Die "gesuiwerde" Nasionale Party 1935-1940

UOVS - SASOL-BIBLIOTEEK

1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 111071543203220000019 G=2~ 1 C S::-_A.J'TDI'-'P"Rr-,.., T --" __ U-h ...C '-~l L_.!:. BE... -.' ~._-.~.-.- \.C ., - , -, -.-,

1 9 3 5 1 9 4 0

DIE "GESUIWERDE" NASIONALE PARTY

deur

JAN HENDRIK LE ROUX, B.A. Hons.

Verhandeling voorgelê ter vervuiling van die vereistes vir die graad Magister Artium

In

die Fakulteit van Lettere en Wysbegeerte, Departement Geskiedenis, aan die Universi-teit van die Oranje-Vrystaat, Bloemfontein.

STUDIELEIER: Prof. dr. J. J. Oberholster

BLOEMFONTEIN 1 9 7 2

In PROJEK VAN DIE

INSTITUUT VIR EIETYDSE GESKIEDENIS

GEE. OMSTAND ro t· I I No._

T

3aq· qb~

Rou.

. cuI~C"' t Q l • .;)II ;) lt 0

-I

________ - .. -_ ...,1 L

sy best""an gedurende die jare 1934 en 1940 T en einde die stig-VOORWOORD

Met hierdie verhandel ing word gepoog om In uiteensetting te gee

van die totstl"lndkoming van die "Gesuiwerde " Nasionale Party en

ling v=n die Party na behore te begryp. WaS dit nodig Om kortliks

die qebeure rondom koalisie en samesmelting in 1933 en 1934 na

te speur. Op die stigtinq van die Party het ses troebele jare

ge-volg, waarin daar diverse invloede op die A.frikaner en die Party

ingewerk het ~

,

Die· eenheidsideaal wat mei soveel ywer nagestreef

is. het die Party steeds ontwyk. N:=t die uitbreek van die Tweede

Wêreldoorlog. het' die so~en~amde ~-iereniqde 'Nasionale Party of

Volksparty tot stand gekom wat. hoewel nie Vo.1 kome hereniging

van die Afrik""ner op politieke gebied gebring hel nie, log In nuwe

era van samewerking ingelui het.

Die tydperk wat deur Ilierdie verhandeling gedek word. is reeds

sydelings in verskeie werke oor die Suid-Afrikaanse polilieke

ge-skiedenis belig. Ver;:>1 hel M. P. A.. Mal:m in Die Nasionale Party

van Suid-Afrika en G.O. Schol t z in sy biografie van dr. N. J. van

der Merwe waardevolle in ligting oor die IYdperk verstrek.

Dit is egter getrag om veel dieper te delf. Heelwal gebeure kon

slegs aan die hand van koerantberigte nagespeur word. Die Burger.

Die Volksblad en Dle_ Transvaler wat .::IS partymondstukke van die.

Nasionale Party gedier' het, was In hierdie verband die hoofbronne

wa=r-ult stof vers.=.!mel is; Daarbenewens egter is eerstehandse

Louw, E. G«. Jansen, M. P. A. Malan en die kongresnotules en

Nasionale Party stukke wat in die Instituut vir Eietydse- Geskiedenis

aan die Universiteit van die Oranje-Vrysta~t bewaar word. Ofe

N.J. van der Mer~e-versamelfng in die Vrystaatse Argief was

v ....n buitengewone belang, maar ongel ukkig Was die

priva"':1t-versame-lings v ....n genl. J.B;M. Hertzog en dr. O.F. Malan .nie vlrv n

evorc-sing beskikbaar nie.

Dit is vir my 'n besondere voorreg Om langs hierdie weg my dank

....an my studiel eier, pr-of. dr. J. J. Oberholster oor te dra. Was

dit nfe v~r sy geduld en die leiding Wat hy verskaf het nie, sou dit

nie vir my moontlik gewees het orn hierdie werk' te voltooi nie.

My dank en waardering vir hu' hul pva::>rdigheid en hoflikheid bring

ek ook aan die personeel van dfe Instituut vir Eietydse Geskiedenis,

Universiteit van die Oranje-Vrystaat, die Vrystaatse Argief,

Bloemfontein, die Stac3tsbiblioteek, Pretoria en die Bibl ioteek van

die Universiteit van die Oranje-Vrystaat. Aan mev. C. Griesel

Wl"lt die tikwerk onderneem het, baie. dankie vir die netjiese

eind-produk.

Dit is ook 'n behoefte· v ....n my hart Om my vrou te bedank· vir die

voortdurende inspir ....sie en opoffering van haar kant. My waardering

ook, aan my ouers en vriende vir hulle belangsteIl ing .

.,

Ten slotte my dank aan die Gewer van alle Gawes, uit wie, deur

Die geldelike bystand van die Raad vir Geestesw'atenskaplTke NavorsIng ten opsigte van hierdIe navorsing word hierbyerken. MenIngs in hierdie wer-k uitgespreek of gevoIgtrekkings Waartoe

geraak Is, Is dié van dIe skrywer en moet In geen geval beskou

word as 'n w1aergawevan die menings of gevol gtrekkings van die

R a.::ldvir Geesteswetenskaplike Navorsing nle .

J.H. LE ROUX

BLOEMFONTEIN

HOOFSTUK I

KOALISIE EN SAMESMELTING

I. Koalisie

II. Samesmelting

HOOFSTUK II

RE-ORGANISASIE EN HEROPBOU VAN DIE

NASIONALE PARTY

I. Die "Gesuiwerde" Nasionaliste - Stigting van

die Party.

II. Die 'Gr'oei van die Nasionale Party.

HOOFSTUK III

AFRIKANeR-REPUBLIKANISME EN NASIONA- 107

LISME

I. Herlewing van die Republikeinse ideaal na

Samesmelting.

A.

B.

c.

D.

E.

Die Britse verbond versus die Republikeinse Ideaal.

Britse Koningskap.

Goewerneur-generaal.

Reg van Appél na die Geheime Raad. Nasionaliteitswette.

Jl. Kulturele eA Nasionale Ontwaking.

A.

B.

c.

Afrikaner Broederbond.

Federasie van Afrikaanse Kultuurver-eniginge• Voortrekkereeufees . 16 53 53 91 108 123 137 140 144 147 150 151 158 166

HOOFST

ur-<

IV

DIE NA.SIONALE PARTY EN DIE EKONOM:ESE 204

HERSTEL VAN DIE AFRiKANER

r.

Die Armblankevraagstuk •

A.

Volkskongres oor die Armblankevraagstuk •

. II. Die Nasionale Party se Ekonomiese Seleid •

A.

S.

Die. Boerderybedryf • Mynbou en Handel.

Ill. Die Reddingsdaad - Eerste Ekonomiese

Vol kskongres 1939.

HOOFSTUK V

DIE NASIONALE PARTY EN NASIONALITEITS- 278

VERHOUDINGE.

I. Die Nie-Slankevraagstuk.

A.

Naturellewetgewing:

Naturelleverteenwoor-digingswetsontwerp en Naturell etrust- en

grondwetsontwerp I 936.

II. Die Kleurling en Indiërvraagstuk .

Ill. Die Jodedom.

A.

Oorsake van die Nasionale Party se verset

teen die Jode.

Die Nasional e Party se Offensief teen die

Jode. S.

HOOFSTUK VI

DIE ALGEMENE VERKIESING VAN 1938.

204 214 223 224 238 257 278 280 310 340 340 343 359

DIE NEUTRALITEITSVRAAGSTUK EN DIE OOR LOGSVER KLAR ING

423

I. DIE NEUTRALITEITSVRAAGSTUK 423

A. Die Simonstad-ooreenkoms. 428

B. Die Italiaans-Abessiniese veldtog. 435

C. Die Oostenrykse en die Tseggo-Slowaakse 454

krisis.

D. Suic;:twes-Afrika. 463

II. DIE OORLOGSVERKLARING: 467

6 SEPTEMBl=.R 1939

HOOFSTUK VIII

HSREN1GINGSPOGINGS EN orE FINAl E BREUK 496

SLOT 568

riëntering gebring. Die twee groot partye, die"'Nasio~,ale P arty en HOOFSTUK

KOALISIE. EN SAt\I\E5MEL TING

In die politieke geskiedenis van die Afrikanerdom is die jare 1933

-'1940 "n pynlike tydvak. 'Dit het 'n kunsmatige nuwe politieke

reo-dje Suid-Afrikaanse Party, het sogenEt"amd op'gehou orn te bestaan

en . 'n nuwe Verer:lÏgde P arty .is gebore. Aanvanklik sol,.! daar

slegs koalisie' wees, maar vverdré3'aou ··dit··tot·-samesmelting kom.

Eenheid -by sufke uifeenfopende eternente ·en····eensgesindheid oor

su.lke basiese beginsel's is ondenkbaar en d-re 'pr-ose s 'moes dus

noodwendig mét 5Ttte.rht=§id

Em

wroeging gepaard gaan.

Hier word geen bre~avoerige":ulteenselting van die ver-leop van koa~

lisie er) samesmelting qeoog .l"'Iie. Slegs 'n oorsigtelike beeld word

. . . ". ....

gegee: van die tragiese samel()op van omstahdighede wat ganleiding

sou gee tot skeuring in .die Suid-:-Afrir<áanse .politieke geledere en

! ' -_

dié ontstaan van die "Gesuiwerde" Nasionale Party.

I. KOALISiE

·Genl. Hertzog se aankondigin_g op'-2'S Februarie f~33 dat hy en

genl. 'Smuts

'n

ooreenkoms' 'be r-elk -he-t··om.,"n "koalisieregering te

vorm, het die 'Suid-Afrikaahse"bevc5lkih"g "pottrles ve r-by ster-d

ge-[aat .

Jarelange polltleke vriendskappe. is CH:H"hi1i5;r'verbreekp verwyte en

belecfiginge is oor en weer gesrifïgë.r'_. Gerd .. J .-S;·M ~ Hertzog is

daar-ven be.skul"aig'dal hy leenoor die Afr-lk ane r-dom ver-r-aad

ge-plee~ -het· en' ·dr. D.F. "Më)ilan dat"'hY"genL 'Hertzqg in die. steek

Sewel genl. Hertzeg as genl." Smuts se, besluit ern 1n

kealisiere-gering te verm, is nie gebere uit 1n rnornerrte le erno storref e

epw~!-!

ling nie p maar ult keue politieke berekening. -Die, haglike ekene-:

miese teestand van Suid-Afrika het die toekerne van die Nasienale

Party as regerende party in, gevaar gestel. Hierdie toestande

,

was ,nie ,,;rimêr die gevelg 'fan, die Nasienale Party se ekohomiese

beleid nie 9 maar "hoofsaekfIk van emstandighede buite sy bEj!heer.

,

,-"S,uid-:-Afrika, .eoo s die res van die w~relël f was in die -wurggreep ,

;~-, .

van, 1nekenemiese depressie en die knellende en--u'itgere;kte dreegte

wat hiermee gepaard gegaan het, was die 'eersaak dat +ronder-de

beere hulle" plase verlaat het en in dre stede en elders 1n h~enkeme

I

gaan sqek-hét., 'Dil hef dié' getal' werkleses en ar-mbtankes in dorpe

~. , :

en stede pnrusbar:-e!1(fTaat leene'erii,,---'Diê"'Suid-Afrikaans~ Party

net die teestande egter 'aTles gewit aan die ekenemiese bel~id van

die NasiOrïi3Te Party en gé61. Hertzeg hét besef dat die Nasion ale

Party met. die kornende algemene verkiesing in '1933 rnoelllk aan be~

, wind seu ken "bly.

:1

n KeaTis:;;ieregering S0U d~s aan die Nasienale

Party die geleentheid bied orn' langer die bewind te veer.

Afgesien van hierdie aanleklike veeruitsig wat kealisie gebied het ~

was daar by genl. Hertz0g ,0nteenseglik heëre en edeler motiewe.

,'.

In 1912 het hy van gen!. Both a 'weggebreek hoofs aakttk ep ~rend

van drie beleidsve.rskille: eerstens sy tweestroembeleid 'wáardeur

hy die identiteit van die Afrikaner en die Engelssprekende vvou

be-houi tweedÉms selfbeskikkingsreg vir die Unie binne die Britse

Ryk en derdens segregasie as eplessing vir die Banteevraagstuk .

Nou in 1933 was hy eertuig : eerstens 9 sy tweestreempéleid die

Afrikaners se identiteit ~ taal en kultuur \gewa,arberg en beveilig

- 13

-'het en dat sy ideaal van In vere.nigd~,_J3Ianke Suid;""Afrikaanse

nasie in vervulling kor: gaan. Hy het c:::Iietyd ryp geag om nader

aan die Engelstalige kultuurgroep te beweeg, nouer met hul saam

I

te werk en die twee blanke taalgroepe in een stroom te laat

saam-I . I

voel.

Ten tweede, die selfbeskikkingsreg van die Unie binne die Brit,se

Ryk is syns insieqs deur: die Rykskonferensie van 1926 en ,die

Statuut van Westminst~r in 1931 gewa~rborg en hierdie nasionale

outonomie van die Unie het' sy beleid "Su_id-Afrika eerste"

ver-I,

seker. Hy het ook geglo dat dit dE!ur sy politieke teenstanders

aanvaar is' en dit was voldgende.

Sy der de beléid~punt, ~egregasie van Blank en Bantoe" het hy

be-sef kon sle~s verwesenlik word deur die rnak s lrrrum samewerking

. .~.' ..

van die Blankes, ,dit wiJ sê koalisie tussen die twee groot partye,

So kon hy die primêre stap in h ie r dle ri~ting, naamlik di~

verkry-ging v,an I n twee derde meerderheid van die Parlement orn d.ie

i '

Kaapse Bantoe op In aparte ki~serslys te pl aas nooit verwesenlik

en de r

e

as deur samewerkin~ met die Suid-Afrikaanse Party raie ,

Aan die anderkant kon genl. SrY)uts geens,ins seker wees van In

"

oorwinning in die verkiesing van 1933 nie, terwyl dit vir sy per -,

soonlike prestige sowel' as di~ van sy party lewensbelangrik was

, ' , ,

om weer eens In seg,genskap, in die regering te kry nie.

Omdat gen'l. Smuts niks te

vé

r-Ier-e gehad het nie, het die

inisia-tief ,vir ko al lsle van horn uitgegaan. Vroeg in die sitting van 1933

I. F. A. van J?arsveid., Van Van' Riebeeck tot Verwoerd.

het hy I n mosie ten gunste van I n koalisieregering ingedien. Dit

lyk asof dit vir gen I. Hertzog aanvanklik In skok was en hy

ver-set hom heftig daarteen. IILaë;3t ons. aanneem dat al hierdie

koa-lisiegedoentes opreg bedoel is en dat dit nie louter I n politieke

bedrogspul is nie. Veronderstel dan da;t die partye, met al hul

verskillende beginsels en ten spyte van al hulonderlinge botsende

belange, ideale, strevye en geloofbelydenisse , mekaar sou kom te

omhels binne dieselfdE) koalisie ....of "National· Government"-kraal.

Wat dink u saloerbly van daardie kraal by die einde van die

eerste Parlementsitting? En dan die enderlinge aantuigings en

beskuldigings, die onderlinge v~rdeeldheid en verbïttering - sal

dit minder wees as vroeër? Nee, langs die weg van ko al lssle

is vir die vo lk van Suid-Afrika .... altans vir daardie deel wat

I

dit eerlik en epreg bedeel ....niks te verkry in die rig~ing van

verbeterde ,'Pamewerking en geveel tussen die rasse .... II 2

Die saadjie deur genl. Smuts gesaai het egterl nie op envrugbare

aar de geval nie. Die gedagte ern I n koalisieregering, met genl.

Smuts en sy party te vorm, het by genl. Hertzog en sy mees

vertroude raadsmanne pesgevat • Hier is dit voldoende orn aan

tE1slip dat genl'. Hertzog ve.el'ál in 'hi~rdie. rigting - soos ,N.J.

van dE1r Mer.we later. in sy dagtioêk vermeld het ~ gestuur is!

qeur: ,minis~ev:~ lja\lE!~ga. ,en.. Pire>Y'(.3., .,Q~t"ll. Hertzog verklaar

2. Hans"ard. ..Deel 20. kor. 52. Vergelyk ook Die Burger,

2,7/4/19'38'. Hoofartikër:'

\

3. 'G.

0::"

-'Scholtz., 'Dr. 'Nicolaas 'Jdhannes van der 'MerWe.

p .22'6. In die' herinneringe

.ven

:dr.,-'~A;

J::R., V;tri Rhyn;

eert'SFase redakteur van bie' VÓlKsbladi "belclerritoón hy dit

ook sterk dat Klasie 'Havenga veel 'daartoe bygedra het

Volgens genl. Hertzog het dr. Malan " . intussen verskeie

- 5.

-'soos volg: "Op Saterdag, 28 Januarie, bespreek ek die saak

met al my Nasionale Kellegas in die kabinet." 4

van hulle probeer influenseer teen die idee van samew~rking en

op die vergadering (my kantoer , Pal""le-mentstraat) verklaar hy

hom weer daarteen met heelwat nadruk. Charlie Malan (nou

eerlede ) verklaar hem ook teen, maar op twyfelende wyse,.

Feurie .twyfel, hoewel nie daarteen. Jansen twyfel op In bange

wyse . Die ander ....Havenga, Pirew, Grobler, Ke rnp - is

. almal beslis ten gunste." 5 Dr. Malan se reaksie op h ler-dte

handelswyse van ,genl. Hertzog verklaar hy in die velgende woorde;

"Generaal, u is ons. leier, en die v.olk gle aan u. TO'e u kort

ge-lede die veergest~lde ke al lale met genl. Smuts wortel en tak

ver-eendeel het1 en u redes gegee het, het die volk u geglo en· gevolg.

Skielik swaai u nou em en aanvaar wát u kort tevore in die skerps

moentlike taal ver-doern het. Is dit sielkundig meentlik om te verwag.

dat die valk Gek ewe skielik salomswaai en nou sal. ernhef s wat hy

..

In· paar dae gelede ap u gesag neg met beslistheid verwerp het'?

~k vrees dat ek dit nie kan doen nie, en baie ander van u

volge-,!

linge ook nie. 11 6

4. e.M. Van den Heever., Generaal J.B.M. Hertzeg. p. 592,

pp .. 597 - 598.' D. F. ' Mal en, " .Afrikanervalkseenheid en my ,

ervarings ,ep di~ pad daarheen. p. 23., W;K. Haneock . ,

Smuts. The Fiélds ef- Fore:e '1919 .... 1950. p. 251., Die

Volks-. bladVolks-., 13./9/1934. Heofartikel.

5. Ibid., p.- 592., . Volgens dr. \/an"Rhyn, het minister Attie

'Fourie later genl. Hertzog' se' kGslisiegedagte 'gestel,Jn en' is dan

ook as' minister' in die kbi3lisiekabinet aangestel.' Dr'. Malan was

dus nou die-"enigste K a.,aplandse .rv1inister Wat ke alf ale teengestaan

het. Ve,rge~yk die he'rinneringe van dr ~ Van' Rhyn,.

ongepl,Jb!i-seerd, p. 41.

ver-tr-oue ,in sy s aak ve;.r1eor. Die volk verlrou-'-dle'Re~ering meer

,

Op die daaro!,>volgendekoukus'se van die Nasionale Party, 7 en

14 Februarie 1933, het gEfnl. Hertzog al meer teenstand van dr .

Malan onder-vlnd wat openlik teen koalisie gekant was. 7 "Ek het

keer op keer gesê dat ek bang is dat hy, die Eerste '-Minister,

deur die Minister van Justisie '(qeril.- Smuts) en die

Suid-Afrikaanse Party sal uitoorlê word. II S

Naas dr. Malan! het ook, dr . A. J. Stals,

dre

Nasion?le Partylid

van Hopetewn en voorsitter van die Kaaplandse Hoofbestuur,

, . '''.'

hom ten sterkste teen kealisie uitgelaat: "Ke allaté In die huidige

omstandig-hede kan net een ,van twee dinge beteken: óf die volk

het sy vertroue in die;'Regering verloor

ó'f

die -Rege-ring het sy

as ooit en' die enigste gevolgtrekk'ing -waartoe ek 'geraak het, is

'dat'die R'egering 'sY' vertroue verloor het in sy sa'ak, en in sy volk."9

I .' •. I !

Hy, het dit ook beklemtoon dat samewerkih-g met genl. Smuts se

Suid-Afrikaanse ,party grGc;,tgevare vir die Nasionale Warty

van-weë beginselver$kUfe tnhou. Koa!isie sal 'meebrin9, dat beginsels

verwater omdat sekere' toegewings, ge'maak sal 'moet wor d.

-Die periode van onderhandeiinge tussen genl. Hertzog en minister

Ravenga, aan die e,en Kant er") genl. -'Sr:nut'~'etf'-minist-er -Dun~an aan

die aljld,er kant, was_Vir: die nasiqnaalgesinEle_Afrikaners In :tYdperk

van angs :,en spat:'lning:-nie verwarring ,V\lë!S groqt .en oral het nuwe

b~rste, qegin, ontwlkkel . Vir genl. Hertz,og moes dit toe al In

;:~:;

7. 'Dï~ Burger, 15/?/1933.

"-S. 'G;"O., 'Sclio!tz:;-"Dr. 'N.J. van der Merwe. p.226,

7

-vingerwysing van komende dinge gewees het 9 want terwyl daar

verwarring in die geledere van sy eie party'-was, 'was <;:laar die

,

graotste eensgesindheid in die party van genl. Smuts. Koalisie

het vir die lede van, die -Suid-Afrikaanse Party bereken die,

ver-: 10

'n ideaal wat hulle nege jaar lank moes verbeur.

'wesenliking van

Die finale kaalisie-oGreenkams, wat uit sewe punte be.staan het,

is op Vrydag 24 'Februarie 1933 beklink.

I. !'Begin se'l en Ge'es vari ~REiger ing. PPDieReger ing van die

lerid sal gevoer word ap 'n' basis' van Nasianale beginsels

!

en in ' n .gee~ van -Suid-Afrikaanse Ne slon ale

selfstandig..-'heid ln ,harm<;>nie met ens SO,ewereine 'errefh ankl lke Status

bekragtig de,ur, die St,at'Out'van "'We-stminster.

. . • -,I:.

2. Hanclhawing Van Uniale 'Sasis en Vlag 'van, die Unie. Die

,Uniale b~sis Van In Verenigde -Suid-Afrika bly

onaange-raer'a gehandhé3af soas in die Suid-Afrika Akte neergelê,

en geen bevaegdheid ,af reg in stryd daarmee 1 of wat in

,

.

stryd daarmee, aangewend kan word, sal aan eni~e

Prro-vln ste ef Previn'sies mag taegeken werd nie. Die gesag

enlmag van die 'Uni~ bly gesimboliseerd deur ons eie

selfstandige Nasienale Vlag.

3.

'Gelyke 'Taa~bereSlligingP;" -'Die, gelyke taalregte ten epsigte

van die Afrikaans en --EngersspreRende defe van die bevolking

!,Jitgeoefen en geha,:dhaé3f word in alle apsigte en in elke deel

v~n _die yoll_<sieWe binne,. die Unie.

10. G.O. Scheltz., Dr.'N_.J,. van d~r Merwe. p.230."

4. Sorg vir die Boerdery. Terwyl die belange van die

verskillende volksdele almal gelyklik die aandag en sorg

van die -Regering sal geniet, sal die bestaan en welvaart

van "n g~sonde landelike bevolking die onderwerp vorm

van besondere strewe en toeyvyding.

,

5. Lewensstendaardien,beskaafde Arbeidsbeleid. Aan die

, "

-Suid-Afrikaa~se .Jverksma!il sar'-'n- -behoor'llke lewens- ,

standaard verseker word, en sal deur die Regerin,g

voort gegaan word met die be staande beskaafde

arbeids-bele id.

6. NatureUevrraagsiuk.

I

"n. Ernstige pogin:g sal aangewend word

om . 'n bevredigende oplossTrig .té ver-kr-y vah

die"-'Naturelle-vrëlagstuk Iangs .. 'r"l'weg wa~,_ sonder orn :dle -Nature! sy

•. '" I . • ~ ,',f . .

'reg .ven 0r"ltwikl<eling" te ontrreern, die vereistes van dle

". ., ;'--:,'2"",

.glanke beskawing op die voor-qr-on d stel en yeorsielling

-r; :

maak vlr- aparte J')elitieke verteenweerdiging van wit en

swar,t. ME:!thierdie deel sal die beraadslaging vë;u, dle

Gesëlmentlike Gekose Komitee oer verteen-woerdiging van

I' "

Nature~~~ ens. bespeedrg wor d ten .eln de .die noqige

wet-. ~! .f

geWin,g so· spoedig moontlik Vo$.r die 'Par-Ie'me",t t~ brir-'lg.

. " ,', t .

7. ,Besker-ming val"') Geldwese, en ,van Kapita-af6ates en

hu!p-"br-onrie bestem .'tet orrtvvlkkeflriq . -Daar sal deur die-'8~'gering

gesorg werd vir <::lie'h'arfdn~áWing Van .ver-tr-oue in die

toe-~.

koms van die Llnle op elconornle ae gebied deur, beskerming

\, \. .

,gew~te getrou weu' .bly , nie kon vereenselwig nie.

t

Op, clle

9

-wat dien tot dle entwikkeling en vooruitgang van ens land

en sy bevolking." II

Die eer-ste ar-tlkefs van die kGalisie-ooreenkoms is deur al die

--Teiers gelate aanvaar, maar- dit was artikel" ses wat 'n duiclelike

weerspieëling van die Ielt was dal genls. Hertzog, en -S~uts dU

nie hier met mekaar eens was nie. Genl. _Hertzog \lVas vasbe':""

s,lote orn sy eie beleid yk die Naturellevraagstuk d,aar te stel

"but the most that he gQt wëis agreemeht to rnake an '~arnest

effor-t ' to solve the Native que sflon al0ng 'Iin-es--that-"wouldplace

the r-equtr-ements Gf white civilization in ,the forefront, without

depriving .th e Native .of his right to .develeo

i . . .'

...•.•.. -The pr-ornl se

merely _to "make an 'earnest ei~ort', registered-'-a-"check to Hertzog

_ ,,12

••• " • If •••

- Die ooreenkoms is op dieselfde dag aen .dle keukussee van dle

tvve e par~ye voorgelê. Die koukus van die Suicl-Afrikaanse Party

het clit' eenparig aanvaar. Die koukus van die- Nasionale, Party

het, claarenteen lank, dearQGr b

e

-.;~ri3acls!aag, m,aar dit ulte lrrdetik. met

"

Die eenparige mosie van die- -Suid-Afrikaanse P-arty het ~en!.

'Smuts onmiddellik in .t n sterk posisie _teeneor genl. Herizog

ge-plaas. ,-Gen!. Hertzog het ,'n stap geneem waarmee,' n groot

'(.?- _\

dee~~~van~y vo!geringe 'hufte , lnêie n hulle, aan hul beginsels .en

-\ .

U. Sewe puiite' van "'Oer'éenkoms soos aangehaal in E. G.

Jans611";\l-e-rs'ametir(gP; V:.

94 .

. -..__ .~ _ .... A.-:_ .... __. Uiij .,'::!ii... .

12. W.K.- Hancock., ,SmlJts, The Fields, of Force. ,p.251

volgenae koukusvergaaering van 24 Febr~ari~ was ait, baie

auiaelik_, dat aie lede al~al graag ale eenheia van a'ie Nasionale\.

Party in aie groet krisisuur wou behou omaat In skeuring in

aie geledere van die Party In skeuring in dle geledere var aie

Afrikanervolk sou ·beteken, Gev01glik het hulle hul nooageawonge

. ' , .'

b_{-y gen.}I H_{er ~og se}t k_{e a ISle-(;)Oreen"orns neerge e.}'" I'..' I" 13 S Ilk d'

0 an "le

, ,

beginsels, van, dle 'Nasionale 'Party -

ih:..

\!die .k0,al"isie·regering

gehana-"•• ~:J,'t, .

,',-haaf kon wor~:I'~'moes, In sk.eurin9 dus:'~vermy 'wora.14

'Dr. "Mal an het namens 1',6~self eh

-rië~e..;,;'en-.:..;twintig"-meae-antikoa-lisie par·tygenote die besware teen koalisie 'in :'In"manifes

uiteen-gesit. "Daarin het hulle hul bereiawillighe'id 'te -kenne gegee om

. -',

hulfe. ter wine van: eenfield by 'aie eer-eenkerns neer te lê, maar

onder:- protes. en .6pi ,dre liitdr~knRe- ~oorwaarde 'dat aaqr geen

if71-, . • I

br-euk ,op"oië Násionarë-"Par!y-beginsel~ gem.aak sal wor-d nie.

'Koalisie mo es slegs as In tydelike maatreël beakou wora en

\ • •- .'~' I

aaar :-moet nie' tot samesmelting' oer.gegaan' werd nie.15

Op: Smnhfie~a :het genl. Hertzog

',n

M:aart 1933 aan sy kiesers

'v~rskilrenae redes genoem waer-ern hy hom verpli~ geag het om

die aan,gebade samewerking van ,genl. Smuts -te a'anvaar:

rs.

O,;D. Schë;)Jfz. ~

bb;

'N. J. Van der -Merwe.

'p'-

232.,'

'J",A:.'~G.~etzee',' ..N.ásiês·"';apen" Pelitieke Groepering ih

,Suid-Afrika. 16S2~1968 'p. 276. i

14. lbid., ".232

,15. ,JD.F'.' -Ma~an., ,Afrikanervelkseenheld .'.

p

.156', r' 'M,'P. A. '

- -'-Malan., Die Násionale"~Par:ty ,van"'Suid-Afrikafl,

'sy

Stryd

en sy Pr'estasies. 1914-1964... p.1,38. Die E'3I."rger,

- II

-I. Omdat die volk sarnawer-klnq ,verlang het en hy genl.

Smuts se 'h an d van vriendskap nie kon w.eier nie j

2. omdat die ekonomiese toestand van. die land dit noodsaaklik

gema~k het;

3. omdat die belange van Hollandsspreket")de Suid-Afrika

be-hartig en beskerm 'moet word "teen die aanvall'~ van die

Nalarse Jin.goes wat -dle A.friKë;ine-r '''w.il' vern ietig; en

4. ' "as, ons met ons eie' krag na die volqeri de verkiesing moet

'gaan 9 Séll on svver-loer- •• ~l "Ons sar' In nederlaag, ly en

dan 'sal dit··kla-ar ..··.l\tees:·met die Afrikanerdom, II 16

Dr. Malan ha.al genl; Hertzog se woorde in hierdie verband soos

/,',

-.>,

volg aan: 11Gaan ons die aanbod afwys, of ga-an-''ons -probeer om

te 's.ien of paar iets is orn te doen :wat kan :I,ei tot -s'8mew~rking

, tussen die( Afri~ëlner::':Sap 'en .en

s,

en, ook die '-Engelsman wat dlt

17

'wel'meen ,met ons."

Genl. Hertzog 'het sy opponent, genl. Smuts, geken en wou hom

nie In tweede, gele'entheid gee om ,hom in' te grawe en sy eie idee

van In hOITsliése' IlE

rn

Paaief,'1 uit:te werk, nie. In diE! stë;ldium het

hy dit in belang, van, die Afrikanerdom geag om lieWer saary,'l met

Jan, Smuts te werk en self" aan :bewind te bly, as teen hom, maar

./ /"

I I

in die :bpPosisie.

1'6. 'Jt:>id., P .'154. ""tv1 :P'. A;--""Malah:'."~

-DJe

~-:Nasionale Party ..••.

, i:> ."1'38; "C-."M. van den He,eVe,r...." ,',Genl., J. B. iY\. 'Hertzog.

I' .'597 . J '.A,'. "-Coet,z.e,E!.'; ,-_-Në!'siêSkëlp•• o_' •• " ; '. ,'.; p. 275

G ..,D.,

$~h9Itz.;, Dr. N.J.

ván

der iv1erwe. P!235.

Die Volksblad, 6/3/1'933.

17. 'D. F',--"M~lan'. " ,AfrikanerVolkseenheid. 'I'. 154,. Interessant is

dit"'ó'm te let pp die "WOO r de""van 'FS:mQts: "All" South 'African

1=)0Iit-k:5-;is --a--:-ql::iarré'~-bE!tween'A.fr'ikaners on "What' att.itu'de

they sha'I' take to the' English. 11 M. Brougf'lton., Press. and

Die v~rklaring wát gen1. "'Smuts in die pers gemaak -h~t dat die

.groot ~ssensiële begir,sels w~t die Suid-Afrikaanse Party nog

al!yd gehuldig het, in koalisie ten volle gewaarborg is, het baie

:

.op

pe

In gees van .onderlinge ve.r dee ldhe ld bygewoon

Nasionaliste in hul vrees gesterk: -'nSmuts sal genl. Hertzog

uitQorlê. II 18. bit het dan ook daartoe meegewerk dat die Nasio,....

naliste die eerste sPE:'!sial.eKaafl>land~e Kongres van IS 'Maart 1933

het. 'Die vete tussen dr. Malan en genl. Hertzog het 'weer sterk

op die voorgrond getree. Koalisie· is deur die kongr~s aanvaar,

maar nie mef In gerus~e en eensgesinde gevoel nie. Dit blyk

baie duid~lik uit die verklaring -ven dr. Malan, a s provinsiale

Ieler

ven

Kaapland: "Hierdie Kongres, hoeyvel hy nie sy

goed-hou. Die kongres spr-e ek sy volle vertroue uit in generaal

Hert-keur:-ing aan· koalisie as ~odanig uitspreek ni~, lê hom egter neer

by di~ ooreenkoms, soos getref tussen gen.~raal$ Hertzog. en: Sm,uts'

j

i

en verwag dat die Nasionaliste van Kaapland die saamwerkende

rege.ring die Nasional~ Party-beginsels h en dh aef , peskerm -en

be-zog ~s';·hoofleier en dr-, Malan as provinsiale' leier van die

Nasiq-19

nale Party. II' Die Kaaplandse Nasionale Party het hom dus .ter- ....

wille van qie behoud van Nasionale Party-eet:'lheld by die koalisie

neergelê,' maar beslis nie onvoqrwaardelik nie ..., Nasionale Party

beginsels moe s die ·gron9sla9 bly •

.. ..L8h_ •. M.._P_...A.",MaJaq_f ..,..__Dje,_,_NaslonaJe __P_a~t.y•... ~ p,139.

19'~ 'D-;-F';-"-~"lvlarah';-~'Afrikánervolkseehhéi:d.:, pp, I§~~i.rg7. Jan_{. .,..} -.:.r;'_{.. ....}van"-Roo_{'., - __.._-Y ..-}Eih ;...._...1. :'Óïê_{. -}"Nasionale"_{.. ... . -} Pëiirt_y~. s' ,_Y. ó·_Pkoms

.en oer_winning. -: _KaaFiland :së aaridéel ~. p :133 '. M.P.A ..

Malan~,. Die "Nasi6hale ·Party •... ; .... p.139 .

- 13

-. -__ !f~;)

qie Transvaalse Kongne~i wélt op 21 Maart vergader het , het ook

noo dqe dworiqe die ko al lale -oo r-eenkorn s aanvaar, alheewel adv .

.~.._" .-.

J. G. Strijdem homself as ln verbete kampvegter aan die sy van

dr. Malan geskaar 'het ~

Op 28 Maart het die Natalse Kengres van die Nasiqnale' Party

;

ep Dundee ko al iale in beginsel gestE:!un. Op. die kengres het dit

aan die,lig gekem dat adv. E.G. Jansen wat kealisie blykbaar

sender veel geesdrif en slegs:óm genl. Hertzeg' se entwil

aan-vaar het, met sy eggenote, mev. M'. Jansen, verskil het. Mev.

Jansen het verklaar dat sy In groe~ enheil in die eoreenkems sien:

"Q,it vqel vir my ef ek by die graf ven die Nasienale ,Party

20

$taan. "

Die Vrystaatse KengrE3s yan die NasIenale ,Party. yv~t op .23

Maart plaas~e'vind he:t, het eenparig die volgende besluit geneem:

"Hierdie kengres erken veral met die eeg, op die ekenemiese

druk van die lane;;!die noedsaaklikheid van samewerking tussen die

twee groat. pelitieke partye, keur dle handelswyse van ens

hoof-leier, genl. Hert.zqg, insake kealisie geed, sees deur hem

eer-eengekem met die heefleier van die S. A. P., genl. Smuts, en

sprE:!.ek sy votle ver-tr-oue met belofte van velle steun in ~~nl.

Hertzog .en sy beleid uit " 21 Dr. N.'J. van der ,Merwe 9

,,'

p'r_o,vit:'l$!al~,I~ier" het .ep . diE:! kongr.e$. Verl:<la.ar dat hy bereid is

20. M.P.A. Malan., Die Nasianale p'arty ., ... ·p.140

C.J.,· Sbtha., Die Geskiedenl's' van die Nasianale 'Party

van Natal. p. 5 $o'as .aangehaal uit die M:P. Á.

Malán-v~rsamé'Jing.

P.V._

,34. ~''"-'""-~-''-';.'-'''

21.

M..C

:.G'.J ~'(S'ssiel van R~nsburg., Kar" oarsig van die

geskiE:denis Hvëin die Vrystaat~e .Nasionale Party .. p. 29

ern aan koalisie sy honderd 'persent steun 'te gee, maar- hy glo

nie dat enigiemand, selfs genl. Hertzqg 9 van hom sal verwag

dat hy iets minder as In honderd persent N'asionalis sal wees

. 22

nie.

Waar daar sulke groot en diepgaande verskille van menin,g hom

'tu$sen refer en vorgeJinge ,operibé3ar het, het dlt vir die

Afrikaner-, "

volk beslis, donker daar uitgesien.

Op Don der daq 29 'Maart het geril.. Hertzog a$:-Eerste "fV1inister

bedank ten einde In nuwe kabinet, volgens:,ple kqalisie saam te

stel.23 Die vQlgenqe ministers op die grondsla~ van ses elk

, it

vir e lke party 1 is !:;>enoem: 'Genl. 'J~'Er:"M~ Her-tzog leerste

minister en bulte lan deé sake} i genl. J.e. Sl"r1utS;'~(Adjl;Jnk

-premier en vmlntster- van justisi~); ady. 'pa~rick Dune?n (~yn~

we se

l

j . mnre; N!e. Havenga (finé3nsies.); 'P.O.W. Grobler

(naturerresake~; genL J.-C;G;' K~'mp:'(larïdbou)'; A.P.J.

Fouri~ I [h an de l en riywe r-heid en ,arl:;>eiC!l);.

Cl'

F. Clarkson '

(posterye en publieke werke); adv. O.',Pirow (spoorweë

.--...

en vercledigin~); J.H. Hc;>fm'eyr (I:>in.nela~dse sake,

volk~\)~1ie-sondheid en o~de'rwys);, kol. Deneys Reitz (lande en

besproe,i-ing); en mnr .. ,R.W. Stuttaford (sonder portefeulje). Dr. D.F.

Malan het geweier om op diE:! kabinet te dien, orrrdat hy koalisie

n\e ge$teun het nie. 24

r

22.

2~:

..

Ibid. 9 PI.29 :

Jan, 'J. van, Rooyen ~1 Die Nasional'e Party .; .. K'aap~and.

'p. 133,'en M.P.A. Malan., Die 'Néisi0h~le Party Van

,Suid-Afr.ika.i; p~141 verskil hier met be'tr~kking totdi:E:!, ..datum.

, ,i -)~ > .. \

26. Jan, J. van Reoyen. 9 Die NasiiO>naleParty

p ,!34.

Kaapland.

- 15

-Die algemene verkiesing Wat -op 17 Mei. 1933 plaasgevind het 9

is -op grond van die koalisie-:ooreenkoms gevoer. Die Regering het 138 setels verkry, 75 Nasionaliste, 61 S. A .•P. en 2 Cresw'el-lIete. DaarbeneWens is tWee Roosiete 1 2 Home Rulers," 2

Ar-beiders en 6 Ona~hanklikes verkies. Vir koallale "het -181126 ge-stem en daarteen 138 728. Die, verskil in stemme was dus

42 398.25

", -.

Kaapland het. 27 Nasionaliste gek,ies, -Nat-9' l , die

, .'

.

;',

.

.

Vrystaet IS' en'--Trans'Iaal 32.26:',:.,;,:,;,:''n Hele ~antal Nasionaliste . ...

-,'

wat afkerig Was aan die gedagte ern met die hulp van Smuts en sy party:' n regering te vorm, Was tydeIls 'die verkiesing noodge«

dwonge kOIansiekandidate ten einde hu! .selels te behou 0 Hulle

was eortuig dat -hul!e' binne k'oaHsie-ge!edere, beitel""instaat is orn te veg vir Ah'.;ikaner-ideale as daal"" buite. 'Hieroor ,het Louis ',"Esselen ~ Organisere'lde Sekretar1s van :dWeSoA 0p. die volgende uitlaHng

gem'aak: '''Entering Parliament under the accommodation wings of. the Coalition Agreement 1 they took -advantage of the nation's

sounding board te awaken new suspicions and new distrusts in the country at the very time when. ther,~ 'was a prospect ef those

suspicions' and -distrusts disappearing forever. ,,27 WoK. 'Hanceck

25. M.P.A. Ma!an., Die Nasianale Party •••• 0 •• 0 p.lft!.

27. L. Esse'!el1., PI"'Cli1~~s~i(ilJna~ism'inPolitics, vh,JgskrU.

P.'.

D;W. Kru'ge~~, The Age o1the Gen~rals. p~!63. ,0. PirtOw~, Ji:lmes Barry, M'. Hertzog. pp. 159;.,.160. Dat persoonlike arn-« bisies In rol gesplse! het by sommige A1rikaners wat, ko állale en 'seHs die latere s'smesmeijfiri,g ,t~engestaen het p ward ook

, ~t~~k ..

E;uggereer del:Jr CoM s .Y?in.. der!: Heever. , ' Gehl. J. B • M.

se opmcarking hieroor is soos volg: "Hertzog threw away his

only chance ~f, destroying the enemies who in the end destroyed

him.

'1

28

Alhoewel die Regerir,lg 'n geweldige meerderheid in die

Parle-ment gehad het, was daar geen eensgesindheid nie. Koalisie

was slegs In gerieflikheidsooreenkoms en het eerder groter

verdeeldheid as samehorigheid gebring. Tereg het dr. N.J.

van der Merwe opgemerk: 11Die koalisie het I n verwydering

gebring wat nie weer oorbrug sou word nie." 29

u.

SAMESMEL TING

Genl. Hertzog het egter nie rekening gehou met die Afrikaner se

tradisie om in isolasie politieke veillghe id te soek nie, want spoedig

het dit geblyk dat dit net andersom gebeur as wat hy verwag het.

Baie Afrikaners het wantrouig gestaan teenoor genl. Smuts en het

slegs noodgedwonge die koalisie gesteun as tydelike maatreël en

met In wakende oog oor die beginsels van die Nasionale Party.

Aan die anderkant het genl. Smuts daarin geslaag om in hierdie

stadium die hele Suid-Afrikaanse Party, Jingo I sinkluis, agter

hom te konsolideer. Terwyl die Suid-Afrikaanse Party solied

gebly het, was daar as gevolg van koalisie klaar I nkraak, met

rampspoedige gevolge in die Nasionale Party. 30

Die magtige Britse pers wie se ondersteuning dié twee generaals

nou geh_ad het, het die koalisie toegedig aan sulke grootmoedige

28.,. W. K-. Hancock., Smuts-, -The F~elds of Force.- p. 252

29. G.O. Scholtz., Dr. N.J'. ¥,an-der Merwe. p.239

- 17

-motiewe soos rassesamewerking ~ .velkeeenhetd 'en, die 'verkryging

van ekonomiese stabiliteit. Desnieteenstaande was die koalisie

In gerieflikheidshuwelik en geen vereniging van harte nie.31

Dft Was uit die staanspoor puidelik dat In groot deel van die

Ah"ikaners, veral in Kaapland, onverskillig, indien nie antipatiek

teeMoor koalisie gesta~n l1et.nle , Verskei~ faktore het egter

"

daartoe, bygedra dat, hulle stil~vyygend, hoewel nie sonder ge".,or

~,~

nie, by dle nuwe skikkir"lg berus het , E3elangr.-ikste'wás, 'eerstens

~~nl. Hertzog

ae

,gew49ldigepe~so~:)nlil:<:einvlQed as onbetwiste

kampvegter vir die regte van die Afrikaner. Ten tweede .dle

sogenaat:Y1de"koepon:II,..,..reelit:1gwaerdeur .aan sittende lede hul

rerver.-kiesing gewaerl;>o~g,is~32 liOns "twYfel' of vyf persent' van,

die Nasionalisl,e vi?ndag}samesmelters sou ,gewees he~ ~s genl.

Her.tzog ,hom' in die saak ,eensydig ,gehou het, en 'dit aen die vrye

,oordeel van sy partyoorgelaat het. B:ioot die -feit dat hierdie

p~rsoon!ike ,faktor so , In ,oorwegende. rol speel, bewys reeds die

gebrek aan innerlike. ao~t.uiging.li33

Die samesmelOng van die twee, partye was eintlik In l~gTese

;;,

uUvloeisel van die kaali$ie ~, "'Gef"')l. Hertzog het reeds' op, 8 Mei

1933, dit wir sê, nQg yoor die verkiesing, in 'hiÊ:!rdie r,igting

begif"'l voorbrand .rnaak tae hy .op ·Potchefstroom ,'\lerkl'a'ar het:

<

"D'le stryd 'is beëindig met die eanrrerne van die Stê3tuut van

31'. F.S. 'Cralford., Jan Smuts: 'l'ri"Bio9rafie~ p.~~lo

32.• Ibid.,

e ;

2~I'• .Jë3t:1,J. van Raayen., Die·Nasionale,Pal"'a_y

00 •••••• Kaapland. p.134.

Westminster, want daardeur i~ Suid-Afrika deur' die wet as, In

vr-ye en s,oewereine volk erken. Albei partye het hul daarby

neergelê en dle leiers wou dit gelyklik handhaaf. Wat

taalge-lykheid in die praktyk betref, is dit reeds s~dert 1924 deur die

Nasionale Party toegepas en daar die Suid-Afrikaan$e Party dit

as ' I n grondbeginsel van s ame wer-klnq aanvaar, is dle stryd

fi-naai besleg, . Noudat di~" Suid-Afrikaanse Party en

die Nasional~ Party dit omtr-ent soe wer-e lne vryheid en ware

taalgelykhE;!id eens geword hét, Is die weg oop vir' toenadering

tot "rnekear . ,,',34,

Ho~ gr'ot~r die geroe p om samesmel'fing van (;Jle twee partye

geword het, des' te dringender.. hef die waarskuwings daarteen

van die kant van sommige nasionale leiers opgeklink. Dr. N. J.

van der Merwe het daarop gewys dat die s~mevoeging, van'

uit-eenlopende onnasionale, ele,mente noodwendig die nasionale be ...

9(nselis moet ondermyn. Dr. Malan wat reeds duidelik laat

blyk het dat hy ernstige bedenkinge teen koalisie het, het hom

op 21 Julie op Worcester nog sterker teen samesmelting

uitge-laat. Soos alie Nasionaliste is hy sterk ten gunste van

hereni-'ging, maar dit moet wees hereniging van (!,1egene wat dieselfde

oortuigings het en innerlik bymekaar hoort: "D-ie wat

same-'sme,lting :'bepfeit, strevye langs die weg van samesmelting en

skeuring Uiteindelik na I n georiënteerde en groter

Suid-Afri-34, Die Bur_ger, 9/5/1933, aangehaal by G.O. Scholt~~,

kaanse Party 7 S0 kan die volk nie opgebou word nie, op die

wyse kan die eenheid, nie Vkrkry word nie. Ons gaan seker

nie 'n beweging steun ,wat' 'n gr0ter skeuring gaan teweegbring

as wat ons ooit gehad het nie. 11 35

Dit hét spoedig geblyk dat die póg'ing om die"tw~e. partye $aam

te smelt' vir die,

Ne

slon ale Party 'n' ri:ïmp "sou 'beteken. Bale

Nasionaliste wat teensinnig ~die kOë;llis'ie"'goedgekeur het, Wë;lS

eenlopende en onn e alon ale elemente van die Suid-,Afrikaanse.

Party te sluit nie.

'Die eerste stap. tot samesmelting is

.0P

9 Augustus op die

Trans-tot sy· vorige toestand van, isolasie, nle , Aan die eln de van" die

;

"vë;lalse Neslon ale Par"'ty ~on.~res .g,eneem,. Hier het genl.

Hert-zog dit. d~idE3-nk.ges.tel dat. die 'Nasió~'ale 'Party rlÏe durf terug~'aan

kongres is daar met 256 teen 9 stemme be s luit dat die twee

pa~-tye tot samesmelting moet, qorgaan ~36' '", Pie stemming was 'n

taamlike juiste weergawe' van die gevoelens In Transvaa! 7 want

soos uit latere. gebeurtenisse sou blyk 7 was dit die enigste

provinsie .waar (jie me.er-der-he ld van die Nasionaliste ·ten gunste

I;

" '1'" I 37

van, 'samesme tm'g ·Was. .

Die wee!inge het die 'Na~ienale Party 'van Natal ook nie

onaan-§!.~Jas gelaat nië. Op' 22 Augustus 1933 "het 'die' 'Party vir sy

(

- .! •

, ..3.5., _..Di.e.._Bur.ge!,:" . ,:,22/7/193,3 •

36. M.P.A. Maf an . , Die Nasioriale Party ... p.143

37. G. D. Scholtz.,

D~.

N. J. van\'de~ ~Merwe. ~p; 244-245

neg,entiende k~ngres in Pi~ferm-áritzburg byeengekom en ten

Qun-ste van samesmeltin,g besluit. Mev.·E. G. Jansen het egter

onomwonde haar bedenkinge teen die wenslikheid van

samesmel-!

ting uitge!?preek. 38

I

;

In die, Kaapprovinsie en in die Vrys~aat 'was daar yveini~

entoe-siasme vir samesmelting., Selfs in g~nI. 'He'rt2;og ,se

kiesafde-ling" SmithHeld'~ het die distriJ:Ssbes;t,uur van,·tien takke daarteEm

besluit'. ,,39 Die gevolg was dat genl. Hertzog In reeks

ver"-gaderings in,.etk van 'hierdie: pr-ovlnstes "moes"~hou-o'rh die kiesers

''I 'i : ;

tot samesmelting te probeer oorreed. Oëns;;kynlik het hy dan ook

da ar-In ,geslaag p Want oral is besluite ten guriste daarvan

ge-neem.40 ,"

, 'Te midde van filer-aie gespanne atmosfeer het genf. Smuts die

toestand verder, vertroebel toe hy, ver-kfáar- het: lilt w~s

essen-tlalTh at the whG~e of the South Ah··ican ·~arty should follow into

union, if any se~tlon of the party stood aloof, it woulq be a

matter of the greatest ~wief to me. A party for which myoid

"4!

Unionist friends are not good enough, is no party fqr me. II

.-Hie rd~,e uit'lating van genl'. ',-Smuts het "n ernSiHge' beqreiglng

vir die Nasionafe Party ingehou. D\t -was duidelik dat hy al

38. 'C.J; 'B'otha.',' -Die. Geskiederiis":van"die"-Nasiori'ale ,Party

Van Natal. ".4 soosaangehaal in M.p.A. Malan-ver,:,..

"

same~ing.' P. V. 34.

3Q ~ M. P. A .. Malan., Die Nasionale P_arty. P. 145

41. The Star-;' :15/9/1933.

Afrikanerv61kseenhei d

Sien ook D. F. Malan.,

- 21

-die elemente van sy 0U party in die nuwe W0U tuisbring. Hy

seek dus nie -her~niging van enersdenkes nie, maar politie ke

mag .In samesme tlng.I. 42

Die verh0uding tussen dr. -Malan en ,genl. Hertz0g 'het 'éjaandie

begin_. van 'Okt0ber 1933 tydens dié Kë;:!aplsr:'ldseNeston ale Party

, "

Kengres . in P0rt Elizabe:th verder v~rsfeg. , [jr'~-"M!3lari het·

, . .~

. .

-hom ten gunste van nereniging,. "m"aar he'él duidelik en be:slis

, .

-teen samesmelting 9 uitgespreek ..

.,

(

11Die W00"r'd .-I-heren"i~ingI

bete-ken vir my die saambring:' van wat uit lnrrer-Hke p01iHeke

oor-tuiging bymekaar hoor-t en daar-voer- is ek frar-t en siel .

:

As .genL Herlzog

cm~

mening ·t0e,gedaan is, is- daar geen

Junda-menteie verskil nie." 43

Di!:!f ge'nl ... Hertz0g. in sy d0elste!!inge he'melsbreed Van dr. Malan

. . "

ve'rskif het 1 blyk uit die vergende voor-stel" wat genl. 'Hertz0g

laat indien het: :"Hierdie k0ngres -'spreek die. mening ult dat

vereniging tussen die Nasi0n.ale Party en die $uid,....Afrikaanse

Party wensnk is; indien daar-omtr-ent oor-e eriqakorn \1\101"8 op In

qasis van ·beginsels_{. I} wat as pr0gram van begin$els vir die

ver-enigde party ~anneemHk sal wees en vir. die ver.skillende

k0n-i . . -: ;' : '~"

g.resse van' die ""Nasi0na"le Party.dl'") die '_vfer pr0Vinsirs.H 44

Hierdie voorstel van genl,. Herlz0g het dus du idefik same....:·

M. P. A. Ma!an., Die NasiÓnare Pal"ty.

~;' \

42. p.146 .

Die V01ksblad, s/IO/rg-j3 i .Die Burger,

43. _5/10/1933.

"1"'" !

44. Die Burger, 5/10/1933i 6/10/1933 soes aangehaal

Teenvoorstel deur dr. Malan het soos volg gelui: "Hierdie

smelting beoog en van In samevoeging van die elemente wat

bymekaar hoort, was daar geen sprake nie. Dit het

eenvou-dig beoog "n samevoeging van die hele Nasionale Par\y met

die hele Suid~Afrikaanse Party. Om dié rede was dit vir

dr. Malan en sy volgelinge heeltemalonaanneemlik. 45 'n

kongres is daarvan oortuig dat samesmelting of vereniging van

die Nasionale Party en die Suid-Afrikaanse Party, soos dit

vandag bestaan, onnatuurlik, ongewens en in beginsel verkeerd

• II 46

IS ••••••

Die paaie van die twee draers van die nasionale gedagte, te

wete genl. Hertzog en dr. Malan, het dus hier uiteengeloop.

Genl. Hertzog se beginsel van In Suid-Afrikaanse nasionalisme

het direk teenoor dr. Malan se opvatting van In Afrikaanse

nasionalisme standpunt ingeneem, dit wil sê, vereniging ve~sus

hereniging. Generaal Hertzog se voorstelop dié kongres is

verwerp en In besluit is ten gunste van !'hereniging" gene em

met 140 stemme teen 30. Die Nasionale Party in Kaapland het

dus samesmelting verwerp. 47

Die behoud van eenheid binne die Nasionale Party was vir die

Vrystaters In saak van erns en daarom is In afvaardiging, met

r

dl:'. N. J. van der Merwe - as leier, uit die Vrystaatse

Hoofbe-45. ibid., p. 287

4-6-. ,Ibid., p .25,7

47. D.F. Mal an . , Afrikane.rvolkseenheid.p;68. M.P.A:' Malan.,

Die Nasionale Party· •.••. p .147, verskil hier mét

bet'rek-kir:"g tot die aantal stemme wat hereniging aanvaar, het.

'.,

.Ór

- 23

-stuur gekies om met genl. Hertzog en dr. "Malan te onderhandel

om versoening 'te probeer bewerkstellig, Die poging was egter

vrugteloos . G,enl., Hertzog was oor-tu ig dat: "On s nie meer

k~n omdraai op .die pad van samewerkin;g· nie,_ ons moet

voren-~,~,,,,.

toe. II 48

So het dit gekom 'tot ,die, -laaste' kqn.gre~; die \/rY$t:aatse. Nas!ion ale

I I

Kongres, wat-die s'mellersideaal sou toe ts. 'Dit is op U _Oktober

. '

. 1933 in 'Bloemfontein :gehou •. Or. N. J. van der 'Merwe, leier van

die Vrystaatse Nasionale Party het, 'net' S00S dr;"--Malan, n le

gegl'o in die blote meganiese samevoeging van .die twee partye nie.

Wat hy wou gehad het, was Ineenheid, ~ party v arrvmen ee ,met

dieselfde' beginselS"j, oortuigings en ideale, terwyl dit vir hom

on-" , "I ..

rnoonrllk was orn meriae met, sulke uiteen!epE'inde 'beskouings, in

een .pariy--'saarr:! ,te bring. 49,

Genl. Hertzog. het die volgende voor-stel ingedien: "f-+ler-ole

kongr'es $preek die. m~ning uit dat veren,iging ,tussen die Nasïol'7la~e

/'\ 'Party ep die Suid-Af;ikaanse Party wen slik is, indien

daarom,-~ trent kan ooreengekom word op In b aal s van. beginsels wat as

,prqgram van, beginsels vir die, v€!renigde party' aannee.nibaar sa~

wees vir die vers~illende kongresse van die Nasionale Party

in die vier -p~ov~nsies, 11 50

48. C,

M.~.

van den' Heever., Geril.' J. B

~"Nf.

Hertzog.', p. 606.,;

Sien ook G;D. Scholtz., ·Dr. -N.J. ,van der Mer-vve . I

p. 246. 0., P iro

vv .. ", ...

J,.,B.IV'. Hertzog,' p .166.

49. G,D. SchoHz., Dr. N.J. van der i'\Aer.we~ pp,257-"258,

\ '.-. .... .. .

50, M . C. van, R ensbur-g , " :....K.:.,;o:::,.,r:._:_t....;0:::,.' o::::..:....r..::;s::.,:.i9;:::a...:._:."-.:...:...s:_.:V:...r:...z.y..::;s~t~a~a~ts=e

r

pie kengr.es hei genl. Her·tz99: as He(;jHeier "versoek 0,17)1 met

raadpleging van die effisiëre "Ieiers van· die Nasionale en ander

lede van die Federalë---Raad die nodige stappe te neem cm te

sie n in hO,everre tet 1n aanneembare pregram van begin seis

f

eereengekem kan werd. Die voerstel van genl. Hertzeg . is

aan-geneem? maar. "26 afgevaardigdes en vier" rede van ·die $.entrale

'.

. -M.H. "an Rhyn en mev. E

;-fv1.

van S.chaikwyk? +iet die

sekreta-ris gevra em hutte. name as stemme teen die veerstel van gen!.

I

Hertzeg aan te, tekeri • Si

Op 13 Oktober-, dit wll' sê na afloop van qie Vrystaatse K<?ngr.es9

het diêheogs~.e,gesagvan die'-Nasj(;ma~e Party, nl. dj~ Federale

Raad in Biee.mfenteln vergader •. 'Oie vergadering' w~s in alle

. epsigie iv:'l misiukking. A!iereers

-net

genl"~ Hey..tzeg die

ver-wagte vooli ....s~eHe·wat in .:die pregram van die nuwe par-ty Gpge~

ne.em seu word? nie geqeen: nie.' 'Tweedens het die vergadering

,nl€! daarin .,ge.slaag em vers,eening onder die Nasienale Party

9i;;l,~dere te brin~ nie. Trauens €lH het die verdeeldheid slegs

vérgreet.

set. teen samesmeitlng

en

dus %e€!n.gen l., 'H~rtzqg gekom. By

, I~

wyse van. In viugskrif "Nasic,mafismé in" die' Kr-Iels " het vi.~ r

I. . -, .. _ - - ... .

Vrystaters: A.J. ·Werth·;···C;-~. Swart, L.V,., J.J. H?,yw00dp

L.V. en J.~. Seri?nteln,· ..·Oud-L.V;·;-·"huHe onder andere soos

Si. tbi d. , pp.30-3i.

weer een s gesl aag het. u 52 _{Hierdie verklaring asook die}

sqg--

25-velg te en samesmelting uitgelaat: "Samesmelting is geen

volks-drang .nte .. ,. en die verenig.ingsbeleid is in 'beginsel deur die

Vrystaatse Kongresi aanvaar/alleen omdat dit In saak van per ....

soonlike vertroue in die leie r gemaak is .. ,., <;>mdus met die

beweging Voort te gaan, kan alle en bete.keri ln ..Jergrote

Suid-. I l

Afrikaanse Party en In verbrokkelde Afrikanê'rdom en dat

irn-pe~ialisme en Kapitalisme in hul ou taktiek van "verdeel ~n he ers"

ting van In Waaksaamheidskomitee op 19 Januarie 1934 deur dr,

N.J. van der Merwe, adv. C.R, Swart, mnr. A.J. Werth

en. .ssert. 'M, J. Ver-meuten het die ,gramskap van .dle res van die

, ,;

Vrystaatse H6$fbestuur aS00k die van genL' Hertz'og op hulle

gehaa~".,' Hu~ optr-e de. is be skou ,as, In verkragting van

dle

oO,reell=

kornss en die, besluite wat gen€!em' is op -dle Vrystaatse Nasi,onale

, f

Party 'Kengr,es van II Oktober 1933.

Op ,die' stigtïngsvergadering Va,n, die Wa'aksaamheidskomitee wat 'op

'19 Januarie ~934 onder voor'sitte rskap .ven sen, '"M.J. 'Vedneu!e n

,-, '. .

I'l)~aasgevind her, het adv, 'C;R. Swart die volgende voorstel in~

\

gedie n en dit is algemeen aanvaar: "Ons verklaar ,hie rmee

op'-i;

, ,

nuut ons onwr ikoar€! geloof

lr

die, Nasio'n ale Party p ey .b~ginsels

sy ideale':en sy 'toekoms ., .. '.. Veirqer ont~en ons.:beslis' dat die

, :. -. . -.

,greet taak wat die 'Nasion"êle'~'Party hom ten doel' gestel' het, VO~=

!.: .'

bring is en dat daar ,dus geen rede meer vir sy 'voor-tbe et aan is

nie. Die dael van die Nasianale Pariy was en is no$. om

Na-sianalisme in die Valkslewe te bestendig en hierciïe werk gaan

vaart van geslag tat. geslag. 11 53

Gesien in die lig van hierdie verklaring was dit

dos""he~1duide-lik dat genl. Hertzag sterk teenstand,Van Vrystaatse ~asianale

leiers sau, antvang

en

dat n'y nam heelle:maf':mis~i~r·het.toe hy

tydens die Natalse Kangres verklaar het:

"Dle

dag warneer

are

Vrystaat na, Cilieau, toestand terugkeer " sal twee,'-derdes van

.f • ..

die Nasianalis'te ,aarstap na dle "'Suid-Afrikaanse Party. 11 54

'Te midde van anenigheid en verdeeleheid binne, 'Neslonale

Party-geledere, "het ,die Parrementsitting van 1934 plaasgevind~ Hier;-die

sittirg was merkwaardig vir di,e aanna~e ~n dle

,Stat';Jswets-.antw~,rpe. Daar:deur is die Suid-Afrikaanse"gr'0nêwet, In

aor-eenstemming gebring met die nuwe kenstttus'lone!e poslale soos

deur "die Statuut van 'Westminster 'vasgelê, naernlik 'dat die .Vry~

, , i '

geweste gelyke, deE:!lgenaafskapmet Gr~et"",:BrHtanjT en velle sE;:lH~

beskikking oor hul ouite!andse- sovvel as hul binnelandse, sake

gekry het. 5~

Gedurende P'eblf.\Jarle, 1934 hét adv:-'''F';C. Erasmus, sekr-eter ls

van dïe Haafhestuur van die KaapTandse"Nasional"e Party, ' In

53. "

'M.e.

van iRensburg" Kart' 'aarsi9 ' ... Vrystaatse ~Nasianale

Par_!y: p.31 saa~H~a~ng~haalin'Basie'van

'Rensburg~versa-melTng.

r=.

V .28.Die Burger, 20/1/1934.

':;' ..'

54. Die Burger 'H 28./81193~.

55. F.S, Crafford'" Jan smuts,. ,:,. p'~298'; .Dle stry/d'rakende

die.' keh,sfitusionele vraagstuk tussen die :;,t:iJ,asio,nëile,leiiers wat

samesmelHng .teengestaan ,het ein genL·~Smuts

'se"

voigedinge

- 27

-valgehoue korrespondensie met gep!. Hertzog 'gevoer -in I n poging

om versoening tussen Kaapland en ,genl. Hertzo'g

·te··bewerkstel-I

lig. Dit het in hoofsaak betrekking gehad op die "basls 11 waarop

I j

I '

die nuwe Party sou berus. Die on derhandelinge "het so .~unstig

ver-foop dat dit gelyk .het of die onenigheid tus sen <;fie Kaaplandse

Nasional.e "Party en genl. Hertzog uitgestryk sou word. pie

ge-skilpunt waaroor die onderhandelinge gevoer is, was

qi~

konsti-tusionële posisie van die Unie binne die 'Britse ·Gemen~bes. in

die breë het dit op ·die volgende neergekom:' -'Dr:"Malan was

nie tevrede met die kcn stttualoriete posisie van die Unie soos dia

nf'l 1931 was nie en het meer duidelikheid omtrent .die volgende

i',

·vérlang:

(a) die deélbaarh·eTd··van die, "Britse Kroon;

(b) die reg Van neutraliteit indien .. 'qngeland in In oorlog

··betrokke_I sou_." raak' _,

. !. " ..

I

die, reg van afskeiding 'van die -Britse" Ryk;

(.~.) die ~:~r.1isf~~~in~van. In .laFldsburger "as Goewern~ur-generaa~;

"

,

.'

die reg om (die"'appe! na die Geheime":Raad af te skaf.;

(f) die reg--:"om prepi:iganda .vlr- In. republiek te maak, die

insluIting .daarvan .In dié Party se progr.am van beginsels;

en

(g) die bring Van die n·aslonaliteHswefte· in ooreenstemming met

. 56

die Unie se soewereine enafhankliké status.

56. L. Blackwe!~., African ,Occasior:ls. p . 239. Die Burger 9

Genl. ~ertzeg se' entwoer-d met betrekking ·tet die -r'eg"'e-m

repu-blikeinse prepaganda te -maak, was dat dit 'en-jgeen ·-binne. di~

I

nuwe Party vry sal staan em enige reger-ings\i'er-m te propageer,

;

maar hy V\las beslis daarteen dat die nuwe Party "n suiwer

..- R epubHkeinse ergan isasie seu' wees, lifer to. de se would be te

frighteh"'theïEn~lish, and make fusion in the Wider sense an

impos$ibll1ty. Tfie "Englishman must be .educ ate d :~radually to

republicanism: It was no us~ ·tryin~ to force him te) it. 11$7

K.wessies s<;,es die deélbaarheid van die -Sr.itse Kreen, die reg

van ne.utraliteit en die moontltke qfskeiding van die Srits~ Ryk,

" .

.,

vyas volgens ·.genl. Herlzeg reeds bygelê "threugh .~'arli~ment

',5

r~seluti?n of 1927 recegnising the 'Baffour-'pe'clarëit"ie~, and

" . ,

threugh a pr-ovi se ·made by him at the 'imperial -Cenfer~nce. ef

193.0."58-' "Genl. Hërtzag het geweier om enigiets te aanvaar

wat die. twyfel kan 'Iaat dat die Unie nie 'n soe werein

'onafhank-I

like -staat was. riIEf~-59' rr •••• ,. ~ -the-··Br.itish -Crswn, se far as

tile_, Un Ion is cori cer-n e d is .divisible j' ·'that we :j;)0ssess- lh~ right

af neutrality; that we have the right. of separat1an I. have never

..doubted since-19-26 .:. '. ;_.;.-:11--60·"··-Die vraagstukke van die

G0e-. .... . t

vverrl.eur-g~.neraal a~ .Iandsb~rger -en .dle afskaffing vrr die reg

. ep appé"l n a di.e Gehéime-·R.aaC!! was, volgens .genl. 'Hertzog,

vir die valk. ven Suid-Afrika em oor- te be·slem.

"5'7;

--f'0.

R(;)bérts.,

A..E.

G. -Trollip) , . The 'South African

OPp0sitioh. p ,'9·, :$-ien ook -A-:~:Q-. CiUiei"s., Generaal

Hertzog·.en_HereniQing •. _Pamflet .. p.22 ...

- ...5.8. D·.-W. Kr:'uger., The Making of a Narlen . p .170

59. Ibid., p.170 .

i

gewerk word orn , In nuwe party tot stand te, bring. '!1 Party wat

- 29

-Op IQ Februarie 1934 het die Nasienaliste ,wat vir die -beheud en

eenheid van die Nasienale Party gestry 'het, uit die koer-ante

vernee'm dat die breuk tussen dr. "Mal an en genl. Hertzo$ oor

vereniging geheel is.61

.•.J:-'''~

ï '. . _~

Veedaan $:04, daar met verenigde kragte

, ',-~,

sar-bestaan uit alfe Afrikaners - Afrikaans...., so wel as, e::n~els...

sPrekends- en behor-ende tet die Nasionale ,Party, die

Syid-Afrikaanse P-arty en die ander part~e wat die be'ginsels ~n

kon-sti.tusie van die nuwe party endert'eken en verklaar dat hutle hul

daaraan sal, onderwerp. 92- _{Daar is verder oor-e eriqekorn dat die}

F

grenqslag vir die nuwe Party'deur ger:'ll. Hertzeg, en die Federa~e

" i'"

• I' "-,fd(~',i . 't;,

·Raad Van die Nasionale Party epgestel sal word .. [)ie ·~.\'jba~is1;.!1

I I,

sal :daárna aan die verskillende preVih~iale kot:"gresse vir go'ed:'"

k ;I. I" d 63

eurtng voerge e w~r, 1 '

Die publikasie van hierdie kerrespendensie en die versoening

tus-~ ! .

sen dr. Malan. en genl. Hertze.g .het in

'die

Smehersgelede·~.e In

I:

,

epskudding vereersaak . Genl. Smuts W.as hoegs ontevr-ede

oor-die Malan-Hertzeg skikking waarvan ,W.K. Hanceck verklaar:

"His (Malan IS) aim was te kil! fuslen er - better still - te turn

',:...

it Into .Iusilon between a reunited Natienal Party and a break-away

sectien of the Seuth African. Party. 1164 Genl. Smuts het ook

61.' Die Burger 9 16/2/1934'. $i~n ook Hoofartikel; 'F . C;

Eras-mus .... 'Die Nasi~male Party weer eens,.. nou mag ens nie

v~rsráe:, nle ,: p'amflet',· pp ,,4-15;

62; DIe. ~Urger; 1,6/2/1934.

63,;; 'Die, \h,1iderlanikF'l6/2/r93'4. Publikasie- van genl.' Hertzog se

, br-iet" aafi' adv> F.' .,-.:

.o .

". Erasmus met be,trekking tot die voor-. 'I , .

geneme'!pasis , , , '

64. W. K. Hariceck. 9 "SrrH:Jts','The Fields L'ef Ferce.- p ~254 .

G.H. Caipin.', There are ne Se,uthAt"riCans. pp.·2!4-.215.

the one or ·the."other- ~'1l' ·(5'S·

gevoed dat die Hertzog-Malan ooreenkoms tog ook betrekking. hei

op die basiese program van die te stigte Verenigde P-arty en

dat genl. Hertzog horn geensins in aanmerking· geneem het nie.

Die posisie waarin ,genl. Hertzog hom bevlrrd het ~ Was glad nie

.,'

benydenswaardig nie. "He 'was tessed 1rc;im"Malan to"'Smuts and

.b ack again.' "Do what he couf d , he was boun d to alienate either

Wat gevolg h'et, het genls. He~tz,og en" Smuts eoreen'gekom orn ~

met betrekking tot die vraagstukke ;\(an neutraHteif,' "deelb\(:isrhe i.d

., II '

van die Britse Kroon en afske rding van die Britse'Ryk te

ven-I,

ekll . '''Dit is sake van interpretasie, akademie se kw~ssies ,,'

waarqor ems kan verskil en waareor· ens nie geroep

'IS.

orn tot

In ,beslissing te kam '-by die ,opstelling van. l n ,pregram van

'begin-sels nie

;"'1

,66. In, verband met die "Unie se bur.gerskap· en stah.JIs

binne die 'Brltsé'Ryk, het. genls. Hertzog en "Smuts ooreengekOlm

dat die saak op die laa$fé"Rykskonferensie bevr-e dlqe n d ornskr yt

is en veranderinge nie nodig is. nie. 'Wat die'Republikeinse

r

vraagstuk betref, het genl. Hertze9 verklaar dat die party as

s<')danig vir die behoud v an .dle konstitusienele posisie st e en soos

vasgestel in die Suid-Afrika:.;;;Wet en .in ..die St"ataut "van

Westmir.l-ster,. 6,7

Die aldus erkende fundamentele verskille ..tussen "die'twee

hoof-(5S.·

0..,\111... "

~r\L.!,g~,i"'.r " ,"The ,Making oJ ',a"Nation. p,.1'7i"_ ... '

66,." ""'O';'F; "'''/fal

an. ;

.Afrikanërvolksé6nHéid',. "p.1,59". Sien' oak

'L; BlackV\ie!1. ';. 'African' 'pcc·ésioris •. p .241 . ·'M., Roberts .e 9

"A:.:;'-=E;' ;"G. -Tr0m\Ql~:;''''S0ufh;'AfrïCah ·Oppesitión •

,P" ~ .

..0 ...Pirow,., ..J·.•.

B·.M..

~.·:Her-tzo$,. p.l82 .

67. Die' BUrger., !Q/~/1934. =?.ien-ook L. Blackwel! • ,

- 31

-leiers rakende die grondslae van volksbestaan en van

,Volksvry-, ;

heid, .Js dus deur hyUe onveranderd op ?ie nuwe verenigde P.arty

oorgeplant. Van di:e. begin af was die kiém van verdeeldheid dus

aanwesig. liAs genl. Smuts se opvattinQ oor Suid-Afrikël se

on-afhanklikheid waar moet wees, sou dit:'beter. gewees het as daé]lr

.,geen '-R ykskenferensie van 1926 en geen Sta.uut vi;in'"Westminster

,

gewees het nie. Dan sou ons on afhankfikhe ld bloot oeverblindery

wees. Hierdie standpunt is teeneorgestelq van dié. \:Ian genl.

Hertzog en die twee kan nie in een .party yerenig vyord nie."68

i

lilt was the old difficulty of reconciling nationalism and impe

ria-lism. ,,69 Dit was reeds in hierdie. stadium duidelik dat daar

I

beslis nie ap stewige fondamente :gebou is 'nie en dat

(:::lie·gr.onq-!

slae'nie die toets van die Jyc::f'seu deurstaan nie.

In die Smuts'-H~rtzog onderhandelinge het dr. Malan 'n duideHke

,

bewys gesien dat genl. Hertzog bereid was orn op kardinale

. ,

punte, in die Nasienale Party $e program van beginselS' asook op

beginsels waaroor hy en gen,l. Hertzog ooreengekom het, aan

genl. Smuts toe te gee. Die kern van die probleem was weer

eens die Unie se ·kenstitusionele status. 70

Toe die onderhandelinge gedurende Mei 1934 tussen dr. Malan en

genl. Hertzag voortgesit is,' was ,een van dr. -Malan se fl;lnda:...

menteie be swar-e. dat die begin?els van die 'nuwe party nie, 9kerp

68. Die Burger, 27/2/1934.

69. A. Paton.,' South African TragedY; p.155~ D.F~ Malan"

Afrika~er'Volkseenheid. 'p.159~ . Die Burger, 6/1/1934,

Dr .. tv1a!a~ se PolitiekE':! Rubri~k: l'Op .die Wagtoring. II

genOleg,omlyn Was Olm'die Britsgesinde 'seksie van :die

~uid-Afrikaanse Party daaruit te sluit ,nie. Vh- dr-, Malan W'as

ver-eniging s!egs mCi)~nmkindi1endit' SSlU plaasvind deur die

s?,me-voeging

"v

an daardie Nasionaalgesinde ,elemente wat deur fnner=

like OlOlrtuigungbymekaar tuishoort. ,,71 _{Die nuwe P ar-typ volgens}

gen~s, "Hertzog en Smuts se ooreen,koms, Was vir dl"'. Malan In

),;

,

mengelmoes van uit~lSInlOlpendeon:",nasi~nale elemente: "the, prin~

cip~es on which .gusicn Was ,to be based, were not sharply enough

to s€al"'e a\lllay the Jingo sectlot1 of the South Ah"ican Party p the

die-hard rei'Y'nant og the Old--UniQ,nist"-Par4ywith 'which he had

thO. ,,72

nc', mg rn ,COlmmon.

daar reeds weer doe··kiem van' In,.,skeuring met gen!. Hertzog

Hy v(erk~aar qinder andere "Soms Word voorgegee

dat gen~. Hertzog skl"'Hfe~ikiebelogftes aan genl. Sry-,uts gedoen he~

Wat doe oOl"'e,enkomsmet die Ka~p!ë:indse Nasic:ma~eParty wysig. ,,'73

Un doese~vdletoespraak het hy dan ook duidelik laat blyk dat: IIMag

dit gebeu!'" dat die he~e S. A. P. en ,die hele Nasionale P9rty

bymeki3al'" gego~o wOtr"dsoes hu~Ue vandag, Qestaanp dan g~o ek nie

74

aan die nuwe party nle ,il

Op die reeks p~~mlêJkevergaderings tuss€!n smeUerrs- en anH=

7L OWe VOJ~ksb~ad2, '9/~pl~933. Die Burger 2 22f5f~934. Ho>OJv~

aan genl. Smuts g~st~ur. 77 in hierdie stadium was di~

skeur-- 33

-smelters het die kieof steeds groter geword. In die Raarl het

dr. Maran na die uitlating van ,genl. Smuts dat Ildie ;afskeiding

Van die Bri~se Ryk so,, dood aS In mossie is, II verwys as die

soort aanmerkings wat In atmosfeer geskep 'het waarin dit vir

diegene wat te .doeri het met die opste I van In IIbasis Il vir die

nuwe party, .byn a enrncentllk gemaak het ~75 Dr. Malan het

die standpunt van die Kaapl'andse Hoofbestuur dUidelik geste!,

n aamlik hulle hul" sal hou aan ,genl. Hertzog se yertolking van

die ooreenkoms en so Iank hy nie daarvan afwyk nie, sa! die

Kaaplandse Hoefbestuur ook nie met hom breuk nie. 76

-

Die pragram van beginsels vir die nuwe party, seas deur genl.

Hertzag opgestel, is op

d?

Junie 1934 gepubliseer. Afskrifte

,

,.,

daarvan'is reeds G~

4'

_April aan dr. Malan en enke,le

dae

later

ing reeds In void~0nge

t~· feit. Terwyl genl. Hertzeg n()g steeds

kans gesien het ern saam met genl. Smuts in een party te sU,

Was samesmelting vir dr. Malan .en sy volge linge op genls.

Hertzog en Smuts 'se begin,sels totaal onrnoonttlk . 79

Genl. Hertzog se pregram tlan ,beginsels Waarop ,die nuwe Par~y

moes berus, het wydVerspreide reaksie uitgelok. 'T'alle Naalon

a-lïste het verklaar dat van die beginsels van die Nasionale Party

te veel verwater is. In die Suid-Afrikaë3ns~ P'art)' "was dit, ver-el

75. Die Burger, 25/5/1934.

\

76. Ibid.

77. M.P.A. Malan'., Die Nasionale Party ...• p.15i.

C'."M. van den Heever., Generaal J.B~'M"~ Herfzeg.

pp. 631

1J~??" '

Die E3,Urger, 29/6/1934. G.D. Scholtz., Dr. N.J. 'van

der Merwe. p . 27,8.

die Engelssprekendes_. in Natal wat st~rk gekant"was ·fe·en die

.

artikel wat aan led~ die reg ·gegee het"()m 'In' R'epobllék vir

Suid-Afrika t~ propageer. Hierdie ontevrede -e'lement in Natalonder

leiding van kol. C. F. Stal1ard sou dan ook finaal van genl.

Smuts we.gbreek en In nuwe. party, aie"Do'minion Party, sHg.79

Die artikels' van die antwerpprogram Van beginsels van die nuwe

. party w.at die ·meeste reaksie uitgelok het,' het oor die konstitu~

sionele bele.id en die Natur-etlevr-aaqstuk .gegaan.· 'Eersgenoemde

het onder andere bepaal dat die party 0 hom ten gunst~ verklaar'

,het vir die handhawing van die besfaande verhouding van eie

Unie tot die Britse. Gemenebes van Nasies en sy sSrnewerkin,g

met die ane~r

si

ate, d.aart~e behorende; onder-wor-pe . ewewel'

" , "

da~ra.an dat' geen afbreuk. ~e:~kiee a~n die status

van

die Unie' en

~ ?" ',:(·:i' , , , ' , } .

dat ge en.·i~ijbultelandse_. \~~. ,. verpHgtinge. In stryd"met\.., sy belan'Q aat:lvaar'." ,

word nle , Terwyl die staatsregtelike posisie"e'gt'er 'gehanehaaf

, .

'wor-d, deur die Party, word aan 'n'iemand die"vryheid ontsê orn

sy .eerlike oortuiging' in' vér-bend ·'met.enige ver.an'dering van re

,-geringsvorm uit te spreek of te bepleit nie. Verder word gesê

dat die gesag en mag van die 'Unie in die. eie nasslorrale vlag

ge-simboHseer, bfy , terwyl lweet'ëi!igheid praktie s deur die' staat uij~~

80

geleef 'sal word ..

'79. O.W: Kruger.;',· Thë"'Making .of a Nation: p.172. ''Die par-ty

is gesUg ander leiding van kol.e C. F .' StaUarê;f en wat hom'

ten'doel gestel het vir' ëfiê behoud van die' Britse konrtekale ,

I'The Deniihión Party distrust'ed:' Hertzog as much as Mal anIS

Nationalists ,die Smuts, and both opposed Fusion for- apposite

re/~sQJns.»

80.

c.

rvt.

van den Heever;, Gen!. J. B .

t\I\.

Hertzog. p . 642.

'M~P.A:":-M'alah.; 'bie Nasionale 'Party .... pp.!51~152.

W·.K. Hencock . , Smuts, The .Fields of Force. pp. 256-258