Het alcoholslotprogramma: blazen in bestuur of straf?

(1)

Masterscriptie

Het alcoholslotprogramma

Blazen in bestuur of straf?

Anka Kartal/Knol #10007628 publiekrecht: strafrecht aantal EC: 12 begeleider: dr. mr. A. van Verseveld juli 2015

(2)

Voorwoord

Deze scriptie is geschreven in het kader van de master publiekrecht: strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam.

Bij de opzet en het schrijven van dit onderzoek ben ik begeleid door dr. mr. Annemieke van Verseveld. Hiervoor wil ik haar bedanken. Ook zou ik graag Iris Nusselder en mijn vader Jan Knol willen bedanken. Zij zijn degene die het voor mij mogelijk hebben gemaakt om de studie te volgen die ik altijd al had willen doen. Tot slot wil ik mijn moeder, broers, zus en vrienden bedanken die de afgelopen jaren achter me hebben gestaan. Ik heb vier mooie studiejaren gehad aan de Universiteit van Amsterdam en die komen nu ten einde!

(3)

Inhoudsopgave

1. INLEIDING ... 3 1.1 BEGRIPPEN ... 5 1.1.1 Rijbewijzen ... 5 1.1.2. Alcoholgehalte ... 6 1.1.3. Maatregelen CBR ... 7 2. HET ALCOHOLSLOT ... 8

2.1 MOTIEVEN EN OVERWEGINGEN ... 8

2.1.1. Samenloop met het strafrecht ... 11

2.1.1.1. Het una-‐via beginsel ... 13

2.2 DE WETTELIJKE REGELING IN NEDERLAND ... 14

2.2.1. Vorderingsprocedure ex. artikel 130 WVW 1994 ... 14

2.2.1. Alcoholslotprogramma ... 18

2.2.3. Bezwaar en beroep ... 21

2.3 DE PRAKTIJK ... 22

2.3.1. Samenloop met het strafrecht ... 25

3. EEN EERLIJK PROCES ... 28

3.1 ‘CRIMINAL CHARGE’ ... 28

3.2 RECHT OP EEN ONAFHANKELIJKE EN ONPARTIJDIGE RECHTER ... 29

3.3 OPENBARE BEHANDELING EN UITSPRAAK ... 30

3.4 ONSCHULDPRESUMPTIE ... 31

3.5 REDELIJKE TERMIJN ... 32

3.6 NE BIS IN IDEM ... 32

3.7 Tussentijdse conclusie ... 33

4. RECENTE RECHTSPRAAK ... 34

4.1 GERECHTSHOF DEN HAAG ... 34

4.2 CONCLUSIE MR. HARTEVELD ... 35

4.3 HOGE RAAD ... 37

4.4 AFDELING BESTUURSRECHTSPRAAK VAN DE RAAD VAN STATE ... 38

5. HET ASP EEN ‘CRIMINAL CHARGE’? ... 40

5.1 STRAFRECHT VERSUS BESTUURSRECHT ... 43

5.1.1. Tussentijdse conclusie ... 45

5.2 RECHT OP EEN ONAFHANKELIJKE EN ONPARTIJDIGE RECHTER ... 46

5.3 OPENBARE BEHANDELING EN UITSPRAAK ... 46

5.4 ONSCHULDPRESUMPTIE ... 47

5.5 REDELIJKE TERMIJN ... 47

5.6 NE BIS IN IDEM ... 48

(4)

1. Inleiding

Op 3 maart jongsleden heeft de Hoge Raad uitspraak gedaan met betrekking tot de

ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie (hierna: OM) in zaken waarin door het Centraal Bureau voor de Rijvaardigheid (hierna: CBR) een alcoholslotprogramma (hierna: ASP) is opgelegd.1 Het gerechtshof Den Haag had het OM niet-ontvankelijk verklaard2 en tegen die uitspraak had het OM cassatieberoep ingesteld. Advocaat-Generaal (hierna: A-G) mr. Harteveld had geconcludeerd tot verwerping van het beroep. 3 Het opleggen van het ASP of de ongeldigverklaring van het rijbewijs voor de duur van vijf jaar blokkeert een latere strafvervolging ter zake van artikel 8 van de Wegenverkeerswet 1994 (hierna: WVW 1994). Naar het oordeel van de Hoge Raad is het ne bis in idem beginsel zoals neergelegd in artikel 68 van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) niet van toepassing omdat er geen sprake is van meerdere onherroepelijke beslissingen van de strafrechter. Ook is het internationale kader omtrent het beginsel niet van toepassing. Maar tegen die achtergrond is het wel degelijk in strijd met de beginselen van een goede procesorde wanneer een verdachte door de strafrechter wordt veroordeeld ter zake van hetzelfde feit waarvoor hij reeds door het CBR een ASP opgelegd had gekregen.4

Aansluitend hierop heeft de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: de Afdeling) uitspraak gedaan over het ASP en de verbindendheid van de wettelijke

regelgeving.5 De hoogste bestuursrechter verklaarde artikel 17 van de Regeling maatregelen rijvaardigheid en geschiktheid 2011 onverbindend omdat de minister de ingrijpende gevolgen van het ASP onvoldoende had afgewogen.

Kortom, personen die een ASP opgelegd hebben gekregen komen niet meer voor de strafrechter en tegelijkertijd is het alcoholslot voorlopig van de baan. Maar hiermee is het laatste woord nog niet gezegd. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat de minister zal komen met een herziening van de regelgeving. De Afdeling refereert hier ook aan in zijn uitspraak. Het is de vraag hoe deze herziening moet worden vormgegeven. Moet een regeling als het ASP namelijk wel in het bestuursrecht worden ondergebracht?

1_{Hoge
Raad
3
maart
2015,
ECLI:NL:HR:2015:434.}

2_{Gerechtshof
Den
Haag
22
september
2014,
ECLI:NL:GHDHA:2014:3017.} 3_{Parket
bij
de
Hoge
Raad
20
januari
2015,
ECLI:NL:PHR:2015:8.}

4_{Hoge
Raad
3
maart
2015,
ECLI:NL:HR:2015:434,
R.O.
4.3.3.
–
4.3.4.}

5_{Afdeling
bestuursrechtspraak
doet
op
4
maart
uitspraak
over
het
alcoholslotprogramma,}

raadvanstate.nl, 23 februari 2015. http://www.raadvanstate.nl/pers/persberichten/tekst-‐ persbericht.html?id=709&summary_only=&category_id=8

(5)

Inhoudelijk waren er behoorlijk wat bezwaren tegen het ASP. Zo werd er gesteld dat de rechter nauwelijks rechtsbescherming kan bieden en de gang naar de rechter daarom weinig zin heeft.6 Daarnaast was er ook een juridisch kritiekpunt. Het alcoholslot zou in alle gevallen een punitieve sanctie zijn en daarom niet in het bestuursrecht thuishoren.7 Ook wordt er gerefereerd aan het una-via beginsel dat het opleggen van een bestuurlijke boete verbiedt in de gevallen waarin wegens dezelfde gedraging al een strafrechtelijke vervolging is ingesteld of een strafbeschikking is uitgevaardigd.8

In een brief van 1 april schrijft de Minister van Infrastructuur en Milieu aan de voorzitter van de Tweede Kamer over de gevolgen van de uitspraken van de Hoge Raad en de Afdeling met betrekking tot het ASP. In de gevallen waarin het CBR nog niet besloten heeft tot oplegging van het ASP zal een andere maatregel worden opgelegd.9 Dit geldt ook voor de nieuwe gevallen die binnenkomen naar aanleiding van de vorderingsprocedure. Hier zal de EMA (Educatieve Maatregel Alcohol en Verkeer) cursus worden opgelegd of een

geschiktheidsonderzoek.10_{In de gevallen waarin al een ASP was opgelegd maar dit besluit}

nog niet onherroepelijk was, zal het besluit worden teruggedraaid en zullen de kosten voor de betrokkene worden vergoed.11 Vanzelfsprekend zal het OM geen zaken meer voor de rechter brengen waarin het ASP is opgelegd.12

In dit onderzoek zal worden gekeken of een maatregel als het ASP wel thuishoort in het bestuursrecht of dat de maatregel van dien aard is dat deze beter toepassing kan vinden in het strafrecht. De wettelijke regeling die in Nederland toepassing heeft gevonden zal het

uitgangspunt vormen. Allereerst zal deze regelgeving uiteen worden gezet alsmede de normatieve toetsingskaders van het onderzoek. Dit zijn artikel 6 van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna: EVRM) en de genoemde recente nationale rechtspraak. Vervolgens zal worden bekeken of het ASP moet worden aangemerkt als een strafrechtelijke vervolging in de zin van artikel 6 EVRM. Indien dat het geval is zullen alle rechten en

6_{H.J.B.
Sackers,
‘Fuzzy
law’
rondom
het
alcoholslot,
Tijdschrift
voor
de
rechterlijke
macht
2014/6,
p.
188.} 7_{Nico
de
Vries,
Annemiek
van
Spanje
en
Bert
Kabel,
Straffen
horen
in
het
stafrecht
thuis,
NJB
2014,
675.} 8_{Artikel
5:4
Algemene
wet
bestuursrecht,
wet
van
4
juni
1992,
houdende
algemene
regels
van}

bestuursrecht, Stb. 1992, 315, zoals laatstelijk gewijzigd op 18 december 2014, Stb. 2014, 21.

9_{Brief
Minister
van
Infrastructuur
en
Milieu
aan
de
voorzitter
van
de
Tweede
Kamer
der
Staten-‐Generaal,}

1 april 2015, p. 2.

10_{Brief
Minister
van
Infrastructuur
en
Milieu,
p.
3.} 11_{Brief
Minister
van
Infrastructuur
en
Milieu,
p.
3.} 12_{Brief
Minister
van
Infrastructuur
en
Milieu,
p.
3.}

(6)

waarborgen van artikel 6 EVRM toepassing vinden op de maatregel. De maatregel zal dan ook worden getoetst aan deze rechten en waarborgen. Hierna zal het ASP worden bezien vanuit de recente rechtspraak.

Tot slot zal de conclusie volgen: is het alcoholslotprogramma een maatregel die toepassing dient te vinden in het bestuursrecht, of zou deze beter kunnen worden ondergebracht binnen het strafrecht?

1.1 Begrippen

Omdat het onderzoek zich richt op een specifiek gebied is het voor een goed begrip noodzakelijk om allereerst wat algemeenheden met betrekking tot het onderwerp uiteen te zetten.

1.1.1 Rijbewijzen

In de WVW 1994 wordt onderscheid gemaakt tussen bestuurders en beginnend bestuurders. Een beginnend bestuurder is degene die zijn rijbewijs na 30 maart 2002 heeft gehaald en waarbij er nog geen vijf jaren zijn verstreken na het behalen van het rijbewijs. Deze grens ligt op zeven jaar indien de persoon zijn rijbewijs heeft gehaald onder de leeftijd van 18.13 Indien er vijf respectievelijk zeven jaar zijn verstreken valt men onder de categorie ervaren

bestuurders. Er bestaan de volgende rijbewijs categorieën: rijbewijs A - motor;

rijbewijs AM - bromfiets, snorfiets en brommobiel; rijbewijs B - personenauto;

rijbewijs BE - personenauto met aanhangwagen; rijbewijs C - vrachtwagen;

rijbewijs CE - vrachtwagen met aanhanger; rijbewijs C1 – ‘lichte’ vrachtwagen;

rijbewijs C1E - vrachtwagen met aanhangwagen;

rijbewijs D - bus voor personenvervoer van meer dan 8 personen; rijbewijs DE - bus met aanhanger;

rijbewijs D1 – ‘kleine’ bus;

13_{Artikel
8,
derde
lid
van
de
Wegenverkeerswet
1994,
wet
van
21
april
1994,
houdende
vervanging
van}

(7)

rijbewijs D1E - bus met aanhangwagen.14

1.1.2. Alcoholgehalte

Ingevolge artikel 8 WVW 1994 is het verboden om onder invloed van alcohol een

motorrijtuig te besturen. In Nederland is het rijden met een glaasje op niet volledig strafbaar gesteld, maar is er een grens aangegeven waaronder dit is toegestaan.

Om te weten hoeveel iemand gedronken heeft wordt er gewerkt met een alcoholgehalte in iemand zijn uitgeademde lucht of met een alcoholpromillage. Doorgaans wordt er gewerkt met het alcoholgehalte per liter uitgeademde lucht wat afgekort ook wel het aantal Ughl/l (Uggel) wordt genoemd. Dit resultaat wordt verkregen met de ademanalyse. Deze analyse wordt afgelegd op het politiebureau maar bij grootschalige alcoholcontroles soms ook ter plaatse. De eerste test kennen de meesten mensen wel. Die legt men doorgaans af door het raam van de auto wanneer de politie bij een controle vraagt om te blazen. Zodra deze een indicatie van (teveel) alcohol aangeeft zal je een bevel krijgen tot medewerking aan een ademanalyse.15 Het weigeren hiervan levert overigens een strafbaar feit op waar een forse straf op staat.16

Wanneer het aannemelijk is dat het vanwege gezondheid of andere geneeskundige redenen niet wenselijk of mogelijk is dat iemand de test aflegt, vervalt de verplichting.17 In dat geval zal er een bloedonderzoek plaatsvinden en wordt het resultaat weergegeven in promille: het aantal milligram alcohol per milliliter bloed (‰).18

Volgens het tweede lid van artikel 8 WVW 1994 mag een ervaren bestuurder maximaal 220 Ughl/l dan wel 0,5‰ drinken.19_{Dit komt overeen met ongeveer twee glazen alcohol.}

Volgens het derde lid is deze grens voor een beginnend bestuurder 88 Ughl/l dan wel 0,2‰.20 Dit komt ongeveer overeen met bijna één alcoholische consumptie.

14_{Welke
rijbewijs
categorieën
zijn
er?,
rijksoverheid.nl.}

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/rijbewijs/vraag-‐en-‐antwoord/welke-‐rijbewijscategorieen-‐ zijn-‐er.html, geraadpleegd op 24 april 2015.

15_{Artikel
163,
eerste
lid
WVW
1994.}

16_{Artikel
163,
tweede
lid
WVW
1994.
Volgens
de
oriëntatiepunten
van
de
rechtbank
wordt
hier
opgelegd}

een geldboete van 1000 euro en een ontzegging tot de bevoegdheid tot het besturen van motorrijtuigen voor de duur van negen maanden. Landelijk overleg van voorzitters van de strafsectoren van de gerechtshoven en de rechtbanken, Oriëntatiepunten voor straftoemeting en LOVS-‐afspraken, de Rechtspraak april 2015, p. 11.

17_{Artikel
163,
derde
lid
WVW
1994.}

18_{Artikel
163,
vierde
en
zesde
lid
WVW
1994.} 19_{Artikel
8,
tweede
lid
WVW
1994.}

(8)

Gemiddeld genomen heeft de lever voor de afbraak van één glas alcohol 1,5 uur nodig.21 Dit is een grove schatting, omdat het ook afhankelijk is van je lichaamsgewicht, of en hoeveel je hebt gegeten en de frequentie van het gebruik.22 Hieronder volgt ter verduidelijking een tabel die het aantal Ughl/l uitdrukt in promille.

23

1.1.3. Maatregelen CBR

Naast het alcoholslot beschikt het CBR over drie andere maatregelen, te weten de al eerder genoemde EMA cursus, de Educatieve Maatregel Gedrag en Verkeer (EMG) en het

geschiktheidsonderzoek.

De EMA cursus leert mensen de risico’s van alcohol in het verkeer terwijl ervaringen kunnen worden uitgewisseld.24 Deze cursus bestaat ook in een korte variant: de lichte EMA.

Het onderzoek naar de rijgeschiktheid kent vier varianten: een onderzoek naar alcoholgebruik, drugsgebruik, rijvaardigheid of een medisch onderzoek.25 Afhankelijk van het type onderzoek neemt een psychiater, een onafhankelijk specialist of een rijvaardigheidsinstructeur van het CBR het onderzoek af.

21_{Hoe
wordt
alcohol
door
het
lichaam
afgebroken?,
jellinek.nl.}_{http://www.jellinek.nl/vraag-‐} antwoord/hoe-‐wordt-‐alcohol-‐door-‐het-‐lichaam-‐afgebroken/, geraadpleegd op 7 mei 2015.

22_{Jellinek.nl,
geraadpleegd
op
7
mei
2015.}

23_{http://www.jellinek.nl/informatie-‐over-‐alcohol-‐drugs/alcohol/alcoholcalculator/}_{,
geraadpleegd
op
7}

mei 2015.

24_{http://www.cbr.nl/11325.pp}_{,
geraadpleegd
op
7
mei
2015.} 25_{http://www.cbr.nl/11456.pp}_{,
geraadpleegd
op
7
mei
2015.}

(9)

2. Het alcoholslot

Het alcoholslot wordt in een personenauto gebouwd en fungeert als startonderbreker. De bestuurder moet blazen voordat de auto kan worden gestart. Het slot meet de hoeveelheid alcohol in de uitgeademde lucht en de auto zal niet starten wanneer er teveel alcohol wordt gemeten. De grens ligt hierbij op 88 Ughl/l wat gelijk staat aan 0,2‰. Nadat de auto is gestart zal het apparaat op een aantal willekeurige momenten tijdens de rit vragen om een hertest.26

2.1 Motieven en overwegingen

Volgens de Memorie van Toelichting (hierna: MvT) vloeit het wetsvoorstel voort uit de wens en noodzaak om het aantal verkeersslachtoffers als gevolg van het rijden onder invloed van alcohol terug te dringen.27_{Het OM vraagt aandacht voor de consequenties van de samenloop}

tussen het ASP en het strafrecht.28_{Daarnaast wijst het erop dat de spelregels van het ASP nog}

nadere uitwerking behoeven en dat het van belang is dat de betrokken deelnemer adequate informatie krijgt.29

De Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak (NVvR) vraagt aandacht voor de gevolgen voor beroepschauffeurs, de kosten voor de deelnemer en tot slot de effecten voor de

rechtspleging.30

Eén van de aanleidingen voor de verdere aanpak van alcohol in het verkeer is de reductie van het aantal verkeersdoden.31 Voor een groot deel bestaat dit aantal uit alcohol gerelateerde verkeersslachtoffers en daarom zullen specifieke maatregelen nodig zijn. Er zal om die reden vooral worden ingezet op de zware overtreder.32 Volgens de Minister van Verkeer en

Waterstaat zijn nieuwe maatregelen noodzakelijk in aanvulling op de huidige, en één daarvan moet het alcoholslot zijn.33 Het doel van het programma is de deelnemer te leren een

scheiding aan te brengen tussen het gebruik van alcohol en het besturen van een

motorrijtuig.34 In de laatste jaren zou veel ervaring zijn opgedaan met het alcoholslot waarbij de resultaten positief waren.35 Bestuurders die hebben deelgenomen aan het programma zouden veel minder vaak in herhaling vallen dan bestuurders die een onvoorwaardelijke

26_{CBR,

Brochure:
Informatie
over
het
alcoholslotprogramma,
april
2014,
p.
5.} 27_{Memorie
van
Toelichting,
Kamerstukken
II
2008-‐2009,
31
896
nr.
3,
p.
1.} 28_{MvT,
p.
2
&
3.} 29_{MvT,
p.
3.} 30_{MvT,
p.
3.} 31_{MvT,
p.
7.} 32_{MvT,
p.
7.} 33_{MvT,
p.
8.} 34_{MvT,
p.
8.} 35_{MvT,
p.
8.}

(10)

ontzegging tot het besturen van motorrijtuigen hebben gekregen of de ongeldigverklaring van het rijbewijs. Dit blijkt uit evaluatie-onderzoeken in onder meer de Verenigde Staten, Zweden en Canada.36 Voor het bereiken van deze resultaten moet er volgens het onderzoek bij de uitvoering van het programma wel worden voldaan aan bepaalde voorwaarden. Twee daarvan zijn in dit kader relevant. Allereerst dient het opleggen van de verplichte deelname plaats te vinden binnen het bestuursrecht.37 De vraag is waarom de onderbrenging van de maatregel binnen het bestuursrecht de doelstelling van het programma zou bevorderen. Hierover wordt in de Memorie geen uitleg gegeven. Daarnaast moet er sprake zijn van een flexibel

programma, waarin bijvoorbeeld de duur kan worden afgestemd op de specifieke deelnemer.38

Er wordt in de Memorie opgemerkt dat de betrokkene ook via het strafrecht vrijwel altijd te maken zal krijgen met een rijontzegging of de ongeldigverklaring van het rijbewijs.39 Voor de deelname aan het ASP is echter een geldig rijbewijs vereist. Om die reden kan de betrokkene pas beginnen met het programma indien de rijontzegging of de ongeldigheid aan zijn einde zijn gekomen. De Minister was zich dus in ieder geval bewust van de samenloop tussen het strafrecht en bestuursrecht.

De Minister merkt op dat hoewel het technisch mogelijk is om een alcoholslot in te bouwen in motorrijtuigen van de categorieën, A, B, C, C1, D en D1, er toch voor is gekozen om het ASP te beperken tot de categorie B. Allereerst is de regelgeving op dat gebied minder complex terwijl er eerst ervaring op kan worden gedaan met het voor Nederland nieuwe instrument.40 Bovendien zou het gemakkelijker zijn om plaatsen te vinden voor de werkzaamheden rond het alcoholslot. Tot slot stelt de Minister zich voor dat de inbouw van een alcoholslot in een vrachtwagen (met gevaarlijke stoffen) of een bus (met kinderen) zou kunnen stuiten op onbegrip.41 Van deze bestuurders mag een bijzonder verantwoordelijkheidsgevoel worden verwacht. Het is algemeen bekend dat verkeersdelicten gevolgen kunnen hebben voor het werk indien daarvoor een rijbewijs noodzakelijk is. Het behoort tot de risicosfeer van de betrokken bestuurder zelf.42 Bij de oplegging van het programma zal het CBR de betrokkene

36_{MvT,
p.
9.} 37_{MvT,
p.
9.} 38_{MvT,
p.
9.} 39_{MvT,
p.
10.} 40_{MvT,
p.
17.} 41_{MvT,
p.
17.} 42_{MvT,
p.
17.}

(11)

informeren over de consequenties van een opgelegde rijontzegging of samenloop met een ongeldigverklaring.43

In welke personenauto het alcoholslot wordt ingebouwd wordt overgelaten aan de deelnemer zelf.44 Dit is dus ook mogelijk bij een auto waarvan het kenteken niet op naam van de

deelnemer staat. De deelnemer moet dit zelf regelen. Daarnaast is het mogelijk dat een ander dan de deelnemer de auto gebruikt. Deze persoon zal dan, om de auto te kunnen gebruiken, moeten blazen in het alcoholslot. De resultaten hiervan zijn volledig voor rekening van de deelnemer.45

Wat betreft de duur van het ASP wordt er opgemerkt dat bij een langere duur de kansen groter zijn op duurzame gedragseffecten.46 Volgens de Memorie is de optimale duur afhankelijk van de vraag hoe snel de betrokkene geleerd heeft dat alcohol en verkeer niet samen gaan wat impliceert dat er gekozen zou moeten worden voor een flexibele duur.47 Toch is er gekozen voor de aanvankelijke keuze van twee jaar. De reden voor de afweging is niet in de Memorie vermeld. Wel is rekening gehouden met personen die de scheiding tussen alcohol en verkeer na twee jaar nog niet kunnen maken: voor hen kan de maatregel onbeperkt worden verlengd met telkens een periode van een half jaar.48

Verlenging mogelijk maken in het geval van ziekte van de deelnemer is afgewezen omdat het volgens de Minister niet altijd goed vast te stellen is wanneer van zo’n geval sprake is.49 Verblijf in het buitenland of emigratie laten de verplichtingen van bijvoorbeeld het uitlezen onverlet.50 De deelnemer zal dus alsnog het voertuig in de afgesproken periodes moeten laten uitlezen in Nederland.

Het ASP zal worden vergezeld van een begeleidingsprogramma. Dit zou bijdragen aan het verder terugdringen van recidive.51 Het begeleidingsprogramma zal worden gekoppeld aan de uitgelezen data van het alcoholslot. Op deze manier zou het programma flexibel genoeg zijn om alle bestuurders die voor het programma in aanmerking komen op een adequate wijze te begeleiden.52 Er is echter geen sprake van een behandelingsprogramma voor bijvoorbeeld alcoholverslaafden. Het primaire doel is om de betrokkene bewust te maken van de risico’s

43_{MvT,
p.
19.} 44_{MvT,
p.
20.} 45_{MvT,
p.
21.} 46_{MvT,
p.
22.} 47_{MvT,
p.
22.} 48_{MvT,
p.
23.} 49_{MvT,
p.
24.} 50_{MvT,
p.
24.} 51_{MvT,
p.
27.} 52_{MvT,
p.
27.}

(12)

van het rijden onder invloed en een scheiding aan te brengen in het gebruik van alcohol en het deelnemen aan het verkeer.53 Het ASP is hiervoor een passend middel waardoor het niet nodig zou zijn om een behandeling in het kader van de verslavingszorg onderdeel te maken van het programma. Het CBR kan bij zijn begeleiding de deelnemer wel adviseren om zich aan te melden bij de verslavingszorg.

De deelnemer zal het alcoholslot periodiek moeten laten uitlezen. De uitleesfrequentie kan variëren afhankelijk van de voorgaande uitslagen. Indien de deelnemer het goed doet zal hij zijn alcoholslot minder vaak hoeven te laten uitlezen. Op deze manier wordt de deelnemer gemotiveerd omdat het vaker uitlezen gepaard gaat met tijd en reiskosten.54

Alle kosten die gemoeid gaan met het programma zullen worden gedragen door de deelnemer. Ten tijde van het wetsvoorstel waren de verwachte kosten per jaar tussen de 1300 en 2000 euro.55 De kosten van het alcoholslot zelf waren nog niet bekend omdat dit wordt overgelaten aan de markt.56 Tot slot hangen de kosten ook af van het aantal deelnemers. Naar verwachting zullen de kosten per leverancier en installateur van het alcoholslot verschillen. Zij bepalen de kosten voor de huur of koop van het slot, de inbouw, het uitlezen en de verwijdering van het slot.57

2.1.1. Samenloop met het strafrecht

De Memorie geeft aan dat samenloop mogelijk is bij de gevallen die aanleiding geven tot een strafrechtelijke vervolging en die tegelijkertijd een ‘vermoeden’ opleveren als in de zin van artikel 130 WVW 1994.58_{Dit laatste vermoeden is een reden voor CBR om het alcoholslot op}

te leggen. Die samenloop zou beperkt zijn tot de strafrechtelijke ontzegging van de

bevoegdheid tot het besturen van motorrijtuigen en het ASP. De doelgroep voor het ASP is immers de doelgroep die ook binnen het strafrecht in aanmerking zal komen voor een ontzegging voor de duur van vier tot negen maanden.59

Er is bewust gekozen om beide procedures gelijk te laten lopen. Hierdoor wordt recht gedaan aan het uitgangspunt dat beide procedures naast elkaar kunnen bestaan omdat ze verschillende doelen dienen.60 Afhankelijk van het promillage zal de officier een strafbeschikking

53_{MvT,
p.
27.} 54_{MvT,
p.
29.} 55_{MvT,
p.
29.} 56_{MvT,
p.
31.} 57_{MvT,
p.
31.} 58_{MvT,
p.
31.} 59_{MvT,
p.
31.} 60_{MvT,
p.
32.}

(13)

uitvaardigen of de overtreder dagvaarden voor de politierechter.61 Zodra de periode van de rijontzegging is verlopen zendt de officier het rijbewijs naar het CBR. De betrokkene moet daar een nieuw rijbewijs aanvragen met de codering 103 zodat hij aan het ASP kan

beginnen.62

Twee mogelijke oplossingen voor de samenloop van het ASP met een ontzegging zijn bewust van de hand gewezen. De eerste hiervan betreft de mogelijkheid om de betrokkene alvast met het ASP te laten beginnen en zodra de rechter een rijontzegging heeft opgelegd, het

programma tijdelijk te schorsen.63 Op deze manier wordt voorkomen dat het programma door de ontzegging wordt beëindigd. Deze oplossing zou leiden tot extra lasten bij het CBR. Het CBR zou namelijk moeten worden geïnformeerd door het OM dat er een rijontzegging is opgelegd en tot wanneer deze duurt.64 Volgens de Minister is dit simpelweg informeren kennelijk een behoorlijke last.

Ten tweede is er ook niet voor gekozen om de strafvorderingsrichtlijnen zo aan te passen dat de verdachte die al een ASP opgelegd heeft gekregen enkel een voorwaardelijke rijontzegging krijgt.65_{De Wet OM-afdoening maakt namelijk alleen een onvoorwaardelijke rijontzegging}

mogelijk en daarnaast zou een voorwaardelijke rijontzegging, vanwege geringe

controlemogelijkheden, weinig tot geen effect hebben.66_{Wel wordt nog opgemerkt dat het}

voor de verdachte natuurlijk mogelijk is om, vanwege zijn persoonlijke omstandigheden, te pleiten voor een voorwaardelijke straf waar de rechter in mee zou kunnen gaan. Het is volgens de Memorie niet bekend of de invoering van het ASP bij rechters zal leiden tot aanpassing van de strafoplegging.67

De Minister geeft toe dat het vanuit het oogpunt van effectiviteit beter zou zijn als de betrokkene zo snel mogelijk met het programma begint. Dit is echter niet op korte termijn mogelijk en daarom is gekozen voor een groeimodel waarin Nederland ervaring op het kan doen met het programma.

Naast samenloop met een veroordeling van de politierechter kan ook samenloop optreden met de dwangmaatregelen in het kader van de handhaving van de Wet Administratiefrechtelijke Handhaving Verkeersvoorschriften (Wahv). Op basis van deze wet worden veelal boetes

61_{MvT,
p.
32.} 62_{MvT,
p.
32.} 63_{MvT,
p.
32.} 64_{MvT,
p.
32.} 65_{MvT,
p.
32.} 66_{MvT,
p.
32.} 67_{MvT,
p.
32.}

(14)

opgelegd en indien deze niet betaald worden kan de officier met bepaalde middelen de betrokkene proberen te dwingen tot betaling.68 De officier kan de betrokkene met

toestemming van de rechter maximaal een week lang gijzelen, zijn rijbewijs innemen voor de duur van maximaal vier weken of het voertuig buitengebruikstellen.69 Zolang deze

maatregelen van kracht zijn zal de betrokkene niet (meer) deel kunnen nemen aan het ASP. Omdat niet voorzien is in registratie van deze gegevens zal het CBR niet op de hoogte zijn van deze maatregelen.70 De Memorie geeft aan dat nog moet worden bezien of nadere voorzieningen moeten worden getroffen.

Tot slot kan nog samenloop optreden met maatregelen die de politie kan treffen in het kader van de WVW 1994. Bij bepaalde verkeersovertredingen kan de politie overgaan tot het meenemen van het voertuig voor maximaal 24 uur, de inbeslagneming van het voertuig of invordering van het kentekenbewijs.71 In al deze gevallen geldt dat het ASP gewoon zal doorlopen. Het kan zijn dat een deelnemer niet meer kan voldoen aan zijn uitleesplicht omdat zijn voertuig in beslag is genomen. Dit geldt weer als het niet meewerken aan het ASP op grond waarvan het rijbewijs ongeldig wordt verklaard omdat het programma wordt beëindigd.72

Erkent wordt dat, ondanks dat de maatregel in het kader van de vorderingsprocedure niet moet worden gezien als strafmaatregel maar als maatregel in het kader van de geschiktheid, deze wel wordt gebaseerd op mededelingen van de politie naar aanleiding van het rijden onder invloed.73 Indien er geen overtreding is begaan, zou immers nooit mededeling aan het CBR worden gedaan en kan er geen alcoholslot worden opgelegd.

2.1.1.1. Het una-via beginsel

Het una-via beginsel is in 2009 ingevoerd en verbiedt de oplegging van een bestuurlijke boete in de gevallen waarin wegens dezelfde gedraging al een strafrechtelijke vervolging is

ingesteld of een strafbeschikking is uitgevaardigd.74 De bestuurlijke boete is een punitieve sanctie binnen het bestuursrecht.75 Voor de invoering van het beginsel was een dergelijke

68_{MvT,
p.
34.}

69_{MvT,
p.
34.} 70_{MvT,
p.
34.} 71_{MvT,
p.
35.}

72_{Artikel
132,
tweede
lid,
WVW
1994.} 73_{MvT,
p.
42.}

74_{Artikel
5:44
Awb.
Zie
ook
artikel
243
lid
2
Sv
dat
de
oplegging
van
een
bestuurlijke
boete
gelijk
stelt
aan}

een kennisgeving van niet verdere vervolging. Dit betekent dat pas bij nieuwe bezwaren of via een artikel 12 procedure er alsnog vervolgd mag worden, zie artikel 255 Sv.

(15)

dubbele bestraffing gewoon mogelijk. Er is dus sprake van een gewijzigd inzicht met

betrekking tot de samenloop van sanctiemogelijkheden in het bestuursrecht en het strafrecht. De ratio achter de invoering was het voorkomen van het herhaald opleggen van een

bestuurlijke boete voor dezelfde overtreding maar ook het voorkomen dat iemand tweemaal in een sanctieprocedure wordt betrokken voor dezelfde overtreding.76 Met betrekking tot het ASP kan niet meteen worden gesproken van dezelfde overtreding nu de wetgever de mening is toegedaan dat de oplegging van de maatregel het gevolg is van een vermoeden van

ongeschiktheid en niet van het rijden onder invloed. Daarnaast zou het ASP een preventief doel dienen en geen bestraffend doel. In hoofdstuk 4 en 5 wordt hier nader op ingegaan en dan zal blijken of dit standpunt houdbaar is.

2.2 De wettelijke regeling in Nederland

Het ASP is bij formele wet neergelegd in de WVW 1994 en nader uitgewerkt in de Regeling maatregelen rijvaardigheid en geschiktheid 2011 en het Reglement Rijbewijzen.

Ingevolge artikel 4aa WVW 1994 is het CBR belast met het opleggen en uitvoeren van het ASP. De Dienst Wegverkeer houdt een register bij van de gegevens betreffende het ASP, het zogenoemde alcoholslotregister.77 Dit register bevat gegevens zoals het kenteken van de auto waarin het alcoholslot is ingebouwd, gegevens met betrekking tot de oplegging van het ASP, de betalingen en de periodieke uitlezingen.78 Maar ook persoonsgegevens zoals de volledige naam van de betrokkene, burgerlijke staat, geslacht en het Burgerservicenummer.79

Dit verzamelen en vastleggen heeft als doel de goede en adequate uitvoering van het ASP.80 De Dienst Wegverkeer is verantwoordelijk onder de Wet bescherming persoonsgegevens.81 2.2.1. Vorderingsprocedure ex. artikel 130 WVW 1994

Op grond van artikel 130 WVW 1994 kunnen de korpschef, de commandant, de officier van justitie (hierna: officier) en de directeur van het CBR een schriftelijke mededeling doen aan het CBR indien zij een vermoeden hebben dat de houder van een rijbewijs niet langer

76_{Memorie
van
Toelichting,
Kamerstukken
II,
2006-‐2007,}_{31
124
nr.
3,
p.
34
&
35.} 77_{Artikel
129a
WVW
1994.}

78_{Artikel
129c,
WVW
1994.}

79_{Artikel132c
Reglement
rijbewijzen,
besluit
van
30
mei
1996,
houdende
uitvoering
van
de}

Wegenverkeerswet 1994. 80_{Artikel
129a
lid
2,
WVW
1994.} 81_{Artikel
129b,
WVW
1994.}

(16)

beschikt over de rijvaardigheid dan wel over de lichamelijke of geestelijke geschiktheid om een motorrijtuig te besturen.82 Dit vermoeden moet ten grondslag liggen aan feiten en omstandigheden die blijken uit eigen waarneming en gegevens afkomstig van de politie, de officier of door de politie nagetrokken gegevens uit andere bron.83 In bijlage 1 van de Regeling maatregelen rijvaardigheid en geschiktheid 2011 is een lijst aan gedragingen

opgenomen die kunnen leiden tot een mededeling aan het CBR. Hieronder vallen gedragingen met betrekking tot de bediening van het motorrijtuig, de beheersing van het motorrijtuig, de bedrevenheid in het deelnemen aan het verkeer en meer in het algemeen het rijgedrag. Relevant voor dit onderzoek is het stuk over drogerende stoffen vermeld in hoofdstuk III. Er is sprake van feiten en omstandigheden die een redelijk vermoeden rechtvaardigen dat iemand niet meer beschikt over de rijvaardigheid indien:

-‐ bij de persoon een adem- of bloedgehalte is geconstateerd dat gelijk is aan of hoger dan 350 Ughl/l respectievelijk 0,8‰. Bij een beginnend bestuurder ligt de grens bij 220 Ughl/l respectievelijk 0,5‰;

-‐ ten aanzien van een persoon in een periode van vijf jaar ten minste twee maal proces-verbaal is opgemaakt op verdenking van het rijden onder invloed waarbij in ieder geval één keer ook daadwerkelijk een te hoog alcoholgehalte is gemeten;

-‐ een persoon weigert mee te werken aan de ademanalyse;

-‐ uit een verklaring van een medische deskundige blijkt dat een persoon alcoholafhankelijk is;

-‐ bij een deelnemer aan het ASP een alcoholgehalte is geconstateerd van 88 Ughl/l, respectievelijk 0,2‰, of die persoon heeft geweigerd mee te werken aan de ademanalyse;

-‐ de deelnemer van het ASP

o een motorrijtuig heeft bestuurd waarin geen alcoholslot zit ingebouwd;

o een motorrijtuig heeft bestuurd waarvan het kenteken in het alcoholslotregister niet aan hem is gekoppeld en er sprake is van een niet functionerend

alcoholslot;

o een motorrijtuig heeft bestuurd terwijl een ander heeft geblazen.

82_{Artikel
130
WVW
1994
jo.
131
Reglement
rijbewijzen.}

83_{Artikel
2
jo.
3
Regeling
maatregelen
rijvaardigheid
en
geschiktheid
2011,
regeling
van
de}

Minister van Infrastructuur en Milieu, van 31 oktober 2011, nr. IENM/BSK-‐IENM/BSK-‐ 2011/145875, houdende vaststelling van de Regeling maatregelen rijvaardigheid en geschiktheid 2011.

(17)

In deze gevallen doen de daartoe bevoegde personen een mededeling aan het CBR. De mededeling moet ten minste binnen zes maanden na constatering van het feit worden gedaan.84 Op grond van artikel 131 WVW 1994 besluit het CBR tot:

a. het opleggen van een educatieve maatregel ter bevordering van de rijvaardigheid of geschiktheid;

b. oplegging van het ASP of

c. een onderzoek naar de rijvaardigheid of geschiktheid.

Het besluit wordt binnen vier weken na ontvangst van de mededeling genomen.85 De persoon is verplicht zijn medewerking te verlenen aan de opgelegde maatregel.86 Indien de

medewerking wordt geweigerd besluit het CBR onverwijld tot ongeldigverklaring van het rijbewijs voor de duur van vijf jaar.87 Onder het niet meewerken valt ook het niet voldoen van alle kosten die met de maatregel gemoeid zijn. Het CBR bepaalt op welke categorieën van het rijbewijs deze ongeldigheid ziet.88 Zodra de ongeldigverklaring van kracht is (zeven dagen na bekendmaking van het besluit aan de betrokkene) dient de betrokkene zijn rijbewijs in te leveren bij het CBR.89

Het CBR besluit dat een betrokkene zich moet onderwerpen aan het ASP indien:

-‐ een persoon heeft gereden met een alcoholgehalte tussen de 570 Ughl/l respectievelijk 1,3‰ en 785 Ughl/l respectievelijk 1,8‰;

-‐ een persoon als beginnend bestuurder heeft gereden met een alcoholgehalte tussen de 435 Ughl/l respectievelijk 1,0‰ en 785 Ughl/l respectievelijk 1,8‰;

-‐ een persoon geweigerd heeft mee te werken aan de ademanalyse;

-‐ ten aanzien van een persoon in een periode van vijf jaar ten minste drie keer proces-verbaal is opgemaakt op verdenking van rijden onder invloed van alcohol, waarbij ten minste één maal daadwerkelijk een gehalte is gemeten van meer dan toegestaan; -‐ de betrokkene niet in aanmerking komt voor een (lichte) cursus;

-‐ het geschiktheidsonderzoek geen aanleiding gaf tot ongeldigverklaring van het

rijbewijs, tenzij dat geschiktheidsonderzoek was opgelegd omdat de betrokkene niet in aanmerking kwam voor de lichte EMA cursus.90

84_{Artikel
3
lid
3,
Regeling
maatregelen
rijvaardigheid
en
geschiktheid
2011.} 85_{Artikel
131
WVW
1994.}

86_{Artikel
132
sub
b,
WVW
1994.} 87_{Artikel
132
lid
2,
WVW
1994.} 88_{Artikel
132
lid
2,
WVW
1994.} 89_{Artikel
132
lid

4
&
5
WVW
1994.}

(18)

De betrokkene komt in ieder geval niet in aanmerking voor het ASP indien:

-‐ hij in de afgelopen vijf jaar al eens heeft deelgenomen aan het ASP, tenzij de doorverwijzing naar het ASP plaatsvindt op basis van de uitslag van een geschiktheidsonderzoek;

-‐ hij in de afgelopen vijf jaar een geschiktheidsonderzoek heeft moeten ondergaan, tenzij de doorverwijzing naar het ASP nu plaatsvindt op basis van de uitslag van het geschiktheidsonderzoek;

-‐ hij lijdt aan ernstige psychiatrische stoornis, dementie of een langdurige lichamelijke stoornis die deelneming onmogelijk maakt;

-‐ het bij de politie bekend is dat deze persoon regelmatig andere drogerende stoffen gebruikt;

-‐ hij uitsluitend het rijbewijs voor de categorieën A1, A2 of A heeft, AM niet meegerekend;

-‐ hij beschikt over een Nederlands rijbewijs, maar niet in Nederland woonachtig is; -‐ de overtreding waarop de mededeling is gebaseerd is begaan met rijbewijscategorie

AM;

-‐ naar het oordeel van het CBR is aangetoond dat de persoon ten tijde van het besluit of beslissing op bezwaar voor zijn inkomen afhankelijk is van zijn rijbewijs van de categorie C1, C, D1 of D.91

Deze inkomensafhankelijkheid kan worden aangetoond met loonstrookjes,

werkgeversverklaringen, een bewijs van inschrijving in de Kamer van Koophandel of overeenkomsten tot opdracht.92 Deze laatste uitzondering is later toegevoegd omdat de maatregel ten opzichte van vrachtwagenchauffeurs onevenredig uitpakte.

Op deze uitzonderingen is ook weer een uitzondering. In afwijking van het hierboven genoemde tweede gedachtestreepje komt een betrokkene toch voor het ASP in aanmerking indien:

-‐ hem in de afgelopen vijf jaar een (lichte) EMA cursus was opgelegd, maar de persoon het geschiktheidsonderzoek heeft ondergaan.93

91_{Artikel
18
Regeling
maatregelen
rijvaardigheid
en
geschiktheid.} 92_{Artikel
18
lid
2
Regeling
maatregelen
rijvaardigheid
en
17
lid
2
Regeling
maatregelen
rijvaardigheid
en
geschiktheid.}

(19)

2.2.1. Alcoholslotprogramma

Het ASP bevat de volgende onderdelen: a. de inbouw van een alcoholslot;

b. de periodieke uitlezing van het slot door de erkenninghouder; c. het volgen van een begeleidingsprogramma.94

Het alcoholslot wordt verdeeld in periodes van zes maanden.95

Indien de maatregel is opgelegd verklaart het CBR het rijbewijs van de betrokkene ongeldig voor alle categorieën. De enige uitzondering hierop is de categorie AM.96 De betrokkene heeft vervolgens de verplichting om:

-‐ een alcoholslot te doen inbouwen in ten minste één motorrijtuig; -‐ alle kosten te betalen aan het CBR;

-‐ het aanmeldformulier terug te sturen naar het CBR;

-‐ de feitelijke beschikking te krijgen over een nieuw rijbewijs waarop de codering voor het rijden met een alcoholslot is vermeld.97

Hierbij zijn de volgende (praktische) regels vastgesteld. Allereerst kan per motorrijtuig slechts één alcoholslot worden ingebouwd en kan het slot slechts door één bestuurder worden

gebruikt die het programma opgelegd heeft gekregen.98_{Het slot kan alleen worden}

ingebouwd in personenauto’s, met uitzonderingen van driewielige motorrijtuigen die binnen de rijbewijscategorie B vallen.99_{De betrokkene huurt of koopt het alcoholslot van een}

erkenninghouder en maakt met hem afspraken over de inbouw, het uitlezen, onderhoud etc.100 Het CBR bepaalt dat het slot uiterlijk elke 46 dagen dient te worden uitgelezen101 en waar en wanneer de betrokkene zich moet melden voor afspraken of bijeenkomsten.102 Het CBR verlengt na de eerste zes maanden de uitleestermijn met elke 92 dagen indien:

-‐ op het moment van de laatste uitlezing van de eerste zes maanden ten hoogste drie keer is geblazen waarbij een gehalte hoger dan 88 Ughl/l is geconstateerd;

94_{Artikel
19
lid
1
Regeling
maatregelen
rijvaardigheid
en
19
lid
2
Regeling
maatregeken
rijvaardigheid
en
132b
lid
2
WVW
1994.}

97_{Artikel
132c
WVW
1994.} 98_{Artikel
132c
lid
3
WVW
1994.} 99_{Artikel
132a
Reglement
rijbewijzen.} 100_{Artikel
132a
lid
3
Reglement
rijbewijzen.}

101_{Artikel
19
lid
3
Regeling
maatregelen
rijvaardigheid
en
132b
lid
1
Reglement
rijbewijzen.}

(20)

-‐ op het moment van de laatste uitlezing van de tweede periode ten hoogste twee keer is geblazen waarbij een gehalte van hoger dan 88 Ughl/l is geconstateerd;

-‐ op het moment van de laatste uitlezing van de derde periode ten hoogste één keer is geblazen waarbij een gehalte van 88 Ughl/l is geconstateerd;

-‐ op het moment van de laatste uitlezing (bij een verlenging) geen één keer is geblazen waarbij een gehalte hoger dan 88 Ughl/l is geconstateerd.103

Indien de betrokkene de laatste uitlezing van de eerstvolgende periode niet meer aan deze voorwaarden voldoet besluit het CBR weer tot uitlezing van uiterlijke elke 46 dagen.104 De betrokkene dient het slot vaker te laten uitlezen dan één van de gestelde termijnen indien minder dan 10% van het geheugen van het slot resteert, er onregelmatigheden of technische mankementen zijn, er drie keer een spanningsonderbreking is geconstateerd, de auto is gestart zonder dat er is geblazen of er niet is voldaan aan een hertest dan wel indien bij de hertest een gehalte van meer dan 88 Ughl/l is geconstateerd.

Zoals al eerder vermeld is degene aan wie het ASP is opgelegd verplicht tot medewerking. Verleent hij niet de gewenste medewerking, dan volgt ongeldigverklaring van zijn of haar rijbewijs. Onder het niet verlenen van de vereiste medewerking valt:

-‐ het niet (tijdig) of op de juiste wijze voldoen van alle kosten; -‐ het niet (binnen de gestelde termijn) meewerken aan de uitlezingen; -‐ het niet (binnen de gestelde termijn) meewerken aan de bijeenkomsten en

begeleidingsafspraken zonder voorafgaande geldige reden van verhindering; -‐ het onder invloed van alcohol of andere stoffen op de bijeenkomsten of

begeleidingsafspraken verschijnen;

-‐ demonstratief niet deelnemen of het zich agressief gedragen tijdens de bijeenkomsten of begeleidingsafspraken;

-‐ het op andere wijze verstoren van het groepsproces;

-‐ het rijden van een motorrijtuig dat niet is voorzien van een (functionerend) alcoholslot, of wel van een alcoholslot maar waarvan het kenteken niet aan de

bestuurder is gekoppeld of indien geconstateerd is dat een ander dan de bestuurder in het slot heeft geblazen;

103_{Artikel
19
lid
4
Regeling
maatregelen
rijvaardigheid
en
19
lid
5
Regeling
maatregelen
rijvaardigheid
en
geschiktheid,}

(21)

-‐ het weigeren mee te werken aan een ademanalyse of indien de ademanalyse hoger uitkomt dan 88 Ughl/l;

-‐ het opgelegd krijgen (door de rechter) en van kracht gaan van een rijontzegging tijdens het programma;

-‐ de registratie van vier of meer foutieve hertesten; -‐ omzeilen van de meting of werking van het alcoholslot;

-‐ het uitbouwen van het alcoholslot zonder dat er een nieuwe voor in de plaats is gekomen;

-‐ de verzegeling van de behuizing van het alcoholslot of bedrading is verbroken en er een voorziening is aangebracht die het alcoholslot buiten werking stelt of de auto is gestart zonder het alcoholslot of er is gereden zonder de hertesten te hebben afgelegd; -‐ de software van het alcoholslot is aangepast of omzeild waardoor de auto kan worden gestart zonder te blazen of er kan worden gereden zonder het afleggen van hertesten; -‐ het voor de tweede maal blijken van verbroken of beschadigde bedrading/behuizing of

er zijn onregelmatigheden geconstateerd betreffende de aansluitpunten tussen de vaste eenheid en de uitleesapplicatie.105

Het programma duurt in de regel twee jaar. Deze termijn begint te lopen zodra de betrokkene het gecodeerde rijbewijs in handen heeft gekregen.106

De betrokkene is verplicht om het begeleidingsprogramma te volgen en het slot periodiek te laten uitlezen.107 Alle kosten komen geheel voor rekening van de deelnemer.108 Deze kosten worden onderscheiden in:

a. kosten met betrekking tot het opleggen van het programma (330 euro); b. het uitvoeren van het programma voor de duur van twee jaar (790 euro); c. het uitvoeren van de verlening (177 euro per verlenging);

d. het alcoholslotregister.

Deze kosten moeten worden betaald in termijnen die het CBR vaststelt en kunnen niet worden verlengd.109 De totaal wettelijk vastgelegde kosten bedragen 1120 euro exclusief eventuele verlengingen en de kosten van het register.

105_{Artikel
20
Regeling
maatregeln
rijvaardigheid
en
geschiktheid} 106_{Artikel
132c
lid
4
WVW
1994.}

107_{Artikel
132c
lid
5
WVW
1994.} 108_{Artikel
132c
lid
6,
7
&
8
WVW
1994.}

(22)

Minimaal vier weken voor de afloop van het programma vindt er een evaluatie plaats. Indien de betrokkene aan alle voorwaarden heeft voldaan eindigt het programma en krijgt hij weer een rijbewijs zonder codering.110

Maar het CBR kan ook tot verlenging overgaan indien uit de evaluatie naar voren komt dat er in de laatste zes maanden van het programma dan wel tijdens de verlenging er ten minste één blaaspoging is gedaan waarbij een gehalte van 88 Ughl/l of hoger is geregistreerd.111

Deze verlenging duurt zes maanden. Ook weer minimaal vier weken voor de afloop van deze verlenging vindt er een evaluatie plaats. Indien de betrokkene na de verlenging niet heeft voldaan aan de voorwaarden dan kan het CBR nogmaals besluiten tot een verlenging.112

2.2.3. Bezwaar en beroep

Het besluit van het CBR tot oplegging van het ASP is een besluit als in de zin van de Algemene Wet Bestuursrecht (hierna: Awb).113 Dit betekent dat er tegen dit besluit bezwaar en beroep openstaat.114 De betrokkene zal eerst bezwaar moeten maken tegen het besluit alvorens hij bij de rechter terecht kan. Het bezwaarschrift zal binnen zes weken moeten worden ingediend bij het CBR.115 In de regel zal de betrokkene dan worden gehoord116 en beslist het CBR binnen zes weken op het bezwaar. Levert het bezwaar voor de betrokkene niet op wat hij wenst, dan kan hij binnen zes weken beroep instellen bij de bestuursrechter.117 Voor dit beroep dient de indiener van het beroepschrift griffierechten te betalen ter hoogte van 165 euro.118 Deze kosten krijgt de indiener alleen terug indien zijn beroep gegrond wordt verklaard.119_{Tegen de uitspraak kan weer hoger beroep worden ingesteld bij de Afdeling.}120

De griffierechten bedragen 246 euro en zullen aan de indiener van het beroepschrift worden vergoed indien de Afdeling de uitspraak geheel of gedeeltelijk vernietigd.121_{Van belang is}

110_{Artikel
132d
lid
1
WVW
1994.}

111_{Artikel
22
Regeling
maatregelen
rijvaardigheid
en
geschiktheid} 112_{Artikel
132d
lid
4
WVW
1994.}

113_{Een
besluit
is
een
schriftelijke
beslissing
van
een
bestuursorgaan,

inhoudende
een
publiekrechtelijke}

rechtshandeling. Artikel 1:3 Awb.

114_{Artikel
8:1
jo.
7:1
Awb.} 115_{Artikel
6:4
jo.
6:7
Awb.} 116_{Artikel
7:2
Awb.}

117_{Artikel
6:5
jo.
6:7
jo.
8:1
Awb.} 118_{Artikel
8:41
Awb.}

119_{Artikel
8:74,
eerste
lid,
Awb.} 120_{Artikel
8:104
Awb.}

(23)

nog dat het bezwaar of beroep de werking van het besluit niet schorst.122 De behandeling in hoger beroep schorst wel het besluit op.123

2.3 De praktijk

Tijdens de loop van het ASP hebben er twee evaluaties plaatsgevonden. Een tussenevaluatie van mei 2013124 en een eindrapport van november 2014. Hieronder volgen de voor dit onderzoek relevante resultaten van het eindrapport.

Allereerst zijn er voor betrokkenen verschillende redenen om al dan niet deel te nemen aan het programma. De belangrijkste redenen om niet deel te nemen waren: hoge kosten, afwachting van de strafrechtelijke procedure, betrokkene heeft geen eigen auto of heeft gekozen voor een ander vervoermiddel.125 Redenen om wel deel te nemen waren: de auto is nodig voor het werk, het alternatief van een ongeldig rijbewijs voor de duur van vijf jaar is geen optie of simpelweg omdat de maatregel is opgelegd.126

Bijna de helft van de uitvallers van het programma wordt veroorzaakt door te veel onjuiste blaaspogingen (42%). Daarnaast het niet (op tijd) betalen van de tweede, derde en vierde betaaltermijn (11%).127 Ten derde was in enkele gevallen een verkeerd besluit genomen (3%) of was de betrokkene ongeschikt (1%).128

Ten aanzien van de duur van het programma gaf 95% van de ondervraagden aan dat ze het programma te lang vonden. Ze merken op dat het programma een juiste en passende

maatregel kan zijn voor recidivisten, maar dat het te zwaar en te lang is voor deelnemers die de eerste keer de fout in zijn gegaan.129 Iedereen zou over één kam worden geschoren terwijl er onderscheid gemaakt zou moeten worden.

Daarnaast zijn er nogal wat problemen met het betalen van de facturen binnen de gestelde termijn. De bedragen zouden te hoog zijn en er worden dan ook steeds meer

122_{Artikel
6:16
Awb.}

123_{Artikel
8:106
Awb.}

124_{Rijkswaterstaat
(Ministerie
van
Infrastructuur
en
Milieu),
Evaluatie
alcoholslotprogramma:
tussentijdse}

resultaten en aanbevelingen, Delft, 28 mei 2013.

(Ministerie
van
Infrastructuur
en
Milieu),
Evaluatie
alcoholslotprogramma:}

hoofdrapport, Delft, 19 november 2014, p. 33 & 34.

2014,
p.
33.} 127_{Rijkswaterstaat
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
40.}

(24)

betalingsregelingen aangevraagd.130 De consequentie van de ongeldigverklaring van alle rijbewijs categorieën bij oplegging van de maatregel is dat beroepschauffeurs hun beroep niet meer kunnen uitoefenen en hun baan verliezen.131

Het motivatieprogramma wordt over het algemeen positief ervaren.132

Ongeveer de helft van de alcoholsloten wordt ingebouwd in een eigen auto, en de andere helft in de auto van een derde.133 Op het moment dat het slot moet worden ingebouwd kunnen deelnemers de auto niet zelf naar het inbouwstation rijden.134 Zij krijgen hun rijbewijs met de codering 103 pas wanneer het slot is ingebouwd. Zij zullen dus een derde moeten vinden die voor hen de auto naar het inbouwstation wil rijden. De tijd voor inbouw varieert van 45 minuten tot twee uur. Het meest belastende wat met betrekking tot het uitlezen van het slot naar voren komt is dat het inclusief reistijd een behoorlijk beslag legt op de dagbesteding.135 Mensen moeten aardig wat verlofuren opvragen omdat uitlezing regelmatig plaatsvindt. Daarnaast blijkt dat er weinig tot geen concurrentie is binnen de alcoholsloten.136 Deelnemers hebben niet veel keus en dit betekent dat de prijzen hoog zijn. De firma Dräger is namelijk de enige toegelaten aanbieder van het alcoholslot, dat tussen de 2.824 en 3.396 euro kost.137 In het rapport wordt vermeld dat het Ministerie van Infrastructuur en Milieu eind 2013 een peiling heeft laten uitvoeren onder jongeren, beroepschauffeurs en het algemeen publiek. Hieruit blijkt dat 70% van hen de maatregel te zwaar vindt voor ‘first offenders’. Voor recidivisten is het wel een passende maatregel.138

De meeste redenen voor het aanwenden van bezwaar of beroep zien veelal op de zwaarte en de gevolgen van de maatregel alsmede de samenloop met het strafrecht. Met betrekking tot de samenloop voeren betrokkenen aan dat ze niet degene waren die achter het stuur zat of dat zij zijn vrijgesproken door de politierechter.139 De andere argumenten zien voornamelijk op het programma zelf: de betrokkene bezit geen eigen auto, de kosten van het programma zijn (te)

2014,
p.
40
&
2014,
p.
2014,
p.
42
&
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
45.}

137_{Alcoholslot
leasepakketten
Dräger
Interlock
XT,
legacy.draeger.com,
6
juli
2015.} http://legacy.draeger.com/IK/PDF/lease-‐packages-‐lit-‐3752-‐nl.pdf

2014,
p.
2014,
p.
52.}

(25)

hoog en de andere rijbewijs categorieën die ongeldig worden verklaard zijn noodzakelijk voor het werk. Maar ook wordt er gevraagd om persoonlijke omstandigheden mee te wegen bij het besluit en wordt de maatregel als te zwaar gezien in relatie tot het gepleegde feit.140

In vergelijking tot andere bestuursrechtelijke maatregelen zijn er relatief veel bezwaar en beroepsprocedures met betrekking tot het ASP. In bijna alle gevallen wordt het bezwaar ongegrond verklaard: slechts in 2% van de gevallen is dit anders.141 Een gegrondverklaring is voornamelijk gebaseerd op het feit dat iemand geen bestuurder bleek te zijn. Andere redenen zijn de betwisting van het alcoholgehalte en de betwisting van de weigering om medewerking te verlenen aan de ademanalyse.142 Maar er zijn ook zaken waarin simpelweg, om niet

vermelde redenen, de verkeerde maatregel werd opgelegd.

De invoering van het ASP heeft ook zijn invloed gehad op de werkzaamheden van het OM en de rechtspraak. Het aantal verzoeken aan het OM en klaagschriften gericht tot de rechtbank tot teruggave van het rijbewijs zijn toegenomen.143 De reden hiervoor is gelegen in het feit dat de betrokkenen hun geldige rijbewijs nodig hebben om deel te kunnen nemen aan het

programma. Deze mensen worden belemmerd in hun goede bedoeling om deel te nemen aan het programma dat hen is opgelegd als gevolg van de samenloop tussen de strafrechtelijke rijontzegging en het ASP.

Aan alle betrokken instanties is gevraagd wat de bevorderende en belemmerende factoren zijn bij de uitvoering van het ASP. Daarbij wordt aangegeven dat de samenwerking tussen de instanties goed verloopt en er goed contact is met de deelnemer en ook een goede

informatievoorziening is richting de deelnemer.144 Als belemmerende factor wordt

aangegeven dat de gegevensuitwisseling tussen sommige uitvoerende instanties kan worden verbeterd.145 Daarnaast wordt de samenloop tussen het besluit tot oplegging van de maatregel en de strafrechtelijke inhouding van het rijbewijs, een door de politierechter of officier opgelegde ontzegging of de van rechtswege ongeldigverklaring op grond van de recidiveregeling genoemd.146 140_{Rijkswaterstaat
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
63.}

(26)

2.3.1. Samenloop met het strafrecht

Het onderzoek geeft aan dat de samenloop tussen het strafrecht en het programma plaatsvindt in het begin van het proces. De strafrechter kan straffen opleggen die van invloed zijn op het ASP en omgekeerd heeft het ASP ook invloed op de strafmaat en het inhoudings- en

teruggavebeleid ten aanzien van rijbewijzen van het OM.147_{Zolang de strafrechtelijke}

invordering van het rijbewijs geldt kan de betrokkene niet starten met het ASP. Doordat deelnemers zich hiervan bewust zijn wordt er terughoudend omgegaan met de start van het programma. Deelnemers wachten de beslissing van de officier of de uitspraak van de rechter af waardoor er dus vertraging ontstaat voor het ASP.148

De omgekeerde situatie doet zich ook voor. Tijdens de deelname legt de rechter een

ontzegging op. In dat geval wordt het programma beëindigd. Pas na afloop van de ontzegging kan de betrokkene weer opnieuw deelnemen aan het ASP. Hij zal dan alle kosten, met

uitzondering van de kosten van het CBR, opnieuw moeten betalen.149 Om dit te voorkomen is sinds 1 januari 2014 de richtlijn zo aangepast dat bij ‘first offenders’ een ontzegging van twee maanden wordt geëist indien de betrokkene aantoont dat hij of zij daadwerkelijk gaat

deelnemen aan het ASP.150 Deze twee maanden zullen volgens het CBR sowieso verstrijken tussen de aanhouding en de deelname. Op deze manier zal een rijontzegging het ASP niet in de weg staan en andersom zal er niet te lang te hoeven worden gewacht op de start van het programma.

Bij sommige van het OM geïnterviewde medewerkers leeft de twijfel of en in hoeverre het strafrecht naast het bestuursrecht nog toegevoegde waarde heeft, aangezien de aanleiding voor beide hetzelfde verkeersmisdrijf betreft: rijden onder invloed.151_{Er was één geïnterviewde die}

aangaf dat het strafrecht - in tegenstelling tot het bestuursrecht - rekening kan houden met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte, zodat er een passende straf kan worden opgelegd.152_{Daarnaast heerst er de opvatting dat het veroorzaken van een ongeluk door het}

rijden onder invloed in alle gevallen zou moeten worden afgedaan binnen het strafrecht.153

2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
65.}

(27)

Het ASP kan ook samenlopen met de recidiveregeling ernstige verkeersdelicten. Iemand is al bezig met het ASP en krijgt dan een veroordeling van een strafrechter of een strafbeschikking van het OM. Veelal zal de rechter rekening houden met het ASP zodat deze niet behoeft te worden beëindigd. Probleem opgelost zou je denken. Maar niets is minder waar. Na het onherroepelijk worden van dit vonnis of de strafbeschikking zal de deelnemer een brief krijgen dat de recidiveregeling van toepassing is en dat zijn rijbewijs van rechtswege ongeldig is verklaard.154 In dat geval zal de deelnemer uit het programma worden gezet.

Het OM vindt deze samenloop hoogst ongelukkig.155 Ook wordt aangegeven dat in deze gevallen de wetgever twee verschillende gevolgen verbindt aan het rijden onder invloed.156 Iemand kan via het bestuursrecht mobiel blijven door middel van een alcoholslot terwijl door de strafrechtelijke ontzegging je helemaal geen motorrijtuig meer mag besturen. Beide instrumenten hebben als doel het voorkomen van recidive.

Uit een vragenlijstonderzoek blijkt dat zowel het OM als de rechter bij de strafoplegging van een geldboete of ontzegging rekening houden met het ASP.157_{De overgrote meerderheid}

(70%) geeft te kennen dat deelname aan het programma leidt tot strafvermindering.158

Daarnaast zal ook de raadkamer het rijbewijs teruggeven als met documenten aangetoond kan worden dat de betrokkene deelneemt aan het ASP.159 De uitzonderingen hierop zijn ernstige verkeersongevallen of frequente recidive. Argumenten voor rechters en raadsheren om strafvermindering toe te passen zijn de volgende:

-‐ een geldboete heeft geen meerwaarde, omdat de verdachte al het ASP moet betalen; -‐ de betrokkene is reeds gestart met het ASP en het opleggen van een

onvoorwaardelijke rijontzegging leidt tot verregaande consequenties;

-‐ teruggave van het rijbewijs zorgt voor een snellere start van het programma; -‐ het ASP wordt gezien als een zware ingreep;

-‐ het ASP heeft ook een recidive beperkende werking; -‐ het ASP wordt ervaren als een dubbele bestraffing.160

2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
2014,
p.
67.}