BEROEPSVOORLIGTING AAN DIE fJEGAAFOE lEERLING IN DIE JUNIOR SEKONDeRE SKOOLFI\SE
deur
DanliH Lodewikus CronJe
(B.A., ntOD., B.EO.)
Verhandellng goedgekeur vir die graad
Magister Edueatlonls
In die Oep1ntemenl Voorllgllng en Ortopedflgoglek
Van die Fakulteil Opvoedkunde
1'11\11 die
Potchefstroomse Unlversltell vir Chrlstellke lloer Ondenvy!l
Studleleler: Dr .• J.L. Morals
DANKBETUIGINGS
Opregle dank word belulg aan:
My Hemelse Vader
van
wie ek al my vennoens en krag onlvang hel vir hlerdie navorslng.Dr. J.L. Marais vir sy slmpatieke, doelgerlgle en prakllese Ieiding en aan-moediging asook die aandag wal sy gesin moes onlbeer lor wllle van sy bydrae lot hlerdie sludle.
Prof. li.B. Kruger vir sy aanvanklike hulp mel die beplanning van die navorslngsondetwerp.
Ole Transvaalse Onderwysdeparlemenl vir loeslemmlng om die vraelys vir lnvul aan sekondere skole I~ kon sluur.
Or. A.J. van der Walt en sy personeel van die Senlrale Publikasiediens van die PU vir CHO vir die druk en bind van hletdle verhandellng.
Departemenlshoofde: Opvoedkundlge Leiding vir hulle gewaardeerde samewerklng.
Transvaalse OnderYJysmediadlens vir uilmunlende diEms deur hulle gelewer.
Prof. H.S. Sleyn en sy personeet van die Slalfsliese 1'\onsullasiediens van die PU vir CHO vir llUIIe advles en hulp mel die verwerklng van die gege-wens deur die rekenaar.
Prof. P.O. van der Wall en sy personeel vir die taalktmdlge versorging.
Mev. Frands Labuschagne vir die noukeurige en professionele tikwerk asook die bykomende moelle wal sy gedoen hel.
My eggenole, kinders en klelnklnders vir hulle aanmoediglng, llefde, ge-duld en jamlange opofferlng.
My ouers. ander fatnlllelede en vriende vir hut volgehoue belangslelling, llefde en aansporlng.
Mnr. Johann van der Llttoe vir sy hulp om die sludlemalerlaal by rnev. Labuschagne le besorg.
Predlker 12:12-13. Die behmgrlksle van alles Is: My seun, wees verslgtlgl Daar kom nle 'n elnde aan die skryr van bale boeke nle, le veel studle oorels die llggaam. Die slolsom van alles wat Jy gehoor het, Is dlt: Dlen God en gehoorsaam sy goboole.
lnhoudsopgawe
HOOFSTUK 1 . . . . INLEIDING, PROBLEEMSTELLING, DOEL, METODE EN VERLOOP VAN
DIE ONDERSOEK . . . • . . . • . . .
1.1 INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . 1
1.2 PROBLEEMSTELLING . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . 2
1.3 DOEL VAN DIE ONDERSOEK . . . • . . . . 3
1.4 METODE VAN ONOERSOEK . . . • . . . 4
1.5 PROGRAM VAN ONDERSOEK . • . • . . . 4
1.6 SAMEVATTING . . . • . . . • . . . . • . . . . 5
HOOFSTUK 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
KENMERKE EN BEIIOEFTES VAN OlE BEGAAFDE LEERLING EN DIE IMPLIKASIES DAARVAN VIR DIE BEROEPSVOORLIGTINGSPROGR~M 6 2.1 INlEIDING . . . • . . . 6
2.2 WIE IS DIE BEGAAFDE KIND? . • . . . . . . . . . . . . . . • . . • . . . . • . • . . 6
2.3 BESONOt::RE VERSTAUDELIKE KENMERKE VAN DIE BEGAAFDE LEERUNG EN DIE IMPLIKASIES DAARVAN VIR 'N BEROEPSVOOR-LIGTINGSPROGRAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2.3.1 lnlelllgensie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2.3.1.1 OevordPrde beroepe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2.3.1.2 Assoslasievorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.3.1.3 Beroepslnllgling . . . . . . . . . . . . . . . . ... 8
2.3.1.4 Opllmallserlng van persoonsvermoens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.3.1.5 Stlmulerlng van persoonskenmerke . . . . . . . . . . . . . . 8
2.3.1.6 Probleernoplosslngsverrnoens . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.3.1.7 Toekomsspekulasle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . 9
2.3.1.8 Abstrakte denke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.3.2 Talentvolhel~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • . . . . . . . • . . . • . 10
2.3.2.1 Onlwlkkellng van talenle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . 10
2.3.2.2 Persoonsbeeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.3.2.3 Bydrae tot die gemeenskap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.3.3 Kreatlwileit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.3.3.1 Ontwikkellng van krealiewe vermoens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.3.3.2 Vakkeuses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.3.3.3 Probleemoplosslng . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . ... 12
2.3.3.4 Ole formulerlng van nuwe ooreenkomste . . . • . . . 13
2.3.4 Aanleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . 14 2.3.4.1 Onderwys- en opvoedlngsgeleenlhede . . . . . . . . . . . . • . . 14 2.3.4.2 Ruimlellke aanleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2.3.4.3 Syferaanleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2.3.4.4 Verbale aanleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2.3.4.5 Kunsaanleg . . . • . . . 15 2.3.4.6 Muslekaanleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.4 BESONDERE BEHOEFTES VAN DIE BEGAAFDE LEERLING EN DIE IMPLIKASIES DAARVAN VIR 'N BEROEPSVOORLIGTINGSPROGRAM 16 2.4.1 lnleldlng • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.4.1.1 Beperklng van asplrasles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.4.1.2 Behoefle aan grater ulldagings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.4.1.3 Behoefle aan steungewing . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . 17
2.4.1.4 Behoefle aan 'n eie waardesisleem . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.4.1.5 Behoefte aan 'n verskeidenheid vakkeuses . . . . . • . . . . . . . 18
2.4.1.6 Behoefle aan sekuriteil . . . . . . . • • . . . . . . . . • . . . . . . . . • . . . 18
2.4.1.7 Behoefle aan grater beweegrulmte . . . 18
2.4.1.8 Behoefle aan realistiese doelslellings . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.4.1.9 Behoefle aan identifikasieflgure . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.5 SAMEVATTING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
HOOFSTUK 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
BEROEPSVOORLIGTING AAN DIE BEGAAFDE LEERLING MET BESON-OERE VERWYSING NA TRANSVAAL . . . 20
3.1 INLEIDING . . . 20
3.2 METODES OM DIE BEROEPSVOORLIGTINGSPROGRAM VAN DIE BEGAAFDE LEERLING TE VERRYK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
3.2.1 Beroepslnllgtlngsbesoeke deur die begaafde leerllng . . . 21
3.2.1.1 Ole medlasentrum In die skool . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3.2.1.2 Besoeke aan die beroepswereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
(I) Doelslellings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
(II) Beplanning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
(ill) Persoonseienskappe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
(lv) Skakellng met persone in die beroepsiluasle . . . . . . . . . . . . . 24
(v) Arronding van die beroepsinllgllngsbesoek . . . . . . . . . . . . 26
3.2.2 Beroepsvoorllglingspraaljles by die skool . . . . . . . . . 26
3.2.2.1 Voorbereidlng van ieerllnge . . . 27
3.2.2.2 ldenllflsering van sprekers . . . 27
3.2.2.3 Ouers van begaafde leerllnge en oud-leerlinge . . . . . . . . . . . . 27
3.2.2.4 Kunslenaars uit die beroepswereld . . . . . . . . . . . 28
3.2.2.5 Onderwysers en dosenle . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
3.2.2.6 Begaalde persone . . . 28
3.2.2.7 Beroepslul van die openbare en privaalseklor . . . . . . . . . . 29
3.2.2.8 Afgetrede begaafde persone . . . . . . . . . . . . 29
3.2.2.9 Diverse beroepsvoorligtlngsaspekle . . . . . . . . 29
(I) Beroepsdoelwille en metodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
(II) Beroepskennis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
(ill) Soslale waardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
(lv) Verbredlng van horisonne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
(v) Keuse-uiloefenlng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 (vi) Belangslelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 (vii) Opvolgwerk . . . 31 3.2.3 Beroepsludle . . . 31 3.2.3.1 Beroepsnavorsingsenlrum . . . 31 (I) Blbllotekaresse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 (II) Navorslngspan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
(Ill) Navorslng van beroepsvelde . . . . . . . 32
(lv) Ontwikkellng van denke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
(v) Self- en beroepskennls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
3.2.3.2 Rekenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
(I) Beroepsinliglingsnetwerk . . . . . . . . . . . . . 33
(II) Persoonskenmerke . . . . . . . . . . . . . . . . 34
3.2.4 Blngraflee . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
3.2.5.1 lnlelding . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . 36
3.2.5.2 Geslndheidskweklng by die kind . . . ~6
3.2.5.3 Emoslonele rypheld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 3.2.5.4 Spanvormlng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 3.2.5.5 Portuurgroep . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 3.2.5.6 Selfkonsep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 3.2.5.7 Beroepsrolle . . . . • • . . . . • . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . 39 3.2.5.8 Self- en beroepskennis . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . 40 3.2.5.9 Beroepskeuse-idees en beroepswaardes . . . . . . . . . . . . . 40
3.3 OORSIG VAN DIE BESTAANDE BEROEPSVOORLIGTINGSPROGRAM VIR DIE JUNIOR SEKONDeRE SKOOLLEERUNG IN TRANSVAAL MET BESONDERE VERWYSING NA DIE BEGAAFDE LEERUNG . . . . . . 40
; 3.3.1 Beroepsvoorllgling aan die standard vyf-leerling binne skoolver-band . . . • . . . • . . . 40
3.3.1.1 Selfkennis . . . • . . . . 41
3.3.1.2 Beroepskennls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
3.3.1.3 Self· en beroepskennls en die ultoefenlng van 'n keuse . . . 41
3.3.2 Beroepsvoorligting aan die standerd-ses leerling binne skoolver-band . . . • . . . 41
3.3.2.1 Tlpe onderwys wat verskaf word . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.3.2.2 Studiemetodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.3.2.3 Selfkennls . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.3.2.4 Beroepskennls • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.3.2.5 Self- en beroepskennls en keuse-uitoefenlng . . . . . . . . . . . . . . 43
3.3.2.6 Opvoedkundige en persoonllke problema as beperk.onde faktore vir sludierlgting-, vak- en beroepskeuse . . . . . . . . . . . . . . 43
3.3.3 Beroepsvoorligting aan die sl_anderd sewe leerling blnne skool-verband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 , •
3.3.3. 1 Studlemelodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . 44
3.3.3.2 Selfkennls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.3.3.3 Beroepskennls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.3.3.4 Self- en beroepskennls en keuse-uiloefening . . . . . . . . . . 45
3.3.4 Beroepsvoorligling aan die begaafde slanderd-vyf leerllng binne en bulle skoolverband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
{:;.5 Beroepsvoorllgllng aan die
beg~~fde
standerd ses- ense"':'e-leerllng blnne skoolverband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.3.5.1 Programverrryklng In die klaskamer . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
(I) lndlvlduele programme . . . • . . . 47
(II) Beroepskennls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • 47
(Ill) Sellkennls • . . . . • . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . 47
(tv) Kurrlkulumullboulng . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . 48
(v) Kwalllali.,we dlfferenslasle . . . 48
(vi) Versnelllng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . 48
3.3.5.2 Programverryklng bullekanl die gewone klaskamer • . • . . . . . . 49
(I) Skole vir speslflek-hoogsbegaafdes . . . . . . • . • • . • . . . . . . . . . . . . 49
(II) Bullekurrlkul~re senlra . . . . . . . . . • . . . • . . • . . • . . . . . . . . . 50
3.3.5.3 Diverse beroepsvoorllgtlngsaspekte . . • . . • . . . 51
3.3.5.4 Die rol van die opvoedkundige hulpdiens met belrekklng lot be-roepsvoor llgllng aan die begaafde leerllng . . . . . . . . 52
3.4 SAMEVATTING . . . • . . . 54
HOOFSTUK 4 . . . . . • . . . . • . . . . . . . . . . . . 55
DIE EMPIRIESE ONDERSOEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
4.1 INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
4.2 DIE DOEL VAN DIE ONDERSOEK . . . • . . . 55
4.3 ENKELE ONDERSOEKMETODES EN KEUSE VAN DIE ONDERSOEK-MIDDEL . . . . . . . • • . . . . . . . . . . . • • . . • . • . . . . . . • . . . . 55
4.3.1 Die vraelys as emplrlese navorslngsmetode . . . . . . . . . 56
4.3.2 Ole samestelllng van die vraelys . . . . . . . . . . 56
4.3.3 Krlteria vir die ontwerp van die vraelys . . . . . . . • . • . . . 57
4.3.4 Tegniese versorglng van die vraelys . . . . . . . 58
4.3.5 Faklore wal bepalend Is vir die legnlese versorglng van die vraelys. . . . • . . . 58
4.3.6 Anonlmlteit van die proefpersone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
4.3.7 Voor1oelslng van die vraelys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
4.3.8 Die begeleldende brief . . . . . . . . . • . . • . . . . . . . . . . 60
4.3.9 Versprelding van die vraelys . . . . . . . . . . . . . 61
4.3.10 Terugsendlng van die vraelys . . . . . . . . . . 61
4.3.11 Opvolgaktlwilelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
4.4 DIE EMPIRIESE ONDERSOEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 4.4.1 Die populasle en keuse van proefpersone . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 4.4.1.1 Bepaling van die studiepopulasie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 4.4.1.2 Samestelllng van die vraelys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 4.4.1.3 Keuse van die soort Items vir die vraelys . . . . . . . . . . . . . . . . 69 4.4.1.4 Eerste redaksle van die vraelys: motivering van Items 70 4.4.1.5 Tweede redaksie van die vraelys . . . • . . 74 4.4.1.6 Aspekte van die finale vraelys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 (I) Bree temas wat deur die vraelys gedek .word . . . . . . . . . . . . . . . . 75 (II) Lengle van die vraelys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 (Iii) Anonlmllelt van die vraelys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 (iv) Voorkoms van die vraelys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 4.4.1.7 Begeleidende brief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 4.4.1.8 Terugontvangste . . . 11 4.4.1.9 Verwerking van die vraelysantwoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 4.5 SAMEVATTING . . . 78 HOOFSTUK 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 VRAEL YS AAN DEPARTEMENTSHOOFDE: OPVOEDKUNDIGE LEIDING
VAN SEKONDeRE SKOLE: AANBIEDING EN ONTLEDING VAN DIE VRAEL YSANTWOORDE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 5.1 INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 5.2 INTELLIGENSiE ... ·. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 5.2.1 Vraag 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . 80 5.2.1.1 Ontleding en vertolklng van antwoorde . . . 81 5.2.2 Vraag 2 . . . 81 5.2.2 .1 Ontledlng en vertolking van antwoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 5.2.3 Vraag 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 5.2.3.1 Onlleding en vertoiking van antwoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 5.2.4 Vraag 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 5.2.4. 1 Onlleding en vertolklng van anlwoorde . . . . . . . . . . . . . . . 84 5.2.5 Vraag 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 5.2.5.1 Ontleding en vertolklng van anlwoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 5.3 T ALENTVOLHEID . ·. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 5.3.1 Vraag 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
5.3.1.1 Ontledlng
en
vertolklng van anlwoorde . . . . . . . . . . . . . 865.4 KREATIWITEIT . . . 87
5.4. 1 Vraag 7 . . . . 87
5.4.1.1 Onlledlng
en
vertolking van anlwoorde . . . . . . . . . . . . . . . 875.5 AANLEG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . 88
5.5.1 Vraag 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . 88
5.5.1.1 Ontledlng en vertolklng van antwoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
5.6 BESONDERE BEHOEFTES . • . . . . . . . . . . . . • . . . • . . . • . . . . . 89
5.6.1 Vraag 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
5.6.1.1 Ontledlng en vertolklng van antwoorde . . . . . . . . . . . 90
5.6.2 Vraag 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
5.6.2.1 Ontledlng
en
vertolklng van antwoorde . . . . . . . . . . . . . . . 915.6.3 Vraag 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
5.6.3.1 Onlledlng en vertolklng van antwoorde . . . . . . . . . . . . 92
5.6.4 Vraag 12 . . . 92
5.6.4.1 Ontleding en vertolklng van anlwoorde . . . . . . . . . . . . 93
5.7 DIE MEDIASENTRUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
5.7.1 Vraag 13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
5.7.1.1 Ontledlng
en
vertolklng van antwoorde . . . 945.8 BEROEPSINLIGTINGSBESOEKE . . . . . . . . . . • . . . . 94
5.8.1 Vraag 14 . . . 95
5.8.1.1 Ontleding en vertolklng van anlwoorde . . . . . . . . . . . 95
5.9 DIE MENTOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . 96
5.9.1 Vraag 15 . . . 96
5.9.1.1 Ontledlng en vertolklng van antwoorde . . . . . . . . . . . . . 97
5.10 BEROEPSINLIGTINGSPRAATJIES . . . . • . . . • . . . 97
5.10.1 Vraag 16 . . . 97
5.10.1.1 Onlleding en vertolking van antwoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
5.10.2 Vraag 17 . . . 99
5.10.2.1 Ontleding en vertolklng van antwoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
5.11 DIE BEROEPSNAVORSINGSENTRUM . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
5.11.1 Vraag 18 . . . 100
5.11.1.1 Ontleding
en
vertolking van anlwoorde . . . . . . . . . . . . 1005.12.1 Vraag 19 . . . 101
5.12.1.1 Onlleding en vertolklng van anlwoorde . . . . . . . . . . . . 102
5.13 BIOGRAFIEe VAN BEGAAFDE BEROEPSLUI . . . 102
5.13.1 Vraag20 . . . 102
5.13.1.1 Onlleding en vertolklng van anlwoorde . . . . . . . . . 103
5.14 SKAKELING MET DIE ONDERWYSADVISEUR: LOOPBAANAAN-GELEENTHEDE VAN DIE OPVOEDKUNDIGE HULPDIENS. . . . . . . . . 103
5.14.1 Vraag 21 . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . 103
5.14.1.1 Onlleding en vertolking van anlwoorde . . . . . . . . . . . . . . 104
5.14.2Vraag22 . . . 105
5.14.2.1 Onlleding en vertolklng van anlwoorde . . • . . . . . . • . . 105
5.14.3 Vraag 23 . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . • . . 106
5.14.3.1 Onlleding en vertolking van anlwoorde . . . . . . . . . . . . 107
5.15 VAKPRESTASIES . . . 107
5.15.1 Vraag 24 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
5.15.1.1 Onlleding en vertolking van anlwoorde . . . . . . . . . 108
5.16 BEROEPSTUDIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . 108
5.16.1 Vraag 25 . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
5.16.1.1 Onlleding en vertolking van anlwoorde . . . . . . . . . . 109
5.17 SKAKELING MET DIE VOORLIGTERONDERWYSER . . . 109
5.17.1 Vraag 26 . . . 110
5.17 .1.1 Onlleding en vertolking van anlwoorde . . . . . . . . • . . . . . 110
5.18 PROGRAMVERRYKING IN DIE KLASKAMER . . . 111
5.18.1 Vraag 27 . . . 111
5.18.1.1 Onlleding en vertolking van antwoorde . . . . . . . . . . . . . . 112
5.18.2 Vraag 28 . . . 112
5.18.2.1 Onlleding en vertolking van anlwoorde . . . . . . . . . . . . . . . 113
5.18.3 Vraag 29 . . . • . . . 113
5.18.3.1 Onlleding en vertolking van anlwoorde . . . . . . . . . . . . . . 114
5.19 BESOEKE AAN BUITEKURRIKUL~RE SENTRA . . . 114
5.19.1 Vraag 30 . . . . . • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
5.19.1.1 Ontleding en vertolking van antwoorde . . . 115
5.19.2 Vraag 31 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
5.19.2.1 Onlledlng en vertolklng van antwoorde . . . . . . . . . . . . . . 116
5.20 SAMEVATTING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 HOOFSTUK 6 . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 SAMEVATTING, GEVOLGTREKKING EN AANBEVELINGS . . . . . 118
6.1 INLEIOING 118
6.2 SAMEVATTING . . . 118
6.2.1 Probleemstelllng 118
6.2.2 Ooel van die ondersoek . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . 118 6.2.3 Kenmerke en behoeltes van die begaalde leerllng en die
lmplikasles daarvan vir die beroepsvoorllglingsprogram . . . . . . . . 119 6.2.3.1 Besondere verstandelike kenmerke van die begaafde leerltng 119 6.2.3.2 Besondere behoeftes van die begaafde leerllng en die
lmpllkasies daarvan vir 'n beroepsvoorligtingsprogram . . . . . . . 119 6.2.4 Beroepsvoorllgting aan die begaafde leerllng met besondere
verwyslng na Transvaal 120
6.2.4.1 Metodes om die beroepsvoorllglingsprogram van die begaafde leerltng te verryk . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . • . . . . . . . . . . 120 6.2.4.2 Oorsig van die beslaande beroepsvoorllgtlngsprogram vir die
Junior sekondere skoolleerllng In Transvaal met besondere verwysing na die begaafde leerllng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 6.2.4.3 Beroepsvoorligling aan die begaafde standard vyf, ses en sewe
leerllng blnne en bulle skoolverband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 6.2.4.4 Ole rol van die opvoedkundige hulpdiens mel belrekklng tot
b~roepsvoorllgtlng aan die begaafde leerllng . . . . . . . . . . . . . 121 6.2.5 Ole emplrlese ondersoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 6.2.6 Aanbledlng, ontleding en terugrapporterlng van die
vraelysantwoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 6.3 GEVOLGTREKKINGS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 6.3.1 Kenmerke en behoeftes van die begaafde leerling en die
lmpllkasies daarvan vir die beroepsvoorllg!lngsprogram . . . . . . . . 122 6.3.2 Beroepsvoorligtlng aan die begaafde leerllng met besondere
verwyslng na Transvaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 6.4 AANBEVELINGS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 6.5 LEEMTES IN HIEROIE ONOERSOEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
BRONNELYS . . . . BYLAES . . . .
130 144
LYS VAN TABELLE
5.1 Else wal gevorderde beroepe aan begaafdes stet .... ... ... .... 80
5.2 Ole oorweglng van beroepe van gevorderde aard ... 82
5.3 Die verband tussen verslandsvermoens en mannekragbehoefles . ... .... .. .. .. . . .... ... .. ... ... 83
5.4 Begrlp en aanvaardlng van verstandelike vermoens ... 84
5.5 Ontwlkkellng van probleemoplosslngvaardighede ... 85
5.6 Talente van begaafde leerllnge en lmpllkasles vir vak- en beroepskeuses ... ... ... ... ... ... 86
5.7 Vakke, vakversamelings en sludlerlgllngs vir begaafde leerllnge ... .... ... ... ... ... ... ... ... ... 87
5.8 Aanleg en die maak van keuses ... 88
5.9 Ole uildaglng wal vakke en vlak van vakke bled ... 90
5.10 Ole begaafde leerllng se lnslg in vak- en beroepskeuseprobleme ... 91
5.11 Waller waarde aan die keuse van vakke en beroepe geheg word ... 92
5.12 Ole ervarlng van llefde, sekurileil en velligheld ... 93
5.13 Ole medlasenlrum en die verryklng wm beroepskennis ... 94
5.14 Besoeke aan werkgewende lnslansies ... 95
5.15 Skakellng mel die beroepswereld ... ... 97
5.16 Skakeling mel begaalde persone uil die openbare en prlvaatseklor .... . ... .. .. ... ... ... ... .... ... .. .. ... . .. . ... ... ... .. .. ... 98
5.17 Beroepskeuse op grond van beroepslnllgllng van gassprekers ... 99
5.18 Besoeke aan die beroepsnavorslngsentrum ... 100
5.19 Rekenaarsoektogte vir beroepsludie ... 101
5.20 Sludle van begaafdes se biograflee ... 103
5.21 Hulp van die Onderwysadvlseur: Loopbaanaangeleenlhede len opsigle van sludleprobleme ... 104
5.22 Hulp van die Onderwysadviseur: Loopbaanaangeleenlhede len opslgle van emosionele probleme ... 105 5.23 Ole Onderwysadvlseur: Loophmmaangeleenthed•~ en
begaafdes se persoonsvermoens ... 106
5.24 Vakpreslasieprofiele vir die evaluering van vakpreslasies ...•... 108
5.25 Beroepstudie mel die oog op vak- en lleroepskeuses ... 109
5.26 lndividuallleit en beroepe ... 110
5.27 Programverryking In die gewone klaskamer ... 111
5.28 Verskeldenheld van skoolvakke ... 112
5.29 Vakversnelllng ... 114
5.30 Besoeke aan 'n skool vir musiek, ballet en kuns ... 115
SUMMARY
This investigation determines lhe, extrmt to which Vocational Guidance for junior secondnry gifted pupils is effeclively administered in the Transvnal. Authoratalive literature on Vocalional Guidance for the girted child serves as theoretical background.
The characteristics, needs and developmental possibilities of the gifted child are Investigated in terms of a vocational guidance programme.
The function of the home, school and "world of work" regarding the glfled child's vocational education and guidance are considered. The emphasis, however, Is placed on the role of the school. and in particular the role of the Head of Depat1ment: Educational Guidance; subject teachers and the Educational Advisor: Vocational matters.
In the ernperical hwesllgallon, a questionnaire was completed hy Heads of Department: Educational Guidance, In a number of Afrikaans-medium and double-medium Secondary Schools. The SAS·computer programme Is applied to determine the average of the responses lor each question.
The results of the Investigation Indicate that certain aspects of the existing Vocational Guidance programme are effective. There are however, a number of areas what deserve more attention, and possibly need to be revised.
For the Vocational Guldanmce programme to be really eflecllve, the existing programme needs lo be implemented maximally, while comprehensive involvement of a commilted teaching staff Is essential. II is important to consider the latest developments regarding the vocational educalion of lhe gifted child In order to revise the present programme periodically.
HOOFSTUK 1
INLEIDING, PROBLEEMSTELLING, DOEL. METODE EN VERLOOP VAN DIE ONDERSOEK
1.f
INLEIDINGDll is waarskynlik die meeste ouers se ideaal dal hulle kinders se polenslaal ten voile onlwlkkel sal word. Slaatsmanne. onderwysowerhede en aimal wal belang hel by die opvoeding van die jeug doen voorldurend op ouers 'n be-roep om toe te sien dat hulle kinders se opvoeding van so 'n aard Is dal hulle polenslaal ten volle sal onlplool. Hierd!e ldeaal vlnd sy verwesenllking In die beleld van gedifferensieerde onderwys (DeJong, 1985:40).
Die Wet op Naslonale Onderwysbeleld (Wet 39 van 1967) stel die verwesen-liklng van die moonllikhede van elke kind blnne 'n stelsel van gedifferensleerde onderwys as 'n belangrike doelstetllng. Sederl 1973 Is al die verskillende onderwysdepartemente In die RSA besig om 'n stelsel van gedillerensleerde onderwys toe te pas (Kruger. 1980:2 en RGN. 1978:1).
Die behoefle aan gediflerensieerde onderwys sprull voort uit die felt dal aile mense gelykwaardlg Is, maar dat hulle op grond van onder andere vers!andsvermoe, aanleg en helangslelling kwalllaliel van mekaar verskil. Hierdie lndividuele verskllle tussen mense en dus ook kinders, noodsaak gedillerem;ieerde onderwys om leerlinge die geleentheid le bled om ooreen-kornstig hut verrnoens onderwys le ontvang soda! hul persoonsmoonlllkhede lot voile ontplooling kan kom en hulle aan die else wat deur naskoolse be-roepsoplelding gestel word, kan voldoen. Leerllnge moe! vootis lnligting onl-vang lnsake hul onderwys- en beroepskeuse soda! ook In die land se mannekragbehoertes voorslen kan word. Begaafde leerlinge is eweneens op gedlfferensieerde onderwys en beroepsopvoedlng aangewese. Scott (1984:1-2) Is van mening dat die leerlinge deeglike voorligllng rnoet ontvang ten einde hulle potensiaal produktiel te kan bertul. Hierdie voorligitng omsluit dus ver-skillende beroepsrigllngs. moontlikhm1e tot verdere sludle of opieiding asook
oor walter vaardlgheids- of intellektuf!le else deur die verskillende beroepe in tersiere inrigtlngs aan studente gestel word.
1.2 PROBLEEMSTELLING
Voorllgllng aan die begaafde feerling is onfosmanklik dee! van sy onderwysvoorsienlng. Daar is sedert die sewenliger- en lagllgcrjare hoofsaakfik op die onderwys en opvoeding vir begaafde feerlinge gefokus. Nasionale en inlernasionale simposiums en kongresse oor onderwys vir die begaafde leerllng is van lyd tot tyd aangebied. Daar Is egter tydens hierdie gelcenthede weinig, indien enlge, aandag aan beroepsvoorligllng vir die be-gaafde kind geskenk. Slegs een referaat het die probleem van voorligling aan begaafdes tydens lngenium 2000 aangeraak (Marais, 1!!84:4 en RGN. 1986:6).
As daar dan een terrein bestaan waarop begaafde leerlinge beslis 'n behoefle aan ondersleuning en Ieiding loon, dan is dit len aansien van hut beroeps- en foopbaanbeplanning. Die volgende aanlal probleme benadruk hi~rdie behoefle (Khalena, soos aangehaal deur die RGN, 1986:284).
* "Die foutiewe aP!nname dat bega11fde leerlinge enoge doel waarvoor hulle aspireer. kan bereik. dil wil se kan word wal hulle wil.
* Die te vroee kanallsering van begaafde leerlinge in sekere beroepsrlglings as gevolg van preslasie in sekere skoolvakke en vakkeuse wal gemaak word.
• Die probleem wat sommlge beg<~afde feerlingc ervaar om hulfe waardesisteem mel die van ander te versoen.
• Die konflik tussen hul uilmunlende preslasie en die reaksie sowel as aan-vaarding van rnede-skoliere daarop.
• Die soeke na 'n loopbaan as primere middef lot selfonderhouding en nie as mlddel lot selfverwesenllking nie.
• Die kernproblemaliek rondom die beroeps- en loopbaan-beplanningsbehoefles van begaafde lecrlinge senlreer om die leit dal hlerdie leerlinge op grond vnn hul builengewone vermoens daarioe in sl<lal is om 'n grool verskeidenheld keuses le kan ulloefen wal verder gekompliseer word deur die lei! dal hulle ook in sekere stadiums gedwonge voel tot die maak van 'n bepaalde beroepskeuse op grond van die feil dal ander leerlinge dil doen."
Die beslisle behoefte aan hulpverlening en sleungewing by begaafde leerlinge len aansien van beroeps- en loopbaanaangeleenlhede moe! dus aanvaar word.
In verband mel die onderwerp waaroor navorsing onderneem word kom die volgende probleme na vore:
• Bled die beslaande beroepsvoorliglingsprograrn in Transvaalse skole genoegsarne beroepsvoorligling vir die begaafde leerling se behoefles as sy inlelligensie, krealiwileil, lalenlvolheid en helangslelling in ag geneern word?
• In welke male kan beroepsvoorllgling doelmalig aangebied word om in elke begaalde leerllng se loopbaanbehoefles te voorsien?
1.3 DOEL VAN DIE ONDERSOEK
Na aanleiding Will die voorafgaande probleemvrae kan die doel van hierdie ondersoek soos volg geformu!eer wor·d:
1. Om die behoefles en eienskappe van begaafde leerlinge en die praklyk van beroepsvoorligting aan die lecrllnge in die algemeen en in Transvaal in die besonder vanuil die lileraluur le ondersoek.
2. Om empiries le bepaal in welke male beroepsvoorligling aan die begaafde leerling in die junior sekondere lase in Transvaalse skole verwesenlik word.
3. Om nil die lileratuursludie en empiriese ondersoek lot bepanlde gevolgtrekkings en aanbevelings le kom len ;mnsien van beroepsvoorligling aan die begnafde leerling.
1.4 METODE VAN ONDERSOEK
Die sludie val uileen in 'n lileratuurstudie en 'n empiriese ondersoek.
• llleraluursludle
Die lileraluurstudie sal loegespits word op:
• Die kenmerke en behoefles van die begaafde leerling en die implikasies daarvan vir die beroepsvoorllglingsprogram.
• Beroepsvoorllgling aan die begaafde leerling met besondere verwysing na Transvaal.
• Emplrlese ondersoek
Die empiriese ondersoek behcl~ die invul van 'n vraelys deur Departemenls-hoofde: Opvoedkundige Leiding of voorligteronderwysers verantwoorrlelik vir die beroepsvoorliglingsprogram in Transvaalse sekondere skole.
Op grond van die resullate van die vraelyste sal gevolgtrekkings en aanbevetings geml'lak word.
Die data sal met behulp v::m die SAS-programpakket (SAS Institute. 1982) ver-werk word ten einde te bepaal wal die stand van voorligling aan die begaafde leerllng in die junior sekondere skoolfase in Transvaal is.
1.5 PROGRAM VAN ONDERSOEK
In hoofsluk een word 'n oorsig vr~n die rol van die begaafde kind in die Republiek van Suid-Afrika se loekornstiue rnannekragbehoefles sowel as die plek van beroepsvoorligtinq om hierclie rol sinvol uil le buu, gegee.
Daar word voorls op die melode. doni en progrflrn Vfln ondersoek gefol<us om aan te dui hoe die vroagstuk van beroepsvoorlig!ing aan die begaafde kind In hlerdle ondersoek geraak gaan worri.
Hoolsluk lwee word gewy aan die kenmerke en behoertes van die begaafde leerling en die lmplikasies daarvan vir die beroepsvoorllgtlngsprogram.
In hoofstuk drle word gekyk na beroepsvoorllgting aan die begaafde leerllng met besondere verwyslng na Transvaal.
Ole emplrlese ondersoek word In hoofsluk vier aangesny. Aspekte soos die doel van die ondersoek, enkele ondersoekmelodes, die keuse van die ondersoekmiddel en die vraelys word bespreek.
Die resullale van die ondersoek sal in hoofstuk vyl aangebled en toegellg word.
'n Samevatting van die hele navorsing sal in hoofsluk ses bespreek word. Sekere gevolgtrekl;ings, waarop aanbovelings gP.h~sf'!"'' io:
""I
(}P.IYI""" word 1.6 SIIMEVA TTINGHierdie hoolstuk het ten aanvang 'n oor:::ig oor 'n orienlering van die navorsing gebled. Daarna Is die probleemslelllng wm nflderhy bekyk. Ole doel van die ondersoek het vervolgens onder die soeklig gekom. t~evolg deur die melode en program van ondersoek.
In hoofstuk !wee sal die kenmerke en behoelles van die begaafde leerling en die implikasies daarvan vir die beroepsvoorlig!ingsprograrn Le,prcek word.
HOOFSTUK 2
KENMERKE EN BEHOEFTES VAN DIE BEGAAFDE LEERLING EN DIE IMPLIKASIES DAIIRVAN VIR DIE BEROEPSVOORLIGTINGSPROGRAM
2.1 INLEIDING
In Suid-Afrika word al 'n geruime lyd aandag 11an r:lie •li01gnosering en remediering van vertraagde en geslrcmde kinders gegec. Spesiale onderwys word aan al hierdie kinders voorsien. Tog is daar die neiging om lerselfderlyd die area van die groolsle belang in die vooruilgang en loekoms van die RSA te verwaarloos. Oil is naamlik die begaafdc kind en sy onderwys (Kolze, 1983:3).
Volgens Gowan & Demos (1964:244) het die begaafdc kind hesondcre inlel-lektuele bchoefles. maar len opsigle van sy behoefte nan beroepsvoorligling verskil hy nie veel van ander kinders nie. Derhalwe is die begaalde kind se besondere kenmerke en behoeftes en die implikasies daarvan vir sy beroeps-voorliglingsprogram in hierdie hoolsluk die fokuspunt. In die tig hiervan sal die wenslikheid al dan nie van eiesoorlige beroepsvoorligting aan die be-gaalde kind oorweeg word.
2.2 WIE IS DIE BEGAAFDE KIND?
Zlotnick (1989:50) wys daarop dal die begaalde kind in die RS/\ aan sekere krileria rnoel voldoen. Dil is naarnlik 'n inlelligensiesyler van 130, uilsonderlike vakprestasies, leierskap en krealiwileit. Daar Is dus 'n verskeidenheid beson-dere vaardighede in die kind se inlellekluele sowel as die nie inlellekluele veld kenbaar. Dil is hierdie helerogenileil len opsigle van vennoens wal dil onrnoontlik maak om tot 'n allesomvatlende delinisie van die begaalde leerling le korn. Gouws (1983:37) en Coel;~ee (1984:20) wys op 'n aanvaarbare omskrywing van die hegaalde kind Hierdie beskouiPg is in 1972 deur die Arnerikaanse kongres aanvaar en lui: "Begaalde en talenlvolle kinders wal deur kundige persom~ geidenliliseer is en as gevolg van hulle hesonrlere
potenslaal, latent of gedemonslreer. In sinal Is om uihnunlend le presleer. Hierdle kinders het onderwysprogmmme ol diensle nodig, bo en behalwe wal aan die gemiddetde kind gebied wont, soda! hulle lot maksimale nul vir hulself en hut samelewing kan wees." Daar word vir die doel van hierdie omlersoek met hierdie omskrywlng van die begaalde kind volslaan.
2.3 BESONDERE VERSTANDELIKE KENMERKE VAN DIE BEGAAFDE LEERLING EN DIE IMPLIKASIES DAARVAN VIR 'N BEROEPSVOORLIGTINGSPROGRAM
2.3.1 lntelligensie
Begaaldheid word gekwaliliseer in terme van besondere inlellekluele vermoe wat die begaalde leerling In slaat stet om op 'n verskeldenheid terreine uil-sonderlik le presteer. Die begaalde kind beleel die werkllkheid soos enige ander kind, naamlik verat deur gewaarwording, waarneming, voorstel!ing, lanlaserlng, denke en mernorisering wat gedra word deur lntelligensie en 'n uilsonderlike taatvermoe (RGN, 1986:28 en RGN-verstag (1976:21) soos ver-meld deur Coetzee (1984:26}.
Die wyse waarop intellektuete begaaldheid In 'n beroepsvoorliglingsprogram kan llgureer, word onder die soeklig geplaas:
2.3.1.1 Gevorderde beroepe
Beroepe en prolessies van 'n gevorderde aard stet hoe else aan die begaalde leerling se besondere inlellekluele begaaldheld. Die leerling kan derhalwe begelel word om gevorderde beroepe in die lngenieurswese, geneeskunde en rekenmeeslerswese te oorweeg. Die begaalde leerling moe! ook ondersteun word om ideate en aspirasies te openbaar wat in ooreenslemming met sy uil-sonderlike vermoens Is (Eysenck /'1. Rose. 1979:849; On10nd. 1981:3: RGN. 1986:237 en Tuttle & Becker, 1980:141.
2.3.1.2 Assosiasievorming
Die onderwyser en in besonder die voorligteronderwyser moet die leerllng opvoed om die verband tussen sy hesondere intcllektuele vermoens en die land se hoevlak-mannekragbehoeftes in te sien (Clark, 1980:130).
2.3.1.3 Beroepsinligtlng
Die begaafde kind moet beroepsinligting ten aansien van die keuse van vakke, onderwys- en sludierigtings bekom wat kan uitloop op die gevorderdste be-roepe (RGN, 1986:288).
2.3.1.4 Optima/isering van persoonsvermoens
Die kind rnoel gesteun word om maksimale voordeel ult die skoolsituasie te verkry en om tot die besef te korn dal die oplirnale aktualisering van vermoens belangrik is ten einde te voldoen aan die toelalingsvcreistes vir gevorderde opleiding vir professionele beroepe (RGN, 1986:288).
2.3.1.5 Stimu/ering van persoonsllenmerke
Die kind moe! ondersteun word om by die rnaak van keuses daardie aktiwlteite te kles wat as ultdaging sal dien. Die begaafde leerling moel ook gesteun word om beroepe le oorweeg wat die meeste uitdagings aan sy inlellektuele bc-gaafdheid sal bied. Hy moe! derhalwe gelei word tot selfontdekking. selfinsig en selfbegrip, dil wil se hy moet sy eie inherente vermoens, belangslellings en persoonskenmerke op 'n realistiese wyse ontdek en aanvaar (RGN, 1986:287-288).
2.3.1.6 Probleemoplossingsvermoens
Die begaafde leerling se besondere verstandelike begaafdheld omvat sy verrnoe tot uilsonderlike probleemoplossing by wyse van ongewone en onkonvensionele wetenskaplike metodes nad11l die probleern vinnig ontleed is
(Colangelo & La Frenz, 1981:8 en Tu!lle & Becker, 1980:14). By beroepsvoor· llgting aan die begaafde leerling k"ln sy besondere vermoe lot probleemop-lossing op verskillende wyses betrek word: die leerllng kan gekonfronleer word met kompleksa probleme uil die beroepswereld wal oorspronkllke oplossings verg. Die begaafde leerling word hierdeur geprikkel om beroepe te verken en te oorweeg wal 'n uitdaging aan sy besondere probleemoplossingsvermoens bled (Clark, 1980: 18; Feldhusen & Sokol, 1982:450 en Torrance, 1980:304).
2.3.1.7 Toekomsspekulasie
Die begaalde leerling spekuleer graag oor die loekoms. Hicrdle spekulasle sentreer rondom scenario's soos lnlerplanetere reise en die bewoning van planele. Hierdie inllgling kan die leerling aanwend om probleme random 'n moonlllke beroep· of studierigling te iden!Hiseer. Oil kan daartoe lei dat die • leerling opgelei word om 'n probleemvoorkomer In plaas vnn 'n
pmbleemop-losser te word. laasgenoemde Is 'n eienskap wat in beroepe kan voorkom en wat voortvloei uit die begaafde kind se loekomsspekulasie (Craig, 1979:100 en Torrance, 1980:309).
2.3.1.8 Abslrakte denlle
Volgens De Beer (1981:1591) kan begaafdheid gekenmerk word deur die be-sondere verrnoe om idees te lorrnuteer en tesame mel builengewone abslrakle denke struktuur daaraan le gee. Hlerdie persoonskenmerk kan deur op-voedlng ontwlkkel word om idees te formuleer waardeur die uaping oorbrug word lussen byvoorbeeld fisika en biologle en/of fislka en ander wetenskappe waaruit nuwe konsepte, gedaglerlgllngs en prakliese loepasslngs van die re-sultate kan lei lot nuwe lnsigte en kennis van genoemde vakgebiede lot voor-deel van die mensdom. Beroepskennis wat die begaafde kind bekom lerwyl hy idees formuleer lei tot nuwe insigle in die aard en wese van clie hepAalde vakgebiede en kan daartoe meewerk d<~l hy vakke en beroepe oorweeg wal hleruil voortvloei.
2.3.2 Talentvol/1eid
Badenhorst ( 1988:2) wys daarop dat begaaldheid en talentvolheid as sinonieme beskou word. Begaafdheid en talentvolheid sluit mekaar derhalwe nie uit nie en omvat sells intelligensie. Hierdie siening van begaafdheid is egter nie universeel nie; 'n talentvolle kind is nie noodwendig begaafd nie maar kan slegs as sodanig beskou word indien die begaafheidseienskap kreatiwlieit tot talentvolheid toegevoeg word (Coetzee, 1984:11-16).
2.3.2.1 Ontwikkeling van ta/ente
Alvorens die talentvolle of spesifiek begaalde leerling tot keusemaking kan korn, volg dit fogies dat sy besondere talent 'n besondere programontwerp vereis wat aktiwiteite omval waarvoor nie in die gewone klaskamer
voorslenlng gemaak word nie. Hiervoor is buitengewone
onderwysgeleenlhede nodig. Daarbenewens word hoogs gekwalifiseerde per-sane soos universileits- en onderwyskollegedosente vir onderrig aan be-gaafde leerlinge op 'n deeltydse basis benodig. Op die wyse kan leerlinge hut besondere talent op enige vakgebied in die skool asook op moontlike beroepe waarin hut sukses kan behaal, toepas (Renzulli et al., 1982:185-194; RGN, 1986:52-53 en Schlichter, 1981: 145).
2.3.2.2 Persoonsbeeld
Dit is belangrik dat die onderwyser 'n totale persoonsbeeld van die talentvolle leerllng verkry. wat beleken dal die somtotaal van sy per:;oonsvermoens in ag geneem moe! word alvorens hy op 'n wetenskaplik-verantwoordbare wyse tot
beroepsvolwassenheid begelei kan word. Talentvulheid vertoon 'n
interaktiewe karakter met komplekse persoonsvermoens wanneer die staat Delaware (RGN, 1986:23) se beskouing in oenskou geneem ward. Begaafdheid is naamlik 'n oorkoepelende begrip waaronder spesifieke begaafdheid saamgegroepeer en in wisselwerking met aanleg en ander vennoens gesien word.
lndlen die voorgenoemde komplek'ie aard van lalenlvolheid bulle rekening gelaal word, bring dil mee dal die spesifiek begaafde Jeerling se kennis aan-gaande sy vermoens eensydig en onvolledig is. Die leerllng wee! gevolglik nie waartoe hy in slaal is nle en waller lmroepe hy kan oorweeg waarln sy be-sondere persoonseienskappe kan onlplooi nie.
2.3.2.3 Bydrae tot die gemeenskap
Aangesien die gemeenskap waarskyniik onberekenbare vcrliese sal ly lndien nagelaal word om die begaafde leerling se besondere persoonsvermoens le onlgin, Is die idenlifisering en onlplooiing van hierdie leeriing se besondere persoonsvennoens bale belangrlk (Hopkinson, 1978:2).
Die samelewing kan dus verryk word <leur die lalen!volle leerling se beson-dere bydrae op verskeie terreine. Voorbeelde hiervan is die wiskunde, biologle, slerrekunde, eleklronlka, !ale en sosiale we!enskappe (RGN. 1986:29 en Shleslnger, 1982:21).
Voortvloeiend uil voorgenoernde blyk dil da! die laientvolle leerling in die besonder opgevoed moe! word om beroepe waar sy besondere talen!e ten besle benut word, le oorweeg. Die spesillek begaafde kind moet daarop gewys word dal verskeie beroepe vir hul voorlbestaan van sy besondere bydrae en persoonsvermoens afhanklik is (Schlichter, 1981 :45).
2.3.2.4 Prob/eemoplossing
Volgens Marks & Nystrand (1981 :83) word die lalentvolle leerling gekenmerk deur besondere probleemoplosslngsvermoens. Deur 'n doellreffende be-roepsvoorllglingsprogram kan die leerling mel werklike probleme uit die beroepswereld in a'lnraking gebrinq word. Oil slel hom in slaal om beroepe te leer ken wat uildagings aan sy prohleemoplossingsverrnoens hied, wal op sy beurt beroepskeuses posilief kan beinvloed.
2.3.3 Krealiwiteit
Coetzee (1984:20) wys daarop dat kreatiwitelt gekenmerk word deur nuulheid of oorspronklikheid wat tot ulllng kom in die begaafde lcerling se denke, on-gewone probleemoplosslng en die aanwendlng van sy buitenon-gewone vermoens om lets oorspronkliks die lig le laal sien. Oaar gaan nou slllgeslaan word by die invloed van hierdie besondere kenmerk op die beplanning van 'n beroepsvoorliglingsprogram.
2.3.3.1 Ontwil!keling van krealiewe vermoe11s
Die leerling moet deur die onderwyser opgevoed word om aile aspekte van sy besondere kreallewe vermot'ms ten volle le ontwikkel. Oil is nodlg, aangesien die begaafde leerling aan die else wal hoogs professionele beroepe aan sy besondere kreatiewe wesenskenmerke stet, moet voldoen (Eysenck &
Rose, 1979:859).
2.3.3.2 Val!keuses
Volgens Brandwein (1979:28) en Fox (1981:228) Is kreallwileil 'n verslandsfunksie wat in vakke soos wiskunde, tale, die sosiale wetenskappe, kunsrigllngs soos muslek, dans, beeldhouwerk en die dlgkuns vergeslall word. Hlerdle verskeklenheld vakke bring mee dat die leeriing 'n wye vakkeuse ge-bled behoorl te word waardeur hy die geleentheld kry om kennls le maak met vakinhoude wat hoe else aan sy krealiewe vermoens stel. Die verskeidenheld vakke kan In vcrband gebrlng word mel beroepe wal daaruil kan voorlvloel en wat ultdaglngs aan sy besondere krealiewe eienskappc bled. Daar word dus vir die kreallewe leerling 'n beroepswereld onlsluil wal bydra tot die verryking van sy beroepskennls.
2.3.3.3 Probleemoplossing
Volgens Omond (1979:30) word krealiwileil onder andere gekenmerk deur die begaafde leerling se besondere vermne lot oorspronklikheid of nuutheid soos
dll vergestalt word In die leerling se vermoe tot oorspronklike probleemop-lossing. Probleme word op 'n oorspronklike wyse vinnig opgelos nadat die begaafde leerling meer as ecn oorspronkllke benadering gevolg het om verskeie oplossings vir 'n probleem voor te stel {Duminy & Sohnge. 1981:202;
Collis, 1980:3; Colangelo & Ia Frenz. 1981:8 en Torrance, 1980:304). Verskele beroepsvoorligtingslrnpllkasies kan hierult voortspruit:
- Die bcgaalde leerling kan opgevoed word om probleme In die beroepswereld le voorkom. Daar Is feillik onbeperkte problecmareas in die wereld waarvoor nie allyd voor die hand liggende oplossings bestaan nie. Dit lyk asof probleemidenlifisering as 'n poging tot probleemvoorkoming 'n kernkomponent van krealiwlleil is - 'n kenmerk wat as 'n faktor van be-gaafdheid nie bale aandag genie! het nie (Colangelo & Ia Frenz, HJ81 :3). Volgens Chillenden (1981:92) en Torrance (1980:304) kom probleme op feillik aile beroepsterreine voor.Die beroepsvoorllgtlngsprogram moe! derhalwe daarop ingestel wees om elke moonllike lerrein van die beroepswereld vir die begaafde leerling le onlsluil. Hierdeur kan die leer-ling kennis maak mel probleme van verskeie beroepe wal sy beroeps- en selfkennls verryk. Dll beteken dat die leerllng se beroepskennis uitbrel deurdal hy kennis maak met beroepe waarin hy sy oorspronklike probleemoplossingsvermoens kan vergestall: terselfdertyd leer hy sy per-soonseienskap tot probleemoplossing ken, aangesien hy beqelei word om hierdie vermoe op probleme In die onderskeie beroepe toe te pas.
• Die begaafde leerling kan opgevoed word om 'n toekomsvisie le vorm van die ontwikkeling van nuwe beroepe en sy besondere poslsie in die beroepe waarin hy sy besondere probleemoplossingsvermoens kan gebrulk (Torrance, 1980:309).
2.3.3.4 Die formulel'ing van IIUWe ooreenkomste
Volgens Laycock (1980:21) Is een van die kensketsende eiensknppe vAn
kreatlwllell die begaafde leerling se besondere vermoe om nuwe ooreen-komste tussen afsonderlike entitello. voorwerpe of gebeure le fonnuleer soda!
oplossings doellreffender kan wees. Daar is verskele rnanlere waarop 'n be-roepsvoorligtlngsprogram op grond van voorgenoemde kenmerk saamgeslel kan word. Alvorens die begaalde leerling vak- en beroepskeuses kan oorweeg, moel hy gelei word om sy besondere krealiewe verrnoens en die else wal vakke en beroepe daaraan stet le leer ken.
Nuwe denkrigllngs hel gelel lot nuwe ontdekkings; dlkwels was daar ooreen-komste tussen hlerdle nuwe ontdekkings waaruil beroepsrlglings wat verwanl Is aan mekaar, voortgespruil hel. Daar was verskeie legnologiese deurbrake as gevolg van die vrug van verskele onldekkings. Die onldekking van elektrlsileil hel byvoorbeeld gelei lot die eleklroniese era, die rekenaar, telekskommunikasle, ruirntenavorslng en kibernetika. Nuwe ontdekkings kan bale help om die begaafde leerling te steun In sy keusernaklng; hy kan, as _gevolg van sy besondere kreatiewe vermoe lot assoslasievorming. gesteun word om die verband of ooreenkoms tussen professionele beroepsrigtings waaruil hy 'n keuse kan maak, in te sien (Maarschalk, 1980:21 ).
2.3.4 Aan/eg
Voigens Shertzer (1981:309) is aanleg as 'n laklor van begaaldheld skynbaar ·nle 'n alleenstaande persoonseienskap nie maar eerder 'n komplekse kombinasle van verskeie elemente van begaaldheid. Daar Is verskeie beroepsopvoedingsaspekte wat met die begaalde kind se aanleg rekening moe! hou en sal vervolgens aangesny word.
2.3.4.1 Onderwys- en opvoedlngsgeleentl!ede ·
Die vlak wal die begaafde leerling in 'n professlonele beroep kan bereik, word onder andere deur sy onderwys- en opvoedingsgeleenthede bepaal om sy besondere aanleg te onlwikkeL Verrykingsprogramrne in verskeie vakke be-hoort derhalwe daargeslel te word (RGN. 1986:52). As gevolg van die ontwik-kelingsvlak wat die leerling kan bereik, kan hy gevorderde beroepe oorweeg wat aan die land se hoevlak rnannekragbehoefles voldoen.
2.3.4.2 Ruimtelif<e aanleg
Ruimlelike <~anleg is die vermoe om driedimensionele figure wal saamval in tyd en ruimle le visualiseer en dui op besomlere preslasies op die gebied van fisika en legniese tekene (Haasbroek & Joosle, 1981:3 & Passow, 1979:189). Dil dui voorls op die hanlering van !wee- en driedlmenslonele voorwerpe. soos masjlnerie en handgereedskap deur die snydokler, landarts. argitek, in-genieur en beeldhouer (Ehrlich, 1980:142).
2.3.4.3 Syferaanleg
Vol gens Marks & l\lyslrand ( 198 I :3) manilesleer syferaanlen in die begaafde leerling se besondere vennoe om abslrakle simbole te gebruik en sy vinnige vorderlng In hlerdie vak. Syleraanleg is noodsaaklik vir die verstann van syfers, len einde dit vinnig en akkuraal toe te pas op leerslol van simboliese, algebra'iese en meetkundige aard sowel 'lS om clle verwanlskap tussen oorsaak en gevolg van numeriese lwnseple le verslaan (Byrne & Byrne, 1979: 19).
2.3.4.4 Verbale aanleg
Die begaalde leerling kan gekenmerk word dP.ur besondere verbale aanleg. Hlerdie kenmerk word vergeslall in beroepe waar verbale kommunikasie en debatlering 'n vereisle is, soos die pollliek. leologie. joernalisliek, lilosofie, regie en die onderwys (Me Alpine, 1980:9).
2.3.4.5 Kunsaanleg
Vol gens Haasbroek & Joosle (1981 :75) en Whitmore (1980:344) kan 'n beson-dere kunsaanleg as 'n laklor van verbale verrnoii een van die begaaldhede van die leerling wees. Hieronder ressorleer onder andere die berneestering van motoriese vaardighede Wflar die begflaide !eerling moel leer om die ha-mer en beilel le hanleer wal hy benodig vir sy bee!dhouwerk en die kwas vir sy skilderstukke (Whitmore, 1980:344).
2.3.4.6 Musiel<aanleg
Uitmuntende rnusiekaanleg is voorts deel van verbale potensiaal. Dit is die leerling se besondere vermoe om musiek te komponeer. Musiekaanleg ·kom tevoorskyn in 'n besondere begaafdheid t.o.v. musiekteorie, vokale en instru-mentale musiek (Haasbroek & Jooste, 1981:15 en Marks & Nystrand, 1981:13).
Vervolgens word die besondere. behoeftes van die begaafde leerling en die lmplikasies daarvan vir 'n beroepsvoorligtingsprogram bespreek.
2.4 BESONDERE BEHOEFTES VAN DIE BEGAAFDE LEERLING EN DIE IMPLIKASIES DAARVAN VIR 'N BEROEPSVOORLIGTINGSPROGRAM
2 .4.1 lnleiding
Volgen:; Louw (HJ82:123, 489 & 505) is Maslow se selfaktualiseringsteorie 'n hierargie van behoeftes waardeur die mens knn ontwikkel. Daar is gebreksbehoeftes wat flsiologiese en sosiale behoeftes omvat. Fisiologiese -· behoeftes is byvoorbeeld voedsel en kleding, terwyl sosiale behoeftes dui op onder andere liefde en sekuriteit. Bevrediging van die gebreksbehoeftes lei daartoe dat die sogenaamde groeibehoeftes na vore tree. Groeibehoeftes is die verwesenliklng van die self wat rlie mens na 'n geleentheid laat soek om homself ten volle te verwesenlik. Daar mag sekere verskille tussen rnense wees, maar "n gerneenskaplike kenmerk is dat hulle behoertes dieselfde is. Die begaalde leerllng is geen uitsondering nie en openbaar dieselfde behoeftes. Marais ( 1984:677) wys daarop dat die begaalde leerling sells meer hulp en bystand as ander loerlinge nodig hel. Mel voorafgaande as aglergrond gaan daar na enkele beroepsvoorligtingsbehoeftes van die begaafde kind gekyk word.
2.4.1.1 Beperl<ing van aspirasies
Daar is dikwels 'n foutiewe aannmne dat die begaafde leerling enige doel waarna hy aspireer, kan bereik. Die leerling kan op grond van sy besondere
vermoens 'n groot verskeidcnhoid keuses uitoefen. Hy moe! egler steeds op-gevoed word om sy besondere vermoens le ken en beroepskennis le bekom van beroepe waarblnne sy besondere vennoens kan realiseer (Khatena, 1982:204 en RGN, 1986:285).
2.4.1.2 BeiJoefte aan grater ultdagings
Volgens die RGN (1986:298) he! die begaafde leerllng 'n behoefle aan uitdaglngs ler verwesenllking van sy besondere persoonsvermoens. Daar Is derhalwe verrykle vakinhoude en gevorderde vakke vir die doel nodlg. Hierdie slimulering van die leerling se onderskeidende kenmerke is nodig om sy vakpreslasies sodanig le maksimaiiseer dat hy aan die hoe else wat ge-vorderde studieriglings aan sy persoonsvermoens slel, kan voldoen.
2.4.1.3 Behoefte aan steungowing
Die begaafde leerling loon ulhnuntende algemene en/of spesifieke lntel!ektu-ele vermoe wal gewoonlik vir builengewone goeie preslasie op skolasliese en/of kullurele gebied sorg (Gouws. 1983:10-20). Ten srJyte van die leerling se builengewone kognitlewe vermoe is dil nie altyd 'n waarborg vir effekliewe probleernoplossingsvaardighede nle.
Sy behoefte aan s!eungewing by problemaliese vak- en beroepskeuses bly steeds dleselfde as die van die gewone leerling. Seide is op die steungewing van die opvoeder aangewese om llUIIe self- en beroepskennisvelde te onlgin mel die oog op wetenskaplik-verantwoordbare loopbaanbeplanning (Gouws, 1983:10-20: Gowan & Bruch, 1971:34-37 en Vander Walt, 1983:5-9).
2.4.1.4 Behoefte aan 'n eie waardeslsteem
Die begaafde leer1ing kan homself dikwels gedwing voel tol die maak van 'n bepaalde vak- en beroepskeuse omd£11 ander leerlinge dil doen. Dit beleken dat die begaafde laasgenoemde leerlinge se waardes sy eie maak. Wanneer die onderwyser die begaafde leerling se unieke waardesisleem ignoreer, kan
dll daartoe lei dal die leerllng onderpreslecr (Khalena, 1982:204). Die be-gaafde leerllng se behoefle aan 'n eie, besondere waardesisleem (byvoorbeeld die behoefle aan 'n gevorderde professionele beroep) word gekortwiek weens die feil dal hy as gevolg van sy onderpreslasie nie aan die else wal gevorderde beroepe aan ullmunlende preslasies slel, voldoen nie (RGN, 1986:282).
2.4.1.5 BeiJoefte aan 'n verskeldeniJeld vakkeuses
Alhoewel die begaafde leerllng se bullengewone vermoens horn In slaal stet om 'n grool verskeldenheld keuses ull le oefen, moe! daat1een gewaak dal hy op 'n vroee stadium van sy skoolloopbaan in sekere beroepsriglings gesluur word vanwee beperkcnde vakkeuses (RGN, 1986:284-285).
2.4.1.6 Behoefte aan sekuriteit
Van der Wall (1983:5) wys daarop dal die begaafde leerling, soos enige ander kind, behoefle hel aan sekurileil, llefde en aanvaarding vir die onlplooiing van sy wesenskenmerke. Wanneer nle aan hierdie opvoedingsbehoefles voldoen word nie, gaan die begaafde leerling se besondere vennoens vir die samelewlng verlore.
2.4.1.1 Behoefte aan grater beweegruimte
Volgens die RGN (1986:279) verskll die begaafde leerling van die nle-begaafde leerling len aansien van die fell dal hy op grond van sy besondere persoons-kenmerke oor 'n groler onlwikkelingspolensiaal beskik. Hy hel derhalwe 'n behoerte aan groler beweegruimle vir die verwesenliking van sy besondere persoonsvermoens. Daar behoort dus reeds mel die aanvang van die be-gaafde leerllng se junior sekondere skoolfase verrykle vakinhoude en bykomende vakke le wees wal sy besondere vermoens kan stimuleer.
Ole begaafde leerling moe! inllgting lnsake vakkeuses, vakkombinasles, studleriglings en 'n uitelndelike beroepskeuse bekom. Hierdle
opvoedingsaksie kan by die bykomemle vakke en verrykle vakinhoude aan-slulllng vind deurdal die leerling opgevoed word orn die verband lussen sy skoolvakke en beroeps- en sludierigtings in le slen (Vander Wall, 1983:9).
2.4.1.8 Belloefte aan real/stiese doelstellings
Die begaafde leerling he! 'n behoefte daaraan om realistlese doelslellings na te strewe, om dit op 'n nugler wyse le evalueer en orn sy verrnoens konslruk-lief aan te wend. Steungewing is nodlg om die leerling le wys op die vereisles van 'n moontlike beroep en om homseff op 'n objektiewe wyse aan hlerdie vereisles te meet (RGN, 1986:278 en 289).
2.4.1.9 Belwefte aan identifil<asiefigure
Vol gens Gowan & Bruch (1971 :34-37) en Van der Walt (1983:5-9) ondervind die begaafde kind probleme met die vind van geskikle idenfilikasiefigure, orndal hy die vermoe hel om waardes en norme en gevolglik ook normaliewe voortlewing le kan beoordeel. 'n ldenlifikasiefiguur kan as beroepsbeoefenaar vir die begaafde leerllng 'n voorbeeld wees van die ideale beroepsbeoefenaar waar die persoon as beroepsbeoefenaar aan die leerling heroepswaardes en norme uilwys wal eie aan 'n besondere beroep is.
2.5 SAMEVATTING
In hierdie hoofsluk is kortliks aandag aan ·n beskrywing van die begaafde kind gegee. Oaarna is enkele verslandelike kcnrnerke van die leerling sowel as die impllkasies daarvan vir sy beroer>svoorligtlngsprogram uilgelig.
Ten slolte is daar gekyk na enkele behoertes van die leerling. mel besondere verwysing na die realiserlng van hierdie behoefles In sy beroepsopvoedlng. Hoofstuk drie word gewy aan 'n besr>reking van 'n beroepsvoorliglingspro-gram vir die begaafde kind.
HOOFSTUK 3
BEROEPSVOORLIGTING AAN DIE BEGAAFDE LEERLING MET BESONDERE VERWYSING NA TRANSVAAL
3.1 INLEIDING
Blnne 'n stelsel van onderwysvoorslening Is dlt noodsaakllk dal In so 'n mate gedlflerensleer word dal daar vir aile leerllnge voorslenlng gemaak word en derhalwe ook vir die begaalde leerllng. Beroepsvoorllgtlng aan leerlinge in die "gewone• skool, wal begaalde leerlinge insluil, moe! dus mel die onderwys- en beroepsaangeleenlhede van die begaafde leerllng rekening hou In die lig van 5Y unieke per5oon5truktuur 5005 sy besondere verstand5moonliikhede, aanleg en belangslelilngs (RGN, 1966:268 en 267).
Hlerdle hoofsluk word derhalwe, In die Jig van bogenoemde, eerslens gewy aan metodes om die beroepsvoorligtlng5program van die begaafde ieerllng le verryk, soos beroepsinliglingsbesoeke deur leerlinge, besoeke en voordragle by die skool, beroepsludies en skakellng mel die beroepsvoorllgler. Tweedens word 'n oorsig van die bestaande beroepsvoorligtingsprogram vir leerlinge In die Transvaal gegee.
3.2 METODES OM DIE BEROEPSVOORLIGTINGSPROGRAM VAN DIE
BEGAAFDE LEERLING TE VERRYK
Daar Is versklllende metodes om die beroepsvoorligllngsprogram van die be-gaalde leerllng te verryk. Hierdle melodes moe! geslen word as aanvullend ten opslgte van die beroepsvoorllgtlngsprogram binne die klaskamer en binne skoolverband.
Wanneer 'n verrykte beroepsvoorllgllngsprogram die gemeenskap en In besonder die beroepsgemeenskap betrek, is dit 'n spanpoging tussen die skool en die beroepswereld om die begaafde leerling voor te berei vir 'n loe-komstlge loopbaan. Sy keuse kan vergemaklik word deurdat hy kennis maak
met die aard en wese van beroepe en beroepsbeoefenaars en so kan ervaar hoe 'n beroep van sy keuse daar ultsien.
Die programverrykingsmetodes wat vervolgens aan die orde gestel word, is nie los entileite nie maar het verskillende raakpunte wat as sodanlg toegelig gaan word. Ter wille van duidelikheid sal daar gepoog word om verskeie metodes onder die loep te neem. Aspekte wat aangesny word, is onder meer beroepslnligtingsbesoeke deur die begaafde leerling, die mediasentrum in die skool en besoeke aan die beroepswereld.
Hierdie bespreking word hoofsaaklik gedoen aan die hand van oorsese litera-tuur en is tans nie noodwendig praktyk in die RSA nie.
3.2.1 Beroepsinligtingsbesoeke deur die begaafde leerling
Beroepsinligllngsbesoeke is 'n programverrykingsmetode waar die onderwy-ser die begaalde leerllng die geleentheid bled om bulle die mure van die klaskamer met die beroepswereld kennis te maak. Daar is verskillende wyses waarop hierdie besoeke kan plaasvind en word vervolgens aan die orde ge-stel.
3.2.1.1 Die mediasentrum In die skoal
'n Besoek aan die mediasentrum kan as 'n beroepsinligllngsbesoek beskou word, aangesien die begaafde leerling hier waardevolle beroepskennis kan bekom. Die mediasentrum kan naamlik 'n belangrike skakel wees tussen die begaafde leerling en die beroepswereld. Volgens Davie (1982:331) kan hierdie skakeling soos volg verloop:
• Die onderwyser in die mediasentrum stel stukke saam wat inligting van werkgewende instansies bevat met die oog op beroepsinligtingsbesoeke. Hierdie besoeke word gereiH in oorleg met die onderwyser wat vir die verrykingsprogram verantwoordelik is.
