 2010 2012 2013 2014 2011 2010 2012 2013 2014 2011 2010 2012 2013 2014 Naas t de r ecr eatiegebieden binnen de Noor
dvleugel vervult ook he t Gr oene Har t - gr otendeels buit en de Noor dvleugel gelegen - een belangrijk e func tie als r ecr ea tiegebied voor in w oners van de Noor dvleugel. On twikk eling EHS De drie Noor dvleugel-pr ovincies pr es ter en op he t landelijk gemiddelde de laa ts te 4 jaar als he t gaa t om de verw erving van Ecologische Hoo fds truc tuur . V an de drie Noor dvleugel-pr ovincies hee ft de pr ovincie F le voland r ela tie f ge zien he t mees te pr ogr es sie geboekt ( gemiddelde jaarlijkse gr oei van 4 ,7% tus sen 2010 en 2014 ), maar in absolut e zin is he t v erw orv en EHS ar eaal - ev enals de t otale t aaks tel ling - minder dan de pr ovincies Noor d-Hol land en Utr ech t. Na tur a2 00 0 M ark ermeer /IJmeer Om de t oes tand van de na tuur in he t M ark ermeer -IJmeer in beeld t e br engen, w or dt momen teel een na tuur thermome ter opges
teld die driejaarlijks zal
w or den her zien. De thermome ter zal indica tor en be va tten o ver Na tur a2 00 0, Kader Rich tlijn W ater en he t T oek oms t Bes tendig E cologisch S ys teem. De on twikk eling van de thermome ter is in de a frondende f ase , maar op een aan tal onder delen is ver der e uitw erking noodzak elijk . Naar verw ach
ting kan de thermome
ters tand in de volgende editie van de monit or gebieds agenda Noor dvleugel w el w or den opgenomen. Fig 25 : On twikk eling verw orv en EHS ( ha ), 2 010 -2014 Br
on: NOK Rappor
tages 2 010 -2014
Nederland
0
20
.0
00
40
.0
00
60
.0
00
80
.0
00
10
0.0
00
12
0.0
00
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
Monit or Gebieds agenda 2 015 20
W
ATER
W aterkw an tit eit ( veiligheid en beschikbaarheid z oe tw ater ) en –kw aliteit is een belangrijk
e r andv oorw aar de voor een goede lee fbaarheid in de Noor dvleugel. In ander e gr oo ts tedelijk e regio ’s in Eur opa is he t w aterbeleid veelal minder pr ominen t. Me t name voor de Noor
dvleugel, die bijna in zijn geheel
onder
de z
eespiegel ligt
, is he
t een belangrijk pun
t. Er is dan ook een gr oo t aan tal beleidsplannen o ver w aterv eiligheid, w aterv ervuiling , z oe tw aterv oor ziening en w aterk ering. De Delt abeslis singen 2 015 en Kaderrich tlijn W ater (KRW ) hebben hun be tek enis en doorw erking in he t w aterbeleid binnen de Noor dvleugel. He t Rijk hee ft hierv oor een bes tuurs akk oor d geslo ten me t de r egionale o verheden. He t oplos sen van de w ater opga ve is een las tige t aak , aange zien veel e xt erne fac tor en hier in vloed op uit oe fenen. Daar om w or
dt ook nog maar
stuk je bij bee tje verbe tering geboekt .
Robuus
t w
atersys
teem
W aterv eiligheid en voork omen w ater ov erlas t W aterveiligheid is een hoo
fdpriorit eit in Nederland in he t algemeen, en in de gr otendeels onder de z eespiegel gelegen Noor dvleugel in he t bijz onder . Daar om zijn in de Delt abeslis singen van he t Delt apr ogr amma nieuw e normen vas tgelegd die w ett elijk w or den ver ank er d. Hoo fddoel van he t Delt apr ogr amma is om Nederland t e beschermen t egen hoogw ater en een z oe tw ater tek or t. Hier toe is er in he t Delt apr ogr amma de a fspr aak gemaakt da t w aterr obuus t inrich ten vana f 2 02 0 in al le ruim telijk e plannen moe t zijn ver ank er d. Dit moe t er toe leiden da t he t Nederland in 2 050 z o
goed als mogelijk klimaa
tbes tendig en w aterr obuus t is ingerich t. De ze ambitie is in de Delt abeslis sing Ruim telijk e Adap ta tie opgenomen. Fig 2 6: Dijk
en, dammen en duinen die
voldoen aan norm Delt
apr ogr amma (% van t otaal km ), 31 -12 -2013* Br on:Minis terie van I & M : W ater in beeld, Voor tgangsr appor tage Na tionaal W aterplan en Bes tuurs akk oor d W ater o ver he t jaar 2 013 * Dijk
en, dammen en duinen
w aarv oor nog nader onder zoek moe t v olgen, voldoen ( nog) nie t ** Inclusie f W aterlichamen onder beheer Rijks w ater staa t Fig 27 : V oor tgang Hoogw aterbeschermingspr ogr amma 2 voor w aterschappen me t pr ojec ten voor dijk
en, dammen en duinen (%
van t otaal km ), 31 -12 -2014* Br on: Minis terie van I & M : W ater in beeld, Voor tgangsr appor tage Na tionaal W aterplan en Bes tuurs akk oor d W ater o ver he t jaar 2 014 * E xclusie f Dijk
en, dammen en duinen in plans
tudie
De cijf
ers die in dit hoo
fdthema w or den gepr esen teer d zijn nog gebaseer d op de normen volgens de verlengde 3e t oe ts W aterv eiligheid. De vier de t oe ts w aterv
eiligheid zal gebaseer
d
zijn op de nieuw
e normen en zal daar
door
mogelijk een ander
beeld ople ver en. De w aterschappen S tich tse Rijnlanden en Ams tel, Gooi en Vech t val len gr otendeels in de Noor
dvleugel. Op landelijk niv
eau voldoe t 66% van he t t otaal aan tal kilome
ters aan dijk
en,
dammen en duinen aan de normen
volgens de verlengde 3e toe ts W aterv eiligheid. S tich
tse Rijnlanden ligt me
t 6 5% onge veer op he t landelijk e gemiddelde , Ams tel, Gooi en Vech t ligt er me t 96% ruim bo ven. 0% 20% 40% 60 % 80 % 100% N ed erl and g ehe el* * Zu ide rze ela nd Va lle i e n Ve luwe Rijnland Ho lla nd s N oo rd erk wa rtie r Am ste l, G oo i e n Ve cht Sti chts e Ri jnl and en W aterschappen Kilome ters ger eed Kilome ters in uit voering Hol lands Noor derkw ar tier 41 62 Rijnland 7,5 2, 4 Val lei en Veluw e 0 22 Nederland geheel 13 2 14 2
Monit or Gebieds agenda 2 015 21 M ark ermeer en IJMeer Randmer en-Zuid Ams ter dam-Rijnkanaal Noor dpand Noor dz eekanaal Chemie 2 009 Chemie 2 014 Voldoe t nie t Voldoe t M ark ermeer en IJMeer Randmer en-Zuid Ams ter dam-Rijnkanaal Noor dpand Noor dz eekanaal Ecologie 2 009 Ecologie 2 014 Voldoe t Voldoe t nie t Legenda Zeer goed M atig On toer eik end Legenda Het Hoogw aterbeschermingspr ogr amma is onder deel van he t Delt apr ogr amma en bes taa t uit maa tregelen om de primair e w aterk eringen aan de veiligheidsnorm t e la ten voldoen. Van de w
aterschappen binnen de Noor
dvleugel hebben Hol
lands Noor derkw ar tier , Rijnland en Val lei en Veluw e pr ojec ten lopen binnen he t pr ogr amma. De voor tgang van de pr ojec ten in Rijnland loop t v oor op he t landelijk gemiddeld ( 7,5 van de 10 km is ger eed ), de voor tgang van de pr ojec ten in Hol lands Noor derkw ar tier is gemiddeld ( 41 van de 10 3 km ger eed ) en de pr ojec ten van Val lei en Veluw
e zijn nog nie
t ger eed. Kw alit eit oppervlakt ew ater In figuur 28 is t e zien da t de chemische kw alit eit van de vier gr oo ts te w ater en binnen de Noor dvleugel in 2 014 ne t als in 2 009 veelal nie t v oldoe
t aan de geldende normen. De chemische
kw alit eit van de Randmer en-Zuid ( Gooimeer en E emmeer ) is in de peiling van 2 014 verbe ter d t en op zich te van 2 009 , en voldoe t nu w el aan de norm. Fig 28 : W aterkw alit eit belangrijk e w ater en in Noor dvleugel 2 009 en 2 014 Br on: W aterkw alit eitspor taal, 2015 Zeer goed M atig On toer eik end Legenda Ook binnen he t pr ojec tgebied RRAAM ( M ark ermeer & IJmeer ) is de chemische en ec ologische kw alit
eit nog nie
t op peil. Z o is de ec ologische kw alit eit van he t M ark ermeer en he t IJmeer verslech ter d in 2 014 t .o .v . 2 009 . De w ater en krijgen he t oor deel “on toer eik end” , t erwijl de ec ologische kw alit eit in 2 009 nog als “ma tig” w er d aangeduid. He t v erschil in kw alit eitsoor deel hangt nauw s amen me t de verscherp te t oe tsingscrit eria sinds 2 009 . Daar en tegen is de ec ologische t oes tand van he t Ams ter dam-Rijnkanaal w el verbe ter d (van “on toer eik end” naar “ma tig”). Van gr ote be tek enis voor de Noor dvleugel is de zoe tw aterv oor ziening vanuit he t IJs selmeer gebied en vanuit de L ek . E en van de delt abeslis singen be va t een voors tel voor afspr ak en voor he t v er gr oten van de aan voermogelijkheid van z oe tw ater . In de Delt abeslis singen is a fgespr ok en da t de capacit eit van de aan voermogelijkheden voor z oe tw ater vanuit he t IJs selmeer gebied en vanuit de L ek naar de land bouw gebieden in ( onder meer ) de Noor dvleugel moe t w or den ver gr oo t. Van w ez enlijk belang voor de pr oduc tivit eit van de land bouw en agr o-f ood clus ter is de bes trijden van ver zilting en ver dr oging me t de ze aan voer . Ook ver dr ogingspr oblemen (ver zakkingen, funderingspr oblemen ) in s tedelijk gebied k unnen hiermee w or den t egengegaan.
Monit or Gebieds agenda 2 015 22
ENER
GIE
Een duur zame , be trouwbar e, s tabiele en be taal bar e ener gie voor ziening is es sen tieel voor de c oncurr en tiekr ach t v an de Noor dvleugel. He t Rijk z et in op een lager e C O2 -uits too t en op 14% duur zame ener gie in 2 02 0. De Noordvleugel als gebied
hee ft voor al een t aak in he t bespar en van ener gie in bes taande bouw , nieuwbouw , indus trie en mobilit eit . De pr ovincies Utr ech t, Noor d-Hol land en - me t name - F le voland zul len een gr ote r ol blijv en spelen in he t op w ekk en van duur zame ener gie .
Ver
duur
zaming ener
gie
voor
ziening
Fig 29 : Ger ealiseer d windv ermogen in mega w att per pr ovincie en op z ee , 2 00 2-2 014 Br on: CBS , ger aadpleegd 29 juni 2 015 * Voorlopige cijf er s Fig 30: Aan tal windmolens en vermogen in M W , peilda tum 1 april 2 015 Br on: Winds ta ts.nl ( Bosch & Van Rijn ) Windener gie He t aan tal windmolens s tijgt en voor al he t v ermogen gaa t ver der omhoog. De Noor dvleugel t elt inmiddels 2 15 windmolens , 29 meer dan 2 013 . He t t otale vermogen is 3 20 Mega w att (cijf ers 9 april 2 015 ). Dit is cir ca een tiende van ons na tionale windmolenpark . Binnen de Noor dvleugel hee ft he t gr ondgebied van F le voland nog s teeds veruit de gr oo ts te capacit eit (145 windmolens , 2 05 M W ) en da t is ook s te vig gegr oeid t en op zich te van 2 013 (118 windmolens , 18 0 M W ).0
1.
00
0
2.
00
0
3.
00
0
4.
00
0
5.
00
0
6.
00
0
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014*
Gerealiseerd windvermogen in megawatt
Fle
vo
land
N
oo
rd
-H
olla
nd
Frie
sla
nd
Gro
ni
ng
en
N
oo
rd
-B
ra
ba
nt
Ze
el
an
d
Zu
id-Ho
lla
nd
Ov
eri
ge
p
ro
vinc
ies
He t o verige deel van de drie pr ovincies , buit en de Noor dvleugel, telt 7 08 windmolens me t een vermogen van 8 71 M W . De ze meer landelijke gebieden nemen dus een
veel gr oter deel van de windpr oduc tie voor hun r ek
ening dan de Noor
dvleugel z elf . De o ffshor e windpark en Amalia en E gmond aan Z ee t el len daarnaas t nog eens 9 6 windmolens en 228 M W vermogen. Cijf ers o ver ger ealiseer d vermogen zijn al leen op he t niv eau van de pr ovincies beschikbaar . In 2 014 w ar en de drie Noor dvleugelpr ovincies s amen ver an tw oor delijk voor meer dan 42% van he t ger ealiseer de windv ermogen in Nederland.
Monit or Gebieds agenda 2 015 23 Friesland 6,2 Gr oningen 2,3 Dr enthe 3, 3 Ov erijs sel 5, 8 Gelderland 6, 1 Noor d-Br abant 9, 3 Limbur g 5, 4 Zeeland 1, 4 Zuid-Hol land 6, 7 Utr echt 3, 4 4, Flevoland 3 Noor d-Hol land 7, 4 Zonne -ener gie In 2 013 pr oduc eer de Nederland 6 1,6 mil joen kW h aan z onne -ener gie ( zonnec el len die z onder subsidie uit PV , SDE+, SDE en MEP -r
egeling zijn aangescha
ft nie t meege teld ). E en kw ar t hierv an w er d opge w
ekt in de drie Noor
dvleugel-pr ovincies. P er hoo fd van de be vol king s taa t de pr oduc tie van z onne -ener gie op een r ela tie f laag niv eau ver gelek en me t ander e pr ovincies. Ener gie verbruik w oningen Huishoudens in de Noor dvleugel verbruik en gemiddeld 1 .36 9 m3 aar dgas en 2 .927 kW h elektricit eit ( cijf ers 2 013 ). Beide ge tal len liggen lager dan landelijk . De r es t v an Nederland gebruikt me t name r ela tie f meer elektricit eit . T rends in aar dgasv erbruik zijn mede a fhank elijk van e xt erne f ac tor en. Z o is er in 2 013 , mede door een k oude win ter , w eer meer aar dgas verbruikt . In de Noor
dvleugel en ook landelijk loop
t he t v erbruik van elektricit eit per huishouden t erug , op beide schaalniv eaus in een ver gelijkbaar tempo . T us sen 2010 en 2013 daalde he t gemiddelde elektricit eitsv erbruik me t -3,5% in de Noor dvleugel t egeno ver -4 ,5% landelijk . He t lager e ener gie verbruik in de Noor dvleugel kan voor een gr oo t deel verklaar d w or den door rela tie f kleiner e w oningen die bo vendien dich ter op el kaar gebouw d zijn, ver gelek en me
t Nederland als geheel.
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 20 10 20 11 20 12 20 13 No ord vle ug el N ed erl and 0 200 400 600 800 001.0 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000 20 10 20 11 20 12 20 13 No ord vle ug el N ed erl and Fig 3
2: Gemiddeld jaarlijks aar
dgasv erbruik in m3 per w oning , Noor dvleugel en Nederland, 2 010 -2013 Br on: CBS , ger aadpleegd 8 april Fig 3
3: Gemiddeld jaarlijks elektricit
eitsv erbruik in kW h per w oning , Noor dvleugel en Nederland, 2 010 -2013 Br on: CBS , ger aar dpleegd 8 april 2 015 Fig 31 : Pr oduc tie z onne -ener gie PV
, SDE+, SDE en MEP* in mln kW
h in 2 013 Br on: RV O, Rappor tage hernieuwbar e ener gie
M
ainpor
t Ams
ter
dam
Schiphol Haarlemmermeer
(SMA
SH
)
Zuidas
Noor
dz
eekanaalge-bied/
Zaan-IJ-oe
vers (
NKZ
G)
Rijk
-r
egiopr
ogr
amma
Ams
ter
dam-
Alm-er
e-M
ark
ermeer
(RRAAM
)
As s
ta
tionsgebied
Utr
ech
t-L
eidsche Rijn
Utr
ech
t Oos
t-Scienc
epark
A12
-zone Oudenrijn-L
une
tt
en
DE ZEVEN GEBIEDSOPGA
VEN
Rijk en r egio zijn s amen ver an tw oor delijk voor een aan tal ma jeur e in tegr ale gebiedson twikk elingen in de Noor dvleugel. Daarnaas t zijn er in tegr ale gebiedsopga ven w aarv oor de regio primair ver an tw oor delijk is , maar waarbij mogelijk ook
be
trokk
enheid
van he
