200701151-o
Examen VWO
2015
aardrijkskunde
Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk.
Dit examen bestaat uit 36 vragen.
Voor dit examen zijn maximaal 68 punten te behalen.
Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden.
Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt.
Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.
tijdvak 1 vrijdag 22 mei 07.30 - 10.30uur
200701151-o 2 lees verder ►►►
Aanwijzingen voor de kandidaat
Opgave 1 Platentektoniek
Bestudeer uit het bronnenboekje de bronnen 1 en 2 die bij deze opgave horen.
Platentektoniek wordt veroorzaakt door endogene krachten in de aardmantel.
1p 1 Met welke term worden deze krachten in de aardmantel aangeduid?
Het oercontinent Pangea viel uiteen in twee supercontinenten: Gondwanaland en Laurazië. Uit Gondwanaland ontstonden de continenten Afrika, Zuid-Amerika, Antarctica, Australië en het Indiase subcontinent.
1p 2 Welke drie continenten ontstonden uit Laurazië?
De lithosfeer bestaat uit twee soorten korst: oceanische en continentale korst.
3p 3 Noem aan de hand van onderstaande factoren de verschillen tussen oceanische en continentale korst:
soort gesteente;
dichtheid van het materiaal;
ouderdom van het materiaal.
Gebruik atlaskaart 174A (162A).
De breuklijn tussen het huidige Nigeria en Libië, die had kunnen leiden tot een hele andere wereldkaart, is volgens bron 1 compleet verdwenen.
1p 4 Beredeneer aan de hand van de informatie uit de atlas of deze breuklijn tussen Nigeria en Libië compleet is verdwenen.
In bron 1 is omschreven dat ‘het zwakke punt bleek te liggen in wat nu het midden van de Atlantische Oceaan is’.
3p 5 Beschrijf hoe ‘het zwakke punt’ in het midden van de Atlantische Oceaan functioneert.
Noem in je beschrijving het bijbehorende soort plaatbeweging, het eruptietype en het soort vulkanen.
In Afrika zijn meerdere actieve vulkanen. Een deel van dit vulkanisme wordt veroorzaakt door verschillende hotspots onder de Afrikaanse plaat.
3p 6 Leg in drie stappen uit hoe hotspots een bewijs kunnen vormen voor platentektoniek.
Je kunt dit examen maken met de 54e druk of met de 53e druk van De Grote Bosatlas. De kaartnummers in de vragen verwijzen naar de 54e druk van de atlas. Tussen haakjes staat de verwijzing naar de 53e druk.
Schrijf op de eerste regel van je antwoordblad welke druk je gebruikt, de 54e of de 53e.
200701151-o 3 lees verder ►►►
De wereld had er heel anders uit kunnen zien, zoals blijkt uit bron 2. Als de breuklijn onder Afrika veel oostelijker had gelegen was Afrika door midden gescheurd en was een deel ervan tegen Zuid-Amerika geschoven.
2p 7 Welk geomorfologisch verschijnsel is niet weergegeven in bron 2, maar zou je wel verwachten door deze verschuiving?
Leg je antwoord uit.
Bestudeer de ligging van de thermische equator in atlaskaart 219A (195A). Op de geologische tijdschaal heeft platentektoniek invloed op mondiale klimaatfactoren. In de situatie van bron 2 zouden meerdere mondiale klimaatfactoren verschillend zijn van de huidige klimatologische situatie. Een voorbeeld hiervan is de ligging van de thermische equator.
2p 8 Beredeneer dat de thermische equator in de situatie van bron 2 een andere ligging zou hebben dan de huidige ligging.
In de situatie van bron 2 zouden ook andere mondiale klimaatfactoren verschillen vertonen met de huidige klimatologische situatie.
200701151-o 4 lees verder ►►►
Opgave 2 De Dakar rally
Bestudeer uit het bronnenboekje de bronnen 1 en 2 die bij deze opgave horen.
Het logo van de Dakar rally (zie bron 1) verwijst naar een nomadisch volk in het noorden van Afrika waarvan het leefgebied tot 2008 het toneel was van de langstrekkende rallykaravaan: de Bedoeïnen.
Het verschil tussen de Dakar rally en de Bedoeïnen vormde om verschillende redenen een opmerkelijk contrast tussen de ‘fast world’ en de ‘slow world’.
2p 10 Noem twee verschillende redenen waaruit het contrast blijkt tussen de ‘slow world’ en de ‘fast world’.
De deelnemers van de rally zijn zowel in de Europees/ Afrikaanse edities als in de Zuid-Amerikaanse edities geconfronteerd met zeer verschillende
omstandigheden.
1p 11 Noem met behulp van bron 2 en de atlas vier verschillende klimaten die deelnemers meemaken tijdens de Dakar rally van 2015.
Noteer alleen de lettercombinaties van de klimaten, volgens het klimaatsysteem van Köppen.
Tot 2008 liep de route van de rally door de Sahara woestijn. Na 2008 loopt de route door de Atacama woestijn.
Deze twee woestijnen zijn op een verschillende manier ontstaan.
4p 12 Beredeneer dat de Sahara woestijn en de Atacama woestijn een verschillende ontstaanswijze hebben.
Leg voor beide situaties je antwoord volledig uit.
Ondanks de grote populariteit is er ook veel kritiek op de Dakar rally.
2p 13 Geef een geografisch argument op lokaal schaalniveau en een fysisch-geografisch argument op mondiaal schaalniveau tegen de Dakar rally.
Uit bron 1 blijkt dat de verplaatsing van de rally van Europa/Afrika naar Zuid-Amerika vooral is veroorzaakt door terroristische dreiging. Deze dreiging, geuit door organisaties die gelinkt worden aan Al Qaida, komt voort uit een extreme vorm van het aanhangen van de eigen waarden en normen, waarbij aanhangers van andere waarden en normen tot vijand worden gemaakt.
1p 14 Welk begrip is van toepassing op de extreme vorm van het aanhangen van de eigen waarden en normen?
Het proces van globalisering is zichtbaar in de Dakar rally, zoals de invloed van terroristische dreiging uit de vorige vraag.
200701151-o 5 lees verder ►►►
Opgave 3 De Pest
Bestudeer uit het bronnenboekje de bronnen 1 tot en met 3 die bij deze opgave horen.
Uit bron 2 blijkt: ‘Tussen 1347 en 1351 stierf 30 tot 50 procent van de West-Europese bevolking (aan de Pest)’.
Een schatting met een marge van 20 procent lijkt onnauwkeurig op een bevolking van tientallen miljoenen.
1p 16 Geef een mogelijke verklaring voor de onnauwkeurigheid van deze schatting.
1p 17 Beredeneer welk deel van de wereld in ieder geval niet besmet raakte met de wijdverspreide Pest in de periode tussen 1347 en 1351.
In bron 2 wordt de toename van de levensverwachting na de Pest verklaard door een combinatie van natuurlijke selectie en veranderde omstandigheden, zoals meer en betere voeding.
Later in de geschiedenis ontstonden voor de mens nog meer verbeterde
omstandigheden die hebben geleid tot een toename van de levensverwachting.
2p 18 Noem twee andere voorbeelden van deze verbeterde omstandigheden. De Pest heeft zich, net als andere ziekten, verschillende malen sterk kunnen verspreiden.
2p 19 Leg de relatie uit tussen de tijd-ruimte compressie en de verspreiding van ziekten, zoals de Pest.
Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.
Uit bron 3 blijkt dat endemische pestbesmettingen in dierlijke populaties vooral begrensd worden door fysisch-geografische barrières.
1p 20 Noem aan de hand van bron 3 twee verschillende fysisch-geografische grenzen voor endemische pestbesmettingen in dierenpopulaties.
De begrenzing van endemische pestbesmetting in dierlijke populaties heeft, zoals blijkt uit bron 3, tevens sociaalgeografische factoren. Opvallend is bijvoorbeeld de grens tussen Canada en de Verenigde Staten.
2p 21 Geef met behulp van informatie uit bron 1 een mogelijke verklaring voor de opvallende grens tussen Canada en de Verenigde Staten in bron 3.
200701151-o 6 lees verder ►►►
Opgave 4 Cruisetoerisme in het Caribisch gebied
Bestudeer uit het bronnenboekje de bronnen 1 en 2 die bij deze opgave horen.
Om kosten te besparen worden cruiseschepen, evenals bijvoorbeeld vrachtschepen, olietankers en vliegtuigen, steeds omvangrijker.
1p 22 Welk begrip is van toepassing op bovengenoemde ontwikkeling?
Royal Caribbean, de rederij van ‘The Oasis of the Seas’, hanteert voorwaarden waaraan een locatie moet voldoen om dergelijke schepen te ontvangen.
2p 23 Beschrijf twee fysisch-geografische voorwaarden waaraan een locatie moet voldoen voordat het een schip van het formaat van de ‘The Oasis of the Seas’ kan ontvangen.
Uit bron 1 blijkt dat de markt van de cruisescheepsbouw niet volledig is geliberaliseerd.
2p 24 Leg uit dat de markt van de cruisescheepsbouw niet volledig is geliberaliseerd .
“Het toerisme heeft in het Caribisch gebied gezorgd voor meer welvaart op de (ei)landen. Er is veel werk in deze sector, er is veel geld geïnvesteerd in
infrastructuur en in de groei van het aantal voorzieningen. Verdere groei van het toerisme zal echter ook steeds meer nadelen bloot leggen.”
(uit de methode: ‘Caribisch gebied, HAVO en VWO’).
3p 25 Beschrijf drie verschillende economische nadelen voor landen en eilanden met een relatief grote toeristische sector.
Uit bron 2 blijkt dat Royal Caribbean het schiereiland Labadee van Haïti pacht en voor exclusieve doeleinden kan gebruiken.
1p 26 Leg de keuze uit van Royal Caribbean om juist op Haïti een resort te vestigen. Maak in je uitleg gebruik van de term ‘soft state’.
Ten aanzien van globalisering bestaan verschillende overtuigingen, die over het algemeen worden ingedeeld in drie groepen: de globalisten, de anti-globalisten en de anders-globalisten.
3p 27 Geef vanuit deze drie verschillende groepen een reactie op bron 2. Noem per groep twee argumenten.
Na de desastreuze aardbeving op Haïti in 2010 was het binnen enkele dagen ‘business as usual’ van Royal Caribbean. Op deze handelwijze ontstond felle kritiek in de internationale media.
2p 28 Noem een argument voor deze handelwijze en ook een argument hiertegen. Vanuit de fysisch-geografische dimensie kent het cruisetoerisme in het Caribisch gebied verschillende bedreigingen.
2p 29 Noem vanuit de fysisch-geografische dimensie twee mogelijke bedreigingen voor het cruisetoerisme in het Caribisch gebied.
200701151-o 7 lees verder ►►►
Opgave 5 Chinese invloeden in Zuidoost-Azië
Bestudeer uit het bronnenboekje de bronnen 1 tot en met 3 die bij deze opgave horen.
Volgens de atlas leven in China tientallen verschillende etnische groepen. Met name één bepaalde etnische groep heeft veel relaties met de regio van Zuidoost-Azië.
3p 30 Welke etnische groep in China heeft veel relaties met de regio van Z uidoost-Azië?
Noem voor je keuze twee argumenten: een historisch argument en een demografisch argument.
1p 31 Welk land in Zuidoost-Azië heeft volgens de atlas het grootste percentage Chinezen van de totale bevolking?
Noteer tevens hoeveel procent van de bevolking van dit land bestaat uit Chinezen. De dominotheorie, weergegeven in bron 1, was gebaseerd op een toenemende invloed van China in de regio. Deze theorie speelde tijdens de Koude Oorlog een belangrijke rol in de buitenlandse politiek van de Verenigde Staten en heeft geleid tot spanningen, conflicten en oorlogen, zoals in Korea en Vietnam.
1p 32 Leg uit wat het belangrijkste uitgangspunt was van de dominotheorie tijdens de Koude Oorlog.
De recente onlusten in Vietnam zijn ontstaan vanwege omstreden olieboringen door China, die volgens bron 3 plaatsvinden bij een eilandengroep in de Zuid-Chinese Zee. Deze eilandengroep wordt volgens een kaart in de atlas opgeëist door zowel Vietnam, China als Taiwan en vormt hierdoor een mogelijk conflictgebied in de regio.
1p 33 Bij welke eilandengroep vinden de omstreden Chinese olieboringen plaats? Volgens bron 2 hebben de anti-Chinese protestacties in Vietnam geleid tot materiële schade aan Chinese eigendommen, door bijvoorbeeld vernielingen en brandstichtingen. Een opmerkelijk gegeven is dat tijdens deze acties ook schade werd aangericht aan niet-Chinese eigendommen.
2p 34 Leg uit dat een verklaring voor de schade aan niet-Chinese eigendommen tijdens de anti-Chinese protestacties gevonden kan worden in de vergevorderde assimilatie van Chinese immigranten in Vietnam.
Geef je uitleg in een oorzaak-gevolgrelatie.
Uit bron 2 blijkt dat de anti-Chinese protesten de stabiliteit in Vietnam in gevaar zouden kunnen brengen. China zou als tegenreactie bepaalde maatregelen kunnen nemen in het nadeel van Vietnam.
2p 35 Noem een politieke maatregel en een economische maatregel die China zou kunnen nemen waardoor de stabiliteit in Vietnam gevaar loopt.
ASEAN is de politieke samenwerkingsorganisatie voor landen van Zuidoost - Azië en stimuleert onderlinge integratie.
2p 36 Noem voor Vietnam zowel een argument voor het stimuleren van verdere
integratie van de ASEAN als een argument hiertegen.
