Ouderen in beweging:
Hoe kunnen we senioren motiveren om meer fysiek actief te worden (en te blijven)
Filip Boen
FaBeR
Lessen voor de 21ste eeuw
Benidorm Bastards
Inhoud
1. Het belang van beweging
2. Ouderen en beweging: een stand van zaken
3. Bewegingsinterventies voor ouderen
1.1. Korte geschiedenis van fysieke activiteit
pre-agriculturele periode (4.000.000 v.C. – 8000 v.C.):
jagen en verzamelen -> heel veel fysieke activiteit
agriculturele periode (8000 v.C – 1800 n.C.):
landbouw -> veel fysieke activiteit, meer kracht
industriële periode (1800-1945):
fabriekswerk -> redelijk veel fysieke activiteit
nucleaire periode (1945-nu):
technologische vooruitgang -> hypokinesie
1.2. Waarom weinig bewegen een
probleem vormt
Exercise is medicine!
• Preventieve effecten op - cardiovasculaire aandoeningen - type 2-diabetes - osteoporose - darmkanker - borstkanker …• Wie denkt geen tijd te hebben voor lichaamsbeweging,
1.3. Bewegingsnormen
Fitheidsnorm
3 per week x 20 minuten intensieve fysieke activiteit
Gezondheidsnorm
5 dagen per week, 30 minuten gematigde fysieke activiteit (in ononderbroken stukken van minstens 10 minuten)
10 000 stappen
2. Ouderen en beweging:
een stand van zaken
> 80% van de Vlaamse ouderen is ‘sedentair’
2.1. Ouderen en bewegingsnormen
Ervaren hindernissen
Bevraging 959 Vlaamse ouderen:
– 32 redenen om niet te sporten
– “Hoe vaak verhindert deze reden u te sporten?” – antwoorden op 5-puntenschaal:
• 1 = nooit
Vier hindernisclusters
1,57 1,9 1,96 2,03 1 2 3 4 5 Toegankelijkheid Motivatie Competentie Tijd Gebrek aan…Het gaat om een subjectief gebrek aan tijd,
je hebt immers altijd tijd!
2.3. Ervaren voordelen
Bevraging van 959 Vlaamse ouderen:
– 25 voordelen
– “Een voordeel van sporten is voor mij …” – antwoorden op 5-puntenschaal
• 1 = helemaal niet akkoord • 5 = helemaal akkoord
Vijf voordeelclusters
naar sporters/niet-sporters
4,2 4,0 3,5 2,9 2,6 3,6 3,5 3,2 2,8 2,4 1 2 3 4 5 Fysieke gezondheid/plezier Verbondenheid Mentaal welzijn Esthetische voordelen Competitie/prestatie sporters niet-sportersSociale steun
Bevraging 959 Vlaamse ouderen:
– 7 bronnen van steun
– “… steunt mij in mijn sportdeelname” – antwoorden op 5-puntenschaal:
• 1 = helemaal niet akkoord • 5 = helemaal akkoord
Sociale steun
4,1 3,9 3,7 3,1 2,8 2,4 2,3 1 2 3 4 5Sportvoorkeur (% i.f.v. sportactieve 55-plussers)
1. Fietssport 73,6 14. Wintersport 1,2
2. Wandelsport 68,7 15. Tennis 1,2
3. Petanque 17,0 16. Voetbal 1,0
4. Zwemmen 12,2 17. Hengelen, vissen 0,8
5. Dans 11,0 18. Andere volkssporten 0,8
6. Lichaamsoefeningen 10,4 19. Aerobics 0,8
7. Fitness 4,6 20 Boogschieten 0,6
8. Bowling, kegelen 3,5 21. Kaarten 0,6
9. Biljart 3,5 22. Minigolf 0,6
10. Loopsport 2,3 23. Paardenrijsport 0,4
11. Krulbol 1,9 24. Acrogym 0,4
12. Duivensport 1,5 25. Volleybal 0,4
13. Badminton 1,4
3. Bewegingsinterventies
voor ouderen
3.1. Van ‘moetivatie’ naar zelfdeterminatie
EXTRINSIEKE MOTIVATIE AMOTIVATIE Het interesseert mij niet. GECONTROLEERD (extern)
Ik moet van ... (de dokter / mijn man of vrouw / mijn kinderen ...)
GECONTROLEERD (geïntrojecteerd) Anders voel ik me schuldig / schaam ik mij.
AUTONOOM (geïdentificeerd) Zo bereik ik mijn doel(en) (gezondheid, sociaal contact, ...) AUTONOOM (geïntegreerd)
Het drukt uit wie ik ben. AUTONOOM (intrinsiek) Ik doe het graag op zich! - ZELF-DETERMINATIE +
over gecontroleerde vormen van motivatie
…
naar autonome vormen van motivatie
( o.a. intrinsieke motivatie)
Hoe autonome motivatie faciliteren?
door een sociale context te creëren waarin de drie basisnoden vervuld worden:
Autonomie Competentie Verbondenheid
= noodondersteunend coachen.
Noodondersteunend coachen kost meer tijd in het begin, maar rendeert op lange termijn!
1. Klassieke fitness
- inhoud en omgeving bepaald door fitness instructeurs
- strikte supervisie (in groep) - 3 x per week 1,5 uur
2. Levensstijlcoaching / Impulsgroep
- inhoud samen bepaald - in thuisomgeving
- sporadische contacten met bewegingscoach
3. Controle
Leuvense studie bij senioren
Metingen
Pretest Maart 2004 Posttest Maart 2005 Follow-up Maart 2006
Fysieke activiteit in vrije tijd 0 50 100 150 200 250 300
Pretest Posttest Follow-up
P e r c e n t (% ) Fitness Levensstijl Controle
60 80 100 120 140 160
Pretest Posttest Follow -up
P e r c e n t (% ) Actief transport Fitness Levensstijl Controle
Stappen per dag 60 80 100 120 140 160
Pretest Posttest Follow-up
P e r c e n t (% ) Fitness Levensstijl Controle
3.4. Noodondersteunend coachen
Autonomie:
opties en inspraak bieden, “je zou kunnen” ipv. “je moet”, materiële beloningen en competitie
vermijden, taak i.p.v. egodoelen, … Competentie:
positief bekrachtigen, succeservaringen laten
opdoen, structuur bieden, SMART-doelstellingen, … Verbondenheid:
empathie (actief luisteren), niet veroordelen, groepsgevoel creëren, …
3.5. De kracht van socio-culturele
verenigingen
bv., KVLV, KAV, Markant, OKRA ...
formele en informele sociale netwerken / structuren /informatiekanalen
(lokaal, regionaal, nationaal)
Begeleiding door peer-vrijwilligers
lokale vrijwilligers (= trekkers) werden opgeleid
startsessie in elke afdeling
instapniveau => individuele schema’s (wandelbox)
feedback door stappentellers
n
iv
eau
score op 6’ test
dag 1 dag 2 dag 3 dag4 dag 5 dag 6 dag 7
1 < 500 1000** 1000** 1000** 1000** 1000** 1000** 1000** 2 500-700 1000* 1000* 1000* 1000* 1000* 1000* 1000* 3 700-900 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 4 900-1100 1500 1000 1500 1000 1500 1000 1500 5 1100-1300 1500 1500 1500 1500 1500 1500 1500 6 1300-1500 2000 1500 2000 1500 2000 1500 2000 7 1500-1700 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 8 1700-1900 2500 2000 2500 25000 2000 2500 9 1900-2100 3000 2000 3000 3000 2000 3000 10 2100-2400 3000 3000 3000 3000 3000 3000 11 2400-2700 4000 3000 4000 3000 12 > 2700 4000 4000 4000 4000
Succes op organisatieniveau?
394 deelnemende afdelingen (+ 20 zorgcentra)
>7000 deelnemers (2000 niet-leden)
3940 groepsessies georganiseerd (en nog steeds…)
1.123.500.000 stappen =
786 450 km =
20 x rond de aarde =
1 x van de aarde naar de maan
7381 wandelboxen verkocht
Succes op individueel niveau?
Interventiegroep
34 OKRA-trefpunten
- startend op eigen initiatief –> september/oktober 2009 - eindigend voor Kerstmis –> november/december 2009 - 274 deelnemers –> alle datapunten
Controlegroep
12 OKRA-trefpunten
- startend op eigen initiatief –> maart 2010
- oefensessies –> oktober 2009 en december 2009 - 96 deelnemers–> alle datapunten
Meetmomenten
1. Pretest:
september/oktober 2009
2. Posttest:
november/december 2009
Effecten op lange termijn
Wandeltest: Aantal meter
460 470 480 490 500
Pretest Posttest Follow-up
Interventie Controle
- na 6 maanden / 1 jaar stijging ivm. begin interventie! - na 1 jaar: stabiel t.o.v. begin interventie
