? Ó ä/ . l/-S~ f ^'(j
£%•-<.L. \ a
PROEFSTATION VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER GLAS TE NAALDWIJK
FLUORSCHAVE BIJ BOLGEWASSEN VOOR BEHANDELING VAN VE KISTJES MET WOLMANZOUT
doosi'
J . P . N . L . R o o r d a van Eysinga & VI.A.C. Nederpel
N a a l d w i j k , september 1972 No. 526/1972
InteAn Rapport
2 . ïnkoud 1. ïnkoud 2. Pfioziopz&t 3. R&óuZ£a£e.n 3 . 1 O n i w  M i z L i n g v a n h o X g m c u , 3 . 2 A a n t a s t i n g d o oh. f i l u o M c h a d e . 4. VluoigthaLto. In gewas
en
gh.ond5. VZécuMle
7. 7HLEIV1NG
Wolmanzout i s a l s h o u t c o n s e r v e r i n g s m i d d e l een welbekend b e g r i p i n de Nederlandse t u i n b o u w . Onder Wolmanzout w o r d t —volgens h e t p r o e f s c h r i f t van Stas (19^5) ~ v e r s t a a n mengsels
van z o u t e n , waaronder f l u o r v e r b i n d i n g e n een b e l a n g r i j k e p l a a t s innemen.
Volgens e i g e n onderzoek {Nederpel & Roorda van E y s i n g a , 1972) z i j n s p e c i a a l monocotyle b o l - en knolgewassen g e v o e l i g v o o r f l u o r v i a de w o r t e l s u i t h e t s u b s t r a a t opgenomen.
Deze gegevens waren reden om een onderzoek i n t e s t e l l e n met h e t d o e l v a s t t e s t e l l e n o f Wolmanzout f l u o r s c h a d e kan
veroorzaken o f , met andere woorden, de v e r b r a n d i n g d i e o p t r e e d t b i j bolgewassen i n v e r s gewolmaniseerde k i s t j e s (Krabbendam, 1955) aan f l u o r s c h a d e i s t o e t e s c h r i j v e n . B i j h e t zoeken naar een goed Wolmanzoutpreparaat b l e e k d a t de o o r s p r o n k e l i j k e mengsels s t e r k i n s a m e n s t e l l i n g z i j n g e w i j z i g d . I n de handel z i j n thans v e r k r i j g b a a r (Anonymus, 1970) Superwolmanzout C. Een m i d d e l op b a s i s van kopeA', chroom en
arseen ( ge.£n f l u o r ) . D i t m i d d e l moet onder d r u k worden geïmpregneerd
Superwolmanzout D. Een middel op b a s i s van f l u o r , chroom en
a r s e e n . Het t e verduurzamen h o u t w o r d t i n een o p l o s s i n g van d i t middel g e d r e n k t .
2. PROEFOPZET
K i s t j e s werden v e r v a a r d i g d van 2 cm d i k vurenhout en gedurende u u r i n een 4%-oplossing van Superwolmanzouf^gedompeld. I n t o t a a l werden 16 k i s t j e s i n de p r o e f b e t r o k k e n . V i e r werden n i e t behandeld, de o v e r i g e werden i n d r i e groepen v e r d e e l d en a c h t e r e e n v o l g e n s gedompeld, zodanig d a t r e s p e c t i e v e l i j k 0 -k en 7 dagen v e r l i e p e n tussen h e t e i n d e van de dompeling en h e t a a n z e t t e n van de p r o e f . De k i s t j e s d i e 7 dagen v o o r h e t g e b r u i k waren gedompeld z i j n bovendien e n i g e malen met schoon w a t e r g e s p o e l d .
De h e l f t van h e t t o t a l e a a n t a l k i s t j e s werd g e v u l d met k a l k -houdend zand, de andere h e l f t met t u i n t u r f , waaraan van t e v o r e n b k g k o o l z u r e k a l k p e r ni3 was toegevoegd. Monsters aan h e t e i n d e van de p r o e f genomen gaven de volgende a n a l y s e -c i j f e r s :
zand : h,2% o r g a n i s c h e s t o f 0 , 3 % CaCO pH-water 7 , 2 veen : 92% o r g a n i s c h e s t o f 0,1% CaCO. e n pH-water 6 , 5 Op 17 o k t o b e r werden de b o l l e n g e p l a n t , p e r k i s t j e : 5 b o l l e n g r o o t b l o e m i g e n a r c i s , c v Ccuvlton en 5 b o l l e n D a r w i n t u l p , c v Ap2Zd.00A.Yl ó f 5 b o l l e n h y a c i n t , c v Jan Bü-ór en
5 bollen Triumph tulp, cv Lustige. W-ÙÙM2..
De k i s t j e s werden e n k e l e dagen l a t e r i n een p l a t t e bak
g e b r a c h t met z w a r t e p l a s t i c f o l i e v l a k onder h e t g l a s . Vanaf 29 november z i j n de k i s t j e s i n een verwarmde kas g e p l a a t s t .
RESULTATEN
Op 2 k maart werd de p r o e f b e ë i n d i g d . Zonder e n i g e m e t i n g was reeds d u i d e l i j k z i c h t b a a r d a t a l l e gewassen maar v o o r a l de t u l p e n en de h y a c i n t o n g u n s t i g reageerden op de b e h a n d e l i n g met Wolmanzout, m i t s de k i s t j e s met veen waren g e v u l d ( z i e ook
f o t o op de l a a t s t e b l a d z i j d e ) . Ontwi-kkeJUng van het gewaô
öm de o n t w i k k e l i n g van h e t gewas v a s t t e leggen i s p e r p l a n t de g r o o t s t e b l a d l e n g t e gemeten, v a n a f de overgang g r o n d - l u c h t . Vervolgens i s p e r b e h a n d e l i n g ( = p è r k i s t j e ) h e t gemiddelde van 5 p l a n t e n b e r e k e n d . De gegevens z i j n i n t a b e l 1 samengevat.
Tabel 1 Lengte g r o o t s t e b l a d i n cm Wo1 manzoutbehandeli ng
•••••• •• Onbehandeld
0 dagen 4 dagen 7 dageri Gemiddeld
(/een
Na r e i s 4 4 , 7 4 5 , 4 4 5 , 0 ^ 5 , 0 4 6 , 8 Hyaci n t 1 5 , ^ 1 8 , 6 2 3 , 0 1 9 , 0 2 9 , 4 L u s t i g e Wi twe 1 2 , 6 2 3 , 0 2 4 , 2 1 9 , 9 2 4 , 8 A p e l d o o r n 1 it , 0 • 1 5 , 6 1 8 , 0 1 5 , 9 2 0 , 4 land N a r c i s 4 3 , 4 3 6 , 0 4 5 , 4 4 1 , 6 4 2 , 4 H y a c i n t 3 2 , 4 2 9 , 0 3 2 , 2 3 1 , 2 3 2 , 8 L u s t i g e Wi twe 2 4 , 4 2 0 , 5 2 7 , 6 2 4 , 2 2 6 , 4 Apeldoorn 1 3 , 4 1 5 , 2 1 2 , 6 1 3 , 7 1 9 , 0 H e t i s d u i d e l i j k d a t de o n t w i k k e l i n g van h e t gewas d o o rt o e p a s s i n g van Wolmanzout i s geremd. Deze groeiremming i s s l e c h t s zwak i n d i e n de k i s t j e s met zand waren g e v u l d .
De t i j d s d u u r v e r l o p e n t u s s e n b e h a n d e l i n g en g e b r u i k h e e f t v e r m o e d e l i j k e n i g e i n v l o e d . B i j de k i s t j e s met veen v e r toonden de v e r s behandelde ( 0 dagen) steeds de s l e c h t s t e o n t w i k k e l i n g .
3 . 2 Aantasting dooi fi&uonAckade. B e s c h r i j v i n g a a n t a s t i n g :
H y a c i n t P l a n t e n en ook de bloemen, v e r t o n e n een m a t i g e t o t s l e c h t e o n t w i k k e l i n g . De p u n t e n van v o o r a l de b i n n e n s t e b l a d e r e n z i j n o v e r een l e n g t e van ongeveer 2 cm a f g e s t o r v e n en b r u i n van k l e u r . Het n e c r o t i s c h e w e e f s e l i s van h e t gezonde gescheiden door een s m a l l e , l i c h t g e e l g r i j z e band.
V o o r a l b i j d i t gewas waren de w o r t e l s k o r t en b r u i n , maakte een " vM.bA.ande." i n d r u k .
TuZp Het gewas v e r t o o n t een d u i d e l i j k e g r o e i r e m m i n g , bloemen komen s l e c h t u i t . I n een wat l a t e r s t a d i u m v e r t o n e n de b l a d e r e n a a n v a n k e l i j k g r i j z e ingezonken v l e k k e n , d i e s p o e d i g a f s t e r v e n en b r u i n g r i j s o f g e e l g r i j s v e r k l e u r e n . D i t n e c r o t i s c h e w e e f s e l i s omgeven door een v r i j b r e d e zóne van 1 i c h t - g e e l g r i j s t o t w i t bladmoes. De n e c r o t i s c h e v l e k k e n komen v o o r a l l a n g s de b l a d r a n d v o o r , de e e r s t e v e r s c h i j n s e l e n v e e l a l ook aan de t o p van de b l a d e r e n .
Na/Lcló De p l a n t e n v e r t o n e n eBn g e r i n g e groeiremming. Sommige b l a d e r e n v e r t o n e n b r u i n e t o t donker b r u i n e a f g e s t o r v e n p u n t e n . Soms i s h e t gehele b l a d n e c r o t i s c h . O p v a l l e n d i s d a t de mate van a a n t a s t i n g o n r e g e l m a t i g v e r d e e l d i s o v e r een p l a n t o f een groep van p l a n t e n , sommige z i j n geheel gezond, andere geheel a f g e s t o r v e n . Mate van a a n t a s t i n g
De a a n t a s t i n g i s b i j hycicÂwt en yiaA.cJj> met een getal beoordeeld. Het meten van de a a n t a s t i n g b i j t u l p e n was m o e i l i j k e r u i t v o e r b a a r en i s mede t e r b e s p a r i n g van t i j d n i e t u i t g e v o e r d .
A l s maat i s genomen h e t p e r c e n t a g e van de b l a d r a n d d a t i s aan g e t a s t . H i e r t o e werd de l e n g t e van a l l e b l a d e r e n gemeten en de l e n g t e van a l l e n e c r o t i s c h e p l e k k e n b e p a a l d , langs de b l a d r a n d gemeten. De a a n t a s t i n g i s dan a l s v o l g t berekend :
0 / . t o t a l e l e n g t e a a n g e t a s t e b l a d r a n d i n cm 1 n n
% a a n t a s t i n g = - —2 t t j ! r : x ' 0 0
2 x som b l a d l e n g t e n i n cm
Tabel 2 Percentage van de door f l u o r o v e r m a a t a a n g e t a s t e b l a d r a n d Wolmanzoutbehandeli ng
0 dagen k dagen 7 dagen gemiddeld Onbehandeld
Ve.m N a r c i s 2 , 8 0 , 7 A , 6 2 , 7 1 , b H y a c i n t 3 2 , 1 2 8 , 8 9 , 5 2 3 , 5 0 , 1 land N a r c i s 1 0 , 3 1 , 2 2 , 5 k j 1 , 8 H y a c i n t 3 , 1 1 , 7 *»>8 yt2 0 , 1
De b e h a n d e l i n g met Wolmanzout h e e f t h e t o p t r e d e n van f l u o r s c h a d e -symptomen v o o r a l op veen d u i d e l i j k v e r s t e r k t . D i t l a a t s t e
b l i j k t m o g e l i j k n i e t zo d u i d e l i j k u i t de gegevens van t a b e l 2 ,
maar in deze tabel ontbreken de gegevens over de tutp.
B i j tatp waren d u i d e l i j k e symptomen z i c h t b a a r op de gewolmani seerde k i s t j e s d i e met veen waren g e v u l d .
Van een d u i d e l i j k e i n v l o e d van de t i j d s d u u r v e r l o p e n t u s s e n b e h a n d e l i n g van h e t h o u t en g e b r u i k van h e t k i s t j e i s z o a l s u i t
4 .
FLUORGEHALTE W GEWAS EN GRONVB i j h e t b e ë i n d i g e n van de p r o e f z i j n gewasmonsters verzameld van de h y a c i n t en de t u l p LuJstigz WÂJwn. Deze twee z i j n gekozen omdat ze d u i d e l i j k en v i s u e e l b e o o r d e e l d m o g e l i j k i e t s r e g e l m a t i g e r dan b e i d e andere op de
Wolmanzout-b e h a n d e l i n g reageerden. De monsters z i j n o n d e r z o c h t op f l u o r v o l gens de methode van V e r l o o S C o t t e n i e ( 1 9 7 0 ) .
Tabel 3 F l u o r g e h a l t e i n de b o l en h e t bovengrondse gewas (ppm F op de droge s t o f )
Wolmanzoutbehandeling Onbe
h a n d e l d
0 dagen 4 dagen 7 dagen Gemiddeld
Ve.e.n Hyaci n t bovengronds gewas 7 , 6 8 , 6 M 6 , 7 , 2 , 8 b o l 0 , 7 2 , 0 ^ 0 , 5 1 , 0 < 0 , 5 L u s t i ge bovengronds Wi twe gewas 3 , 5 3 , 0 4 , 0 3 , 5 2 , 0 b o l 3 , 2 2 , 6 2 , 1 2 , 6 < 0 , 5 Zand < 0 , 5 Hyaci n t bovengronds gewas 2 , 6 2 , 8 1 , 8 2 , 4 2 , 8 b o l 1 , 2 1 , 0 M 1 , 2 0 , 6 L u s t i g e bovengronds Wi twe gewas 2 , 4 2 , 4 2 , 4 2 , 4 1 , 6 b o l 0 , 9 0 , 9 0 , 9 0 , 9 1 , 5
De p l a n t e n op k i s t j e s met veen en behandeld met
Wolman-z o u t hadden een d u i d e l i j k hoger f l u o r g e h a l t e i n h e t bovengronds gewas en g e d e e l t e l i j k i n de b o l dan onbehandeld. Op
zand i s een d u i d e l i j k e i n v l o e d n i e t aanwezig.
Ook van h e t s u b s t r a a t z i j n monsters v e r z a m e l d . Van de behan d e l d e werd a l l e e n h e t v e r s behandelde k i s t j e bemonsterd. Ge nomen werd h e t veen o f zand o n d e r u i t de k i s t j e s ( o n d e r s t e 3 cm). Deze monsters werden op f l u o r o n d e r z o c h t v o l g e n s V e r l o o & C o t t e n i e ( 1 9 6 9 ) .
8 . Tabel k F l u o r g e h a l t e i n h e t s u b s t r a a t b i j h e t e i n d e van de p r o e f (ppm F op de d r o g e g r o n d ) Behandeli ng ppm F
l/een
Onbehandeld + Wolfranzout 8 , 6h k , 9
land Onbehandeld + Wolmanzout 2 , 6 3 , 6Het zandmonster had een normaal l a a g f1uorgeha1 t e , d a t door de b e h a n d e l i n g van h e t k i s t j e met Wolmanzout s l e c h t s w e i n i g i s g e s t e g e n . De b e h a n d e l i n g met Wolmanzout g a f b i j
veen
een f o r se v e r h o g i n g i n f l u o r g e h a l t e van h e t s u b s t r a a t . Opgemerkt kan worden d a t h e t veen u i t de onbehandelde k i s t j e s , v e r g e l e k e n met e e r d e r o n d e r z o c h t e monsters t u i n t u r f , een v r i j hoog g e h a l t e aan f l u o r h a d .H e t g e b r u i k van Superwolmanzout D a l s c o n s e r v e r i n g s m i d d e l v o o r h o u t van k i s t j e s w a a r i n de b o l l e n worden g e t r o k k e n kan
g r o e i remming en schade aan h e t gewas v e r o o r z a k e n . Het schadebeél'd komt overeen met de beelden d i e bekend z i j n a l s f1uorovermaat opgewekt v i a h e t s u b s t r a a t (tixlp) o f v i a de l u c h t .
Het f l u o r g e h a l t e i n h e t s u b s t r a a t werd door de Wolmanzoutbehan-d e l i n g verhoogWolmanzoutbehan-d. V o o r a l b i j hyacint was ook h e t f l u o r g e h a l t e i n gewas hoger b i j Wolmanzout-toepassing, a l t h b n s op veen. H e t v e r s c h i l i n f l u o r g e h a l t e van de t u l p e n u i t k i s t j e s d i e wél en n î e t behandeld waren was g e r i n g , u i t proeven met
andere gewassen i s e c h t e r bekend d a t een g e r i n g v e r s c h i l i n f l u o r g e h a l t e i n gewas, met g r o t e v e r s c h i l l e n i n a a n t a s t i n g gepaard kunnen gaan.
Hoewel de r e a c t i e op Wolmanzout v e e l g e r i n g e r was i n d i e n de k i s t j e s met zand waren g e v u l d , i s ook b i j g e b r u i k van zand en dan s p e c i a a l t e n a a n z i e n van de o n t w i k k e l i n g en de mate van schade, een i n v l o e d b e s p e u r b a a r .
De t i j d s d u u r v e r l o p e n tussen de b e h a n d e l i n g van h e t h o u t en h e t p l a n t e n van de b o l l e n h e e f t w e l i s w a a r geen g r o o t e f f e c t gehad, maar een v r o e g t i j d i g e b e h a n d e l i n g h e e f t v o o r a l t e n a a n z i e n van de o n t w i k k e l i n g g u n s t i g g e w e r k t .
Deze e r v a r i n g d u i d t de r i c h t i n g aan hoe een o n g u n s t i g e f f e c t van Superwolmanzout D e v e n t u e e l karl worden voorkomen, t e weten een z e e r v r o e g t i j d i g e t o e p a s s i n g .
Met deze p r o e f a c h t e n w i j h e t bewezen d a t h e t o n g u n s t i g e e f f e c t d a t de b e h a n d e l i n g van houten k i s t j e s met Superwolman z o u t D op de t r e k van b o l l e n i n deze k i s t j e s kan hebben, i n f e i t e aan de w e r k i n g van f l u o r , i n Superwolmanzout D aanwezig, i s t o e t e s c h r i j v e n .
Umoond
Omdat h e t verduurzamen van h o u t a l s g u n s t i g mag worden beschouwd omdat impregneren van h e t h o u t o n g e t w i j f e l d b e t e r i s dan
dompelen w i l l e n w i j e i n d i g e n met t e w i j z e n op Superwolman
z o u t C, d a t een goed a l t e r n a t i e f z a l z i j n v o o r Superwolmanzout D en waarvan verwacht moet worden d a t e r geen schade — i n
1 0 .
LITERATUUR Anonymuô :
L i j s t van houtverduurzamingsmiddelen v o o r h e t verduurzamen van geveltimmerwerk d a t v o o r z i e n z a l worden van een g e b r u i k e l i j k v e r f s y s t e e m , o p g e s t e l d op b a s i s van een d a a r v o o r
i n g e s t e l d e e n q u ê t e .
Hl-TNO-Meded. 1970, 8 p p . Khabbtndam, P . :
B l o e m b o l l e n t e e l t I I .
L e i d r a a d v o o r h'et Land- en Tuinbouwonderwijs N r . B . 3 6 T j e e n k W i l l i n k , Z w o l l e , 5e d r . 1955, 1^6 p p .
HadoJipeZ, W.A.C. è J.P.N.L,Roon.da. van Ey&lnga. :
De g e v o e l i g h e i d van een a a n t a l gewassen v o o r f l u o r v i a de w o r t e l s opgenomen. P r o e f s t a . G r o e n t e n - F r u i t t . G l a s , N a a l d w i j k . I n t e r n Rapp. bS6, 1972, 9 p p . StaA, M.E. : F I u o r o p s p o r i n g en f 1 u o r v e r g i f t i g i n g D i s s e r t a t i e R i j k s u n i v e r s i t e i t Groningen, 1 9 ^ 5 , 11 p p . VQAZOO, M., é A.Cot£e.yiiz :
Het g e b r u i k van de s p e c i f i e k e f l u o r i d e e l e k t r o d e voor de be : p a l i n g van f l u o r i n b'odemextracten M e d e d . R i j k s f a c . Landbouwwetensch. Gent, 3^ (1969) 137 ~ 152 ll&dioo, M. ê A, CottZYliz : B e p a l i n g van f l u o r i d e n i n p l a n t m a t e r i a a l met de s p e c i f i e k e f l u o r i d e e l e k t r o d e M e d e d . R i j k s f a c . Landbouwwetensch. G e n t , 35 (1970) 291 - 299
1 1 .
