Intern bedrijfstransport in de veenkolonien

Intern bedrijf stransport in de Veenkoloniën J . B . Sprik en R . H . A . v . Duin

Nota's van het Instituut zijn in principe interne communicatiemid-delen, dus geen officiële publikaties.

Hun inhoud varieert sterk en kan zowel betrekking hebben op een eenvoudige weergave van cijferreeksen, a l s op een concluderende d i s c u s s i e van onderzoeksresultaten. In de m e e s t e gevallen zullen de conclusies echter van voorlopige aard zijn omdat het onder-zoek nog niet i s afgesloten.

Aan gebruikers buiten het Instituut wordt verzocht z e niet in p u -blikaties te vermelden.

Bepaalde nota's komen niet voor verspreiding buiten het Instituut in aanmerking.

«

INLEIDING

Het kanalen- en wijkenstelsel zoals dat in de Groninger en Drenthse Veenkoloniën bij de aanleg i s ontstaan, bood aanvankelijk een goede

ont-sluiting van de landbouwgronden. Het scheepvaartverkeer verzorgde de aan-en afvoer van de grondstoffaan-en aan-en de produktaan-en, terwijl eaan-en bedrijfsweg (laan), gelegen naast de wijk, het intern bedrijf st ran sport, onder andere voor grond-bewerking en verzorging van de gewassen, mogelijk maakte (fig. IA).

Tengevolge van het verslijten van de bolster zakte het maaiveld, w a a r door plaatselijk wateroverlast ontstond en men genoodzaakt was peil v e r l a -ging toe te p a s s e n . Hiervoor was het z e l f s nodig dat incidenteel de wijken werden af gedamd. Naast peilverlaging en het af dammen van de wijken i s de onderhoudstoestand veelal verwaarloosd, vanwege de daaraan verbonden hoge kosten.

Volgens de 'Commissie Me su' (1956) waren in de Groninger Veenkolo-niën nog 500 km wijken bevaarbaar tegen 700 km afgedamd, verwaarloosd of gedempt. Voor de Drenthse Veenkoloniën waren deze cijfers r e s p e c t i e v e -lijk 1200 en 100.

Van de 54 door MEIJERMAN en anderen (1962) onderzochte bedrijven had in 1956 slechts 50% een bevaarbare wijk en w a s c i r c a 45% onbereikbaar voor vrachtauto's. De bedrijven, waarvan de kavels zowel per schip a l s per vrachtauto onbereikbaar zijn, zullen zelf moeten zorgen voor het transport van grondstoffen en produkten respectievelijk van en naar een verharde weg of open vaarwater.

Het verkavelingspatroon, dat gebonden was aan het kanalen- en wijkens t e l wijkens e l , i wijkens lang en wijkensmal (wijkenstroken verkaveling). De kavellengte, m e e wijkens t a l o v e r -eenkomend met de plaatslengte, varieert van 500 tot c i r c a 3500 m.

Uit het bovenstaande blijkt duidelijk dat sommige bedrijven in de V e e n -koloniën in een z e e r ongunstige positie zijn komen te verkeren. Om een beter inzicht in de transportproblemen van de Veenkoloniën te krijgen en eventueel voor het berekenen van de mogelijke baten van een ontsluitingsplan, zijn van juli 1961 tot en met december 1962 waarnemingen van het intern bedrijfstrans-port in de Veenkoloniën verricht.

OPZET VAN HET ONDERZOEK

Om de transportproblemen van het landbouwbedrijf te kunnen b e o o r d e -len bestaat er behoefte aan een goed inzicht in de transportorganisatie en de transporttijden. Het bijhouden van alle werk- en transporttijden gedurende 7 / 0 1 6 7 / 4 0

2

-enkele jaren op m e e r d e r e bedrijven zou hieraan voldoen. De moeilijkheid is echter, dat de transporttijden per rit vrij klein zijn, hetgeen in de p r a k -tijk moeilijkheden zal geven voor een nauwkeurige administratie. Daarom is de opzet bij het hier beschreven onderzoek in twee onderdelen gesplitst, te weten:

a. Het laten bijhouden van de transpo-rtfxequentie door de gebruiker voor het opstellen vr.n een transportfilm;

b. Het doen van waarnemingen in het t e r r e i n door het Instituut ten aanzien van de transportorganisatie en de rijsnelheden.

Ten behoeve van de opstelling van de transportfilm is een formulier ontworpen, waarop de boeren de aard en de frequentie van het transport op het bedrijf per dag kunnen invullen (bijlage 1). Eens per maand zijn de for-mulieren verzameld en eventuele moeilijkheden besproken.

Zestien bedrijven,die zijn uitgezocht aan de hand van gebruikerskaar-ten, hadden zich bereid verklaard aan het onderzoek mee te werken. Van deze zestien bedrijven zijn er tien overgebleven voor de verwerking, omdat enkele vroegtijdig stopten en enkele bedrijven minder nauwkeurig waren bijgehouden. Van de tien overgebleven bedrijven zijn een aantal kenmerken samengevat in tabel 1.

Tabel 1. Ontsluiting en verkaveling van de in het transportonderzoek betrok-ken bedrijven ~ - - ^ ^ ^ Bedrijf Omschrijving ^—-^^^ Bedrijfsoppervlakte in ha Oppervlakte bouwland in Oppervlakte grasland in Aantal plaatsen Aantal kavels ha ha

Aantal topografische percelen

Aantal gebruikspercelen Plaatslengte in m Gem. kavelafstand in m Benutte weglengte in m Bevaarbare wijk Veenlaan Zandlaan I 18,1 17,2 0,9 2 2 2 13 2510 1310 2720 * * -II 19,5 17.3 2,2 3 2 14-18 1700 1^50 2830 -* -IÏI 25.0 21,0 1.0 4 1 6 21 830 490 321*0 -# -IV 26,0 25,2 0,8 4 3 8 18 830 1*50 2630 * * -V 19.2 16,2 3.0 1 1 11 15 3200 1620 3200 * * -VI 27,1 27,1 -2 2 26 35 3500 1867 3710 -* -VII 42,6 39,3 3,3 1+ 3 10 27 3150 1850 4688 -* VIII 25,* 21+,4 1,0 1 2 3 10 3000 1490 3OOO -* IX 29.3 28,6 0,7 9 7 13 16 630 1165 3128 -* -X 19.7 18,7 1,0 6 5 9 13 b30 900 2860 -*

-* = aanwezig - = niet aanwezig

3 -VERWERKING VAN DE GEGEVENS

Bij de verwerking van het materiaal zijn de ritten ingedeeld naar de aard van de v e r t r e k - en eindpunten, die als volgt kunnen worden onderscheiden: Bedrijfsgebouw of boerderij« Meestal begon de werkdag op de boerderij van waaruit men dan vertrok en tegen de middag en de avond kwam men weer t e

-rug naar het bedrijfsgebouw.

P e r c e e l , aangegeven door een per ceel snummer.

Opslagplaats of verlaadplaats van Produkten, grondstoffen enz. Hier kan ge-werkt worden, m a a r de opslagplaats dient ook wel alleen als v e r t r e k - en eindpunt, zoals bij het vervoeren van een geoogst produkt. De opslagplaats kan ook op verschillende plaatsen zijn. Ten tijde van het onderzoek was de opslagplaats van de graanprodukten in de bedrijfsgebouwen en van de hak-vruchten aan een verharde weg, aan vaarwater of op het perceel.

Met deze drie v e r t r e k - c. q. eindpunten van een verplaatsing zijn de volgende combinaties mogelijk:

Bedrijfsgebouw - perceel Bedrijfsgebouw — opslagplaats P e r c e e l - opslagplaats P e r c e e l — perceel

Eveneens is een verdeling gemaakt afhankelijk van het doel waarvoor men een rit maakt, namelijk ten behoeve van:

Verzorging van het gewas. Hieronder vallen alle verplaatsingen die direkt ten goede komen aan het gewas, zoals voor grondbewerking, oogsten en bewaren van het geoogst produkt.

Transport van grondstoffen en produkten. Dit zijn de verplaatsingen die alleen gemaakt worden om het geoogste produkt te vervoeren van het perceel, w a a r -op het gewas is verbouwd, naar een plaats waar het produkt direkt kan worden afgeleverd op een vrachtauto of in een schip. Eveneens vallen hieronder het vervoeren van grondstoffen van de opslagplaats naar het perceel.

Het is begrijpelijk dat vervolgens nog een onderverde?ing moet p l a a t s -vinden naar het gewas waarvoor de rit is gemaakt en de wijze waarop men zich heeft verplaatst. Dit laatste kan geschieden door middel van lopen (M. L. ) per fiets (M. F . ), met een paard (M. P . ) of met een trekker (M. T. ).

De onderverdelingen, zoals boven beschreven, zijn zowel voor de raan-verplaatsingen als voor de raan-verplaatsingen van de tractie doorgevoerd.

vens met zich meebrengt, leek het gewenst voorlopig alleen de gegevens die direkt verband houden met de belangrijkste veenkoloniale akkerbouwgewassen (aardappelen, suikerbieten, haver en zomertarwe) uit te werken.

P e r bedrijf zijn naast de manverplaatsingen, de paarderitten (P.R.) en de trekkerritten ( T . R . ) , tevens de gewerkte manuren (M. U. ), paarde-uren (P. U. ) en trekkeruren (T. U. ) per ha en per gewas voor de verzorging uitge-rekend. Eveneens zijn de manverplaatsingen, paarderitten en trekkerritten die op de bedrijven zijn gemaakt voor het vervoeren van het produkt berekend. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen de bedrijven waarop de hakvruchten

rechtstreeks van het perceel kunnen worden afgeleverd (bedrijven I, IV, V, VII, VIII en X) en de bedrijven waarop ze eerst naar een verlaadplaats m o e -ten worden gebracht (bedrijven II, III, VI en IX).

Teneinde een a r b e i d s - en een transportfilm te kunnen opstellen is het wenselijk, dat de overgang van het ene bouwplan op het andere op eenzelfde tijdstip is en niet per gewas varieert van september tot december. Alle

ge-gevens zijn daarom naar hetzelfde bouwplan omgerekend, waarbij is aange-nomen, dat zodra een gewas is geoogst, de volgende veldwerkzaamheden, zoals de stoppelbewerking reeds voor het volgende gewas zijn.

De films zijn opgesteld met behulp van de verkregen gegevens over het j a a r 1962. De ritten en uren, gemaakt ten behoeve van de stoppelbewerking voor het bouwplan van 1963, zijn dus omgerekend naar het bouwplan van 1962. Evenzo is het dorsen en afleveren van de granen van het gewas 1961 omgere-kend naar het gewas 1962. Op deze manier was het mogelijk om de film voor alle gewassen op hetzelfde tijdstip te laten beginnen.

Door vervolgens de gevonden uren en ritten in een standaard bedrijf, waarvan men de ont sluiting s situatie kan laten variëren, te verwerken,kan men enig inzicht krijgen in het intern bedrijfstransport, waardoor het moge-lijk wordt de voor- en nadelen van de verschillende vormen van ontsluiting te berekenen.

HET STANDAARDBEDRIJF

Onder een standaardbedrijf wordt verstaan, een bedrijf dat ten aanzien van bedrijfsgrootte, bouwplan en werkmethoden, representatief kan worden geacht voor zowel deDrenthse - als de Groninger Veenkoloniën.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (1964) was in 1962/63 de gemiddelde oppervlakte cultuurgrond in de Veenkoloniën 20, 4 ha. De L. E. I. bedrijven van 1962/63 (L. E . I . , 1964) hebben gemiddeld dezelfde oppervlakte

en een bouwplan als in tabel 2 weergegeven.

Tabel 2. Bouwplan 1962/63 volgens het Landbouw-Economisch-Instituut 1964

Gewas Aardappelen Suikerbieten Haver Zomertarwe Rogge Qerst Diversen Weiland en voedergewassen Totaal Volgens L.E.I. Oude Veen-koloniën 33 6 25 25 6 1 1 3 100 ' 6** in procenten Nieuwe Veen-koloniën 32 10 22 15 1 6 1 10 100

Berekend gemiddeld bouwplan

in procenten 32.5 8.0 23.5 20,0 5.0 3.5 1.0 6.5 100,0 in ha * 6.7 1.6

M

'M 1.0 0.7 0.2 1.3 20,4

* waarvan 10$ pootaardappelen voor eigen gebruik

Voor de berekening van de verschillende afstanden is het verder nodig te weten de kavelvorm, de ontsluiting en de percelering van het standaard -bedrijf.

Volgens de 'Commissie Mesu' (1956) varieert de plaatsbreedte in de Veenkoloniën van 70 - 100 m ' . Voor het standaard-bedrijf is de plaatsbreed-te op 75 m ' (gemeplaatsbreed-ten maat) gesplaatsbreed-teld.

De bijbehorende plaatslengte zal dan zijn —== = 2720 m ' , inclusief sloten wordt het 2750 m ' . De gemiddelde perceelsgrootte van de 10 uitgewerk-te bedrijven was 1, 37 ha (MEIJERMAN e. a. 1962 vond 1, 32 ha). Voor het

20 4

standaard bedrijf betekent dit i 1„ = 1 5 percelen.

De ontsluitingstoestand van de landbouwbedrijven in de Veenkoloniën varieert van goed (bereikbaar voor vrachtauto's en een bevaarbare wijk) tot slecht (onbereikbaar voor vrachtauto's en een onbevaarbare wijk). Om ook de verschillende ontsluitingstoestanden met de mogelijke verbeteringen ia de berekeningen te kunnen betrekken, zijn enkele modellen ontworpen met de volgende ontsluitingsalternatieven (fig. 1).

A. Een bedrijf waarvan alle percelen aan vaarwater (bevaarbare wijk) lig-gen, zodat de hakvruchten rechtstreeks van het perceel afgeleverd kun-nen worden (fig. IA);

B. De wijk is onbevaarbaar geworden; alle Produkten moeten met eigen transportmiddelen naar een verlaadplaats (aan vaarwater of verharde weg en veelal bij de bedrijfsgebouwen) worden gebracht (fig. IB); C. Achter langs het bedrijf is een verharde weg. De hakvriichten op de

achterste helft van het bedrijf kunnen naar deze weg worden gebracht en de hakvruchten op de voorste helft kunnen naar het hoofddiep wor-den gebracht (fig. IC);

D. Op 2/3 van de kaveldiepte van het bedrijf met een onbevaarbare wijk is een verharde weg. De hakvruchten op het achterste 2/3 gedeelte van de kavel kunnen naar deze weg worden gebracht, vanwaar ze per vracht-auto kunnen worden afgeleverd. Van het voorste 1/3 gedeelte worden de hakvruchten naar het veelal nog bevaarbare hoofddiep gebracht (fig. ID);

E. De onbevaarbare wijk is gedempt met zand of de bedrijfsweg (laan) is zodanig verbeterd, dat de percelen met een vrachtauto bereikbaar zijn. In het hoofddiep is een dam gemaakt (fig. IE);

F . De lengte van het bedrijf is gehalveerd en de breedte verdubbeld door middel van uitruil en boerde rijverplaat sing. De transportafstand is aanzienlijk verkort (fig. I F ) .

Het bedrijf volgens fig. IA is het oorspronkelijke bedrijf, dat voor zijn hakvruchten een goede afvoermogelijkheid heeft over water. Door v e r -schillende omstandigheden zijn vele wijken onbevaarbaar geworden, waardoor transportproblemen van de hakvruchten ontstaan (fig. IB). Enkele verbeterings-mogelijkheden worden aangegeven in de figuren IC, ID, en I E , namelijk door middel van een weg achter het bedrijf langs (over de dreef), een weg op 2/3 van de kaveldiepte of wijken dempen met zand. Fig. I F kan worden gezien als een bestaand bedrijf met twee plaatsen, m a a r het zou in het kader van een ruilverkaveling ook een verbeteringsmogelijkheid kunnen zijn, n a m e -lijk afstandsverkorting door middel van uitruil van gronden en boerderijver-plaatsing.

Van de boven beschreven bedrijfsmodellen zullen achtereenvolgens de transportfrequentie, de transporttijden en de transportkosten worden berekend. TRANSPORTFREQUENTIE

Met inachtneming van de onderverdelingen, zoals deze in het voor-gaande zijn beschreven, zijn de manverplaatsingen en de tractieritten van de transportbedrijven per ha en per gewas uitgerekend. Aan de hand van deze eenheden is voor een veenkoloniaal bedrijf, waarop alle Produkten over een

een transportfilm per ha en per halfmaandelijkse periode berekend' Op een bedrijf waarvan de percelen liggen aan een verharde weg of aan vaarwater, zodat de hakvruchten van het perceel direkt op een vrachtauto of in een schip kunnen worden geleverd, zijn vrijwel geen ritten voor het vervoeren van de

halrV"ucb*en nodig. Het totaal aantal ritten voor het vervoeren van de

Produkten op een dergelijk bedrijf zijn apart vermeld. De resultaProdukten van de b e r e k e ningen zijn vermeld op de bijlagen 2, 3, 4 en 5 in retourritten per ha r e s p e c -tievelijk voor de gewassen aardappelen, suikerbieten, haver en zomertarwe. Volledigheidshalve zijn voor bedrijfsmodel B op de bijlage 6 de op het p e r -ceel benodigde manuren, paarde-uren en trekkeruren per ha gegeven en op de bijlage 7 de uren zoals die op opslag nodig zijn. Een samenvatting van de manverplaatsingen is weergegeven in tabel 3 en van de tractieritten in tabel 4.

Ter illustratie zijn de ritten per ha omgerekend naar het bouwplan van het standaardbedrijf op bedrijfsmodel B.

Fig. 2 toont de transportfilm voor de vier akkerbouwgewassen op het bedrijfsmodel B, waarop de hakvruchten naar een verlaadplaats moeten wor-den vervoerd.

a ai (0 to «) s a) 60 § o x> u 01 a) a 60 c a) l - l <l) •o ai

•s

o o > at si u ai a. c ai • p • p O 4-> ai C ai 60 C •ri m p ai ai i-» u ai > C a! SS ai at -P U

i

a> > a) C ai • P ai ^ .o Ol M •ri 3 M • C ai i i-( i ai : P. ! a. i m I IL. • m i < s s s rJ s s s S iri SE* S Ol S S 6* S to ! SB i C— CM o CM O r+ 1 N - \ O tr> n> KN t - i CM O CM O o i t m CM C— A r - l V O V O CM l A CM O r i f \ O 1 l<v o o K > K A » 1 O r i l - l l - l N - \ O t -t— V O K N O N 1*> M > d -H K N r i O l T > CM 1-4 K > O C M i - l f \ r i i r \ u> r i V O V O os rA tr\ cf\ n o CM c - . * ir\ 0 0 CM O K> ON t — r i KN CM CM r i ON CM r i O CM VO 0 0 VO VO O O CM O r-i VO l A O vo i - i c— CO* l - l CM .* i - l O 00 M C • H £ • H fc £ O S 6 O .. 601 c •ri ₆₀ h o M U a i > C a! > O > ai o .C ai A C ai E-" l - l ai ai o fc ai t s 3 O X I a i 60 in V j V 9 »^ _u •O ai m t a • p « cd i - t O. 60 es tri 10 a. O 1 3 3 O • O ai 6 0 10 <w »-s • H t , •o ai m tri ai ai o u ai o. i r H a i a i o C ai ft. tri al al p o E H CM O CM O CM O V O o I I I r i CM r i O r H CM • - I O O vo c— o CM O i-i o \ o CM CM - H CM CM r - l CM V O CM CM r i » r i K \ O •-* » r - l r o O e -* c— r i O N K N O N • t o \ r i u\ & G a i p 3 •o o u O. P U o a m C cd U P C al t» ai > a i o .c _ai x> s ai EH tri ai ai o u a i Q , i 3 3 O r u ai 6 0 t o <ri t~> •ri U •a a i m 10 p al al r i a. 60 al r - t t o O. o i 3 3 O A a i 6 0 t o < M i - s • r i U • O a i m 10 • p al al r - l a 60 a) r - l t o O, o 1 tri a i a i o t . ai p * tri a al • p o EH

Tabel 4* Tractieritten in r e t o u r r i t t e n per h a voor de vier belangrijkste g w a s s e n

Omschrijving

Aardappelen Suikerbieten Haver Zomertarwe

P.R. T.R. P.R. T.R. P.R. T.R. P.R. T.R.

Ten behoeve van verzorging:

Bedrijfsgebouw-perceel Bedrijfsgebouw-opslagplaats Perceel-perceel 9 , 3 0 , 6 2 , 1 8 , 5 1 . 6 1.6 1 1 . 9 0 , 2 1.1 9 , 4 0 . 5 0 , 9 2 , 6 -0 , 9 4 , 6 0 , 2 0 , 9 2 , 7 -1,3 4 , 8 0 . 2 1 , 4 Totaal 12,0 11,7 13.2 10,8 3,5 5,7 4,0 6,4

Ten behoeve van transport Produkten:

Bedrijfsgebouw-perceel 0,3 Bedrijfsgebouw-opslagplaats 0,3 Perceel-opslagplaats 13.9 1.1 1.1 1 6 , 8 0 , 9 0 , 9 2 1 , 2 1,2 1.2 1 7 . 9 0 , 1 0 . 1 0 , 4 0 , 6 0 , 6 2 , 9 0 . 2 0 . 2 0 . 2 o,e o,6 3 . 4 Totaal 14,5 19.0 23.0 20,3 0,6 4,1 0,6 4,6

TRANSPORTAFSTAND

De t r a n s p o r t a f s t a n d op een veenkoloniaal bedrijf i s z o a l s r e e d s e e r d e r gezegd afhankelijk van de v e r k a v e l i n g , p e r c e l e r i n g en ontsluiting van dat bedrijf. Van de z e s m o d e l l e n z o a l s die door fig. 1 zijn w e e r g e g e v e n , worden de gemiddelde t r a n s p o r t a f s t a n d e n voor de v e r s c h i l l e n d e v e r t r e k - en eindpun-t e n b e r e k e n d .

Bedrijfsgebouw - perceel» De gemiddelde afstand t u s s e n d e z e twee v a s t e pun-ten i s , bij gelijke p e r c e e l s g r o o t t e , het gemiddelde van de afstanden t u s s e n h e t bedrijfsgebouw en de v e r s c h i l l e n d e p e r c e l e n .

Bedrijfsgebouw - o p s l a g p l a a t s . Voor g r a n e n i s de o p s l a g p l a a t s m e e s t a l in de bedrijfsgebouwen zelf, zodat in dit geval de afstand nihil i s . Voor h a k v r u c h ten i s deze afstand afhankelijk van de p l a a t s w a a r de h a k v r u c h t e n w o r d e n o p -g e s l a -g e n .

P e r c e e l - o p s l a g p l a a t s . Voor g r a n e n kan deze afstand gelijk w o r d e n g e s t e l d aan de afstand b e d r i j f s g e b o u w - p e r c e e l . Voor h a k v r u c h t e n i s de afstand w e e r afhankelijk van de o p s l a g p l a a t s .

P e r c e e l - p e r c e e l . Indien het bedrijf uit één p l a a t s b e s t a a t (fig. IA t / m E ) , kan de gemiddelde afstand t u s s e n de p e r c e l e n onderling w o r d e n b e r e k e n d m e t de f o r m u l e : _

gemiddelde afstand = —% j—4-r- = l / 3 ( n + 1) d w a a r i n : n = a a n t a l p e r c e l e n

d = p e r c e e l s l e n g t e in m

Voor de b e r e k e n i n g van de o n d e r l i n g e p e r c e e l s a f s t a n d op een bedrijf m e t twee p l a a t s e n (fig. I F ) m o e t de afstand t u s s e n de twee p l a a t s e n in de b e r e k e n i n g w o r d e n opgenomen. Ook het a a n t a l verbindingen (dammen) t u s

-sen de twee p l a a t s e n i s b e l a n g r i j k . VAN DOORNE (nog niet gepubliceerd) geeft voor de b e r e k e n i n g van de gemiddelde afstand t u s s e n de p e r c e l e n o n -d e r l i n g op een be-drijf van twee p l a a t s e n en m e t een v a s t e p e r c e e l s l e n g t e -de volgende f o r m u l e : 2 2 4 G =

3 n(n - 1)

d +

- Ü ^ I 7

A w a a r i n : G = de onderlinge p e r c e e l s a f s t a n d in m n = a a n t a l p e r c e l e n gelegen in p l a a t s x n = a a n t a l p e r c e l e n gelegen in p l a a t s y n = n + n x y

p = a a n t a l p e r c e l e n gelegen in een p l a a t s t u s s e n twee v e r b i n d i n g e n (dammen) t u s s e n de twee p l a a t s e n

1. = a a n t a l p e r c e l e n (p) gelegen in r e s p e c t i e v e l i j k p l a a t s x en y voor j'l 2

' de e e r s t e verbinding (dam) t u s s e n de twee p l a a t s e n

1. = a a n t a l p e r c e l e n (p) gelegen in r e s p e c t i e v e l i j k p l a a t s x en y a c h t e r •^3 4 ' de l a a t s t e verbinding t u s s e n de twee p l a a t s e n L = 1. + 1. k

l h h

L = 1. + 1. K2 J3 J4 d = p e r c e e l s l e n g t e in m

A = afstand t u s s e n de twee p l a a t s e n in m (voor b e d r i j f s m o d e l F i s A = 150 m ) .

Door invulling van de d i v e r s e eenheden in de formule i s de o n d e r l i n f e p e r c e e l s a f s t a n d t e b e r e k e n e n .

In t a b e l 5 zijn de afstanden v o o r de v e r s c h i l l e n d e t r a n s p o r t c o m b i n a -t i e s v e r m e l d .

T a b e l 5. T r a n s p o r t a f s t a n d e n in m ' voor de v e r s c h i l l e n d e t r a n s p o r t c o m b i n a -t i e s op de b e d r i j f s m o d e l l e n Transportcombinatie Bedrijfsgebouw - perceel Bedrijfsgebouw - opslagplaats: Granen en pootaardappelen Hakvruchten Perceel - opslagplaats: Granen en pootaardappelen Hakvruchten Perceel - perceel Model A 1375 0 1375 1375 0 980 Model B 1375 0 0 1375 1375 980 Model C 1375 0 1375 1375 690 980 Model D 1375 0 1220 1375 1+60 98O Model E 1375 0 1375 1375 0 98O Model F 760 0 0 76O 690 IO6O/63O Op b e d r i j f s m o d e l F . zijn de k a v e l s a l l e e n v o o r m e t e l k a a r v e r b o n d e n . Op b e d r i j f s m o d e l F_ zijn de k a v e l s v ó ó r , a c h t e r en in het midden m e t e l k a a r verbonden. De onderlinge p e r c e e l s a f s t a n d op dit b e d r i j f s m o d e l i s in de v e r -d e r e v e r w e r k i n g buiten beschouwing gelaten.

TRANSPORT SNELHEID

De t r a n s p o r t snelheid i s afhankelijk van het v e r v o e r m i d d e l , de wegkwa-l i t e i t , de gebruikte t r a c t i e en de eventuewegkwa-le v r a c h t . Door REINDS en VAN HEMERT zijn m e t i n g e n v e r r i c h t betreffende de r i j s n e l h e i d in de V e e n k o l o n i ë n , w a a r b i j ze o n d e r s c h e i d m a a k t e n in t r a c t i e , al of niet beladen en w e g -kwaliteit van zowel v e r h a r d e a l s o n v e r h a r d e wegen(REIND3 en VAN H E M E R T ,

1962; RIGHOLT, 1964). Voor het v a s t s t e l l e n van de t r a n s p o r t snelheid w o r d t gedacht aan een m i d d e l m a t i g e veenkoloniale l a a n (volgens RIGHOLT, w e g k w a liteit 6). De v e r b e t e r d e bedrijf sweg van m o d e l S , n w o r d t tot een m i d d e l -m a t i g e zandweg g e r e k e n d , o v e r e e n k o -m e n d -m e t wegkwaliteit 7 van RIGHOLT.

De bijbehorende r i j s n e l h e d e n s t a a n v e r m e l d in t a b e l 6. Voor lopen en fietsen geeft RIGHOLT geen v e r p l a a t sing s snelheid; deze zijn in o v e r l e g m e t REINDS g e s t e l d op r e s p e c t i e v e l i j k 5 k m / u u r en 10 k m / u u r .

Tabel 6. Verplaat sings snelheid op veenkoloniale bedrijven

Omschrijving

Lopen

Pletsen

Paard met lege vierwielige wagen

Paard met beladen vierwielige wagen

Trekker met lege vierwielige wagen of aanbouwwerktuig

Trekker met beladen vierwielige wagen

Model km/uur 5,0 10,0 5,4 4.5 10,0 6,6 A t/m D en P min/km 12,0 6,0 11,1 13,3 6,0 9,1 Model km/uur 5,0 10,0 5,9 4,8 12,0 8.0 E min/km 12,0 6,0 10,1 12,5 5,0 7,5 TRANSPORTTIJD

Nu de transportfrequentie, de transportafstand en de transport snelheid voor de verschillende vervoersmogelijkheden bekend zijn, is het eenvoudig om de transporttijd te berekenen. Voor de 6 bedrijfsmodellen zijn de t r a n s porttijden berekend en in een staafdiagram weergegeven in fig. 3 voor p e r s o nen en in fig. 4 voor de tractie. Hierbij is weer onderscheid gemaakt in t r a n s -porttijden ten behoeve van de verzorging en in trans-porttijden voor het

vervoe-ren van het produkt van de percelen naar een verlaad - (opslag)plaats. Bij de transporttijden van de tractie zijn tevens de p a a r d e - en trekkeruren geschei-den gehougeschei-den.

Om een indruk te krijgen, welk gedeelte van de gewerkte tijden nodig is voor transport, zijn in fig. 5 arbeidsfilms van bedrijfsmodel B, zowel voor manuren, paarde-uren als trekkeruren weergegeven.

In de tabellen 7, 8 en 9 zijn de transporttijden per transportcombinatie en per bedrijfsmodel respectievelijk voor manverplaatsingen, paarderitten en trekkerritten getotaliseerd.

Tabel 7. Transporttijden in manuren per transportcombinatie en per bedrijfs-model voor de vier belangrijkste gewassen

Transportcombinatie

Bedrijfsgebouw - perceel

Bedrijfsgebouw - opslag{laad-)plaats

Perceel - perceel

Perceel - opslag (laad-)plaats Pootaardappelen en granen Hakvruchten Totaal Model A 215 plaats 21 19 23 -278 Model B 215 -19 23 123 380 Model C 215 21 19 23 62 340 Model D 215 19 19 23 41 317 Model E 200 19 17 19' -255 Model P 119 -21 13 62 215

Tabel 8. Transporttijden in paarde-uren per transportcombinatie en per be-drijfsmodel voor de vier belangrijkste gewassen

Transportcombinatie Model A Model B Model C Model D Model E Model P

Bedrijfsgebouw - perceel 56 56 56 56 51 31 Bedrijfsgebouw - opslag{laad-)plaats 4 - 4 4 k Perceel - perceel 9 9 9 9 9 10 Perceel - opslag(laad-)plaats: Pootaardappelen en granen 2 2 2 2 2 1 Hakvruchten - _J_1 _3§ _24 z _3_6 Totaal 71 138 107 95 66 78

Tabel 9« Transporttijden in trekkeruren per transport combinatie en per b e -drijfsmodel voor de vier belangrijkste gewassen

Transportcombinatie Model A Model B Model C Model D Model E Model P

Bedrijfsgebouw - perceel 36 36 36 36 30 20

Bedrijfsgebouw - opslag(laad-)plaats U- - 4 4 4

Perceel - perceel t- 4 4- 4 4 5

Perceel - opslag (laad-)plaats:

Pootaardappelen en granen 11 11 11 11 9 6

Hakvruchten - _48 _24 _^6 - _24 Totaal 55 99 79 71 "+7 55

Een verandering van de ontsluiting heeft op de factoren transportfrequen-tie, transportafstand en transport snelheid een verschillende invloed. I m m e r s op u it oorspronkelijk veenkoloniaal bedrijf met een bevaarbare wijk (model A) is geen tijd nodig voor het vervoeren van de hakvruchten. Deze kunnen op het perceel blijven, vanwaar ze rechtstreeks kunnen worden afgeleverd in een

schip. Wordt de wijk onbevaarbaar (model B), hetgeen reeds veel is gebeurd, dan is men genoodzaakt de hakvruchten naar vaarwater of aan een verharde weg te brengen. Zoals uit de tabellen 7, 8 en 9 blijkt kost dat 123 manuren, 71 paarde-uren en 48 trekkeruren. Hiertegenover staat dat de afstand tussen de bedrijfsgebouwen en de verlaadplaats van hakvruchten nihil wordt, omdat de verlaadplaats zich dan bij de bedrijfsgebouwen aan het vaarwater bevindt. Hierdoor daalt de extra benodigde tijd voor transport in geval van model B ten opzichte van model A tot 102 manuren, 67 paarde-uren en 44 trekkeruren.

De modellen C tot en met F zijn bedrijven met een onbevaarbare wijk, waarop door een cultuurtechnische ingreep de ontsluiting is verbeterd.

14

Uit de t a b e l l e n blijkt dat een weg a c h t e r de p l a a t s e n l a n g s (model C) een b e s p a r i n g aan t r a n s p o r t t i j d geeft van 40 m a n u r e n , 31 p a a r d e u r e n en 20 t r e k -k e r u r e n . Een weg op 2 / 3 p l a a t s d i e p t e (model D) geeft een b e s p a r i n g aan t r a n s p o r t t i j d van 63 m a n u r e n , 43 p a a r d e u r e n en 28 t r e k k e r u r e n . E e n a n -d e r e v e r b e t e r i n g s m a a t r e g e l i s het -dempen van wijken. Op -deze ge-dempte wijken kan de bedrijfsweg k o m e n , w a a r d o o r de t r a n s p o r t s n e l h e i d i e t s h o g e r w o r d t ; t e v e n s kunnen v r a c h t a u t o ' s o v e r deze bedrijfswegen rijden v o o r het afleveren van h a k v r u c h t e n . De h a k v r u c h t e n kunnen dus op de p e r c e l e n b l i j ven, w a a r d o o r geen t r a n s p o r t t i j d nodig i s voor het v e r v o e r e n n a a r een v e r l a a d p l a a t s . De b e s p a r i n g op t r a n s p o r t t i j d wordt dan 125 m a n u r e n , 72 p a a r d e -- u r e n en 52 t r e k k e r u r e n . De v i e r d e mogelijkheid i s een b o e r d e r i j w e g a c h t e r l a n g s de k a v e l s m e t b e d r i j f s v e r p l a a t s i n g . De kavellengte wordt g e h a l v e e r d , w a a r d o o r a a n z i e n -lijke b e s p a r i n g e n op t r a n s p o r t t i j d kunnen w o r d e n b e w e r k s t e l l i g d , n a m e l i j k 165 m a n u r e n , 60 p a a r d e - u r e n en 44 t r e k k e r u r e n . De b e l a n g r i j k s t e b e s p a r i n g op t r a n s p o r t t i j d wordt v e r k r e g e n in de p e -r i o d e , w a a -r i n de a -r b e i d s b e h o e f t e het g -r o o t s t i s n a m e l i j k in de o o g s t p e -r i o d e , w a a r d o o r een b e s p a r i n g aan tijd in deze p e r i o d e e x t r a wordt g e w a a r d e e r d .

D o o r d a t , op een slecht ontsloten bedrijf, de h a k v r u c h t e n in een v r i j k o r t e p e r i o d e m o e t e n w o r d e n v e r v o e r d , wordt de b e r i j d b a a r h e i d van de b e -drijfswegen m e t hun v e e l a l v r i j slappe o n d e r g r o n d in k o r t e tijd aanzienlijk m i n d e r . H i e r d o o r z a l ook de t r a n s p o r t s n e l h e i d van het a n d e r e b e d r i j f s v e r k e e r l a g e r w o r d e n en e r zullen m e e r o n d e r h o u d s w e r k z a a m h e d e n aan een d e r g e -lijke weg m o e t e n w o r d e n u i t g e v o e r d .

Beide punten, b e s p a r i n g van tijd in een a r b e i d s t o p en het s l e c h t e r w o r -den van de bedrijfsweg tengevolge van het i n t e n s i e v e v e r k e e r in een k o r t e p e r i o d e , worden in dit a r t i k e l niet n a d e r b e s p r o k e n , m a a r mogen niet buiten beschouwing w o r d e n gelaten bij b e o o r d e l i n g van mogelijke v e r b e t e r i n g s p l a n -n e -n .

TRANSPORTKOSTEN

Van de v i e r b e l a n g r i j k s t e a k k e r b o u w g e w a s e e n zijn de t r a n s p o r t t i j d e n op z e s b e d r i j f s m o d e l l e n b e r e k e n d . Door de u u r k o s t e n voor zowel p e r s o n e n a l s t r a c t i e in t e vullen kunnen de t r a n s p o r t k o s t e n w o r d e n b e r e k e n d . Een m a n u u r , inclusief alle bijkomende k o s t e n kan op ƒ 3 , 50 w o r d e n g e s t e l d . E e n p a a r d e - u u r op ƒ 1, 75 en een t r e k k e r u u r op ƒ 3, 50 (afgeleid van MEIJERMAN

••:!.'.'•.•'I-v e r s c h i l l e n d e t r a n s p o r t c o m b i n a t i e s w o r d e n w e e r g e g e ••:!.'.'•.•'I-v e n in t a b e l 10. T a b e l 10. T r a n s p o r t k o s t e n in guldens p e r ha akkerbouwland p e r 100 m ' t r a n s p o r t af stand T r a n s p o r t c o m b i n a t i e O n v e r b e t e r d e V e r b e t e r d e bedrijfsweg bedrijfsweg Bedrijfsgebouw - p e r c e e l Bedrijfsgebouw - opslag ( l a a d - ) p l a a t s P e r c e e l - p e r c e e l P e r c e e l - opslag ( l a a d - ) p l a a t s : G r a n e n en p o o t a a r d a p p e l e n H a k v r u c h t e n 4,13 0,40 0,59 0,52 3,06 3,78 0,37 0,52 0,44 2,69

Uit deze t a b e l blijkt duidelijk dat de t r a n s p o r t k o s t e n het hoogst zijn voor het t r a n s p o r t n a a r de p e r c e l e n en het v e r v o e r e n van de h a k v r u c h t e n van de p e r c e l e n n a a r een v e r l a a d p l a a t s . Een b e s p a r i n g op de k o s t e n van het i n -t e r n b e d r i j f s -t r a n s p o r -t m o e -t d a a r o m w o r d e n gezoch-t in een a f s -t a n d s v e r k o r -t i n g van deze twee t r a n s p o r t c o m b i n a t i e s . Een v e r b e t e r i n g van de b e d r i j f s w e g e n geeft ook een aanzienlijke v e r l a g i n g van de t r a n s p o r t k o s t e n , v o o r a l a l s dit t e v e n s g e p a a r d gaat m e t een v e r k o r t i n g van de t r a n s p o r t a f s t a n d , bijvoorbeeld a l s de bedrijf swegen zodanig w o r d e n v e r b e t e r d dat ze b e r i j d b a a r zijn voor v r a c h t a u t o ' s voor h e t a f l e v e r e n van de h a k v r u c h t e n . Om enig inzicht t e k r i j -gen o m t r e n t de b a t e n van de v e r s c h i l l e n d e ont sluiting splannen w o r d e n de

t o t a l e t r a n s p o r t k o s t e n ten behoeve van de g e w a s s e n a a r d a p p e l e n , s u i k e r b i e t e n , h a v e r en z o m e r t a r w e in t a b e l 11 w e e r g e g e v e n .

T a b e l 1 1 . T r a n s p o r t k o s t e n ten behoeve van de g e w a s s e n a a r d a p p e l e n , s u i k e r -b i e t e n , h a v e r en z o m e r t a r w e op de z e s -b e d r i j f s m o d e l l e n

Transportcombinatie Model A Model B Model C Model D Model E Model F

Bedrijfsgebouw - perceel _{977 977 977 977} 894 541

Bedrijfsgebouw - opslag (laad-plaats Perceel - perceel Perceel - opslag(laad-)plaats: Granen en pootaardappelen Hakvruchten Totaal

Toename t.o.v. model A Per ha

Afname t.o.v. model B Per ha ) 95 97 124 1293 -97 124 723 1921 628 37 95 97 124 364 1657 264 15 88 97 124 242 1528 393 23 88 90 103 1175 746 43 -110 69 364 1084 837 49

16

Tengevolge van het o n b e v a a r b a a r w o r d e n van de wijken stijgen de t r a n s p o r t k o s t e n m e t ƒ 37, p e r ha bouwland. Enige v e r l a g i n g van de t r a n s p o r t k o s -ten wordt v e r k r e g e n door h e t aanleggen van een v e r h a r d e weg door de k a v e l s of e r a c h t e r l a n g s . B e d r i j f s m o d e l C heeft een weg a c h t e r de p l a a t s e n l a n g s , hetgeen de t r a n s p o r t k o s t e n v e r l a a g t m e t ƒ 15, - p e r ha. Door de weg op 2 / 3 van de p l a a t s d i e p t e t e leggen (model D), k r i j g t m e n een b e s p a r i n g van ƒ 23, -p e r ha bouwland. Het dem-pen van de wijken en deze b e r i j d b a a r m a k e n voor v r a c h t a u t o ' s geeft een v e r l a g i n g van t r a n s p o r t k o s t e n van ƒ 43, p e r ha b o u w -land.

De g r o o t s t e v e r l a g i n g van de t r a n s p o r t k o s t e n wordt v e r k r e g e n op b e d r i j f s m o d e l F . De kaveldiepte wordt dan g e h a l v e e r d en de k a v e l b r e e d t e v e r -dubbeld. Dit heeft voor a l l e t r a n s p o r t c o m b i n a t i e s een aanzienlijke v e r k o r t i n g van de t r a n s p o r t a f s t a n d tengevolge, b e h a l v e bij het zich v e r p l a a t s e n van p e r -c e e l n a a r p e r -c e e l . Het v e r s -c h i l in t r a n s p o r t k o s t e n m e t m o d e l B i s ƒ 49, - - p e r h a bouwland.

O p g e m e r k t dient t e w o r d e n dat de b a t e n , z o a l s z e boven genoemd zijn, a l l e e n gelden voor de v e r s c h i l l e n d e b e d r i j f s m o d e l l e n . De b a t e n zijn n a m e l i j k t e n z e e r s t e afhankelijk van de p l a a t s l e n g t e en de b e s t a a n d e o n t s l u i t i n g s t o e

stand. E r m a g d a a r o m niet w o r d e n gesteld dat de genoemde b a t e n in het a l g e -m e e n v o o r a l l e ontsluitingsplannen -m e t r e s p e c t i e v e l i j k een weg a c h t e r l a n g s , , een weg op 2 / 3 p l a a t s d i e p t e , gedempte wijken of b o e r d e r i j v e r p l a a t s i n g m e t u i t r u i l van gronden, gelden.

Om ook enig inzicht te k r i j g e n in de t r a n s p o r t k o s t e n op b e d r i j v e n m e t een k l e i n e r e c q. g r o t e r e p l a a t s d i e p t e zijn e r enkele b e r e k e n i n g e n gemaakt voor b e d r i j v e n m e t p l a a t s d i e p t e v a r i ë r e n d van 500 m ' tot 5000 m ' . H i e r b i j i s t e v e n s w e e r o n d e r s c h e i d gemaakt in de o n t s l u i t i n g s a l t e r n a t i e v e n z o a l s ze genoemd zijn bij de b e d r i j f s m o d e l l e n A tot en m e t

E-De r e s u l t a t e n van deze b e r e k e n i n g e n w o r d e n in fig. 6 w e e r g e g e v e n in gemiddelde t r a n s p o r t k o s t e n p e r ha bouwland.

De v e r l a g i n g van de t r a n s p o r t k o s t e n ten gunste van de v e r s c h i l l e n d e o n t s l u i t i n g s a l t e r n a t i e v e n kunnen d i r e k t uit deze figuur w o r d e n gelezen. Men m o e t e c h t e r bedenken dat dit niet de t o t a l e b a t e n behoeven t e zijn, omdat in dit a r t i k e l s l e c h t s de factor i n t e r n bedrijf st r a n s p o r t i s behandeld.

SAMENVATTING

Bij het opstellen van verbeteringsplannen voor de Veenkoloniën is de behoefte ontstaan om een beter inzicht te hebben in de baten/kosten-verhou-ding van de verschillende alternatieve plannen. Een belangrijk onderdeel van de plannen is de verbetering van de ontsluiting, waarvan de baten voorname-lijk voortvloeien uit het intern bedrijfstransport. Van tien bedrijven (tabel 1), waarvan gedurende één tot anderhalf jaar al het intern bedrijfstransport is ge-noteerd, is de transportfrequentie per ha en per transportcombinatie voor de gewaseen aardappelen, suikerbieten, haver en zomertarwe berekend (tabellen 3 en 4) en verwerkt in een standaardbedrijf van 20, 4 ha (tabel 2), dat r e p r e

-sentatief kan worden geacht voor de Drenthse - en Groninger Veenkoloniën. Door het standaardbedrijf in zes bedrijfsmodellen met verschillende ontsluitingsalternatieven (fig. 1) in te passen, is het mogelijk de transport -afstanden per transportcombinatie te berekenen (tabel 5).

De bijbehorende rij snelheden (tabel 6) zijn ontleend aan RIGHOLT en onderverdeeld al naar gelang men zich verplaatst door middel van lopen, fiet-sen, met een paard of met een trekker. Vervolgens zijn de transporttijden op de zes bedrijfsmodellen berekend (tabellen 7, 8 en 9 en figuren 3 en 4). Deze zijn per ha bouwland: op bedrijfsmodel A (een bevaarbare wijk) 16, 2 manuren, 4,1 paarde-uren en 3, 2 trekkeruren; op bedrijfsmodel B (onbevaar-bare wijk) 22,1 manuren, 8, 0 paarde-uren en 5, 8 trekkeruren; op bedrijfsmodel C (een onbevaarbare wijk en een weg achter de plaatsen langs) 19, 8 m a n -uren, 6,2 paarde-uren en 4,6 trekkeruren; op bedrijfsmodel D (een onbevaar-bare wijk en een weg op 2/3 plaatsdiepte) 18, 4 manuren, 5, 5 paarde-uren en

4,1 trekkeruren; op bedrijfsmodel E (bedrijfsweg op gedempte wijken )14, 8 manuren, 3, 8 paarde-uren en 2, 7 trekkeruren en op bedrijfsmodel F (kavel-lengte gehalveerd en plaatsbreedte verdubbeld) 12, 5 manuren, 4, 5 paarde-uren en 3, 2 trekkeruren. Met behulp van de uurkosten van ƒ 3, 50 per manuur,

ƒ 1, 75 per p a a r d e - u u r en ƒ 3, 50 per trekkeruur, zijn de transportkosten op de bedrijfsmodellen berekend (tabel 11). Hieruit blijkt, dat tengevolge var het onbevaarbaar worden van de wijken, de transportkosten met ƒ 37, - per hc. bouwland toenemen. Als verbetering van de ontsluiting kunnen de volgende ontsluitingsalternatieven dienenrnamelijk een weg achterlangs de plaatser, een weg op 2/3 plaatsdiepte, een bedrijf sweg op gedempte wijken, of de p l a a t s -lengte halveren.

De bijbehorende verlaging van de transportkosten ten opzichte van b e drijfsmodel B (onbevaarbare wijk) zijn respectievelijk ƒ 15, ; ƒ 23, ; ƒ 4:>, -en ƒ 49, - per ha.

» 'v.>.i .U..;i j .

• j - r o q r - n i - .

• o..'•;.-'."!:s..:>' r t i v - j o

Tot slot zijn de t r a n s p o r t k o s t e n b e r e k e n d voor b e d r i j v e n m e t een p l a a t s lengte v a r i ë r e n d van 500 tot 5000 m ' (fig. 6), w a a r u i t direkt de b a t e n , v o o r t -vloeiend uit i n t e r n b e d r i j f s t r a n s p o r t , van de o n t s l u i t i n g s a l t e r n a t i e v e n voor v e r s c h i l l e n d e p l a a t s l e n g t e n kunnen worden afgelezen. ,

LITERATUUR

BIJKERK, C. , 1964 Enkele p e r s p e c t i e v e n van c u l t u u r t e c h n i s c h e v e r b e t e -r i n g s p l a n n e n voo-r de Veenkoloniën. Nota I. C. W. n -r . 269«

BOGAERDS, N. en N . J. MOOY, 1964 - U i t k o m s t e n van landbouwbedrijven. S t a t i s t i s c h o v e r z i c h t 1 9 6 2 / 6 3 . V e r s l a g e n L a n d b o u w - E c o n o m i s c h Instituut n r . 75.

CENTRAAL BUREAU voor de STATISTIEK, 1965 S t a t i s t i e k van de bedrijf s -u i t k o m s t e n in de landbo-uw 1 9 6 2 / 6 3 .

DUIN, R . H . A . VAN, Th. J. LINTHORST en J . B . SPRIK, 1963 C u l t u u r t e c h -n i s c h e v e r b e t e r i -n g s p l a -n -n e -n voor de Vee-nkolo-nië-n. R a p p o r t I. C . W . n r . 18.

LINTHORST, T h . J. en R . H . A . VAN DUIN, 1964 - T r a n s p o r t op gemengde b e d r i j v e n in N o o r d - B r a b a n t . C u l t u u r t e c h n . T i j d s c h r . 4,1:28-39« MESU, 1956 - R a p p o r t van de C o m m i s s i e t e r b e s t u d e r i n g van v r a a g s t u k k e n

v e r b a n d houdende m e t de p o s i t i e van het landbouwbedrijf in de Veen -koloniën. Groningen.

MEIJERMAN, G . C . , B . WEITES en J . G. ROYACKERS, 1962 A r b e i d s m e t h o den en a r b e i d s t i j d e n in de G r o n i n g e r en D r e n t h s e Veenkoloniën. R a p -p o r t I . C . W , n r . 16.

MEIJERMAN, G . C . en J . G. ROY ACKERS, 1964 B a s i s g e g e v e n s v o o r het o p -s t e l l e n van b e g r o t i n g e n voor akkerbouwbedrijven in de G r o n i n g e r Veenkoloniën. N o t a i . C . W . n r . 235.

REINDS G . H . , 1964 - Wegkwaliteit a l s o n t s l u i t i n g s f a c t o r . Nota I . C . W. nr- 2 7 1 . en A . K . V A N H E M E R T , 1962 - T r a n s p o r t o n d e r z o e k . Nota I. C W . n r . 144.

RIGHOLT, J. W. , 1964 - Wegkwaliteit en l a n d b o u w t r a n s p o r t . Mededeling I . C . W . n r . 66.

SPARENBURG, G. A. , 1964 P e r c e e l s o n t s l u i t i n g bij een o p s t r e k k e n d e v e r k a -veling. Landbouwk. T i j d s c h r . 76, 20: 958-975.

s W S O > a H M 1-3 fc M ai S g 3 C (U 01 Ü u 41 (H ai a •o •a •H 3 g S (U o > p t . G ai cet > «* t . (U CD M U <U R . 01 U 4) P . n E M O P Ü » CO H

g

OS w H << » M « U M Ö s o H OS H 1-4 P O OS O o > H P H M H en s s w O w >-» o « eu a M s u C3 S M s w os M > rt s l - l • 4 M « fc. < s : W M a O »-4 O W a w M > w M a M « M O N S Q a o H M H S U p o w PS lx. CO S O > Cü] Ê> P a CO fa

g

m ai n) o > > G eu > ai 55 U ai i > &a o ai S • c ai G ai i faû <D - p C - H • H U r H X 0) n) U O S a, ai o > c cH ai oj P p si G o m ai < u > i H i H G n) n) ai cd P p P G P o a) - H E« (8 k i U U ai ai ai > M ta G 3 a) J-. > ai p a •H G • P ai m • a .s* i-a ai • H fn EH P u Q) o

t,

> c <o h c ai ai ai •H t ï M p ai - H 0 0 3 n) M -P t . M P - U 1-1 a i ai ai s rH -O ai Tt s a G o O to U ai o, p a) Q

to m eu •o c <u C CD O JQ tu b0 m <M r l •o eu . a IV •o 10 3 • p 0) •o o • H h 0> O i tU ta X «-» • H rH 0) •rt _c m m H <M rH (It £ Sn <]> a G a) trt fi t i (i> o. c <D - p • p • H r i U 3 O • P <u u c _(U «H (U U 0. et) •a u (fl ai v> al S <u W) • P <l) fi SH O O > C CU r-t a) o L i a> O, •P c eu & (U r l ' M • p r l O a, to o t i * ;•* CD • p

•s

•o o u o. 4-> r l O o. to c m r i E H <u • p - p • H h a> • H - P O rt J* En C <u • P +3 • H C n) S EH' • « On* E H S # O* S r-1 « O I l I I I I I I I I I I I I r<H I l I I I I I I I I I I 1 O l - l •> o I l I I I I I I I I I I I I ^—• CM — o 1 1 CM O 1 CM « O 1 1 -O o 1 rH O F-H l - l o o 1 •-• O CM O « O «-H i-H O o f - H O CM CM o • o i-H 1-4 o" o » » o o I l I I rH i-l I I o o I l I I f - 1 -. r-o d -o r H -f - t f N o « CM 0 0 -d- CM O O «-H - H o o o irs ON o o ON l*N o" o . * I*\ O O K". O CM O J - CM CM 0 0 O f-4 r H r H t - l O l«-\ o rH I T . o* o" VO d" o o KN CM O O CM CO ON O O O rH CM U-N o ir\ vo trN n-N rH rH r H O vo .=*• o* o* CM O ; * CM CM 0 0 rH O t~t i-t rH f - l O f-H o CM ON rH 0 0 d - r-N O O - H O o o J - CM r H . = f C M O I r t 0 0 IfN O O O O f - l r H O O O l*N 0 0 O O d - CM O O r H r H CM KN r H C M H CO N H O l H N C M C M C M i - H O O O O O O r H O O rH rH O O O O O O r H C M r H C M r H C M r H C M r H C M r H C M 1 - l C M r H C M r H C M r H C M r H C M i.r\ 0 0 r-N ON ON VO VO CM VO 0) •a o • H u a> 0 H • H u (8 3 C et) » • » • H r i CD 3 r i £> <U <>H • P r i t« n) e rH • r l r i a cd • H a> a to 3 • P to 3 «0 3 et) r l <U A S 0) - p O i (U ta u eu fi O • p ü O r l 0) a E o> > o c r l tu rO S tu o eu •a • H a) « • P o E H

1 m at I-H ^-' (>n cd I-) (A a o o •o c 01 c 0) 3 3 O « <u 60 03 <M *"9 • H h •O <U A ai •o G 01 to m P • p o •o o • H h 0) o. CU (0 .* "»•9 •H rt ₀₁ •o c crt et) E •u rt _ld £ S« 01 O. C 0) e« J2 t . 0) P< C ai • p • P •»H h b P 0 p 0) t l c • H 01 T l • P c 0) p c 01 t l «H • p t . o O i ta C a SU Ir« * G 0) r-l 0) O i O i (It •o u at cil ro ni 3 01 cm P o> JS u o o > to - p cd cd r-i a, c 0> - p J * p • o o o. -P t , o a ia c cd f-, En bO c • H bO t l o M t i 01 > -I CM o* o" I I I I I I I I I I I I O O CM O O O O I l I I I I I I I I r* CM O o ^ H CM O O l - t 1-4 O CM r-l f * O O CM O O O O I I I I I I a 0) • P • p • H U 0) • H •P O al Sn E-i K f-. CC Ou 01 •o o • H t i 0) 0-. i-l f » CM O o o - 4 r < IVI

o" o" o"

o •H O O O CM CM O O CM CM CM O O O CM i-l 1-4 i-H O O O O -H CVJ 1 ^ O o o ,-1 CM N"> O O I I I I I • — — I I I I I o o o o K^l l<> O O CM O O t A O J * O I I I I I I O O O I I I I O l*"\ «-I »H i-l •-I o o o o o I M H - 1 O O O O CM o CM O CM O * CM O f H C M H ( M rf M H (M H IM H I M l*"l : * i-i ^ H CM K~» CM J t O O i - < 0 O O O O © » A i t - O d - eg I A i r \ i n ? ^ O O o o o o o o CM H l\J rt « H I M i - * C M •-« a> 4-1 •P t i at cd e u cd c p ia P • p ta P

?

a) U 4J A e ₀₁ p o. Ol » ( H 01 j a o - P o t l 0) 0) > o e t< 0) •i 0> o 0> •a o • o ^»« vo •V v~t W) t l O N t i 0) > O ^^ M3 « O ^*«. ,-1 « f - l - -t— IM G 0) r-l 0) a a . at x> u at at •P O o p. G Ol O o o. 01 • o G cd > l H 01 01 •O G at cd - P 01 J3 "O O t l o. -p t l o a to G at • P G 01 &0 « rr\ « o ^_^ ON * O "~* I - * » o •»—* CO » o <*^>1 d -» w-\ «.^ u « i.r> r H ni cd p o H 01 o, D , cd •o t i at cd ta 01 • H t l x> at <* - p a l > fi O ^J 01 l - l 01 a . U . ai •o _t< at a i to ni 3 01 bO • P 01 SB * •a • H ai S t i 01 > t0 m » • » al at £ G 01 ta ta P • p G 01 rH 01 a a. ai t i at al

o CM CU Ml C9 e t * " 3 •rt m CU T ) 2 <U CO t a . 3 • P CU to (U •a G O c eu r-l 0) O u 0) p. 0) •a t a - p rt n) i H a. i •o at cd r - l i . U R t e t (IX a a C tu • p . p • H : « _tu l-H i - P Cl) " *• 1 ! i Cl a> • p

3

•a o t i s. o. ca m I P O l « * 1° <u ta O j C B h ( H o a c CD > EH C tu • P - P •rt ( H C CI) S os E* . « aï E-" S . O H S O I l i l I I i l I I 1 1 - » ^ -r H «* O I l I I I I I I I I I I I I i-H O I l i l I I I I i l 1 1 •«• —» »-* » O i l i l i l I I i l i l i l O K \ •» o 1 1 t o o «•^ 1 l O •> o 1 1 00 o CVI " > oo o CM KV O <V1 •> * K \ KV 0 0 o ( V KV 0 0 <-< KV KV i-4 » O 0 0 - H CAI K V O KV • . - t J * K \ "~* I - I » O 0 0 O CVI K V c— O « I I CVI f-4 cvi • 1 I I cvi co o « I I CVI i l CVI - 1 I I CVI o C Ö » V O »-» f-H « o o\ K > r H

5"

o i > y L"--•• O -t-H •""* r-* » O O N P<-\ c-t o* V£> KV O t— KV CU ca ca 3 <P cu "O o • r t u cu o . CU ca •-K G eu cu •a i-i S cu cd o . al O . S a) •O V . Ft «rt CS at at J3 ca ti al eu S O. cu W) G cu - P cu al £, U u O CU o o. > C ca eu - P 4-> cd • p cd T\ t-i u o, u —« 3 l O - o •p cd tu cd t l rrt M cd i r t ca a O 0) •p c cu 3 cu C "O cu h a <w cu U G O CU O . r-l ca cu C O cd u U cu E i O. c i <u •rt •p o at u e» t . eu •O c , o ig, G H eu «4 CU o»t> CU • d c cu ca ca 3 E H EH* CU •O O «rt M CU Ou CVI O CVI K V CVI « - . 1 o o o ~ 4 CVI o o CVI « I o f-4 evi P O o o o KV. CVI CVI CV) o o o o «-4 CVI *"H f-4 o o o o CVI o KV d" o* o" CM o evi KV o* o CVI • I o CM r-l o* o CVI K V o* o" K V CVI o* o" CVI CVI o o — CVI o* o CM r H o o o o _o » I

H (M .-H CVI i-H CVI - H CVI rH CVI

u cd 3 t l £> CU <M • p u at cd e u o, al t-H CM i - l CVI rt CVI 3 -p M •rt -H 3 C iH M 3 3 3 »^ »•» cd

CVI r H CVI - H CVI

t l CU CU • p o, cu ia CU ja o •p o u cu « CU > o c

•s

CU o cu t3 u •o CU j a a o ca c« cd f - l a 6 0 cd l-H ca o. o u cd cd c c cu • p

3

•O o tw o, • p •H o a 10 c bO CU 3 cu •O h at £ ( 4 cu > C M O

I A <u es m c a) r-l <U O u <u a eu xs c m c § o <u tsO -rT coi 'f'. . ï*1 « r i ( M « O O OJ - H o o ON o IA I l I I I I 1 » O I l I I I I 1 o NO 00 o o rA IA o o L T \ I A O o OJ OJ O O m OJ r H - H u XI CU CU •o c <D m <n 3 - P <u • O o •rl u <U o. <u •O c n) m S HM rH rt Ä t , (U o. s d) « £ f* (1) O . c <L> • P • P •H r . r . 3 O • p CU h c • H CU • H . P C 0) 3 O* CU u <M • u r < O G CU • p « • H A M 0) •SS • r t 3 u> in CB S co bo - p 0) C C 10 c 01 U H U O o > « CU •o _O • H H CU ft. *4 h flt 3 C a C— O ON - t O r-l r * t H OJ o c— o o co O OJ r-l O i n j -o -o ON OJ r-l r-l ITN u~> o o LT\ C -o -o J-o oj eo os O « - H l - I 0 0 M 3 o" o" 0 0 -=f O r * O rH OJ r-l 00 ON ON o O I A r-l i-I ir> ^ o \ CM LT> i r \ O O rt rH O O o* o" o* I A n C— I A O O I A OJ r-l H f - < - 1 o I-* t— I A ON ON NO d - I A ON & O O OJ r H c— d -o -o r-l OJ O o CM CO *• c -r-l I A C - 0 0 O ITN OJ r-l o r - l OJ r*- O N O f-* r-l I A VO O i H rH OJ r-l CM r i OJ r i CM H OJ H N rH OJ rt OJ r H OJ r-l OJ U CO 3 r . XI <u CM - P t i C U <u a ld 3 • p u 3 60 3 rt r l CU ja 8 CU - p a CU e i h a rO O • P M O t l CU .o s CU > o c ON o U"\ ON OJ 0 0 I A M CU JQ e CU o CU •o l - l o) a i • p o E*