(CC) BY-SA - De Praktijk 2011 –De Jonge Akademie on Wheels – workshop Wondermiddeltjes - blz. 1 van 4
workshop Wondermiddeltjes
Wetenschappelijk thema: bewijzen – wat is waar?
Elk van de vier workshops van De Jonge Akademie on Wheels heeft een wetenschappelijk thema, waarmee belangrijke algemene aspecten van wetenschap aan de orde komen. Het thema van deze workshop is ‘bewijzen – wat is waar?’. De bedoeling is dat dit thema tijdens de workshop expliciet aan de orde komt.
Geregeld zie je tegenstrijdige berichten over voedsel in de media: is melk wel of niet gezond, is een capsule met visolie beter of minder goed dan echte vis, en is de geneeskrachtige werking van knoflook bewezen? Voedingsfabrikanten gebruiken soms wetenschappelijke onderzoeken om hun producten zo gunstig mogelijk in de media te krijgen (bijv. rode wijn is goed voor het hart). Soms investeren bedrijven in voedingsonderzoek waarvan ze denken dat de resultaten goed voor hen uitpakken. Niet alle wetenschappelijke onderzoek wordt goed en degelijk uitgevoerd. Niet alle wetenschappelijke resultaten zijn waar, het hangt af van goed, onafhankelijk en degelijk onderzoek. Bovendien interpreteren niet-wetenschappers (journalisten of bedrijven) informatie soms te simpel. Hierdoor kunnen tegenstrijdige berichten ontstaan, of zelfs onwaarheden.
Achtergrondinformatie
Deze workshop is vanuit verschillende invalshoeken te benaderen, zoals psychologie, marketing, antropologie, geschiedenis en taal. Ook is het voor leerlingen interessant als je het onderwerp vanuit je eigen vakgebied kunt benaderen. Meer informatie bij deze workshop is te vinden op de projectwebsite van De Jonge Akademie on Wheels en in ‘Wat is nu gezond?’ van Prof. dr. Martijn Katan:
Pagina Titel
13 Persoonlijke en nationale overtuigingen 14 Zorgen over technologie
20 Vooroordelen, belangen en beïnvloeding 39 Constipatie en wat er aan te doen is 58 Vruchtensap en vitamines 72 Koffie 76 Kruidenthee 78 Chocola 81 Lunch 84 Fruit
96 Alcohol en het hart 110 Groenten
120 Olie en vet
135 Wat moet je niet slikken? 160 Wat is gif?
177 Gevaarlijke stoffen in supplementen en geneeskrachtige kruiden 183 Beperkingen van de logo’s
De Jonge Akademie on Wheels – workshop Wondermiddeltjes - blz. 2 van 4 Leerdoelen
Leerlingen ontdekken dat claims op voedingsmiddelen van alle tijden en plaatsen zijn Leerlingen denken na over hoe claims wetenschappelijk onderzocht kunnen worden Leerlingen zien dat de formulering van een claim niet altijd met bewijs te maken heeft Tijdsplanning
Tijd Activiteit Wie?
00.00 – 00.05 0. leerlingen komen klas binnen, gaan zitten leerlingen
00.05 – 00.10 1. introductie wetenschappers
00.10 – 00.20 2. product en claim leerlingen
00.20 – 00.30 3. wetenschappelijk bewezen of niet leerlingen
00.30 – 00.45 4. ontwerp een functional food leerlingen
00.45 – 00.50 5. afronding allen
Toelichting op de onderdelen 1. Introductie
Een korte introductie (naam, beroep) spreekt voor zich. Geef bijvoorbeeld uitleg over je ‘rugnummer’. Vertel waar de workshop over gaat en wat de leerlingen gaan doen (kijken naar claims en bedenken hoe je iets kunt bewijzen) ), en leg de link met het thema van de workshop (“bewijzen – wat is waar?”).
2. Product en claim Benodigdheden:
Becel pro-activ Blue band Idee
koninginnegelei (Royal jelly) levertraan Activia yoghurt honing knoflook of knoflookproduct visolie capsules Yakult
mogelijk nog andere functionele voedingsmiddelen
Elke leerling kiest een product dat op tafel ligt. De leerlingen hebben een leerlingenboekje, met daarin vragen die iedereen beantwoordt voor zijn of haar product (zie bijlage). Geef ze daar ongeveer 5 minuten voor en bespreek vervolgens de producten op tafel.
LET OP: ZEG NIETS OVER HET FEIT OF EEN CLAIM CORRECT IS OF NIET! (dit gebeurt bij de volgende opdracht)
De Jonge Akademie on Wheels – workshop Wondermiddeltjes - blz. 3 van 4 3. Wetenschappelijk bewezen of niet
Geef elke leerling een rode en een groene kaart. In deze opdracht geven ze aan of zij denken dat de werking van een product wetenschappelijk bewezen is of niet. Als de meerderheid van de groep het juiste kaartje omhoog houdt, verdienen ze per claim 1 punt (zie puntentelling). De producten en veronderstelde werking zijn1:
1. visolie verkleint de kans op hart- en vaatziekten (waar) 2. Activia verbetert de stoelgang (niet bewezen)
3. Becel pro-activ helpt het cholesterol te verlagen (waar) 4. Yakult kan bijdragen aan een evenwichtige darmflora (waar) 5. koninginnegelei is goed voor de weerstand (niet bewezen) 4. Ontwerp een functional food
De leerlingen gaan nu zelf een functional food ontwerpen. Ze bedenken een product aan de hand van de volgende vragen:
wat voor product is het?
wat voor claim heeft het (waar werkt het voor of tegen)? hoe werkt het (wat is eraan toegevoegd of weggelaten)? voor wie is het bedoeld?
Verdeel de volgende taken of laat de leerlingen kiezen: 1. naam en slogan verzinnen, 2. uitleggen hoe het product werkt, en 3. bedenken hoe het product eruit ziet. De leerlingen werken dit uit in een (reclame)poster.
De groepjes kiezen aan het einde van de workshop welke functional food ze het beste vinden. Geef hier punten voor (zie puntentelling).
5. Afronding
Leg nog even de nadruk op het wetenschappelijke thema van deze workshop. Vraag de groep of zij nog vragen hebben: over de workshop, of over jou als wetenschapper. Geef aan de teamcaptain door hoeveel punten de groep verdiend heeft (zie puntentelling hieronder). Tijdens de wisseling van de workshops heb je kort de gelegenheid tot het opnieuw klaarzetten van de workshop voor de volgende groep.
Puntentelling
Tijdens deze workshop kunnen voor de volgende onderdelen punten verdiend worden: onderdeel aantal punten
Bewezen of niet 1 punt voor elke claim als de meerderheid van de groep het juiste kaartje omhoog houdt (totaal max. 5 punten)
Functional food 1 – 5 punten voor idee, originaliteit, uitwerking van het beste product Deelname 1 – 5 punten voor inzet en deelname aan de workshop
De Jonge Akademie on Wheels – workshop Wondermiddeltjes - blz. 4 van 4
Bijlage Product en claim
De producten die op tafel liggen, zijn goed voor je. Dat zegt de fabrikant tenminste. Maar wat beweren ze nu precies? En welk ingrediënt zou voor deze werking zorgen? Lees het label van het product en beantwoord de volgende vragen.
1. Welk product heb je gekozen?
………
2. Volgens de fabrikant is dit product goed voor je. Wat is er goed aan? ……… ……… ………
3. Welk ingrediënt maakt van het product een ‘wondermiddel’?
……… ……… ………
4. Denk je dat het middel werkt? Leg uit waarom je dat denkt.
……… ……… ………
