Een dozijn wegwijzers voor een kwalitatief
Vlaams Gezondheids- en Welzijnsbeleid
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9 Coördinatie redactie: Frederik Coussée Met dank aan:
de stafmedewerkers en de leden voor hun inhoudelijke bijdragen Vormgeving:
www.dotplus.be
Verantwoordelijke uitgever:
guido van oevelen, p/a zorgnet vlaanderen, guimardstraat 1, 1040 Brussel
Woord vooraf
de druk op de vlaamse zorgverlening stijgt. de vergrijzing komt er nu echt aan. op zich is het natuurlijk een positief gegeven dat mensen langer en in goede conditie kunnen leven. Maar over tien jaar zullen er in vlaanderen 65.000 tachtigplussers meer zijn. dat is een bijzondere uitdaging voor de zorg. We stellen ook vast dat het aantal mensen met geestelijke gezond-heidszorgproblemen toeneemt. We worden bovendien geconfronteerd met een financiële en economische crisis, stijgende armoede, schaarste aan personeel en het afbrokkelen van de mantelzorg.
er is dus dringend nood aan een doordacht beleid voor een gezonde samenleving. dat kan niet losgekoppeld worden van het streven naar goede en betaalbare woningen, een veilige omgeving, de bestrijding van armoede en uitsluiting, goed onderwijs en goede opleidin-gen…
zorgnet vlaanderen blijft ijveren voor kwaliteitsvolle, toegankelijke en betaalbare zorg. de inspiratie hiervoor putten wij uit een christelijke visie op mens en samenleving die onze aandacht prioritair richt op kansarmen en zwakken. Wij vinden het belangrijk dat een soli-daire samenleving het opneemt voor de kwetsbare mens.
Wij geloven in de fundamentele wederzijdse betrokkenheid tussen mensen en wij waarde-ren allen die zich inzetten voor hun medemensen: gezin, familie, vrienden, mantelzorgers, vrijwilligers, zorgverleners… ook onze zorgvoorzieningen zetten zich elke dag opnieuw in om respectvol om te gaan met patiënten, cliënten, bewoners, hun familie en medewerkers. Hiervoor benutten zij de middelen van de gemeenschap transparant, eerlijk en gewetensvol. de betrokkenheid van al die mensen en het engagement van onze voorzieningen verdienen respect.
Wij stellen u in dit memorandum onze bekommernissen inzake gezondheidszorg voor met inbegrip van onze specifieke verwachtingen voor geestelijke gezondheidszorg, ouderenzorg en algemene ziekenhuizen. door dit memorandum voor te leggen aan de bevolking en aan de politieke partijen hopen wij dat alle belanghebbenden onze verwachtingen kunnen delen en mee helpen realiseren.
zorgnet vlaanderen verenigt meer dan 500 zorgvoorzieningen. Met hun 80.000 medewer-kers verzorgen zij jaarlijks meer dan 1 miljoen patiënten, cliënten en bewoners. de vlaamse verkiezingen van juni 2009 geven de burgers niet alleen de mogelijkheid om een beleid te beoordelen, maar ook om de toekomst vorm te geven.
Peter degadt guido van oevelen gedelegeerd Bestuurder voorzitter
Memorandum voor de Vlaamse en
Europese verkiezingen van 7 juni 2009
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
Het middenveld als motor van samenwerking
zorgnet vlaanderen vertegenwoordigt private social-profit initiatieven. We geloven sterk in de waarde van het sociaal ondernemerschap. op die manier worden de noden en behoeften bij de bevolking ontdekt en passend beantwoord. dat sociaal ondernemerschap kan maar gedijen als er voldoende ruimte en autonomie is om sociale opdrachten te realiseren. In de relatie tussen sociale ondernemers en de overheid moet die laatste het subsidiariteitsbegin-sel respecteren. gezondheids- en welzijnsvoorzieningen zijn immers geen onderaannemers van een vlaams overheidsinitiatief. dat betekent dat de ondernemers binnen een door de overheid vastgelegd kader van gezondheids- en welzijnsdoelstellingen hun beleid en strate-gie kunnen bepalen.
de overheid doet er daarom beter aan zich te onthouden van gedetailleerde controles en overregulering op het operationele niveau van de voorzieningen. Management, zorgcoördi-natie en –afstemming moeten tot de bevoegdheid en de verantwoordelijkheid van de voor-zieningen blijven behoren. Het spreekt voor zich dat de sociale ondernemers op hun beurt op een transparante manier verantwoording afleggen aan de gemeenschap en de overheid over de bereikte resultaten.
op het terrein zijn de scheidingslijnen tussen openbare en private voorzieningen niet meer eenduidig te trekken. er ontstaan vele vormen van samenwerking die inspelen op de no-den van de zorggebruiker. Wij geloven in sociaal ondernemerschap waarbij samenwerking ook via goed uitgebouwde netwerken tot stand komt om zo een antwoord te bieden op zorg-vragen. daarom wil zorgnet vlaanderen een katalysator zijn voor netwerken tussen voor-zieningen.
Aandachtspunten van alle voorzieningen aangesloten
bij Zorgnet Vlaanderen
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
de overheid heeft de plicht om zich te spiegelen aan die evolutie en de eigen departementen optimaal te doen samenwerken. zo moet zij ook zelf een betere dienstverlening kunnen rea-liseren voor voorzieningen, hun bewoners en patiënten.
zorgnet vlaanderen is een belangrijke ledenorganisatie van het middenveld en staat voor initiatief, verantwoord ondernemerschap en deskundigheid in gezondheids- en welzijns-zorg. Het is evident dat elk beleid voorbereid en uitgevoerd wordt in overleg en in overeen-stemming met een verantwoordelijk middenveld dat zich inzet voor de vlaamse bevolking. dit impliceert dat een opgedrongen eenheidsvertegenwoordiging zijn doel voorbijschiet en dat de representativiteit van de koepelorganisaties moet worden aanvaard.
>> Zorgnet Vlaanderen verlangt respect voor de opdracht en de eigenheid van private social-profitvoorzieningen en de reeds opgebouwde samenwerkingsverbanden. Zorgnet Vlaanderen staat voor subsidiariteit en vraagt dat de nieuwe Vlaamse rege-ring haar interne werking optimaliseert en het sociaal ondernemerschap bevordert door de bestuursruimte van de zorgvoorzieningen te garanderen.
De Vlaamse overheid zal Zorgnet Vlaanderen als representatieve middenveld-organisatie erkennen en opnieuw, tijdig én intens, betrekken bij de voorbereiding en uitvoering van het beleid.
Geen verkaveling van het Vlaamse zorglandschap
de vlaamse overheid verkavelt het zorglandschap steeds verder. Hierdoor worden de ver-schillende aanbieders verplicht om samen te werken op een steeds kleiner wordend werk-veld. dezelfde vlaamse overheid werpt zich op als de bewaker van het aanbod door zeer sturend op te treden. dat geeft regelmatig aanleiding tot directe inmenging in het operatio-neel beleid van voorzieningen.
Het zorglandschap wijzigt zeer snel. Samenwerking en netwerking tussen verschillende part-ners groeien spontaan en stoppen niet bij deze of gene grens tussen provincies of gemeen-ten. die noodzakelijke en effectieve ontwikkelingen zijn niet compatibel met een etatistische visie op het zorgaanbod die dergelijke evoluties top-down wil sturen, opleggen of verbieden. zo heeft de vlaamse overheid bijvoorbeeld zonder veel overleg of motivering het decreet op de zorgregio’s uitgevaardigd en aangepast.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de nieuwe Vlaamse regering bestaande, spontaan gegroeide vormen van samenwerking waardeert en stimuleert zonder bureaucra-tische of artificiële modellen op te leggen.
Zorgnet Vlaanderen vraagt dat bij de toepassing van het zorgregiodecreet de sec-toren zelf bepalen hoe de samenwerkingsformules het best worden opgevat.
manpowerbeleid
Kwaliteitsvolle zorg veronderstelt voldoende en goed opgeleide medewerkers. Met de toene-mende vraag naar zorg is het uitermate belangrijk dat jongeren blijven kiezen voor een job in de gezondheidszorg en dat jobinhoud of arbeidsomstandigheden niet leiden tot demotivatie bij degenen die er nu werken.
Het onderwijs moet voor verpleegkundigen, verzorgenden/zorgkundigen en logistieke me-dewerkers een transparant opleidings-, bijscholings- en vervolmakingsaanbod uitwerken. dat vergt heldere en eenduidige opleidingsprofielen die, ongeacht de gevolgde leerweg, on-dubbelzinnig aangeven én waarborgen tot welk beroepsprofiel een opleiding leidt. op die manier wordt de creatie van tussenberoepen, zoals o.a. verpleegassistenten, overbodig. dat moet zorgen voor een voldoende aanbod van verpleegkundigen zonder afbreuk te doen aan het kwalificatieniveau. Kwaliteit en kwantiteit van het opleidingsniveau zijn hiertoe onontbeerlijk. externe validatie en controle van die geleverde kwaliteit is noodzakelijk.
Het zomaar afschaffen van het bestaand opleidingsaanbod HBo verpleegkunde is bijgevolg geen goede optie.
de veelzijdigheid van de verpleegkundige, verzorgende, zorgkundige en paramedische be-roepen is een belangrijke troef in de aantrekkelijkheid van de job. die veelzijdigheid verdient een doorgedreven en moderne promotie. dat impliceert concrete acties om specifieke groe-pen te winnen voor het beroep. We denken hier niet in het minst aan aSo-studenten, man-nen en volwasseman-nen die zich professioneel willen heroriënteren.
de complexiteit en de graad van verantwoordelijkheid bij de uitoefening van het beroep van verpleegkundige is enorm toegenomen. daarom is er behoefte aan de rechtstreekse instroom van aSo-leerlingen in een professionele master in de verpleegkunde, die afgestudeerden tevens toelaat het verpleegkundig beroep effectief uit te oefenen. zo wordt tevens de kwali-ficatieverhoging van het verpleegkundig beroep, en de zo noodzakelijke maatschappelijke waardering, mede ondersteund.
de huidige schaarste van verzorgenden en verpleegkundigen zal de sector verplichten tot een optimalisatie van de inzet van verpleegkundigen, verzorgenden/zorgkundigen en logis-tieke medewerkers via functiedifferentiatie, taakuitzuivering en administratieve of logislogis-tieke ondersteuning.
Het rekruteren van verpleegkundigen van buiten de europese Unie doet ethische vragen rij-zen, aangezien ze daar nog schaarser zijn dan bij ons.
>> Zorgnet Vlaanderen pleit voor een ruim en gedifferentieerd verpleegkundig oplei-dingsaanbod waarbij er naast de bestaande studies een rechtstreeks uit het secun-dair onderwijs toegankelijke opleiding tot professionele master in de verpleegkunde wordt ingericht.
Zorgnet Vlaanderen vraagt een gerichte promotiecampagne voor het verpleegkun-dig en zorgkunverpleegkun-dig beroep.
Zorgnet Vlaanderen toont zich voorstander van meer functiedifferentiatie in het takenpakket van verpleegkundigen, verzorgenden/zorgkundigen en logistieke medewerkers zodat de beschikbare arbeidskrachten optimaal kunnen worden ingezet.
Wie regelt, betaalt!
de kost van normen moet worden betaald; de kost van personeel moet worden betaald; de kost van vlaanderen en europa moet worden betaald.
de overheid moet elke huidige en toekomstige regel die ze zelf oplegt, correct financieren. anders wentelt ze de kost af op patiënten, bewoners en zorgverstrekkers. gekende voorbeel-den zijn de lasten in verband met ruimtelijke orvoorbeel-dening en leefmilieu, en de vele verplich-tingen inzake zorgstrategische planning, masterplanning, technisch-financiële planning, kwaliteitshandboeken… dat alles resulteert in een aanzienlijke kost voor exploitatie en in-vesteringen.
>> Zorgnet Vlaanderen verwacht dat de nieuwe Vlaamse regering zuiniger omgaat met het opleggen van nieuwe regels en verplichtingen en alle ermee gepaard gaande kosten ten laste neemt.
Kwaliteit en zorg
Kwaliteit van zorg is een gedeelde verantwoordelijkheid van zorgverstrekkers, voorzienin-gen en overheid. elk van deze actoren moet zijn rol opnemen. de overheid zal minimale veiligheids- en kwaliteitscriteria vastleggen en er toezicht op houden. zij zal tevens kwaliteit stimuleren door inspanningen van sector en voorzieningen te belonen. zorgverstrekkers en –voorziening bepalen autonoom hoe zij aan die criteria zullen beantwoorden.
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
ofschoon de kwaliteitsdecreten een wetgevend kader voor kwaliteit vastlegden, heeft de vlaamse overheid de kosten van opvolging en verbetering van kwaliteit tot nu niet willen vergoeden.
Wij geloven in de kracht van voorzieningen en sectoren. daarom zijn wij van oordeel dat een door de voorzieningen zelf gestuurde vergelijking en accreditatie om kwaliteit te beoordelen én te verbeteren, de enige juiste weg is. accreditatie steunt op deskundigheid van zorgver-strekkers, versterkt het dynamische karakter van kwaliteit en bevordert de leerprocessen in de voorzieningen.
>> Zorgnet Vlaanderen verwacht van de Vlaamse overheid een passende vergoeding voor de verplichtingen van de kwaliteitsdecreten, een beperking van de administra-tieve last en financiële aanmoedigingen voor zorgexcellentie.
Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de Vlaamse overheid de voorzieningen en sectoren ondersteunt bij hun inspanningen om breed gedragen sectorspecifieke accreditatie-modellen te ontwikkelen.
Zodra de accreditatie zijn deugdelijkheid aantoont, verwacht Zorgnet Vlaanderen dat de Vlaamse overheid zijn toezicht aanpast en beperkt.
Voor ernstige kwaliteitsproblemen veroorzaakt door gebrekkige of verouderde in-frastructuur vragen we een prioritaire behandeling van de VIPA-dossiers.
Zorgethiek
Het verder doorsijpelen van zorgethiek naar alle sectoren binnen het gezondheids- en wel-zijnswerk is nodig. die benadering kadert in een brede context van culturele leef- en waar-depatronen binnen de zorgsector. zorgethiek staat ook voor een praktijkbetrokken ethische benadering van dagelijkse situaties zodat zorgverleners betere zorg kunnen bieden.
via vorming moet de ethische deskundigheid, in het bijzonder die van leidinggevenden, aangescherpt worden. er is nood aan een structurele en wetenschappelijke ondersteuning van zorgethische labs. die labs werken ervaringsgerichte vormingen uit die de ethische deskundigheid van (ook kort geschoolde) zorgverleners bijschaven en verder ontwikkelen. zorgethiek moet eveneens verankerd worden in de opleiding van zorgverleners. daartoe dient zorgethiek o.a. op academisch niveau verder te worden bestudeerd en gefundeerd. door de uitbouw van een netoverschrijdend forum kan zorgethiek verder verfijnd en ver-spreid worden in vlaanderen.
>> Zorgnet Vlaanderen pleit voor een praktijkgerichte ethische vorming, de ondersteu-ning van zorgethische labs, de verankering van zorgethiek in de opleiding van zorg-verleners en de uitbouw van een netoverschrijdend forum rond zorgethiek.
VIPa: Vlaanderen, investeer in goede zorg!
gezien de vergrijzing is het aanbod van woonzorgcentra ontoereikend. de toename en het sneller onderkennen van de geestelijke gezondheidsproblematiek vergt extra psychiatrische verzorgingstehuizen, plaatsen voor beschut wonen en een zeer omvangrijke capaciteitsver-hoging van de centra voor geestelijke gezondheidszorg.
ook de bouw van algemene en psychiatrische ziekenhuizen kampt met ernstige problemen. de budgetten zijn ruim onvoldoende en de vlaamse bouwnormen zijn sterk verouderd waar-door de bouw van moderne ziekenhuizen onmogelijk wordt. ondanks een recente inhaal-operatie met een alternatieve financieringswijze zijn de budgetten uitgeput en ontstaan er nieuwe wachtlijsten.
naast de al te kleine budgetten zijn de administratieve last én vooral de tijd nodig om bouw-plannen te realiseren, onaanvaardbaar groot. voor een voorziening kan de periode tussen de opmaak van haar zorgstrategisch plan en de inhuldiging van de gebouwen meer dan tien
jaar bedragen. die traagheid veroorzaakt aanzienlijke meerkosten. zor
g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
tot 2006 betaalde de vlaamse overheid de subsidie voor een bouwproject in één keer uit. daarna veranderde de wijze van subsidiëren: de voorzieningen moeten het totale bedrag lenen en de overheid betaalt de kosten terug over een periode van 20 jaar zonder evenwel zekerheid te geven over de terugbetaling in de toekomst. een dergelijke techniek creëert on-zekerheid bij de voorzieningen en de banken, en is dus duurder voor zowel voorzieningen als overheid.
Indien vlaanderen zijn beleid niet wijzigt, zullen de meerkosten voor de bouw van woonzorg-centra en van ziekenhuizen afgewenteld worden op patiënt en bewoner. er is dus dringend nood aan een ambitieuze investeringspolitiek, gespreid over meerdere jaren die toelaat om toekomstgericht, energiebesparend en milieuvriendelijk te bouwen. die politiek kan direct aansluiten bij het project “vlaanderen in actie” en het vlaams relanceplan.
>>> Zorgnet Vlaanderen verwacht dat de nieuwe Vlaamse regering een nieuwe ambiti-euze investeringspolitiek voert in de welzijns- en gezondheidszorg. Dat vereist een aanzienlijke uitbreiding van het VIPA-budget.
Zorgnet Vlaanderen pleit voor de terugkeer naar de directe subsidiëring van alle voorzieningen.
Zorgnet Vlaanderen vraagt een soepele en snelle administratieve afhandeling van de bouwdossiers.
efficiëntie veronderstelt communautarisering
ons systeem van politieke en centralistische aansturing in welzijn en gezondheid is ineffi-ciënt en moet daarom fundamenteel herzien worden teneinde de patiënt en bewoner ook in de toekomst toegankelijke, kwaliteitsvolle en betaalbare zorg te kunnen aanbieden. om die doelstellingen te bereiken, wil de sector omschakelen naar een geïntegreerd en vraaggericht zorgmodel.
de huidige bevoegdheidsverdeling laat een samenhangend beleid voor gezondheid en wel-zijn niet toe. efficiëntie vergt immers eenheid van bevoegdheid en middelen. om te komen tot homogene bevoegdheidspakketten pleit zorgnet vlaanderen voor een communautarise-ring van het gezondheidsbeleid. ook het vlaams Parlement sprak zich in die zin uit in de resoluties van 3 maart 1999.
zorgnet vlaanderen heeft hierover een duidelijke visienota1. Het staatsbestel moet de solida-riteit tussen alle burgers van het land centraal stellen door de kosten van gezondheidszorg op federaal niveau te financieren en te garanderen dat alle Belgen van een zelfde ziekte-verzekering met gelijke dekking kunnen genieten. Binnen het bestek van die voorwaarden krijgt elke gemeenschap een apart budget toegewezen en aldus de mogelijkheid een eigen, homogeen én samenhangend gezondheidsbeleid te voeren.
Meer efficiëntie en homogene bevoegdheden zullen ertoe leiden dat er beter kan ingespeeld worden op de welzijns- en gezondheidsnoden van alle Belgen. vlaanderen moet hierbij het voortouw nemen en veel meer prioriteit geven aan de vlaamse zorgsector. er is nood aan een krachtig vlaanderen dat participeert op alle beleidsniveaus en in het bijzonder op die van de federale solidaire stelsels.
>> Zorgnet Vlaanderen verwijst naar haar voorstel dat solidariteit koppelt aan efficiëntie en vraagt dat de nieuwe Vlaamse regering de resoluties van het Vlaams Parlement van 3 maart 1999, ondertussen 10 jaar oud, uitvoert en de gezondheids-zorg communautariseert om een geïntegreerde en vraaggerichte gezondheids-zorg te realiseren.
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
Commercialisering en vermarkting
zorgnet vlaanderen verwijst naar zijn cahier2 over privatisering, commercialisering en marktwerking dat een kritische reflectie terzake wil bieden. zorgnet vlaanderen is van oor-deel dat de welzijns- en gezondheidssector in eerste instantie de belangen van de zorgge-bruiker én van de samenleving moet dienen. Het commercieel initiatief is – mits garanties op gelijke spelregels voor alle initiatiefnemers – enkel mogelijk op voorwaarde dat de toe-gankelijkheid, de betaalbaarheid en de kwaliteit van de zorg niet in het gedrang komen, dat overheidsmiddelen niet worden uitgekeerd aan aandeelhouders en dat er een engagement is tot continuïteit en maatschappelijk verantwoord waardegericht ondernemen.
de overheid dient te overwegen of en hoe zij het precaire evenwicht tussen sociale bescher-ming van kwetsbare zorggebruikers en het realiseren van winsten kan vinden. zorgnet vlaanderen benadrukt dat social-profit voorzieningen een bijzondere meerwaarde hebben: ze herinvesteren namelijk eventuele winsten in de maatschappelijke doelstelling van de on-derneming en keren ze niet uit. gezonde concurrentie is wenselijk. dat betekent dat alle voorzieningen met gelijke kansen moeten kunnen participeren. niettemin waarschuwen wij voor het fenomeen van “cherry picking” en de effecten op de leefbaarheid van andere voor-zieningen.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de Vlaamse overheid gelijke voorwaarden van kwa-liteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid oplegt aan social-profit en for-profit. De Vlaamse overheid zal het herinvesteren van winst in kwaliteit en zorg valoriseren. Zorgnet Vlaanderen vraagt uitdrukkelijk dat de nieuwe Vlaamse regering maat-regelen neemt om cherry picking tegen te gaan.
europa en de Vlaamse gezondheids- en welzijnszorg
zorgnet vlaanderen vraagt de aandacht van de europese beleidsmakers voor de specifieke karakteristieken van de gezondheids- en welzijnszorg. zorg is geen product als een ander. omdat de eU-bevoegdheden inzake volksgezondheid en zorg momenteel nog minimaal zijn, wordt de europese invloed op onze sector voornamelijk uitgeoefend via andere beleidsdo-meinen. Het gaat hier in het bijzonder over het europese sociale beleid, het beleid van de interne markt en dat van de mededinging. de onrechtstreekse impact van de europese regel-geving op de zorgsector leidt ertoe dat men die weleens vergeet te consulteren.
Het europese sociale beleid werkt aan een harmonisering van arbeidstijden. er ligt momen-teel een gewijzigde versie van de arbeidstijdenrichtlijn ter tafel, waarbij zowel inslapende als gewone wachttijden als arbeidstijd worden beschouwd. die visie brengt de continuïteit van de dienstverlening in vele voorzieningen in het gedrang.
gezondheidszorg valt niet onder het toepassingsgebied van de dienstenrichtlijn. Bijgevolg bevinden personen en ondernemingen die actief willen zijn in andere lidstaten, zich nog steeds in een juridisch vacuüm. die leegte wordt momenteel opgevuld door het europees Hof voor Justitie. daarom is er nood aan een sectorale versie van de dienstenrichtlijn die rekening houdt met het specifieke karakter van de zorgsector.
Het voorstel van richtlijn m.b.t. patiëntenrechten inzake grensoverschrijdende zorg is een goede poging om patiënten, op zoek naar zorg in een andere lidstaat, meer rechtszekerheid te bieden. de instroom van buitenlandse patiënten mag echter niet ten koste gaan van de eigen patiënten, zeker niet voor landen als België die een grotere instroom dan uitstroom kennen.
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
België neemt het tweede semester van 2010 het voorzitterschap van de raad van de europese Unie waar. dat is een unieke gelegenheid om een aantal zorgthema’s prioritair op de europese politieke agenda te plaatsen. Wij denken hierbij aan een actieplan tegen de “sociale uitsluiting” van mensen met geestelijke gezondheidszorgproblemen door aan hen een volwaardig burgerschap te garanderen en gelijke rechten te waarborgen in het partici-peren aan de samenleving. de eU heeft weliswaar zelf geen rechtstreekse bevoegdheid om terzake maatregelen te nemen, maar kan het nationaal beleid van de lidstaten wel on-dersteunen en aanvullen. zo kan zij samenwerking tussen lidstaten stimuleren en ondersteu-nen in het uitwerken van een inclusiebeleid dat specifiek gericht is op mensen met geestelijke gezondheidsproblemen (op het vlak van onderwijs, werk, huisvesting, vrije tijd en cultuur... ) een hoge plaats op de agenda verdient tevens het aankomende debat m.b.t. de gezondheids-werkers. de europese Commissie formuleerde in haar groenboek van december 2008 reeds de gezamenlijke uitdagingen van alle lidstaten. In essentie gaat het over personeelsschaars-te. om die uitdaging binnen onze gezondheidszorgstelsels aan te kunnen, is een voldoende aanbod van gezondheidswerkers levensnoodzakelijk. Meer dan ooit zijn een globale aanpak en visie nodig omtrent zorgpersoneel. de loon- en gerelateerde kosten zijn immers goed voor 70% van het gezondheidsbudget van een gemiddelde europese lidstaat.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt de Europese beleidsmakers om betrokken en geconsul-teerd te worden bij het opmaken van voorbereidende documenten en wetgevende stukken die een wezenlijke invloed op de zorgsector uitoefenen.
Zorgnet Vlaanderen wenst een meer flexibele kijk op arbeidsduur, zodat de continu-iteit van de dienstverlening niet in het gedrang komt.
Zorgnet Vlaanderen vraagt een eigen Europese regelgeving voor gezondheids- en welzijnszorg die rekening houdt met de eigenheid en de specificiteit van de sector. Er is nood aan een mechanisme dat ervoor zorgt dat de lidstaten de stroom aan inkomende patiënten kan controleren en de werkelijke kostprijs kan aanrekenen. Zorgnet Vlaanderen wil tevens dat België tijdens zijn voorzitterschap van de Euro-pese Unie thema’s uit de zorgsector hoog op de beleidsagenda’s plaatst en hierin een voortrekkersrol speelt.
Keuze voor een meerjarenbeleid
de samenleving veroudert. dat houdt kansen en uitdagingen in maar vergt in het bijzonder een performante ouderenzorg om kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid te blijven garanderen. de vlaamse overheid hoort ook voor de residentiële en transmurale zorg een krachtig vlaams meerjarenplan uit te werken dat de sector in staat stelt om de voorspelde stijgende noden tegemoet te treden.
Het meerjarenplan zal de opeenvolgende stappen nauwgezet omschrijven en er het juiste budgettaire groeipad aan koppelen. alle betrokken partners moeten bij deze oefening be-trokken worden.
Bij het uitvaardigen van nieuwe, strengere regels moet ook de vlaamse overheid zich bewust zijn van de grenzen van betaalbaarheid voor de bewoners. Indien de overheid niet zelf zou instaan voor de integrale financiering van de verplichtingen is het noodzakelijk om de im-pact van die maatregelen op de dagprijs goed in te schatten.
die uitdagingen worden dus best aangepakt via een doordacht meerjarenbeleid waarbij er extra personeel wordt toegekend aan woonzorgcentra en thuiszorgondersteunende organi-saties. dat beleid stimuleert zorgverbreding en bevordert de spontane samenwerking tussen partners. regelgeving die deze doelstellingen verhindert, wordt afgeschaft.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de Vlaamse overheid, bovenop de federale financie-ring en naar analogie met de thuiszorg, investeert in een eigen Vlaams personeels-kader binnen de woonzorgcentra.
De Vlaamse overheid moet zorgverbreding stimuleren en de samenwerking tussen voorzieningen aanmoedigen.
Aandachtspunten van de woonzorgcentra aangesloten
bij Zorgnet Vlaanderen
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
uitvoering en financiering woonzorgdecreet
Het nieuwe woonzorgdecreet dient maximaal te streven naar een toegankelijke, kwaliteits-volle en betaalbare ouderenzorg. Het stijgend aantal zorgbehoevenden vergt meer capaciteit. Inzetten op toegankelijkheid betekent dat de overheid de projecten die binnen de program-matie hierop inspelen, aanmoedigt via de snelle honorering van investeringen in infrastruc-tuur.
een kwalitatieve ouderenzorg veronderstelt zorgcontinuïteit. gebruikers kunnen dan vlot van de ene zorgvorm naar de andere overstappen en desnoods verschillende systemen com-bineren. Hiertoe dient de vlaamse gemeenschap de functies revaliderend kortverblijf en cri-sisopvang te financieren alsook de uitbouw van een sociale dienst.
om onze ouderenzorg betaalbaar te houden, dienen de beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk te worden aangewend. dat kan enkel door een gelijke financiering van een zelfde zorgprofiel, ongeacht leeftijd of zorgafhankelijkheid.
de vlaamse overheid moet de door haar opgelegde personeels-, milieu-, energie- en voe-dingsnormen adequaat financieren en meehelpen aan de uitbouw van de managementstruc-tuur van de ouderenzorgvoorzieningen. dat is de beste garantie voor een betaalbare dagprijs. voor sommige bewoners is er daarenboven nood aan een vlaamse maximumfactuur. gezien de lokale aanwezigheid van de woonzorgcentra is het aangewezen om de erkenning van woonzorgnetwerken te koppelen aan de erkenning voor een woonzorgcentrum. Het woonzorgdecreet moet expliciet de rol en deskundigheid van woonzorgcentra erkennen. de uitvoering van het decreet moet zorgtoeleiding, coördinatie en interdisciplinair overleg voor de doelgroepen van kwetsbare ouderen evenzeer als expliciete taak van de woonzorgcentra opnemen en waarderen.
>> Zorgnet Vlaanderen verwacht dat de Vlaamse overheid binnen de residentiële en transmurale voorzieningen investeert in extra capaciteit voor de zorg van ouderen. Zorgnet Vlaanderen pleit voor zorgcontinuïteit. Dat veronderstelt een Vlaamse financiering van het kortverblijf voor revalidatie en crisisopvang, de centra voor dagverzorging en de sociale diensten van de woonzorgcentra.
De Vlaamse overheid moet gelijke zorgafhankelijkheid op een gelijke wijze finan-cieren. Bovendien moet zij alle door haar opgelegde normen correct betalen. Zorgnet Vlaanderen wil actief betrokken zijn bij het opstellen van de uitvoerings-besluiten van het woonzorgdecreet.
menselijk kapitaal
de vergrijzing zal ontegensprekelijk leiden tot meer en nieuwe zorgvragen. niettegenstaande de schaarste op de arbeidsmarkt zal er nood zijn aan een beter aangepaste bestaffing met meer zorgpersoneel, een stijgende kwalificatiemix en nieuwe functies (psychologen, peda-gogen, referentieverpleegkundigen…). Het beschikbare personeel zal efficiënt en flexibel ingezet moeten worden. dat vereist een aanpassing van de regelgeving zodat medewerkers en voorzieningen, bv. in samenwerkingsverbanden, gerichter kunnen inspelen op de reële zorgnoden.
de broodnodige samenwerking tussen voorzieningen kan niet slagen zonder een des-kundig middenkader ter ondersteuning van het management. de vlaamse overheid moet die nieuwe functie, naar het voorbeeld van andere gezondheids- en welzijnssectoren, helpen waarmaken en valoriseren in alle woonzorgcentra. daarenboven verwacht zorgnet vlaanderen de erkenning en vlaamse subsidiëring van de directiefunctie in de woonzorg-centra, zoals dat ook het geval is in andere welzijnssectoren.
de vlaamse overheid moet, in tegenstelling tot vandaag, haar solidair aandeel in de kosten voor logistiek, keuken-, technisch of ander personeel, stafmedewerkers en management op-nemen, zodat ze niet integraal hoeven verhaald te worden op bewoners of hun familie.
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt meer en beter gekwalificeerde medewerkers om de veranderende behoeften in de ouderenzorg te kunnen beantwoorden. De Vlaamse overheid zal hiertoe moeten tussenkomen in de financiering van de personeels-kosten.
Woonzorgcentra vragen de financiering van een middenkader en middelen om een professioneel management te kunnen voeren.
De Vlaamse overheid moet bovendien een flexibelere inzet van het beschikbare personeel toelaten.
Bouwsubsidies voor de woonzorgcentra
Kwalitatieve, betaalbare en toegankelijke zorg veronderstelt de subsidiëring van zorgvragen. er kan hierbij een onderscheid gemaakt worden tussen zorgbehoefte en -preferenties. een sterke solidariteit als basis voor een overheidsfinanciering van zorgbehoeften is noodzake-lijk. dat is minder het geval voor wenselijke zorg.
de vraag stelt zich nu of het onderscheid tussen wonen en zorg kan worden gekaderd in het paradigma van zorgbehoeften en –preferenties. een solidaire financiering is gerechtvaar-digd voor behoefte- en zorggebonden woonaspecten; het is aanvaardbaar dat zorggebruikers zelf betalen voor preferentiegebonden woonaspecten.
Het onderscheid tussen wonen en zorg is geen basis op zich voor het onderscheid tussen individuele en collectieve financieringssystemen. naarmate de zorggebonden woonaspec-ten toenemen, vervloeien wonen en zorg zodat een solidaire financiering van de woonkost noodzakelijk is.
de bestaande vIPa-financiering bedraagt ongeveer 7 € per dag en per woongelegenheid. voor een individuele bewoner betekent dat 210 € per maand. een overheid die investeert in infrastructuur verlicht de dagprijs van de zorggebruiker.
gelet op de demografische expansie moeten minstens 15.000 van de nog 18.000 openstaande plaatsen in de programmatie gerealiseerd worden. de totale kostprijs van een dergelijke ope-ratie vergt een impulsprogramma voor nieuwbouw en uitbreidingsprojecten. daarnaast mag niet uit het oog verloren worden dat bestaande gebouwen vernieuwd en gemoderniseerd moeten worden. om die ambities waar te maken, is het noodzakelijk dat het jaarlijkse vIPa-budget voor ouderenzorg wordt verdubbeld.
Sommigen voorspellen dat de vergrijzingsgolf over ongeveer 30 jaar achter de rug zal zijn; een termijn die net overeenkomt met de afschrijvingsduur van gebouwen. naarmate de ver-grijzing dus verderschrijdt, zal het minder interessant worden voor private maatschappijen om te blijven investeren in woonzorgcentra. na verloop van tijd zullen zij vanzelf de markt verlaten.
Continuïteit van zorg vergt daarom zowel van de overheid als van de zorgaanbieders een engagement op lange termijn. niemand kan het bewezen lange-termijnengagement van de social-profit woonzorgcentra ontkennen.
>> Zorgnet Vlaanderen pleit voor de solidaire financiering van behoefte- en zorggebon-den woonaspecten.
Zorgnet Vlaanderen vraagt een verdubbeling van het jaarlijks VIPA-budget om te kunnen voldoen aan de huidige vraag naar residentiële zorg zonder de bouwkost te hoeven verhalen op bewoner of familie.
relatie met de lokale overheid
de expertise van de woonzorgcentra inzake zorgcontinuïteit en complexe, langdurige zorg maakt hen tot een onmisbare partner in het overleg over kwetsbare ouderen in hun thuis-milieu.
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
lokale besturen baten vaak zelf voorzieningen uit. dubbelrollen als regisseur en zorgaan-bieder zijn te vermijden. dat gegeven zet aan tot een verdere verzelfstandiging van openbare zorgvoorzieningen. Het is de manier om alle zorgaanbieders evenwaardig te behandelen en onevenwichtige dagprijsverschillen weg te werken. lokale overheden die zelf ouderenzorg financieren, dienen alle ouderen die hun gemeente of stad worden verzorgd volgens gelijke criteria te behandelen, los van het feit of ze in private of publieke social-profitvoorzieningen verblijven.
Woonzorgcentra zijn betrokken partij en moeten dus geconsulteerd worden bij de ontwik-keling van het lokaal sociaal beleid en de opvolging van de gemeentelijke ouderenbeleids-plannen, zodat de gevraagde gelijke behandeling tot stand komt. de vlaamse plannen en studies over de verdere implementatie van het lokaal sociaal beleid nopen in concreto tot het dringend verspreiden van informatie naar en de consultatie van de volledige sector. Uit-gangspunt moet de gelijkwaardigheid van de verschillende initiatiefnemers zijn.
>> Zorgnet Vlaanderen wil dat de woonzorgcentra betrokken worden in het overleg over ouderen die thuis verzorgd worden.
Zorgnet Vlaanderen vraagt de gelijke behandeling van alle bewoners en aanbieders van zorg, o.a. door een verzelfstandiging van de openbare zorgvoorzieningen. Zorgnet Vlaanderen wenst vanuit de eigen expertise van de voorzieningen als even-waardige partner betrokken te worden bij het vormgeven van het lokaal sociaal beleid.
Innovatie
Innovatie is een belangrijke strategie om met nieuwe uitdagingen om te gaan. Binnen de ouderenzorgsector leven heel wat vernieuwende ideeën. een aantal innovatieve woonzorg-concepten zouden op hun haalbaarheid moeten worden getoetst en desgewenst geïmple-menteerd.
In het bijzonder gaat het over concepten die inzetten op transsectoraal samenwerken, zodat er meer continuïteit van zorg wordt gerealiseerd, die zorgspecialisatie en –differentiatie sti-muleren en die streven naar de verdere uitbouw van thuiszorgondersteunende initiatieven. technische innovatie is eveneens belangrijk voor de sector. We denken bv. aan informatica- en domoticatoepassingen. ook op organisatorisch vlak is innovatie onontbeerlijk. Hier gaat het in het bijzonder over krachtenbundeling, ketenzorg, de kanteling van organisaties en functionele integraties. de verdere informatisering van bewonersdossiers of zorgpaden zal de communicatie tussen verschillende zorgvertrekkers verder optimaliseren.
Het is noodzakelijk dat de bestaande regelgeving flexibel wordt toegepast zodat nieuwe zorg-vormen zich kunnen ontwikkelen en dat er projectfinanciering ter beschikking wordt gesteld voor experimenten en innovatie. ook de juridische en financiële schotten tussen de verschil-lende zorgsectoren moeten worden weggewerkt.
Innovatie betekent ook het op een andere wijze kijken naar de populatie van woonzorgcen-tra. er is nood aan gerichte initiatieven voor bijzondere doelgroepen van bewoners: ouderen met dementie, ouderen in palliatieve zorgen, ouder wordende personen met een handicap, ouderen met psychiatrische aandoeningen…
vlaanderen kan zijn opdracht inzake zorginnovatie waarmaken door het budget, voorzien door de verschillende protocolakkoorden tussen de gemeenschappen en de Federale Staat, op een snelle, transparante en eenduidige wijze ter beschikking te stellen van de voorzie-ningen. Het is hierbij absoluut noodzakelijk dat vlaanderen bovenop die federale middelen bijkomende financiering voorziet voor zorginnovaties.
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt dat innovatieve strategieën in de ouderenzorg zich kunnen ontwikkelen via een flexibele toepassing van de regelgeving en project-financiering.
Zorgnet Vlaanderen pleit voor een gericht en innovatief doelgroepenbeleid. De woonzorgcentra verlangen dat zorginnovatie gestimuleerd wordt door het bud-get van de protocolakkoorden snel en efficiënt toe te kennen.
Palliatieve zorg
Het is belangrijk dat de woonzorgcentra samen met palliatieve netwerken en multidiscipli-naire begeleidingsequipes competenties en initiatieven ontwikkelen om het beleid en de hulpverlening in palliatieve situaties te verbeteren. dat kan bv. via het aanstellen van een referentiepersoon voor palliatieve zorgen. daarnaast verdient de ondersteuning en begelei-ding van familieleden en zorgteams tijdens en na het palliatieve zorgproces aandacht. de integratie van de palliatieve dagcentra in het woonzorgdecreet moet ook kansen bieden aan de voorzieningen om deze opdracht specifiek voor ouderen in te vullen. de ethische vorming van zorgverleners en de plaats van het ethisch overleg zijn bijkomende aandachtspunten.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt de Vlaamse overheid om de palliatieve zorgverlening in de sector van de woonzorgcentra verder uit te bouwen en financieel te onder-steunen.
Hiertoe pleit Zorgnet Vlaanderen voor de financiering van een referentiepersoon in de palliatieve zorg en middelen om de ethische vorming en het ethisch overleg ingang te doen vinden in de ouderenzorg.
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
recht op toegankelijke geestelijke gezondheidszorg
Het is belangrijk dat de bevolking zich bewust wordt dat ze zelf werk kan maken van haar eigen geestelijke gezondheid en dat, indien dit niet lukt, ze er alle belang bij heeft om tijdig beroep te doen op professionele hulp.
Iedereen heeft recht op een toegankelijke geestelijke gezondheidszorg (ggz). niettemin er-varen veel patiënten en hun familie de drempel naar geestelijke zorgverlening als zeer hoog. Psychische problemen zijn nog steeds taboe. vooral dat taboe moet worden doorbroken, zo-dat mensen zo snel mogelijk en op de juiste manier hulp vinden. er is nood aan gerichte en volgehouden campagnes die geestelijke gezondheid in een positief daglicht plaatsen. die campagnes worden gedragen en gerealiseerd door middenveldorganisaties van zowel bin-nen als buiten de geestelijke gezondheidszorg. ze richten zich zowel op de volledige bevol-king als op specifieke doelgroepen zoals jongeren, ouderen, werkgevers, media en beleids-makers.
>> Zorgnet Vlaanderen verwacht dat de nieuwe Vlaamse regering op een geïntegreerde manier de oorzaken van psychisch lijden aanpakt en het taboe rond geestelijke ge-zondheid helpt doorbreken door het lanceren en volhouden van sterke doelgerichte campagnes.
Aandachtspunten voor de geestelijke gezondheidszorg
in Vlaanderen
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
nood aan een coherent beleid voor een geïntegreerde
geeste-lijke gezondheidszorg
geestelijke gezondheid is een kostbaar goed. In onze soms hectische maatschappij komt deze meer en meer onder druk te staan. Mensen kunnen in elke levensfase geconfronteerd worden met ernstige, complexe, hetzij kortstondige, hetzij langdurige geestelijke gezondheidspro-blemen. Continue zorg op maat is pas mogelijk als alle overheden die instaan voor preventie, behandeling, zorg, revalidatie en herstel, een zelfde visie en meerjarenbeleid ontwikkelen. de Interministeriële gemeenschappelijke verklaring van 23 mei 2004 is nog steeds relevant en biedt het geknipte referentiekader voor dit meerjarenbeleid. de vlaamse overheid moet haar beleidsbevoegdheid inzake preventie en ambulante geestelijke gezondheidszorg waar-maken door dringend te investeren in een substantiële verruiming van de hulpverleningsca-paciteit van de ambulante geestelijke gezondheidszorg.
Pas dan zullen de Centra voor geestelijke gezondheidszorg (Cgg) als volwaardige actor kun-nen participeren aan federale zorgprogramma’s en voorzieningsoverschrijdende samenwer-kingsverbanden. Bovendien moet de vlaamse overheid de centra toelaten en actief stimule-ren om door overleg en samenwerking met andere ggz–actostimule-ren en partners uit belendende zorgdomeinen hun opdrachten te realiseren. Prestatie-indicatoren voor de evaluatie van de werking van de Cgg moeten hiermee voluit rekening houden.
een doorgedreven afstemming tussen de vlaamse beleidsdomeinen arbeid, tewerkstelling, vorming, onderwijs, welzijn, jeugdbeleid, ouderenbeleid, maatschappelijke integratie…en de actoren van de geestelijke gezondheidszorg is absoluut nodig om te komen tot weder-zijdse samenwerking en ondersteuning. op vlaams niveau gebeurt dat best door in elk van deze beleidsdomeinen een gericht inclusiebeleid te voeren voor mensen met een ggz-pro-blematiek.
>> Zorgnet Vlaanderen pleit voor een moderne en geïntegreerde geestelijke gezond-heidszorg. Hiertoe vraagt zij dat de nieuwe Vlaamse regering de Interministeriële Gemeenschappelijke Verklaring van 23 mei 2004 onmiddellijk ten uitvoer brengt. Zorgnet Vlaanderen vraagt een soepele interpretatie van de regelgeving zodat de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg niet beknot worden wanneer ze partici-peren aan zorgcircuits en -netwerken.
Zorgnet Vlaanderen wenst dat er een optimale afstemming tot stand komt tussen de noden van de sector van de geestelijke gezondheid en de overige Vlaamse bevoegd-heidsdomeinen.
Verdere uitbouw van de sector van de geestelijke
gezondheidszorg
er bestaan nog steeds lacunes in het zorgaanbod. Bovendien ontstaan hierdoor onaanvaard-bare lange wachttijden waardoor de meest kwetsonaanvaard-bare burgers geen adequate hulp krijgen en gemarginaliseerd of vereenzaamd achterblijven. velen verzeilen in de werkloosheid, leven als dakloze, belanden in de gevangenis, verblijven in instellingen voor bijzondere jeugd-zorg…
een moderne geestelijke gezondheidszorg kan niet zonder een meer flexibele aanwending van het huidige zorgaanbod en extra middelen om nieuwe opdrachten op te nemen. er is nood aan alternatieven voor de klassieke ziekenhuisopname: mobiele equipes om in de thuisomgeving van patiënten dringende psychiatrische hulp te bieden, liaisonpsychiatrie, ambulante multidisciplinaire en intensieve diagnosestelling aan huis, outreach, crisishulp-verlening in de thuissituatie…
Huisartsen en de partners uit de thuiszorg moeten beter opgeleid worden om te participeren in deze zorgvormen. Mensen die zorg nodig hebben maar de eigen problemen ontkennen, moeten preventief opgespoord worden zodat ze maatschappelijk niet geïsoleerd raken.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de nieuwe Vlaamse regering prioritair inzet op het wegwerken van te lange wachtlijsten voor ambulante hulpverlening door uitbrei-ding van de hulpverleningscapaciteit.
Dat vergt een uitgewerkt Vlaams beleidsplan voor geestelijke gezondheid en de noodzakelijke financiering binnen een meerjarenbegroting.
Structurele ontwikkeling van de geestelijke gezondheidszorg
de overheid werkt vaak met projecten om te bewijzen dat ze op korte termijn een antwoord kan bieden op feiten of problemen die plots in de media opduiken. regelgeving dient zich echter in eerste instantie te enten op een meerjarenbeleid.
Het is noodzakelijk dat er een samenhangend en globaal geestelijk gezondheidszorgplan voor vlaanderen komt waarin een duidelijke lange-termijnvisie wordt geëxpliciteerd. een dergelijk plan moet de contouren aangeven van de gewenste zorginhoudelijke en organisa-torische ontwikkeling van de sector. de scoop mag zich niet alleen beperken tot de enkele specifieke thema’s en kleine mediatieke deelgroepen. Kwetsbare groepen binnen alle lagen van de bevolking moeten in ogenschouw genomen worden.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de nieuwe Vlaamse regering voorrang geeft aan een structureel beleid en het gebruik van ad-hocprojecten vermindert, zodat een ver-snipperd en ontoereikende zorgaanbod wordt vermeden.
Het kan niet langer dat zorg via projecten wordt voorbehouden aan enkele aanbie-ders, terwijl anderen dezelfde zorg niet mogen verlenen.
evenwaardig burgerschap van psychiatrische patiënten via een
specifiek op sociale inclusie gericht beleid
“eens psychiatrisch patiënt, altijd psychiatrisch patiënt” is een breed verspreide misvatting over personen met geestelijke gezondheidszorgproblemen. een dergelijk stigma belemmert de maatschappelijke integratie van mensen met psychische zorgnoden. zij hebben, meer dan andere medeburgers, nood aan ondersteuning bij het (terug) opnemen van een zinvolle maatschappelijke en/of beroepsactiviteit.
vlaanderen moet, naar analogie met wat in de afgelopen decennia gebeurde voor fysisch gehandicapten, een specifiek inclusiebeleid voeren voor mensen met ggz-problemen. zo is er dringend nood aan een aangepaste begeleiding voor deze mensen om hun zoektocht naar werk succesvol te maken. daarnaast dient vlaanderen ook werk te maken van een gecoördi-neerd beleid t.a.v. de erkenning en financiering van de functie arbeidszorg voor alle burgers die niet komen tot betaald werk en die toch willen werken en zich dienstbaar willen maken in de samenleving. ook op het gebied van de sociale huisvestiging moeten er initiatieven genomen worden zodat deze mensen een reële kans krijgen op een huursubsidie en/of een sociale woning.
>> Zorgnet Vlaanderen verwacht dat de komende Vlaamse regering erin slaagt men-sen met psychische problemen dezelfde kanmen-sen te bieden als elke andere burger op het vlak van werk, arbeidszorg en huisvesting.
Er is nood aan een effectief inclusiebeleid voor personen met een wankele geeste-lijke gezondheid. Het succesvol inclusiebeleid voor mensen met een fysieke handi-cap verdient in deze zeker navolging.
nieuwbouw van psychiatrische ziekenhuizen en psychiatrische
verzorgingstehuizen
dit punt wordt ontwikkeld in het onderdeel over de algemene ziekenhuizen (zie infra) en wij weerhouden hier slechts een licht aangepast kaderstuk.
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
>> Het pleidooi van Zorgnet Vlaanderen voor een hoger budget, een terugkeer naar directe subsidiëring, moderne bouwnormen en een efficiënte administratieve af-handeling van bouwdossiers geldt onverkort voor de psychiatrische ziekenhuizen en psychiatrische verzorgingstehuizen.
De Vlaamse overheid zal daarom het jaarlijkse VIPA-budget voor algemene en psy-chiatrische ziekenhuizen terug op het niveau van het jaar 2000 brengen en minstens vermeerderen met 40% om de bouw, uitbreiding en herconditionering van moderne ziekenhuizen mogelijk te maken. Dat komt neer op een jaarbudget van minstens 175 miljoen euro.
Voor de algemene ziekenhuizen enerzijds en de psychiatrische ziekenhuizen en psychiatrische verzorgingstehuizen anderzijds zullen afzonderlijke VIPA-budgetten vastgelegd worden.
Voor de lopende dossiers met een alternatieve financiering dringt Zorgnet Vlaan-deren erop aan om de terugbetalingsvoorwaarden met zin voor realiteit toe te pas-sen.
Kinderen en jongeren in nood
vlaanderen blijft kampen met een ernstig tekort aan een tijdige en gepaste opvang en behan-deling voor kinderen met psychiatrische stoornissen. de belangrijkste oorzaken hiervan zijn: een fragmentaire en korte-termijnaanpak, vaak als reactie op mediatieke gebeurtenissen, in combinatie met een gebrek aan coherentie en (politieke) samenwerking tussen federale- en gemeenschapsoverheden; onvoldoende mensen en middelen om aan de stijgende zorgvraag te voldoen; bureaucratische en financiële regels die de samenwerking tussen voorzieningen veeleer belemmeren dan stimuleren; onvoldoende kinderpsychiaters.
ondanks meermaals aandringen van zorgnet vlaanderen bij federale en vlaamse overheden wordt het probleem nog steeds onvoldoende ernstig genomen. voor kinderen en hun familie zijn de gevolgen vaak dramatisch. dit kan en mag niet blijven duren. vlaanderen moet in deze zijn volle verantwoordelijkheid opnemen.
de liaisonfunctie vanuit de gespecialiseerde geestelijke gezondheidsactoren naar welzijns- en onderwijsactoren die werken met kinderen en jongeren, moet worden uitgebreid door o.a. de Centra voor geestelijke gezondheidszorg beter te financieren voor de verdere uitbouw van bestaande kinderteams. er dienen inspanningen geleverd te worden om binnen de vlaamse gemeenschap de bestaande programmatie van ziekenhuisbedden voor kinderen en jonge-ren maximaal te benutten. er moeten dringend extra kinderpsychiaters opgeleid worden. de vlaamse regering zal bij de federale overheid pleiten voor meer projecten inzake out-reach en crisis, een verhoging van de programmatie van kinderpsychiatrische bedden en de introductie van de kinderpsychiatrische liaisonfunctie door gespecialiseerde ggz-actoren ten gunste van kinderen die op de pediatrie van een algemeen ziekenhuis verblijven. ook de erkenningsregels voor algemene en psychiatrische ziekenhuizen moeten ruimer kunnen worden geïnterpreteerd zodat gemakkelijker met Cgg’s kan worden samengewerkt.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt met aandrang dat de Vlaamse regering zich inzet om meer en betere hulp te bieden aan kinderen en jongeren met psychiatrische stoor-nissen. Samen met de federale overheid, of desnoods alleen, zal zij de noodzakelijke ontwikkeling van de kinderpsychiatrie in Vlaanderen moeten waarborgen via een coherent meerjarenbeleid. zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
Bouwsubsidies voor algemene ziekenhuizen
op 17 december 2008 organiseerden de vlaamse ziekenhuizen een persconferentie waarin verschillende voorzieningen hun bouwproblemen zeer duidelijk schetsten. de overzich-telijke persmap is verkrijgbaar op eenvoudig verzoek en maakt de bouwperikelen van de vlaamse ziekenhuizen zeer concreet.
de vlaamse overheid becijferde dat er jaarlijks voor 125 miljoen euro moet worden geïnves-teerd in de bouw van ziekenhuizen. toch heeft zij het budget voor de bouw en vernieuwing van ziekenhuizen van 125 miljoen euro in 2000 teruggebracht tot 55 miljoen in 2006. dat is een daling met bijna 60%. Bovendien werd in 2006 de directe subsidiëring afgeschaft en moeten de ziekenhuizen hun bouw alternatief financieren met een lening. de vlaamse over-heid betaalt de kosten van deze lening terug over een periode van 20 jaar en koppelt er voor-waarden aan. einde 2008 was het beschikbare budget uitgeput en ontstonden er nieuwe wachtlijsten.
na de belangrijke budgetdaling, meer dan 60%, en het verschuiven van de financiële lasten naar de toekomst, opteert de vlaamse gemeenschap bovendien voor een sluipende herfe-deralisering van de bouwkosten door een deel van de bouwkost door te schuiven naar de federale overheid3. In tegenstelling tot de federale overheid hanteert de vlaamse gemeen-schap hopeloos verouderde bouwnormen waardoor zij ongeveer 40% van de kost van een
Aandachtspunten van de algemene ziekenhuizen
aangesloten bij Zorgnet Vlaanderen
modern ziekenhuis niet subsidieert. zij schuift aldus de rekening door naar ziekenhuizen, artsen en patiënten.
Sinds meer dan twee decennia moedigt de vlaamse overheid ziekenhuizen aan tot meer ef-ficiëntie door fusie. dezelfde overheid beloofde nieuwbouwziekenhuizen als bekroning van deze fusies. die belofte wordt niet gehouden. op dit moment zijn er minstens 10 dossiers voor nieuwbouw fusieziekenhuizen ter waarde van minstens 1,5 miljard euro. daarnaast zijn er vele andere ziekenhuizen die hun bestaande infrastructuur moeten vernieuwen of aan-passen aan de noden van de patiënten.
Wil vlaanderen aan de top van de geneeskunde blijven en zijn bevolking de best mogelijke verzorging in ziekenhuizen aanbieden, dan moet de vlaamse overheid dringend het roer omgooien.
Het budget voor algemene en psychiatrische ziekenhuizen is gemeenschappelijk. dit zorgt voor verwarring. een afzonderlijk budget komt de transparantie ten goede.
voor ziekenhuizen die nu bouwen met alternatieve financiering moeten de activiteitsvoor-waarden, o.a. inzake dagziekenhuis, gecorrigeerd worden en met de nodige soepelheid geïnterpreteerd. de vlaamse overheid moet immers begrijpen dat renoveren een tijdelijke sluiting van afdelingen kan impliceren met een verminderde activiteit als logisch gevolg. Bouwen voor de toekomst betekent eveneens dat men niet altijd onmiddellijk de op langere termijn vooropgestelde bezetting kan bereiken. dergelijke realiteiten mogen niet blindelings bestraft worden.
>> Het pleidooi van Zorgnet Vlaanderen voor een hoger budget, een terugkeer naar directe subsidiëring, moderne bouwnormen en een efficiënte administratieve af-handeling van de bouwdossiers geldt onverkort voor de algemene ziekenhuizen. De Vlaamse overheid zal daarom het jaarlijkse VIPA-budget voor algemene en psy-chiatrische ziekenhuizen terug op het niveau van het jaar 2000 brengen en minstens vermeerderen met 40% om de bouw, uitbreiding en herconditionering van moderne ziekenhuizen mogelijk te maken. Dat betekent een jaarbudget van minstens 175 mil-joen euro.
Voor de algemene en psychiatrische ziekenhuizen zullen afzonderlijke VIPA-budget-ten vastgelegd worden.
Voor de lopende dossiers met een alternatieve financiering dringt Zorgnet Vlaanderen erop aan om de terugbetalingsvoorwaarden met zin voor realiteit toe te passen.
Ziekenhuismedewerkers
gezien de huidige schaarste aan zorgprofessionals is het onontbeerlijk dat de voorzieningen hun personeel efficiënt en in functie van reële zorgnoden kunnen inzetten. deze aanpak vergt een soepele interpretatie van de personeelsnormen.
teneinde een verdere versnippering in vereiste kwalificaties voor zorgpersoneel te voorko-men, is het noodzakelijk dat de grootste omzichtigheid aan de dag wordt gelegd bij nieuwe normen die extra beroepskwalificaties of -titels impliceren.
alle overheden hebben last van registratiekoorts. een korte telling bij de vlaamse zieken-huizen leert dat er minstens 191 verplichte registraties zijn, waarvan 38% opgelegd door de vlaamse gemeenschap. voor de vlaamse ziekenhuizen betekent dit dat 540 medewerkers zich voltijds bezig houden met registraties. In tijden van schaarste aan zorgpersoneel roept dit ethische vragen op. een registratie is verantwoord wanneer zij voldoet aan een aantal principes inzake goed en verstandig registreren. zorgnet vlaanderen heeft deze principes vervat in een charter voor een kwaliteitsvolle registratie van ziekenhuisgegevens.
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
Het is evident dat de bekommernissen inzake ziekenhuismedewerkers ook van toepassing zijn voor de psychiatrische ziekenhuizen.
>> Zorgnet Vlaanderen vindt het essentieel dat de Vlaamse overheid de getalsmatig en per dienst uitgedrukte personeelsnormen ziekenhuisbreed interpreteert zodat voor-zieningen hun personeel optimaal kunnen inzetten.
Zorgnet Vlaanderen verlangt van de Vlaamse overheid de nodige terughoudendheid met betrekking tot nieuwe normen die extra beroepskwalificaties of -titels opleg-gen.
Zorgnet Vlaanderen dringt er bij de nieuwe Vlaamse regering op aan dat zij de ziekenhuizen minder belast met registraties en de principes van het charter voor een kwaliteitsvolle registratie van ziekenhuisgegevens in acht neemt.
Ziekenhuisartsen
artsen hebben vandaag een andere kijk op de combinatie tussen carrière en gezinsleven. Samen met de vervrouwelijking van het beroep en een keuze voor een privépraktijk bete-kent dit dat de beschikbaarheid en inzetbaarheid van artsen in onze voorzieningen kleiner worden. de vergrijzing en de toename van het multidisciplinair werk vereisen echter dat een zorgvoorziening over een groter aantal artsen beschikt. voor sommige geneeskundige dis-ciplines zijn er gewoonweg onvoldoende artsen beschikbaar. Het gebeurt dan nog vaak dat deze artsen het land verlaten voor aantrekkelijkere buitenlandse arbeidsvoorwaarden. een nauwere betrokkenheid van artsen bij het beleid van voorzieningen vergt enige manage-mentvaardigheden. de opleiding tot arts zou hiertoe moeten voorzien in elementen van zie-kenhuismanagement.
Het is evident dat de bekommernissen inzake ziekenhuisartsen ook van toepassing zijn voor de psychiatrische ziekenhuizen.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de nieuwe Vlaamse regering de numerus clausus en de contingentering van artsen aanpast aan de zorgnoden.
Kinderen en jongeren in nood
de algemene ziekenhuizen delen de bekommernissen die door de ggz-voorzieningen worden geformuleerd (zie supra). We hernemen daarom enkel het kaderstukje.
voor de algemene ziekenhuizen is het belangrijk dat zij de mogelijkheid krijgen om K-diensten en de eraan gekoppelde zorgprogramma’s op te richten of uit te breiden.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt met aandrang dat de Vlaamse regering zich inzet om meer en betere hulp te bieden aan kinderen en jongeren met psychiatrische stoor-nissen. Samen met de federale overheid, of desnoods alleen, zal zij de noodzakelijke ontwikkeling van de kinderpsychiatrie in Vlaanderen moeten waarborgen via een coherent meerjarenbeleid.
Palliatieve zorgen
In alle vlaamse ziekenhuizen zijn er patiënten en familie die palliatieve ondersteuning vra-gen en nodig hebben. vele van deze ziekenhuizen hebben echter onvoldoende mogelijkhe-den, in het bijzonder Sp-bedmogelijkhe-den, om op al die echte noden en vragen van patiënten een afdoend antwoord te bieden.
de federale en vlaamse overheden slagen er samen niet in om voor deze patiënten en hun naasten een voldoende ruim en aangepast aanbod te creëren. een manke verdeling van
zo r g n e t v l a a n d e r e n m e m o r a n d u m 0 9
bevoegdheden tussen vlaanderen en België kan mogelijks één van de oorzaken zijn, maar een echt vlaams gezondheidsbeleid veronderstelt prioriteiten. Palliatieve zorg is een priori-teit.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de Vlaamse regering alle nodige stappen zet om aan het probleem van de ontoereikende palliatieve zorg in de algemene ziekenhuizen te verhelpen.
Een dringende aanpassing of zelfs een afschaffing van de programmatie van het aantal bedden Sp Palliatief én een aangepaste en bijkomende financiering ervan zijn noodzakelijk.
Zorgregio’s
ondanks het ontbreken van de noodzakelijke uitvoeringsbesluiten gebruikt de vlaamse ad-ministratie het zorgregiodecreet voor de programmatie van ziekenhuisbedden in algemene en psychiatrische ziekenhuizen. dit staat regelmatig haaks op de vraag van voorzieningen om gericht in te spelen op patiëntennoden.
de hedendaagse dynamiek van samenwerking, afspraken, zorgaanbod en patiëntenmobi-liteit stopt in europa niet langer bij de landsgrenzen. vlaanderen moet gedreven op deze verbreding inspelen en mag zich niet terugplooien op decretaal gestuurde miniregio’s. een toepassing van de programmatiecriteria op een kleinere schaal dan vlaanderen kan slechts na overleg en in akkoord met de sector.
>> Zorgnet Vlaanderen vraagt van de Vlaamse regering een dynamische kijk op zieken-huiszorg. Zij zal voor de ziekenhuizen Vlaanderen als één grote zorgregio beschou-wen.
Villageneeskunde
artsen vinden het soms aantrekkelijker om geneeskunde buiten het ziekenhuis uit te be-oefenen. deze privéklinieken richten zich dikwijls op nichegeneeskunde voor hen die het kunnen betalen. Bij gebrek aan regels, normen en toezicht doen bepaalde vormen van deze “villageneeskunde” echter vragen rijzen over veiligheid, kwaliteit én continuïteit van de ver-zorging en dienstverlening.
doordat ziekenhuizen moeten beantwoorden aan de meest diverse normen kunnen zij wel voldoende garanties bieden. de aanwezigheid van multidisciplinaire teams, van gekwalifi-ceerd personeel, van noodzakelijke apparatuur en de permanente oproepbaarheid van vele artsen verzekeren de kwaliteit van de zorg.
>> Zorgnet Vlaanderen verwacht van de Vlaamse regering dat zij zich bekommert om de kwaliteit en veiligheid van patiënten in privéklinieken.
