s&d 3 | 200 4 4
i n t e r v e n t i e
Beginselen,
vet belangrijk!
Hedy d’Ancona schreef een mooi boek over haar politieke carrière: Het Persoonlijke is Politiek. Ze had niet kunnen weten dat de titel zo actueel zou zijn. Want is het persoonlijke nog politiek? Zijn de persoonlijke drijfveren, strijd en passie voor de publieke zaak van PvdA-politici nog gelijk aan die van de PvdA als partij?
De kloof tussen burger en bestuur is verkleind doordat de bestuurder veel meer persoon is gewor-den en veel meer van zichzelf laat zien. Politici tre-den graag op bij populaire televisieprogramma’s die vooral de politicus als mens benadrukken. Het toenemende belang van de beeldcultuur versterkt diezelfde politicus in het idee om daar maximaal en optimaal aan mee te doen. Liever aan tafel bij Ba-rend en Van Dorp met het gevaar dat geen enkele zin on-onderbroken blijft, of dat er compleet andere vragen gesteld zullen worden dan afgesproken, dan bij Nova, waar de inhoud, waarheidsvinding en informatieoverdracht nog steeds voorop staan. Bo-vendien verschijnen politici in allerlei andere fora en televisieprogramma’s die het aantal ‘hits’ op het beeldscherm maximaliseren en vullen zij exotisch uitziende websites met informatie over de politicus als persoon en met observaties (op persoonlijke ti-tel natuurlijk) over het werk.
Het persoonlijke in de politiek heeft daarmee een grote vlucht genomen. Een verkiezingscam-pagne draait steeds meer om het ‘beeld’ dat uitge-straald wordt en minder om de inhoudelijke bood-schap van de betreffende politieke partij. Heb je een twinkel in de ogen, een brutale uitstraling, al-tijd je woordje klaar? Heb je ook nog het uithou-dingsvermogen van een marathonloper en de dikke huid van een voetballer in het Nederlands elftal, dan ben je wellicht de juiste persoon. De balans tussen persoon en inhoud lijkt zoek. De inhoude-lijke vereenzelviging van politici met het gedachte-goed, of zo je wilt de beginselen van de partij, is van ondergeschikt belang geworden aan de politi-cus als persoon.
Maar juist het sneuvelen van Rob Oudkerk ondermijnt dit argument. Kun je als politicus plei-ten voor duurzame bosbouw en tropisch hardhou-ten meubelen kopen voor je eigen tuin, kun je privé een tippelzone bezoeken en als politicus voor soci-ale rechtvaardigheid pleiten? Kan dat? De PvdA voorzitter van Amsterdam, Judith Belinfante, sprak haar hoop uit dat Oudkerk weer beschikbaar zal zijn voor het leiderschap van de verkiezingen in 2006. Dus het kan?
Het gaat mij er niet om dat iets strafbaar is of niet. Het gaat mij erom dat wat men denkt, doet en hoe men handelt, dat dat overeenkomt met soci-aal-democratische waarden. Is het denkbaar dat politici en partijvertegenwoordigers een beginse-lentoets ondergaan? Niet om te vragen wat je in je privé-leven doet en laat, maar om te vragen waar je voor staat als persoon en of dat overeenkomt met de beginselen van jouw persoon als politicus. Samenhang tussen idealen, instelling en handelen van een persoon met die van de partij, komt de ge-loofwaardigheid ten goede en heeft niets met mo-raalridderij te maken. Laat de beginselcommissie daarom snel met een goed en duidelijk program komen, en maak niet dezelfde fout als het ministe-rie van Buitenlandse Zaken, maar noem het Begin-selen, vet belangrijk.
anne graumans
Kenniscentrum PvdA
Een politicus gaat
naar de hoeren
Het zal er straks, als de voorstellen voor een nieuw beginselprogramma van de Partij van de Arbeid worden gepresenteerd, niet alleen om gaan wat die beginselen moeten inhouden. Het zal ook geen vrijblijvend en tot niets verplichtend document mo-gen worden. Het minste dat daarover valt te zegmo-gen is dat het beginselprogramma publiekelijk zicht-baar maakt waar de partij voor staat en waarop zijn vertegenwoordigers mogen worden aangesproken. Een sprekend voorbeeld.
s&d 3 | 200 4
5
i n t e r v e n t i e
Een politicus gaat naar de hoeren. Wat gaat dat, behalve hemzelf en de bezochte vrouwen, anderen aan? Zijn wettige echtgenote en hun kinderen; zijn familie, vrienden en kennissen; de media; de plaat-selijke partijafdeling; de fractie in de Gemeente-raad; het landelijk bestuur van zijn politieke partij; de burgemeester van die gemeente? Over het ant-woord is de afgelopen weken nogal wat verwarring ontstaan en gecreëerd. Laten we het lijstje, dat nog valt uit te breiden, er eens op nalopen.
Over de familie zeg ik niets. Dat spreekt voor zich. Wat de pers betreft, die publiceert vanzelf-sprekend ‘all the news that’s fit to print’, vaak voor-zien van achtergronden, interpretaties, commen-taar, al of niet opgesierd met columnistische Klein-malerei. Soms helaas ook met verwerpelijke on-waarheid en privé-gegevens. Zij draagt met dat al-les bij aan de oordeelsvorming van genoemde an-deren. Zonder die te bepalen, want dat is en blijft het onvervreemdbaar recht en soms de zure plicht van henzelf.
Het zijn de leden en de organen van de politieke partij, die bevoegd zijn zich een oordeel te vormen over gedragingen van hun vertegenwoordigers die de beginselen van de partij raken. Die zijn geba-seerd op een beperkt aantal constante, elementaire uitgangspunten zoals: bestrijden van ongelijk-waardigheid en ongelijkheid en uitbuiting die er het gevolg van is. Toestanden als bij de prostitutie aan de door het gemeentebestuur ingestelde tip-pelzone aan de Amsterdamse Theemsweg vallen daar zonder meer onder. ‘Het daarvan gebruik ma-ken, zeker wanneer dat gebeurt door mensen met een publieke functie, is niet verdedigbaar’, schreef partijvoorzitter Ruud Koole aan de leden. Een poli-tiek oordeel, met personele consequenties, door leden en organen van de partij is dus onvermijde-lijk. En daarmee zou de zaak politiek-inhoudelijk afgedaan kunnen zijn. Maar het kán ingewikkelder worden gemaakt.
De voorzitter van de gemeenteraadsfractie, met in zijn kielzog de voorzitter van het bestuur van de Amsterdamse afdeling, deinsden ervoor terug een ondubbelzig oordeel over het persoonlijk handelen op grond van politieke uitgangspunten uit te spre-ken, en daaraan consequenties te verbinden voor
het publieke functioneren van de persoon in kwestie. Door van meet af aan in de discussie alle nadruk te leggen op de rol die de pers heeft ge-speeld en door bij te dragen aan onduidelijkheden over de scheiding tussen privé en openbaar en over het onderscheid tussen het persoonlijke en de poli-tiek hebben zij de situatie niet verhelderd maar ver-troebeld.
Tot het moment waarop zij zich door alle deining gedwongen voelden te verklaren, dat hun partijge-noot ‘niet meer voor 100% zou kunnen functione-ren als de politicus die wij naar vofunctione-ren hebben ge-schoven als wethouder van de hoofdstad’. En zij zich dus in feite lieten sturen door de door hen zo gelaakte pers. Verder bestonden zij het, in dezelfde openbare vergadering waarin zij verantwoording af-legden voor hun moeizame en halfhartige stelling-name, onmiddellijk en openlijk te preluderen op een spoedige terugkeer van de gevallen politicus.
De burgemeester, ten slotte, is in een wat twee-slachtige positie. Als partijgenoot ontleent hij zijn beoordelingscriteria aan dezelfde politieke normen en waarden als de andere partijgangers. Als (be-noemde) collega in het college van B&W en als on-partijdig voorzitter van het College en de Raad heeft hij een moeilijke positie: die vergt zowel een terughoudende als een duidelijke opstelling. Daarin is de burgemeester van Amsterdam niet ge-slaagd. Door – ondanks nuanceringen – in de pu-bliciteit het accent zo zwaar op de pers te leggen en door de scheiding tussen persoonlijk en politiek oordeel zozeer te benadrukken. Zo zijn er inder-daad, zoals hij meermalen heeft laten optekenen, alleen verliezers in deze affaire. Hoewel… ? Als uit de geestesverwarring van de laatste maanden het besef opbloeit dat aan een oriëntatie op beginselen een praktische bijdrage valt te ontlenen aan de nor-men-en-waarden in de politiek, heeft deze ont-luisterende episode toch nog een kleine winst op-geleverd.
kees kolthoff
Voormalig lid partijbestuur en voormalig lid van de Tweede Kamer voor de PvdA
