1.
Frestasieskale
in aktiwiteite van die Liggaamlike Opvoedkunde vir jongelinge van 12 tot
19
jaar.deur
D.P.J.
SmithProfessor in Opvoedkunde,
P.U.
virC.H.o.,
Potchefstroom.:!.:'L <>
I~HOUD
Hoofstuk Bladsy
Voo1.'Woord • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • .. • • • • • • • • v Inleiding ••••••••••••••••••••••••••••••••••• l
!.
Die probleem en doel van die ondersoek ••••••3
..
2 6 II. Literatuurbespreking ••••••••••••••••••••••••
? -
34l.Die meting van krag •••••••••••••••••••••
7-
11 2. D:ie meting von d~·:-yf'krag. • •••••••••••••• 12 - 13 3 •• Die meting van u:it:b.clnrermo§ •••••••••••• 13 - 214
Die meting van snelheid •••••••••••••••• 21- 255.
Liggaamlike prestasie en motivering ••••25 .. 28
6. Prestasiemeting en dieklassifikasie van deelnemers ••••••••• ,.28 34 .I
III.Keuse van die aktiwiteite •••••••••••••••••••
35' .. 41
IV. Die versameling van die gegewens ••••••••••••42- 48
V. Die berekening van die gegewens ••••••••••••• 49-5'0
VI• Die resultate van die ondersoek ••••••••••••• $1-
77
VII.Die gebruik van die prestasieskale ••••••••••?8
... 12379 80 l.Meting van die bekwaamheid en vordering
78
-2,D:.tag~.ose va:'.1 ·5ie lj_ggaa:nl:U;:e toerusting
79
80 3 ~l-. "t-/fA .... \.I \,.1 i"'"v ,_ ... 0 '"".• 1.l0 -~ .. ~ ... 1> •'-o•!--1...1\.. '·l (:'c,'1·f''1r.>&en-"•1g .... ! ... f ... ,_.. ... ~.., _,.. - -,J..J. . en toe+sina - _, '" ' t:)
4 e \To•'>NO ~ ... ~ .. •. C'-~--~·..t.:..,t...!..'..t_~ l -w~'r·l·,..,~· ''YIO'!. .1.u.·-V c; <">\].:! ... u.v.L 0"' r,... '." • Cl..:.>t-..t-•"}C> en V0llt:9"<"'A _ - oJ 8; .P ..
5.
Verbeterj.ng vsn die ond.er-vzys •••••••• ,... 83- 85
- 83 1fiiioSamevattin.g •• o • • • • • • • • : • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 124 - 128:U.t •.
No. Bladsy
I. Ko:rrel.asies tnssen liggaamslengte en
-gewig en atletiekprestasies ••••••••••••••••
41
II. Samevatt:ln.g ve.n die prestasies van
die verskillende leeftydsgroepe •••••••••••• 5'2-
5'6
III. 'n Vergelyldng tusse.n die prestasies van
Suid-Afr:l.kaanse en Ame:eikaanse studente. • • • 82
IV. 'n Ve:r-gelyJr.ing tussen d:le prestasies van
Suid ... ,A.fr:tkactnse en Du:i tf!e skoolseuns ••••••• 82
V. .PrestC).S~~.es·i:;f;'l.:<J.daarde vir die
ver-sltillende ~::entekens. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
85
Or
Frekwen:?ieve:rspreid:tng van d:le prestasies van
die versldllende leeftydsgroepe.
1{ •• ,. .. , , ~
7 5-
tree h~.rclloo1J" • • • • • • • •. • .. • • • • .. .. • •58
.rv
5
harnloop ••••••••••••••••••
59
vl3
16 •••••• ~40-tree hardloop···••••e
62 17 - 20 •• =t • • 1 :myl hart!. loop ••••••••••••••••••• o 62.._./21 2'+ ••••• versp:aing ':.lit die stand •••••••••••
65
25
28 ••••
~verspring met aanloop •••••••••••• o65
29 -. 32 • •., uhoogApring t:5:i:; die sta:1d • • • • • •" • 68 33
37
L.1
I ••"'
.36 • .. • •
hoogspr~.:Jg met aa.~'21.oop ... . 40 •••• driespring tit t die stan.d •••••••••44
... driespr111g met aanloop ., •• e . . . .48 ••• ~.kr19ketbalgooi •••••••••••••••••••
68
69
69
71
49 52 ••••• gewigetoot ••••••••••••••••••••~•e 71 V 2~3 ....
~r:..o ~· r;,,,_. .8 • • • optrek ••••••••••••••••••••••••&•• ~ 57 60 ••• .,.opstoot ••••••••••••••••••~•·•••n~ 74 61 62 ••.•• :Surpee-'toets ... 4···~·o•o••••"'••77
6365
- 64 ••••• wi sse ~LJ ... oop ••••• o o .;.. • o • c , ,., ~~~ • • • o , () • tt o ... ,s:tgsa.z hnrd]~oop • r . 0 0 " 0 0 ... ~ 0 . ~. 0 6 '-'I''.77
77·
iv.
Die gemiddelde p~estasies van die verskillende leeftydsgroepe.
No.
67 • • •
•
• 75-tree hardloop •••••••••••••••••••••• 68 ••••• 100-tree hardloop...
~...
,...
69 ••••• 220-tree hardloop 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •70 •••• 440-tree hard loop • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ?1 •••• 880-tree hard loop • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Bladsy
60
v 60 ./ 6063
63
72 •••• 1 myl hardloop •••••••••···~····•••••• 6373 •••·
verspring uit die stand •···•·•···•· 66~74
75
76 7?78
7980
81
., ••• verspring met aanloop .~ •• ~ •••••••••••••
•
•••
driespring uit die stand •••••••••••• ~ ••••••
driespring met aanloop ••••••••••••••••••
•
•
•
hoogspring tlit d1.e stand • • • • • • • • • • • • • • •••••
hoogspringmet
aa.nloop • •••••••••••••••••••• ,kriek;etbalgoo~- ~ ~ o o ~ e • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
••••
optreko••••••••o•••o••···
•••• opstoot···••o••••···
82 ••••• sigsag hardloop •···~···~83
84 •••• •••• wisselloop ••••••••••••••••••••••••••··~ Burpee-teets •••••••o••••••••••••••••••• 66v 66./ ?2"' ?2/ 72"' ?2.., _,.75./
?5 ,./75-
?5.-....
V 0 0 R W 0 0 R D.
In 1948 het die sl\:rywer prestasieskale in ses atletiekno:mmers vir studerende blanlce jonge1inge van 16 tot 19 jaar saamgeste1 en, onder andere, op die noodsaalc-1ikheid van verdere ondersoek in hierdie rigting ge~~s.
Hierdie ondersoek is 'n voortsetting en uitbreiding van daardie projek. Hiermee word neentien nommers in 'n ver-skeidenheid aktiwiteite van die Liggaamlike Opvoedkunde vir jongelinge van 12 tot 19 jaar aangebied ten einde 'n wyer bruikbaarheid op skole, ko11eges en universiteite moontlik te maak.
Die omvPngryke proj ek, we.arin gegewens van meer as 4,000 jonge1inge in 21,000 toetse verJ::ry is, is in 1953 begin. Ek kon dit nou voltooi denksy die tegemoetkomend-heid van hoofde van skole, kolleges en universiteite, die samewerking van onder-~P7ysers en studente in Liggaa.m.-like OpvoecGmnde en die bereidwillige deelname van proef-persone. Aan elkeen wat hiertoe byeedra het, op een of ander "~nyse, wil ek my dank van harte betuig.
· .. My waardering ·wil ek graag ui tspreek teenoor die Nasionale Raad vir Sosia1e Nevorsing vir die finansiele steun, waersonder dit vir ray nie moontlik sou gewees het om die studie te doen nie.
m{
dank ray suster, mev. digheid waar.mee sy die verslagDie prestasieskale·word dat dit tot bevordering van van ldggaamlike Opvoedkunde P. U. vir 0. H. 0. ,
POTOHEFSTROOM. Januarie 1961.
c'lie sal
J.M.- Nel, vir die sorgvul-getil( het.
aangebied met die vertroue onderwys en die wetensl-cap dien.
-·
1. Inleiding.
:Meting in die Lie;gaam.lilce Opvoed~::unde is 'n weten-skaplike prosedure wat onontbeerlik is vir sy vooruitgang. Gedurende die afgelope veertig jaar het die Liggaemlilce Opvoedkunde 'n beduidende vooruitgang e:;etoon wat aen
wetenskaplike belangstelling en ondersoek ven problema in die vak toegeskryvve moe t word. Die we.tenslcaplike benader-ing is in toenemende mate 'n kenmerk van die beoefenaers van hierdie afdeling van' die Opvoedkunde. Die ontwikkel-ing van toetsontwikkel-ing en metontwikkel-ing in enige vak verhoog sy :weten-skaplike status, en in die Liggaemlike Opvoeqkunde het die groeiende tendens om te toets en om meetProsedures te
voorsien, bygedra tot sy vestiging as ·wetensl~ap.
In die program van toetsing en meting is aansienlike aondag aen die meting van lie;gaamlike prestasievemoe
geskenk. Di t is 'n na tuurlike ui tvloeisel ui t die behoefte om die ldnd beter te leer ken. In enige onderwyssi tuasi e is kennis -v-&1 d.ie leerling nocdseaklil:::. Hoe gouer,
nou-keuriger en omvattender die kennis van die kind is, hoe doel treffender sal die onderwys wees. Metodes m.oet dus antwerp word om noukeurige en uitgebreide inligting so spoedig moontlik te verkry. In die gevmne sl:ool vir in-tellektuele o·pvoeding het die onderwyser wel 'n idee wat die kind in 'n bepaalde standard behoort te ken o:m.dat die leerplan vir daardie bepaalde land of provinsie min of meer gestandaardiseer is. Oor die bekwaemheid en moontliltheid van 'n leerling kan egter eers na toetsing uitspreak gegee word. Sander hierdie prosedure het die onderv1yser geen
sekerheid of sy onderrig by die verstand.speil van die
leerlinge ae.ngepas is nie. Dieselfde eis geld ook vir. die ondervvyser in die Liggae.mlike Opvoec11cunde. Hy moet meet om te weet.. In die Liggaamlike Opvoedkunde is die noodsaak-likheid om te toets nog grater omdt:~.t geen bepaalde standaard van bekwaamheid vir bepaalde ontwikkelingstr~ppe tens
vereis word nie. ~ieliswaar beslcik die Onderwysdeparternente /oo1r.. , ..••
2.
ook in Suid-Afrika, oor die nodige leerplc.nne
( 111, 112, 113) vir die verskillende ontidkke1ings-treppe, maar dit speel geen rol in die bevordering van leer1inse nie ..
3.
H 0 0 F S l' U K
I,
L
DIE PROBLE:EM EN DOEL VAN DIE ONDERSOEK.
Danlcsy die intensiewe navorsing oor die meting van liggaamlike prestasievermoens veral in die afgelope drie dekades beslcik die Liggaamlil<e Opvoedlcunde tans oor toetse om die bekwaamhede van leerlinge spoedig en objektief vas te stel. Navorsing (49) het egter ook aangetoon dat
pres--
-tasies verskil van skool tot skool, van groep tot groep, van p~ovinsie tot provinsie en hoeveel te meer nie van volk tot volk nie. Die skrywer (143) kon hierdie navorsing be-vestig deur in 'n ondersoek vas te stel dat prestasies van
Suid-Afrikaanse studente verskil van die van die Verenigqe State van Amerika en van Duitsland, en verder dat die
prestasies van bantoe- en blsnke seuns in Suid-Afrika ook beduidend verskil. 'n Ondersoek van Joubert (72) bevestig die bevindinge van die skryv,rer ten opsigte van die verskil tussen bantoes en blnnkes. Ook die bevino.inge van Cluver, DeJongh en Jokl (30) toon 'n verskil in prestasies tussen blanke·s, bantoes, Sjinese e·n lr:leurlinge aan.
Die aangehaalde ondersoekinge dui die noodsaaklik-heid aan om prestasiemeting te verkry vir die verskillende beroeps-, bevolkings- en gemeenskapsgroepe. Die prestasiestandaarde van ander lande kan nie as geldend vir Suid -Afrika aanvaar word nie, omdat dit nie algemeen nie maar slegs spesifiek geldig is vir die volk, ras of groep waar-uit dit ontstaan en waarvoor dit bedoel is. Die dringendste behoefte is sekerlil< die samestelling ve.n standaarde vir die studerende jeug, omdat daardeur die liggaamlike prestasie-venuoe van die verskillende groepe vasgestel, bevorde~ en
in die toel::oms vergelylc lmn word.
~estasieskale is een van die beste middele om die belangstel1ing van die jeug te prikkel, en belangstelling lei tot selfwerksaamheid. Die sterkste motief tot
stalling en inspanning is die gevoel van preste.sie en
i ~
vordering. Die opvoedkundige we.arde hiervan kfl.n moeilik oorskat ·word. Williams· { 160 : 145) sl<:ryf: , In the early years of childhood, play is largely cooperative, but before the years reach t'l:'lO figures, the question is, 'who is the
better man, or the greater or more endure.ble in some
respects?' This is the beginning of self-realization end stronger thPn the desire to impress others is the child's impelling drive ·i;o test himself". Die terre in waorop ellre normale kind bevrediging vir die selfgeldingsdrang soelc,
is die liggaamlike, .omdat dit so objektief meetbo.ar en vergelykbe.ar is. Die geringste geslae.gde prestasie prikkel die kind tot ~roter belangstelling, inspanning en volhar-{Ung. Prestasieslm.le meet die geringste vordering en gee aan die beoefenaar 'n noukeuri(3e aanduiding van die we.!?.rde van .sy prestasie ten opsigte ve.n die groep we.P.rtoe hy be ... hoort. Dit stel die beoefenaar ook in staat om homself objektief te toets, indien die toetse eenvoudig genoeg is. Omdat die eis van eenvoudigheid in hierdie ondersoek in aamnerking geneem is, het die toetse 'n r·root bruikbf'ler-heidswaarde soos in HoofstukVII bespreek v-rord.
Die doel van hierdie ondersoek lo:m dan onder die volgende hoofpunte. sacmgevat word:
1. Om standearde te voorsien vir die meting van die be-kwaemheid en vordering ve.n skoolgaande seuns en me.nstu-dente in 'n verskeidenheid akti.,Ni tei te van die Liggaam-lilce Opvoedkunde.
2. Om deur middel van die standaarde moontlike svrak
mrakels in die liggaamlike toerusting bloot te
le.
Die liggaa:msopvoeder moet hom, onder andere, ten doel stel om 'n afgeronde, veelsydige liggaamlike ontwikkeling te be-vorder. Terwyl sommige tekortkominge by leerlinge duide-lik in die oog val, is 'n agter~tand in baie gevalleslegs deur toetsing en meting bepaalbaar. Terv·1yl 'n paar d~im verbetering, byvoorbeeld in verspring, nie juis
tekenis het nie, v.rord di t onmiddellik beduidend as di t in terme van punte op 'n prestasieskaal uitgedruk word. Die gebruik van hierdie skale sal 'n suiwer diagnose van so-danige swalchede asnbied. Die interpretasie dnt'l.rvsn is
trouens so eenvoudig dat die kind dit self sal raak;Sien. Die leerplan ken dan so aangepas word dat die tel<:ort-kominge uitgeskrucel of minstens aansienlik verbeter kan word. Gestel dat 'n leerling e;emiddeld _in die
verskillende hardloop-nowners presteer ta.aP"r selgs rondom veertig persent in die worpe, optrelc en opstoot behaal, dan kan duidelik afgelei word dat l<rag te kort sldet. 'n Oefenprogram wasrin die nadrulc op kragoe~eninge val, sal die leemte l:lanvul en dP,arbenewens 'n verdere prestasie-styging in hardloopnommers meebring (97: 10).
3. Om 'n metode vir selftoetsing te voorsien. By gebrek aan eie skale het ek in die verlede skale gebruik wat vir Amerikaanse studente saamgestel is. Die belangstelling wat di t by studente gewek en die prilckel wat di t tot oefening verskaf het, het die behoefte aan hierdie
onder-seek aangedui.
4. Om 'n maatstaf te voorsien waarvolgens die prestasie van die blanke Suid-Afrikaanse skoolseuns ep. manstudente, vv-at in hierdie ondersoek getoets is, met ooreenstenwende groepe ve.n andere rasse en volkere vergelyl-c kan word. Die
resul-tate van sodanige vergelykings sal aantoon wat die fisieke bekwaamheidspeil van ons volk is en in watter rigting
moontlike leerplenontwiklceling moet gaan.
5. Om 'n eenvoudige en doeltreffende metode waarvolgens leerlinge ingedeel kan word vir gewone kleswerk of wedywer-ing op sportgebied, aan onderwysers te voorsien. Homogene groepering is opvoedlcundig die beste en lei tot beter onder-wys (89 ; 58). Tradisioneel, en om prakties voor die hand liggende redes, word kinders ook vir liggaamlike Opvoed-kunde volgens standerd ingedeel. Fisieke bekwaamhede sal
6.
ten gevolge van hierdie indelingsbasis uiteenlopend wees.
Dit is die plig van die ondenJyser in Ligcae.mlilce Opvoed~
kunde om, waar prakties nodig en moon tlik, die klas in twee of drie homogene groepe in te deel en sy onderrig daervolgens te beplan.
6. Om die onderwys te verbeter. Die gebruik van objektiewe me,ntstawvve gee aan die onderwyser en die leerlinge meer
bevrediging~ 'n Objektiewe rekord van elke kind herinner die onderwyser gedurig as.n swakkeres en swakhede, en die aandag wat hulle deardeur geniet, is 'n groat aA.nmoediging. Hierbenewens beskik die onderwyser oor 'n objektiewe maat-staf om die sukses sl dan nie ven sy metodes van onderwys te toets. 'n Eenvoudige eksperiment, wae.rby twee groepe leerlinge getoets deur verskillende m.etodes, 'n tydperk lanlc onderrig en weer getoets word, scl nie slegs die leerlinge tot grater inspanning stimuleer nie, maar die onderwyser meer plesi er in sy werlc gee.
H 0 0 F S T U K II.
Literatuurbespreking.
Die behoefte aan standaarde om die liggaamlike prestasiever.moens te meet, blyk uit die uitgebreide literatuur oor die onderwerp en verwante problame. Hierdie ondersoek is weliswaar beperk tot standaarde vir die meting van prestasies en belcwe.aiPhede en nie om
spesifieke motoriese bekv1aamhede te meet nie. Di t is nogtans nuttig om, met die oog op die r.;ebruik van die
stendaarde, verskillende toetse vir die metine: van spesifieke ver.moens na te gaan. So'n bespreking sal aantoon watter toetse saamgestel l<an word vir die meting van bepaalde liggaamlil(:e eienskappe, byvoorbee1d krag, uithouver.moe en snelheid •
. 1. Die meting van krag.
Oor die belengrikheid van kragtoetsing
SB
Mathews (93 : 49} "Strength is basic to good performance in skills. By measuring we can determine the status of our pupils and hence construct a more effective proeram to pupil needs."a.
Hy verklaar verder dat kragtoetsing die mees praktiese maatstaf is om fiksheid van jeugdiges te bepaal, 0121dat dit
so objektief is en 'n wPardevolle en inteersle deel van die opvoedingsprogram kan ui trn.ae.k.
·vv"etenskaplike kragmeting het met die ui tvinding van die dinamometer moontlik geword. Alhoewel dinamometers reeds in die sewentiende eeu deur Fre.nse ~ntropoloe uitge-vind is, is dit Sargent (93 : 54) wat in 1873 die moderne kragtoetsing ingelui het met sy "Intercollegiate Str~ngth Test", wat uit die greeplcrag, been- en rugkrag, longkapa-siteit, optrekke en opstote bestaan het. Hierdie toets het die basis vir latere kragtoetsing gevorm, soos later aan-getoon sal word.
In 1896 het J.H.Kellogg (143 ~ 72) sy "Universal Dynamometer" ontwerp, 'n voortrefli·ke instrument waarmee hy die krag van vyf en t\".dntig spiergroepe kon toets. Die apparaat is egter duur en di t neem onceveer 'n he.lfuur om een persoon te toets. E.G. Martin (93 ~ 55) het in 1915 'n kragtoets voorgestel wat op weerstand deur die persoon teen aktiewe kragoefeninge gebaseer is. Die nemer oefen die e.l(tiewe trekkrag uit totdat die
proef-persoon se weerstand "breelc". Die metode was die resul-taat van 'n bestudering van die gevolge van die kinderver-1ar1mingepidemie van 1914. •n Eenvoudige dinamometer, 'n
trekskaaltipe, is gebruik om vas te stel in watter mate sekere spiergroepe bel6mmer is. Die nadeel van die toets is dat dit baie tyd in beslag neem, te veeleisend vir die proefnemer kan wees en onsielkundig is, omdat di t die proef-persoon die gev~el van mislukking gee. F .R.Rogers ( 143 : 73) se kraetoets, in 1925 gepubliseer, is gebaseer op die
,IntercollegiE~.te Strength Test'' van Sargent. Hy het die volgende formula voorgestel: (ot + 05)
(£b
+ L-6o), w~arot en os die aantal optrekke en opstote onderskeidelik beteken, G die gewig in ponde en L die lengte in duime. In
'n latere ondersoek het McCloy ( 101 ; 129) voorgestel dat lone;kapasiteit e;een was.rde in 'n kragtoets het nie en dat die optreldce en opstote te noeilik vir dogters is en ge-wysig moet word. Rogers het in 192? voorgestel dat die optrekke ui t die , systandh8ng agteroor" met die rekstang of ringe op 'n hoogte 'n halfduLm. laer RS die onderkant
va.n die sternum l) gedoen moet word. McCloy het in 1932 'n ander formule vir seuns en dogters voorgestel 2
~
Die resultate uit hierdie for.mule verkry, het •95 met die werklike armkrag van raanlikes gekorreleer.
Die belangrikheid van arml{:rag is deur C.H.:i\J.icOloy (9?) in 'n ondersoek in 1934 onderstreep. Hy stel dit dat
a) die bene en rug gewoonlik taamlik goed in ver-houding met die res van die liggaam on tv:ik1.r:el is; b) indien die arms goed ontwikkel is, is die bene en
rug ook goed on titvikkel;
c) armkrag nodig is vir gewigstoot en dergelike oefeninge;
d) ·arrakrag ook krae; van die pectorales, serratus, latissimus dorsi en deltoids (dit is die spiere wat die arras swo.ai) insluit;
e) ar.mbewe,~~ine; belengrik in krae;tige oefeninge is, veral waar die aksie-reaksie-verhouding tot prestasie 'n sroot rol speel, .soos in standver-spring • die armswaai bevorder die afstand van die sprong. Ook by hardloop sal sterker en swaarder arms 'n voordeel wees, omdat dit kragtiger en vinniger kan swaai en grater bewegingsreaksie veroorssak.
Hy bevind dan dat ste:rk arms en slmuergordels be-langriker is as been- en rugkrag vir s.le;emene motoriese bekwaSlllheid en stel voor de.t armkragoefeninge 'n
belang-/rike ••••• 1) Duidelike s~cetse oor die onderskeie posl.SJ.es wRt seuns
en dogters vir hierdie toetse mo et inneem i.''ord gevind in: Mathews, D.K.: Measurement in physical education.
(93: 65- 69). .
2) Vol1edige besonderhede oor McCloy se kra.gtoets en die
stan~a.arde. v~r prestasies van seuns en do.gters is ge-publl.seer l.n. J.v.lcCloy, C.H. en Young, N.D.: Tests and measurements in health and physical education. ( pp. 128 - 164)
10,
ril{;e deel van enige oefenprogram moet uitmaal{. Hy se:. , I t is believed that the development of the strength of
the upper limbs would improve the perforn1ance of any type of athlete, and that in justice to the pupil •.•••.••• such development should be assured fsirly early in his school lifett. {97 :10) Dit is beslis 'n belengwekkende uitspraak
van tn groat en ernstige navorser. Die praktiese implikasie wat hieruit afgelei moet word, is dat oefenprogre.nme
voor-siening meet maak vir aktiwiteite soos gewigoptel, stoot-, klim-, hang- en trekoefeninge, brug- en rekstangoefeninge, ·
en dergelike meer wat die arm.krag ontwikkel.
Rogers (93 : 55) het uit sy studie oor kragtoetse die liggaamlike fiksheidsindeks (L.F.I.) ontvlikkel, wat
verkry word deur die kragindeks (ICl.) (dit is, longkapasiteit, greep-, been-, en rugkrag, optrekke en opstote) te verdeel deur die norm (dit is die gemiddelde kragindeks inver-houding tot seks, leeftyd, lenete en ge·wig) en met 100 te vermenigvuldig. Die formule is dan: L.F.I. ~ K.I. x 100. nor.m.
1n Liggaamlil{e fiksheidsindel::s (L.F.I.) ven 100 is clus
normaal of gemiddeld. Chamberlein en Smiley
{24)
het vas-gestel dat die L.F.I ••eo
korreleer met mediese ondersoek, wa t hoog geno eg geag word om 'n per soon se r,e sondheids-toestand te beoordeel. Hieromtrent se Rogers (53 :274):
,there is logically a positive and probebly a hieh correla-tion between the strength of skeletal muscles and the
efficiency, of the organs of circulation, respiration, digestion, elimination and co-ordin?.tion n. Hierbenewens
het Rogers (93.: 56) vasgestel dat sy kragindeks .76 korreleer met 'n atletiese indeks, wat uit baan- en veld-nommers bestaan. Dit het selfs waErde om seuns vir
wed-ywering te klassifiseer en as norm vir die geldigheid van toetse vir algemene atletiese bekwaemheid te
gebruik.l.~
'1) Standaarde en voorskrift e vir die vasstelling.van dieL.F.I. vmrd in Mathews ••••• {93 : 70 - 74) gevind •
11.
Enkele waF.rdevolle kragtoetse in verbeno_ met hier-die onder.soek hier-dien nog genoea te word. Die l<:ragindeks van Stansbury (144) is 'n vim1ige en eenvoudige toets om die krag van seuns op die midde1bare skoo1 vas te ste1.
Cozens (36) het in 1940 gegewens van menstudente in tien kragnomDJers versa.me1 om vas te ste1 hoe bruikbaar hulle is om algemene atletiese belDNaamheid te voorspel. Hy het met betrekking tot hierdie ondersoek veral twee belangrike feite vasgestel, naamlik!
a) dat leeftyd en ge1.vic; vir students geen beduidende faktor is in tn kragindeks wat bedoel is om algemene atletiese bekwaamheid te voorspel nie en
b) dat opstote op die brug die beste enkele m~~tstaf
is om die anlli(rag in 1n a1gemene atletiese
bekwaam-heidstoets te bepaa1.
Karpoyich ( ?~-: J-36) het gevind dat 'n proefpersoon met die ondergreep gemiddeld 2. 4 m~er ovtrekke as met c,:te bogreep kan behaa1. McCloy {101 : 168} stel die voordeel van die ondergreep met optrekke op ongeveer lo%. DeWitt (45) kon die bevindi:ng van Karpovich in 'n latere ondersoek
beve~-.
tig ·en h·et ook bevind dat 'n ,kip" of skop 'n verbetering in die aant~l optrekke meebring. Laasgenoemde twee onder-soekinge benadruk die noodsaaklikheid dat die toetsprosedure baie noukeurig_ gespesifiseer mo et word.
Onder die jongste kragtoetse moet die van Clark ( 2'7) in die toelmms in 1eerpl2nne en vir navorsing meer aandag geniet. Die toets is antwerp met die doe1 om agt en dertig verskil1ende spiergroepe te toets met 'n
, tensiometer", wat mak1ik hcnteerbaar en ekono:mj.es is.
Die Kraus-Vveber-toets ( 93 : '7'7 - 8'7}, 'n eenvouclige
k1iniese kragtoets wat min tyd neem, het groot bekendheid verwerf ten gevolge van die aanstelling van.' n ,,Fitness Connnission" deur pres. Eisenhower in Amerika. Kraus 8c Hirsch1and (84) kon in 'n verge1ykende studie aantoon dat Amerikaanse skoolkinders ver benede pei1 is wat fiksheid betref.
12.
2. Die meting van dryfkrag. (,power")
Die toetse wat vir hierdie ondersoek gekies is, maak oorwegend voorsiening vir atletiese bet:waAmheid~
Dryfkrag is 'n meganiese begrip wat mag (,,forceH) mael snelheid (uvelocityn) ora.vat en gevolglik van groot belang is in alle sportsoorte waar die liggaam of •n voorwerp deur ruimte en tyd voortgedryf word. Dit is 'n basiese vereiste vir hoe atletiese prestasie en kan deur oefening tot groat verbetering lei. In die menslike liggae.m word snelheid veral deur spierviskositeit beperk. 'n Kragsvermeerdering verhoog egter die snelheid tot die grens wet deur inner-like weerstand toegelaat word, omdat die meeste deelnemers gewoonlik nie tot .die bereiking van hul maksimum snelheid in staat is nie. Capen {20) het vasgestel dat sistematiese gewigopteloefeninge die snelheid ver.meerder het~ Ghui (25)
se bevinding stem hiermee ooreen vir sever dit dryfkrag betref.
Die tradisionele toets om. dryflcrag te meet is die Sargentsprong, 'n eenvoudige vertikale sprong. Sargent, (7 : 138) na wie hierdie sprongvernoem is, het dit be-skrywe as ,the physical test of a man 11• Hy s·e: " ,, The
test as a "~Hhole may be considered as a momentary try-out of one's strength, speed, energy and dexterity combined, which, in my opinion, furnishes a fair physical test of a man, and solves in a simple way his unlrnown equation as determined potentially by his height and weight".
Verdere ondersoek (7 : 138) het aangetoon dat l!:mgte en gewig geen rol in hierdie sprong speel nie.
Variasies van die Sa~gentsprong is deur Schwegler en Englehardt {7 : 138) en in 'n ander ondersoek deur McCloy ( 100) gemaak. Van Dalen ( 154) het die
Sargent-sprang 'n waPrdevolle toets gevind om dryfkrag te voorspel mi ts di t geoefen en korrek gemeet vrord. Ooreenstemraende
13.
resultate deur Henry (58) gevind. Die~~acCurdy Physical Capacity TestH ( 7 : 141) is 'n ander uit-stekende toets om liggaamlike moontlikhede te meet en is gebaseer op die meganiese beginsel: Dryfkreg • Mag x Snelheid. in Belangrike bevinding wat uit die
opstel van standaarde vir hierdie toets voortgekom het, is dat ,growth curves for boys from ten to twenty years of age in ~11uscular Velocity, Muscular Power, .Athletic Performance and Muscular Force •••••• indicate that the neuromuscular functions reach maturity at approximately
the eighteenth year. In other words maximum. athletic skill may not be expected before the boy reaches the age of eighteen years" ( 7 : 141).
Die standverspring is, volgens 'n ondersoek van Lindenmeyer (101: 72), 'n ewe goeie toets as die
Sargentsprong om dryfkrag te meet. Dit is ook beter in die opsig dat minder en eenvoudiger apparaat benodig vmrd om dit noukeurig toe te pas.
3. Die meting van uithouvermoe:
Ui thouvermoe, net soos fiksheid, kan verskillend gedefinieer word onder verskillende omstandighede. Vir die liggaamsopvoeder beteken uithouvermoe kortliks die vermoe om spierarbeid oor 'n betreklike lang periode te verrig, met ander woorde die ver.moe om sodanig teen
spiervermoeidheid bestand te wees dat 'n groot arbeidspres-tasie gel ewer kan word. Di t moet een van die oogmerke van die liggaamsopvoeder wees om indiwidue so te ont-wikkel dat hulle die dagtaak sonder oor.matige verraoeid-heid van dag tot dag sal kfm verrig en voldoende reserwe-energie vir ontspanning en weerstand teen gewone infeksies sal
ne.
Hierdie opvatting dui op die ont\'Tilrkeling van algemene liggaamlike ui thouvermo·e, wat egter ook in/mind ere ••••••.
14.
mindere of meerdere mate sel oordra op spesifieke uithou-vermoe wat onder spesifieke omstandighede vereis v.·ord. Die faktore waarvan uithouvermoe afhanklik is, dien be-spreek te word met inagnemine; van wat beoefen word.
Die belangrikste faktore wat uithouverrnoe bepaal, is liggaamskrag en die doeltreffendheid van die
bloed-sirkulasie, terwyl die effek van lclierafskeiding, motiveci.ng
.
en koordinasie ook hiertoe 'n bydrae lewer. a. Liggaemskrag.
~,A strong body is the foundation upon which endurance is buil t't,
se
Clark ( 26 : 50) . Die verband WP-G krag enspieruithouvermoe het, word in verskillende ondersoekinge aangetoon. Mosso (143 : 90) het vasgestel dat kragsver-meerdering en veral 'n toename in uithouver.moe plaasge-vind het toe sy proefpersoon, dr. Menca, sewentig dae geoefen het deur elke dag 10 kilogram op te stoot. Die eerste dag kon hy die gev>Jig 25 lceer en die sewentigste dag 126 keer opstoot. In· 'n dergelike eksperiment het Feder (136 : 172} die bevinding van IViosso bevestig toe hy 'n vermeerdering in krag en uithouvermoe van 4,000 mKg. op die eerste dag tot 28,000 mKg. op die vyftigste dae gevind het. In .. 'n lesing tydens die Olimpiese Spele te Berlyn in 1936 het Steinhaus ( 85 : 174) ges€: ,Man hat eine Ver.mehrung von 500% hinauf zu 819% in der Arbeitsleis-tung am Ergographen info1ge von Training beobachtet.n
McCloy { 101 : 165) beklemtoon ook die verband tussen krag en spieruithouvermoe. Hy stel dit dat twee per:sone, A en B, 'n 75-pondgewig so veel lcere as moontlik moet op-stoot. A kan 150 pond een keer en B slegs 100 pono. een keer opstoot. A sal die 75-pondgenig twintig l;:eer en m.eer kan opstoot terwyl B slegs sowat sewe lceer sal haal, toe te skrywe dearean dat A 'n kleiner proporsie van sy motoriese eenhede vir e1ke stoot as B nodi.~ het. Hy hot in 'n
15.
eksperiment vasgestel dat ,,a muscle functions most efficiently if it is not too nearly loaded with the maximum load that it can manage" (101 : 165).
b. Bloedsirkulasie.
Die verband tussen 1iggamaskrag en spieruithou-vermoe is hiermee bewys, maar fn af1eiding dat krags-oefeninge nou ook uithouvermoe-krags-oefeninge is, kan nie
gemaak word nie. Ui thouvermoe is ook a.fhank1ik van ander faktore. Indien die liggaamskrag vo1doende is, hang
uit-ho~vermoe verder af van die toevoer ven suurstof en voedingstmi\IWe na die spiere en senuweesel1e en die weg-voer van afvalprodukte. Steinhaus se: ,Ausdauer scheint
"
fast aussch1iesz1ich eine Sache der Sauerstoff- und
Nahrungszufuhr und der Vv"egschaffung von verfa1lsprodukten zu sein11e Uithouvermoe is dus nie in die eerste p1ek 'n funksie van die 1onge en ·asemhaling nie. ,Atmungsfamglceit. ist noch kein Mesz der Ausdauer. Tatsachlich 0.tmen
Sport1er mit grosser Ausdauer weniger Luft ein a1s andere Leute" (85: 175). Die doeltreffende werking van die hart en bloedsirku1asie spee1 dus 'n bes1issende ro1 in uithou-vennoe. Ondersoekinge van Herxheimer (85 : 175) in
Dui tsland, ChristiHnsen ( 143 : 91) in Denemarke en Karpo-vich (76) en die uitsprake van Wi11ioms {160 : 74) en Abrahams (1} toon aan dat die hart groter word deur uit .. houvermoe-oefeninge, soos le.ngafstandhard1oop en dBardeur meer b1oed na die spiere en senuweese11e kan pomp. Dat
'n groot he.rt 'n pato1ogiese verskynse1 is, word ool( weerl€ in dieselfde ondersoekinge hierbo genoem en is in
..
'n vorige ondersoek ( 143 : 93 - 94) ·cieur c1ie skr:Yvl1er vollediger behandel.
McCloy en Young. ( 101 : 166) too:q. verder e.an dat , the phenomenon of quick recovery or of the postponement
of fatigue_is due, largely, to the nuraber of functioning capillaries". In persone wat 'n si ttencl.e lewe lei, is
16,
'n groot deel van die haarvaatjies passief,
nie-funksionerend. Deur oefening lean 'n vermeerdering vrn 'n pae.r honderd persent funksionerende haervate verlcry v.rord. In rustoestand· is slegs ee~iende van die haarvate oop,
sodat intensiewe oefening die ingebruilmeming ven tien keer soveel haarvate in die spiere meebring. Dit bring
'n verhoogde suurstoftoevoer en verwyderinr:; van afval-stowvm mee. Oefening het hierbenevrens ool: 'n gunstige ui twerking op die longe. ,,. Trainine results· in an increase of about 20% in the ability of the lungs to transmit
oxygen and carbon dioxiden, beweer 1ic0loy en Young
(101: 166).
c. Ander faktore.
Die afskeiding van cUe thiroide en die pi tui t:6re klier, die byniere en die manlilce seksl-cliere het 'n ui t-werldng op die ve.nn.oe om vermoeidheid te'e te werl: ( 101: 167).
Ashe~ (85 : 176) Switserland, het bevind dat ,Epinephrln" die herstelproses in spiere bevorder. McCloy en Young
( 101 : 167) beweer dat , long-continued inj ecti.ons of testosterone result in an increased manifestat:.on of strengthn.
'n Faktor W8.t verband met die boe;enoemde het, is motivering. Dit is welbekend dat sommige sportbeoefenae,rs
in 'n wedstryd of deur priklcelmiddels, soos pryse en aan-moedieing van ondersteuners, beter presteer in pogings om andere te oortref.
Goeie koordinasie v;pn ''bewep:ings lei gewoonlik tot
;'~~.-minder inspanning om dieselfde prestasie te behaal. On-nodige spierwerking word.uitges~akel en die groter ekonomie van beweging lei tot beter prestasies.
d. Uithouvermoetoetse.
Ui thouvermoeto etse k8n ingedeel word_ in spesifi eke en algemene ui thouvermoetoetse.
.-1?. (i) Spesifieke uithouvermoe:
Die verband tussen krae en spieruithouver.moe
is aangetoon in ondersoeldn~e van Peder { 136:1 ?2-173), Mosso (143 : 90) en McCloJr (96) en hu1le steni in
hulle bevindinge ooreen det kragsoefeninge wel 'n toengme in spierkrag meebring, mear dat die prestasie bui te verhouding met die 1';:ragstoename vermeerder het en· gevo1glik aan spieruithouvermoe toegesl::rywe moet word. Karpovich en Pestrecov (75: 421) het in 'n ondersoelc·met prisoniers en studente va.sgestel dat die sterkes relatief vinniger en meer uithouvermoe opgebou het as die swald;:es. Kre.g is ·a.us oolc 'n voor-vereiste vir die ontwil:::l;:eling van. ui thouvermoe.
Ehkele voorbeelde van toetse wat die uithouvermoe van spesifieke spiergroepe toets, is die volgende: 1>
( 1) Vir (a) (b) ( 2) Vir (a) (b) (c)
die armspiere en slcouereordels:
Optrekke a.an. die rekstane; of die ringe ( h" , c ~nn~ng . rt) .•
Opstote aa.n die ~rug of van die ·vloer af
( a·
" ~pp~ng.
tr) •die maag- en dybeenstrekspiere:
Op die rug·le- lir boiyf tot
langsit-. langsit-. { •t if pos~s.~e \." s~. -ups •
Sywinkelh~akhang (,hanging haJ.f-levertt}. Op die rug 'lB - bene gestrek oplig tot goo (,Leg-lift") •
(3} Vir die beenspiere:
(a} Bene buig en strek (,,s0,.uat jumps"). (b) Opstaptoetse (,step t~sts").
(ii) Algemene
uithouvermoe:-Oefeninge wat oor 'n betrek.J:ike lang periode
/ui tgevoer ••••••••••• · . 1) Vir die voor skrifte en stands.?,rde vir hierdie
18.
uitgevoer v1ord en waarby die hele liggaam betrek word, sa:l
I
tot algemene venaoeienis, die eindpunt van uithouvermoe, lei. Die term , a1gemene ui thouvermoe" beteken nou nie dat die persoon oor die nodige uithouvermoe vir a1le soorte arbeid of sport sa.l beskik nie, omdat verski1lende sport-soorte juis besondere eise aan die beoefenaar ste1. Dit beteken dus 'n vermoe om die ophoping van vermoeienisstowwe tee_te werk, •n voldoende brandstofvoorraPd en suurstof-voor siening en die stabili teit van die fisies-che:miese bal!'ms van die orgene en weefsels. Tervzyl di·t moon tlik is om 'n enkele oefening te vind wet as toets vir die uithou-vermoe van t n spesifieke spiergroep l::e.n dien, is sotn kort
pad om algemene uithouvermoe te toets nog nie gevind nie. Daarvoor sal 'n ge1dige to etsbattery gevind mo et word.
McCloy en Young (101 : 177 - 180) gee die volgende voorbee1de van toetse vir die ui thouvermo"e van die he1e 1iggaain:
(1) ,The Army Test of Endurancen, wat insluit!
optrekke (, pu11-upstt) , bene buig en strek (, sq_uat-jumpsu), opstote (van die vloer af), op die rug 1€ en bolyf 1ig tot die 1angsitposisie (,sit-upsn) - twee minute 1anlc - en 300 tree hardloop. Die. 1aaste nommer is , a measurement of c~_rcularespi
ratory endurance11
• In die e.angehe.e.lde werk word
ook stande.e.rde vir die nomruers gevind~
( 2) ,, The Iowa Hie;h-Schoo1 rrest of Endurancen, wa.t dieselfde nonrraers insluit beha1we die 300 tree-hardloop. wat deur . squat thrusts"1 ) een minuut , H .
lank vervang word.
/3 ... .
1) , squat thrusts" kom ooreen met die , Burpee-teets", wat op bladsy
48
hierin beskrywe word.19.
( 3) ,, The Navy Test of Endurance",. wa t inslui t: ,squat-thrustsn v~n eenminuut, ,squat jumpsn, , sit-ups" sander tydsbeperking, opsto·l::e van die
v1oer af en optrekke.
McCloy meen dat die ,navy test" met_ 'n "'Voets vir sirku1arespiratoriese uithouvermoe aangevul behoort te word. Mathews (93 : 109 - 114) behandel hierdie en soortge1yke
toetse oncler die opskrif ,Motor Fitness Testsn.
•n Ander inde1ing wat, onder andere, deur Karpovich (75 : 419) gevo1g word,· is ,direkte" en ,indirekten
toetse vir uithouvermoe. Direkte toetse is die wet die uithouvermoe vir 'n bepaa1de aktiwiteit deur dasrdie aktiwi-tei t toets. Die at1etiektoets vir ui thouverra.oe van Utc01oy (143 : 9'7) is 'n voorbee1d hiervan~ die tyd waarin 60 tree gehard1oop kan word, word in die tyd vir 220 tree verdeel. Dit gee die uithouvermoeratio. 'n .Ander voorbecid is die swemtoets van Cureton (42) om die uithouvermoe :i.n swem te toets. Dit kam daarap neer dat die praefpersoon 20 tree swem teen hoogste sne1heid. Na 'n rusperiade van Binstens 15 minute moet die proefpersoon 100 tree swem teen.hoogste
snelheid en die tyd word oar elke 20 tree geneem. Die sne1-heidsafname vir die.tweede tot die vyfde 20 tree bepaal die uithauvermoe.
Indirekte taetse bestssn ui t die toetsing van sel:::ere spiergroepe of die funksies van verskil1ende argane en
ste1sels en 'n paging orn die resultate as 'n indeks van die uithauver.rnae vir bepaa1de aktiwiteite te interpreteer. Voor-bee1de van indirekte toetse is om die maksi..ma1e suurstof-verbruik te toets, die chemiese san1estelline van die bloed te ont1eed en die reaksie van die hertsleg op beiH?.alde stan-daardoefening vas te ste1. Hieruit ken af1eidinge oor uit-houvermoe gemaak word, byvoorbeeld: hoe meer rooib1oed-1iggaempies in die bloed is, hoe meer hemog1obien sal daar
20.
wees om suurstof na die spiere te dra en hoe grater sal die uithouvermoe wees; 'n stadige, kragtige hartslag.in rus•
toestand sal gunstig reageer op kardio-vaskul'ere toetse en meer bloed na die spiere kan pompt- 'n grater longinhoud en groter suurstofopneemvermoe sal beter uithouvermoe betek~n.
Geeneen van hierdie fei_ktore alleen kan ui thouve:i:w.oe ·presies aandui nie. Die suurstofopnametoets is hiervan
egter die beste ·ep het 'n verbasend noukeurige voorspellings-waarde. Die toets is nie prakties nie, omdat dit te veel
tyd in beslag neem, teeniese vaardigheid en die nodige apparaat vereis.
Noemenswaardig .is ook die ondersoelcinge 1vat in
.hier.die verband aan die Wellesley College (156) gedoen is. Verskillende ondersoekers het versk~llende aspekte oor
,P~ysical Fitness and EncluranceH na~egaA.n maar gevind dat die indirekte toetse geen afdoende uitspraak gelewer het nie.
Die geskiedenis van toetsing e~ ntetinc; in die Lig-gaamlike Opvoedkunde· toon dat pogings steeds aangewend word om in die Fisiologie 'n geldige toets vir uithouvermoe te soek. Soos Karpovich ( 75 : 420) dit ultdruk: ,Physical Educators are constantly searching for short cuts, some magic formula, the one test which could determine physical
and health condition rr. Die voorgaande bladsye dui da:.,rop dat die Fisiologie die aangevvese veld is waarin r n
oplos-sing van die problema gesoek moet word. Brassfield
{13)
gee 'n mooi uiteensetting van die fisiologiese aspekte van liggaamlike fiksheid en hy verklaar: ,endurance is an
· extremely important feature of· physice.l fi tness11• Hy beskou
die voorsiening van voldoende suurstof 8S ,a fundamental requirement for maintaining the activity of any living cell belonging to the animal body. Furthermore, the ·carbon
dioxide formed in intracellular oxidations must' be removed if the oxidations are to continue unabated". Hy wys op die
21.
belangrike funksie van bloedsirkulasie om suurstof en voeding-sto'Vlrwe te vervoer en afvalprodukte te vervvJrdler. Die bloedsir-lculasie, beslui t hy, is die belangrilce faktor in die be;..
perking van spierinspanning. , The outstanding point is that
-'.
there is failure in the delivery of oxygen to the muscles ·because the capacity of one or more of the adaptive mechanisms
is finally overtaxed".
Die geldie;heid van die verskillende toetse 0111 ui
thou-verrno'e te meet is deur Bell ( 4) ondersoek • Na bespreking van versk:illende toetse waeronder Cureton se swemtoets en McCloy se hardlooptoets om die uithouvermoeratio te bepaal,
bevind hy dat 300 tree die beduidenste verandering in ,,atletiese kondisie" oor die seisoen aangetoon het en dat
di t die doel treffendste m.aatstaf vir verbeterde kondi sie skyn te wees. Volgens Cozens , s~ Bell, moet afstende v~n
300 tree en verder as uithouverrnoeoefeninge beskou word, want ,the point of greatest fade lies somewhere between 220 and
300 yards". Cureton meen dat een myl hardloop die beste ui thouverrno'etoets is volgens die afname-indeks wat vir verskillende afstende gevind is.
(4) Die meting van snelheid.
In die literatuur oor toetsing en meting in die Lie;gaemlike Opvoedkunde word toetse vir snelheid gewoonlik
saar.agevat onder atletiese bekwaamheid. Onder snelheid word hier hardloopsnelheid verstaan, dit wil s~ die tyd wat iemand 'neem om 'n bepaalde afstand te hardloop. Dit is clus
be.:-wegingsnelheid van die hele liggaam in 'n bepanlc1e rigting. 'n Vraeg wat tot ondersoek geprikkel het, was:
..
indien faktore soos voeding, geoefendheid, afrie;ting, er-varing, ens. ·relatief gelyk is, waf1.rom lmn die wenner vinniger hardloop a:s die ander?. Die antwoord is deur na-vorsers in senuspier- of fisiol~iese eienskappe gesoek.
Westerlund en Tuttle (15'7} het in 1931 die reaksietyd /vr.n •••••••
22.
van naellopers, middel--en langafstandhe.rdlopers getoets en gevind de.t die· gemiddelde reali:sietyd van naellopers die vinnigste was ( •131 sek.), die van langafstandhardlopers die langste. ( •169 sek.), terwyl die middelafstendhardlopers tussenin ~as (•149 sek.). Die korrelasie tussen reaksie-tyd en hardloopsnelheid oor 75 tree vir die drie groepe was •863. Lautenbach en Tuttle (88)/het in 'n dergelike onder-seek in 1932 vasgestel dat daar 'n regstreekse verband is tussen reflekstyd van hardlopers en die afstande wat hulle beoefen. Die resultate stem ooreen met die van Westerlund en Tuttle. Hulle vind ook 'n hoe korrelasie (•815) tussen I reflekstyd en snelheid in 'n naelloop.
Die verklaring, in die lig van bostaende gegewens, is dan blykbaar dat 'n senuspiermeganisme die snelheid van spiersronetrekking bepaal. Die een persoon reageer dan vinniger, omdat die meganisme sy spiere toelaat om gouer
saam te trek en daRrdeur wo_fd 'n vinniger beenwerking verkry. Slater-HPmmel { 142) opper teen hierdie verlclaring die beswaar dat dit aanvaar ,,that muscular contractions and movement are always coincidental. u In "Possible
neuromus-cular mechanism as limiting factor for rate of leg r1ovemen.t in sprinting" gee hy die grande vir sy beswaar. Hy onder-seek die snelheid ve.n beenbeweging in die naelloop om daar-mee die liggaamsopvoeder in staat te stel om die student · te adviseer ten opsigte van aktiwiteite wat by hom die
beste aanpas. Hy het die 100-tree laat hardlooj! en die gegewens soos volg bereken:
Rate of stride ~ number of strides
100 yard dash time
Die snelheid van die bene het hy in die laboratorium op
'n ,stilstaande" fiets en 'n elelctriese teller tien sekondes lank getoets en soos volg bereken:
'Revolutions per trial time per trial ·
Hy bevind dat die we~erlcerige beenbewegings ve.n hardloop /nie •••••••••
23.
nie deur 'n senuspiermege.nisme beperk word nie. Die been-snelheid in die fietsrytoets het aan~etoon.dat die snelheid van senuspieralternering veel hoer is as enige moontlike snelheid in hardloop. In albei gevalle word die sneiheid van spiersametrekking van die bene getoets, en indien die hardloper die snelheid van sametrekking kon handhaaf wat
in fietsry verkry was, sou hulle teore·ties die 100-tree .in 6-8 .. sekondes kon hardloop. Die aanduidirig is dat
been-,.
snelheid in bB.rdloop deur die las bepe.al iNord, di t vdl s·e die gew~g vvat die spiere moet verplaas ( voortbeweeg).
In 1942 het Keller ( 78) /die verband tussen H
q_uick-ness of bodily movement" en sukses in atletielc nagegaan. Die bydrae van faktore soos krag, uithouvermoe en dergelike is re.eds ondersoek, maar snelheid van ligeaamsbei.~reging, sy belangrikheid vir atletiese bekwae.mheid ten spyt, is nooit as afsonderlike meting in enie;e toets ingesluit nie. Wel-i SlfWel-iJaar Wel-is wegsprWel-ingsnelheWel-id deur Bresnahan en 'Tuttle ( 149) ondersoek; die uitwerking V8n die plasing va~ die voete op
wegspringsnelheid en herdloopsnelheid deur Dickinson
{4~);
terwyl Nakamura, cTapan, (110)/die reaksietyd en wegspring ondersoelc het. Keller vind 'n positiewe verband tussen die bekvmamheid om die liggamn. vinnig te verplaas en sukses in atletiek. Die eise vir lif,gPamlike beweGine;snelheid is egter nie dieselfde vir 1'\lle sportsoorte nie. In indiwi-·duele sportsoorte soos gimnPcstiek, swem en stoei het personemet rela tief stadig,~·iigge.amsbewee:ings ~ n beter kens op
_,./'
~?kses, te~~-£~_fid
· · oor'Cgelyl . •J?' in bofbal, 1-:nrfbal, ':£.. die versk~ra;~.~.ore uit te sonder wat die snelheid van spiersame~-cking/bepaal, is ool-c deur Rarick ( 122)./ ae.ngewend. Hy het vasgestel. dat veral twee faktore 'n groot invloeci op snelheid van spiersametrekldng ui to ef en, nl •
\
24.
1. , Dead weight tt" d. w. s. gewig wa t nie deel van die
skele~spier~
ff
nie, werk die snelheid van spier-bewegJ..ng tee;-- ·2. die ,velocity"- faktor, 1Nat ooreenkom met wat Hill viskosi tei t no em. Hierdie faktor besl:ou Rarick as die vernaamste beperking in snelheid van spiersametrekking.
Hierdie twee faktore hang saam. Ons weet dat die ar.m vinniger gebuig kan word indien die hand leeg is as
,;
wanneer dit met 'n gewig belas is. Hill (77 : 23) het die invloed van 'n swaar gewig op armbuic_;ing ondersoel~ en dit verklaar op grond van spierviskositeit of innerlike
weer-stand. Die beginsel is dat, hoe vinnip,er 'n spier sa~1trek,
hoe ho·er is die innerlike weer stand. 2) 'n Vinniger se.am-trekking sal dan groter interne weerstand oplewer en der-halwe sal 'n gewigbele.aide spier stadig saa1ntrek, omdat te veel energie vir eksterne arbeid verbruik is. Met 'n lig-ter lading sal die spier dus vinniger kan saamtrek. Dit bevestig weer eens die bevinding van Slater-HeJ.11111el hie-rbo.
Steinhaus (85 : 173) stel in 'n voordrag tydens die Olimpiese Spele in Berlyn, 1936, die vraag: ,Hoe kan die atleet dan sy snelheid verbeter?11 Sy antvmord is: ,Hy
moet sy krag vergroottt. ( ll.rbeid - c;ewig x afstand). Indien die spanning of kragaanwending vermeerder en die gewig en afstand bly konstant, sal die arbeid vinniger gedoen word. Snelheid hang dus af van krag. Hy wys egter ook deflrop dat
'n verdubbeling van krag nie die snelheid se.l verdubbel nie, omdat 'n deel van die krag gebruik word on innerlike weer-stand (viskonsiteit) te oorwin ,,und dieser
Viskositats-faktor wachst zusehends in dem Masse., in dem sich die Kontrak-tionsgeschwindigkeit vermehrtn. Fenn (77 : 23) h.et 'n
ver-/band ••• · ••••
1)
Dit stem ooreen met die bevinding van Slater-Irammel( vgl. p. 23) •
2) Eggleton (48 : 249) gebruik .stroop es voorbeeld. Ivlin mag is nodig om 'n lepel stadig deur stroop te trek, me.ar
'n ho·e weer stand word ervnar indien die lepel vinnig getrek word.
25~
band tussen snelheid van spiersametrekking en verlies in spanning vasgestel: ,For a rate of shortening of 10% of its length per second, a muscle loses, on the average 3.1% of its tensioni'• Hoe vinniger die saai~trekking, hoe groter
sal die verlies wees, d.w.s. hoe minder eksterne arbeid sal verrig word. Uit filmopnames van baie goeie hard-lepers het hy getoon dat die beenspiere teen hoogste snel-heid alle krag vir die oorwinning van spiervislwsiteit ge-bruik. Grater snelheid. kan derhe.lwe slegs bereik word in-dien die krag vermeerder word. ,Das Hochstziel an
Geschwindigkei t wird dann erreicht, wenn die Tra.ghei t der sich vermehrenden Muskeilaasset die jede Ver.mehrung an Kraft heglei tet, die von ihr angehaufte Kraft selbst verbraucht'1
•
Snelheid is meer as krag. · Dit is in werklikheid krag wat deur koordinasie gerig word. Soos Steinhaus (85 : 174) dit uitdruk: ,Geschicklichl(eit, Kraft und Geschwindigkeit
sind untrennbar in fast j edem Sportakt verbunden 11 •
5. Lifl:gaamlike prestasie en motivering (,motb?:_f;_tion"). Motivering beteken om te prikkel. In sportaktiwi-teite is dit dus 'n prikkeling of aansporing tot hoer pres"\" tasie. Die sang van die 1ifallis~rs, die gee.sdriftige - byn.a histeriese - toejui?~ing van kinders by atletiekwedstryde is voorbeelde wan motivering, druk wat die massa uitoefen, om die allerbeste uit die deelnemers te verkry. Indien die ondersoel(er geldige en betroubare resul tate wil verkry, moet met die aansporingsfalctor deeglik rekening gehou word. Standaarde, soos die wat hier aengebied word, moet ook ten opsigte van hierdie faktor voldoen. Die omstandighede by die versameling van die gegewens moet so getrou moontlik ooreenstem met die omstandighede waaronder die standaarde gebruik sal word •.
' j
Henry (59) het in 1951 die verhoging in snelheid van beweging met motivering deur 'n elektriese priklcel
26.
nagegaan en gevind dat motivering 'n beduidende versnel-ling van beweging veroorsaalc en ook op gekompliseerde koordinasie oorgedra het.
,
I
Munro (109) het in dieselfde jaar 'n versnellingl) van die reaksie met motivering deur 'n ligte elektriese skok vasgestel en verder gevind dat die versne.lling 'n -redelike lang tydperk - sewe weke-volgehou is •
.;
Fairclough (50),1952, het die oordrag v~n gemoti-veerde verbetering in reaksietyd en beweging ondersoek en gevind dat die verbetering deur mot.ivering in d.ie beweging-snelheid in een deel van die liggaam - die hand - ook 'n beduidende verbe.tering in die reaksietyd van die voet teweeggebring het. Die metode van motivering was 'n elek-triese prikkel. Indien die beweging vinnig genoeg uitge-voer word, word geen prikkel ervaar nie.
Howell {64){ 1953, het die hipotese getoets of emosione1e spanning veranderinge in reaksietyd en/of snel-heid ven beweging veroorsaak. By metode van prikl{eling was diese1fde as die van Henry. Hy vind 'n beduidende
ver-beteri.ng maar skryv1e di t toe aan sterker moti vering en nie aan groter emosionele spanning nie.
In 1954 het Hipple ( 63)/rasseverskille l':L die invloed van motivering op spierspanning, reaksietyd en bewegingsne1heid ondersoek. Die metode deur hc-c.a gebruik was 'n e1ektries beheerde geluid (,buzzer") wat voortgekom het sodra die proefpersoon stadiger as die gemiddelde
reageer. Hy het 'n gelyke aantal (dertig) twaalf- tot veertienjarige blanlce en negerseuns getoets ., In albei groepe het motivering 'n beter prestasie ten gevolg gehad.
/Bonder~···
1}
Versnelling, in terme van die meganika, beteken die graad van verandering in snelheid. In hierdie sin beteken dit vermeerdering V&1 snelheid.Sender motivering was die verskil tussen die twee groepe onbeduidend. Die hipotese dat reaksietyd en beweging sal versnel deur motivering ten.gevolge van verhoogde
spier-spanning, is by blankes bevestig maar nie by negers nie. Rasseverskil is vasgestel met betreld':ine; tot .die invloed van moti vering. Die ble.nkes het 'n beduidende v~rbetering
.;t-'
in reaksietyd en spie_rspannirig getoon niaar nie die negers nie. Veral wat reaksietyd betref, het die negGrs slegs die helfte soveel as die blankes met motivering verbeter~
In bev-Jegingsnelheid het die negers ietwat meer verbeter wat die gemiddelde prestasie betref maar hulle het meer gevarieer sodat die totaal nie beduidend was nie.
J"ohnson (71) het ·in 1956 ondersoek na die reaksies van seuns in .voor-puherteit, puberteit en na-pupe.rteit teenoor gemotiveerde en nie-gemotiveerde oefeninge
inge-stel. Sy metode van motiver~ng was om 'n wedstrydsituasie of ·~atmosfeer te skep en deur voortdurende persoonlike aan-_ moediging gedurende die oefening die beste prestasie te
probeer verkry~ Voor die nie-gemotiveerde pogings is die proefpersoon versoek cim die oefening - die trap van 'n fietsergometer - so vinnig moontlik uit te voer. Hy het gevind. dat:
1. seuns in na-puberteit deur motivering
uiteen-lopend pre steer het; ·
2. setms van twaalf en dertien jaar geneig is om harder te proboer wanneer hulle a2ngemoedig word, maar di t het nie noodwendig 'n groter to tale
v-rerkprodul~sie gel ewer nie;
3. sommige seuns in puberteit hoer presteer wanneer hul aangespoor word, terwyl andere se prestasie ·daardeur daal en hulle onaangename fisiologiese
gevolge, soos naarheid, ervaar.
In die geheel het Johnson beduidende verskille tus-sen. die
pre~tasies van die drie groepe gevind, maar d~e verskil tussen gemotiveerde en nie-gemotiveerde oefeninge was onbeduidend.
ondersoekers ooreen nie. Die vraag ontstaan nou: moet die verskil nie in Vel~skillende metodes van motivering
/
gesoek word nie? In 1957 het Ulrich en Burke (153) die invloed ondersoek wat verskillende soorte motivering op werkproduksie, suurstofverbruik, meganiese doe1treffen_d-heid en verskillende aspekt.e van kardio-respiratoriese
reaksies van mans en vrouens ge~ad het. Hy het drie toetse wat bestaan het uit die trap van 'n fietsergometer, uitge-voer. Die eerste toets was die , base trial tr, waarby proefpersone versoelr is om een minuut lank soveel
om-wentelinge as moontlik te trap. Die tyd op 30 en 45 selcon-des is aangegee. Vir die tweede en derde toets moet hulle dieselfde oefening uitvoer, maar hulle is meegedeel dat hulle· elke tien sekondes 'n klolc sal hoor lui indien hul die rel{ord oortref en 'n zoemer (,buzzer") indien hul nie so goed, vaar nie. Die proefnemers het egter vooraf be-.-sluit wanneer die klok of~die .
.
zoemer sal lui, ongeag die . prestasie wat gelewer word. Hulle het vasgestel dat moti--veringstegnieke werkproduksie bevorder en .dat li.ie realcsievan mans en vrouens op motivering in soort en kwaliteit ooreenstem. Hulle het verder vasgestel d·at motiyering wat
sukses aandui (die klok) grater meganiese doeltreffendheid ten gevolg het as neutrale prikkels of prikkels wat mis-Iw{king aandui (die zoemer).
6~ Prestasiemeting en klassifikasie van deelnemers.
Dit is 'n algemeen aanvaarde beginsel dat 'n homo-gene groepering in alle stadiums en soorte onder~~s die beste is. Dit is ook die geval in die Liggaamlike Opvoed~
kunde.
/
Lockhart en Mott (89) kon in 'n eksperiment in . homogene groepering en die uitwerking daarvan op
sport-prestasie vasstel dat goeie studente daardeur beduidend verbeter het, terwyl swakkes nie beinvloed is nie.. Albei groepe het egter homogene groepering verwelkom.
/
Sedert 1914. toe Richards (106) 'n klassifikasie.
' '
gebaseer op leeftyd, .lengte en gewig, gemaak het, het talle ondersoekers pogings aangewend om prestasieve:t·skille tussen indiwidue, gelyk te maak, veral' deur die fakto:re leeftyd, iengte en g ewig in aanmerking te neem. Prakties het die pogings nie doeltreffend gewerk nie en is tevredenheid nog nie bereik nie. Daar bestaan talryke faktore wat prestasie beinvloed en dit kompliseer die probleem. ,Neilson en
Cozens (llt"t 4) noem verskille in oorerwihg eri omgewing,
I
inherente 9ekwaamheid, bou, funksie, klierafskeiding, voeding, vorige oefening, ervaring, ras, seks, chronolo-giese en fisiolochronolo-giese ouderdom, intelligensie, ~tanderd,
gewig, lengte, romplengte, arm- en beenlengte, heup- en skouerbreedte, diepte van borskas, vitaalkapasiteit, blosd-druk, polsslag, senuspierkoordinasie, real:::sietyd, l<:rag, energie, snelheid, uithouvermoe, moed, gesindh~id,
deur-'
settingsvermoe en belangstelling. , To include such items, n
.,
s-e hulle, , would complicate any classificatior~. scheme be-yond all reason."
Die belangrikste pocings om gelylDnakende indelings te voorsien, dien kortliks vermeld te word.
In ~918 het Reilly (143 : 121) 'n skema oor mede-clinging in sport voorgestel wat hy , verstandige a:bletiel<" (,rational athletics") no em. Sy indeling is· die , *Jige-Grade-Height--Weight Plan'7
• 1 ) Deur hierdie vier faktore te
kombineer meen hy dat die indiwidu minstens ., n gelyke kans in mededinging gegun word.
Schiotz (133) van Noorwee, 1923, het ook die behoefte · aan 'n regverdiger basis vir die beoordeling ·vs'J. liggaamlike'
/p..:."estasie s •••••.
1) Latere ondersoek deur NLcCloy ( 143 : 106) het aangetoon dat , Grade" 'n ,onnodige verfyning is en nlKs tot die
30 •
.
'prestasies -gevoel! ,9Irnme.r deutlicher empfindet man den
JI!Langel der bisherigen Vfertungsverfahr;::-;., die einseitig r .. . I!
die Leistung feststellen, ohne Ri.icksicht auf den Menschen,
'
der sie vollbrachte. Eine wahre Leistungsprilfung sollte aber gerade den Menschen in den Mittelpunkt stellen und die Lei stung auf seine Konstitution bezie:hen. H Hy s:e
verder dat onderwysers die ·jeug geestelik en liggaamlik te swak ken, veral wat die groeiwette betref. Sy
onder-~
soek het gelei tot 'n indeling volgens leeftyd, lengte en gewig, wat hy , wedyweringsleeftydn noem. Die beginsel berus daarop dat die gemiddelde gewig en lengte vir ver-skillende leeftye gevind en die gewigs- en lengteleeftyd
1
van 'n persoon dan dasrvolgens,vasgestel word. Die totaal van die drie ,~leeftye", chronologiese, gewigs- en lengte-leeftyd, word dan deur drie verdeel en dit gee die »wed-yweringsleeftyd" van die deelnemer. Schiotz erken egter dat chronologiese leeftyd die belangrikste faktor is (143: 122).
Die waarde van Schiotz se werk le veral op opvoed-kundige terrein. Die ervaring leer dan kinders eenvoudig nie na vore tree vir mededinging wanneer hull·e weet dat hulle geen kans.het om te wen of minstens eervol mee te' ding nie. Hierdie indeling voorsien 'n prikkel tot deel-name en het die aandag van onderwysers op die groei en ontwikkeling van di~ ki7·:;.d gevestig. Dit het ook navolging buite sy landsgrense gevind.· Matthias, in Duitsland, het dit hoog aangeprys en die ondersoek in 1929 in Duits
ver-taal. 'Die ondersoek het ook tot oefening geprikkel en die prestasiestandaarde wat dae.rui t voortgekom het, het t nhoe gebruikswaarde gehad. Btandaarde .is opges c:e1 om.· brons- ,. silwer- en goue kentekens te verwerf.
Die indeling van Neilson en Cozens (114} vir die gebruik van hu1 prestasieslca1e vir seuns en dogters op
31o
,Elementary and ju,nior hic;h ~chqols" is deeglik gemotiveer. Alle fisieke eienskappe kan nie gelyk gemaak word nie;
daarom is hu1le k1assifikasieskema beperk tbt leeftyd, lengte en gewig, wat nie vinnig en willens verander kan word nie. Dit is soos vo1g:
20, 0 + 5. 5 L + 1.1 G
( 0 - ouderdom in jare, L - lengte in duime en G - gewig in r:ond) Cozens, Trieb en Nielson (32) het dit oorweeg· om die· bostaande indeling ook op , secondary" skoolseuns toe te pas maar daarteen bes1uit, omdat in die sekondere skool:
a) die ouderdomspan (,age range") hoer is en
.
.b) die faktore lengte, gewig en krag 'n belangrike rol spee1 in die aktiwiteite ·wat hier beoefen word.
Teoreties· behoort
'n
indeling vir elke nommer gegee.teword, omdat ·die invloed van die verski11ende faktore 1e:agte, gewig en 1eeftyd van nonnner tot nommer verskil. Omdat dit hee1tema1 onprakties is, is 'n "Best-Fit Inde~~lj op die volgende manier gevind:
Hard1oopindeks • 0 • • • • • • • • • • g • 2 0 + .978 L + .126 G
Springindeks
. .
. . .
.
. . .
.
. .
~.
2 0 + .502 L + .113 GWerpindek~
.
.
.
.
. .
.
.
. .
.
.
.
.
2 0 ++.207 L + .• 177 GIndeks .vir gewig- en
kragno:rrn:J.er s • • • • • • 2 0 + .548 L + .199 G
Slcopindeks •.•••..•.••••• - 2 0 + .141 L + .187 G ,Best-Fi t~L indeks ••••••••••••• 2 0 + .475 L + .,15 G
---.
In hierdie indekse is 0
=
ouderdom in jare, L ~1engte in.' du~me en G
=
gewig in ponde.Die skrywers verge1yk die bostaande inde1ing mc.·i, die van die ,California Interscholastic Federationn C,t.i.I.F."} deur laasgenoemde tot vergelykbare syfers te reduseer en vind die volgende:
