Braille_Nederlands_VMBO-KB_2011_deel 2 van 2

Bijlage VMBO-KB 2011

Nederlands CSE KB

deel 2 van 2

Tekstboekje tijdvak 1

Symbolenlijst

/ slash

Inhoud

bladzijde 2

Tekst 1

Naar een artikel van Gerben van 't Hof, Algemeen Dagblad, 12 februari 2009 Verkeerschaos dreigt in het heelal

alinea 1

1. Kortgeleden beleefde de ruimte zijn 2. eerste serieuze verkeersongeluk. Op 3. ongeveer 800 kilometer boven Siberië 4. kwamen een Amerikaanse en een 5. Russische communicatiesatelliet met 6. elkaar in botsing. Volgens de ruimte-7. vaartorganisatie NASA hebben niet 8. eerder twee satellieten elkaar vol ge-9. raakt. De Amerikaanse Iridium 33 was 10. bij het leger in gebruik om verbindin-11. gen via satelliettelefoons tot stand te 12. brengen. De Russische Kosmos 2251 13. satelliet, die in 1993 is gelanceerd, 14. functioneerde al een tijdje niet meer en 15. zweefde rond als ruimteafval. Door de 16. botsing zijn twee grote wolken van 17. puin ontstaan. De brokstukken van de-18. ze satellieten kunnen weer tegen 19. andere satellieten, raketten en 20. ruimtestations botsen, met alle 21. gevolgen van dien.

alinea 2

22. Het is duidelijk dat de ruimte drin-23. gend toe is aan een grote schoon-24. maakbeurt. Er zweeft zo ontoelaatbaar 25. veel troep rond in allerlei banen om de

26. aarde, dat raketten, satellieten en 27. ruimteschepen zich tegen het ruimte-28. afval te pletter kunnen vliegen. "De 29. kans op botsingen wordt groter en gro-30. ter", zegt Ron Noomen, universitair do-31. cent satellietsystemen aan de Techni-32. sche Universiteit Delft. "Satellieten die 33. niet meer werken, blijven nu tientallen 34. jaren rondzweven, exploderen of val-35. len van ouderdom uit elkaar. Met 36. steeds meer objecten als raketten, sa-37. tellieten en ruimteafval is het begrijpe-38. lijk dat deze in de ruimte tegen elkaar 39. knallen." En dan praten we hier nog 40. niet over het natuurlijke ruimtepuin, 41. zoals meteorieten en kometen.

alinea 3

42. Ruimteafval ontstaat niet alleen

43. door botsingen. Noomen: "Soms explo-44. deren restjes brandstof of batterijen in 45. afgedankte satellieten. Ook zweven 46. bijvoorbeeld afgestoten raketdelen 47. door de ruimte. Dat nu twee satellieten 48. tegen elkaar zijn gebotst, is niettemin 49. vrij uitzonderlijk. Maar er zijn bereke-50. ningen die aantonen dat tegen het 51. einde van deze eeuw veertig procent 52. van de satellieten en raketten met 53. elkaar of met ruimteafval in botsing 54. zullen komen."

alinea 4

55. "Een deeltje van twee millimeter

56. groot kan bij een botsing met een ruim-57. tevaartuig enorme schade toebren-58. gen", zegt Gerhard Drolshagen, werk-59. zaam bij de Europese ruimtevaartorga-60. nisatie ESA en expert op het gebied 61. van ruimteafval. "Gemiddeld vliegt af-62. val met een snelheid van tien kilometer 63. per seconde door de ruimte. Dat is tien 64. keer sneller dan een kogel."

alinea 5

65. Botsingen laten zich voor een be-66. langrijk deel vermijden. Dan moet al-67. leen wel de bezem een keer door het 68. heelal gaan. Sinds de toenmalige Sov-69. jet-Unie in oktober 1957 de Spoetnik 70. als eerste satelliet de ruimte in schoot, 71. zijn er naar schatting zesduizend satel-72. lieten gevolgd. De helft ervan doet vol-73. gens de NASA nog dienst. De andere 74. helft zakt, al of niet intact, in zeer lang-75. zaam tempo richting de dampkring. 76. Daar zullen de resten pas verbranden.

alinea 6

77. Satellieten kunnen worden opge-78. ruimd, maar ruimtevaartorganisaties 79. hebben volgens zowel Noomen als 80. Drolshagen tot dusverre nooit de moei-81. te genomen dat te doen. De volgende 82. aanpak van het afvalprobleem is denk-83. baar. "Een groot deel van de satellie-84. ten zweeft op een afstand tot 2000 85. kilometer boven de aarde", zegt Noo-86. men. "Ze worden gebruikt voor com-87. municatie of voor het observeren van 88. bijvoorbeeld de oceanen of de bossen

bladzijde 3

89. op de aarde. Op deze manier probeert 90. men te achterhalen welke veranderin-91. gen er optreden. Als de levensduur 92. van de satelliet is verlopen, kan hij 93. richting de dampkring worden gestuurd 94. en daarin verbranden. Dat kost meer 95. brandstof, iets wat de satelliet bij zijn 96. lancering zwaarder en dus inefficiënter 97. maakt. Het voorkomt echter wel, dat in 98. onbruik geraakte objecten decennia-99. lang door de ruimte zweven." Een an-100. dere mogelijkheid zou volgens Noo-101. men kunnen zijn dat onbruikbare satel-102. lieten die op grotere afstand van de 103. aarde zweven, naar een speciale 104. 'kerkhofbaan' op zo'n 36.000 kilometer 105. van onze planeet worden gestuurd.

alinea 7

106. Er zal echter wel altijd afval in de 107. ruimte blijven zweven, omdat dit te 108. klein is om te worden waargenomen. 109. Het duurt soms honderden jaren, voor-110. dat brokstukken verbrand zijn. "Daar-111. om zijn bij bemande ruimtevluchten 112. capsules voorzien van een schild, dat 113. als het ware een dikke, extra huid 114. vormt om het ruimteschip", zegt 115. Noomen. "Dit schild is niet bestand 116. tegen botsingen met grote brokstuk-117. ken, maar houdt klein afval redelijk 118. goed tegen."

alinea 8

119. Gerhard Drolshagen zegt dat de 120. Verenigde Staten en Rusland inmid-121. dels precies bijhouden waar zich in de 122. ruimte rommel bevindt. "Nu maakt Eu-123. ropa nog gebruik van die informatie, 124. maar er wordt gewerkt aan een eigen 125. systeem. Met radars en optische tele-126. scopen kunnen brokstukken groter dan

127. tien centimeter worden waargenomen." 128. Rond 17.000 brokstukken van tien cen-129. timeter of groter zijn inmiddels geloka-130. liseerd. Ruimtevaartorganisaties ge-131. bruiken de gegevens over het afval bij 132. lanceringen, om te voorkomen dat bij-133. voorbeeld een raket regelrecht een 134. puinwolk wordt ingeschoten.

alinea 9

135. Maar voorkomen is altijd beter dan 136. genezen. Volgens Drolshagen hebben 137. landen die actief zijn in de ruimtevaart 138. met elkaar afgesproken dat de hoe-139. veelheid ruimteafval in de toekomst zo-140. veel mogelijk wordt beperkt. "De regels 141. zijn nog niet bindend, maar dat veran-142. dert nog wel."

bladzijde 4

Tekst 2

Naar een artikel van José van der Sman, Elsevier, 7 maart 2009 De verleiding om te eten

alinea 1

1. Sinds 2005 reist Mirjam Overbeek, 2. 27 jaar oud, voor haar werk met de 3. trein van Utrecht naar Hilversum en 4. terug. Al vier jaar lang moet zij dus vijf 5. keer per week 's ochtends door het 6. overdekte winkelcentrum Hoog Ca-7. tharijne lopen om bij het Centraal Sta-8. tion van Utrecht te komen. Aan het 9. eind van de dag moet ze dezelfde weg 10. terug nemen, meestal met een lege 11. maag. Het gevolg is dat zij dan een 12. sterke trek in iets zouts of zoets heeft. 13. Geen wonder dat ze vaak de verleiding 14. niet kan weerstaan om in een van de 15. tientallen snoephandels, broodjesza-16. ken, frietkramen of andere fastfood-17. winkels gauw wat lekkers te kopen en 18. in haar mond te proppen. Want het 19. duurt nog minstens een uur, voordat 20. ze thuis aan tafel kan. Geen wonder 21. ook dat ze in die vier jaar zes kilo is 22. aangekomen.

alinea 2

23. Mirjam Overbeek is niet de eerste 24. die ontdekt dat het steeds moeilijker 25. wordt om verstandig met eten om te

26. springen en niet alsmaar van alles in 27. de mond te stoppen. We worden na-28. melijk voortdurend en óveral verleid 29. om te snoepen en te snacken: in de 30. winkelstraten, op markten, in stations-31. gebouwen, in bedrijfsrestaurants, in 32. sport- en schoolkantines, in waren-33. huizen, bij evenementen.

alinea 3

34. Terwijl roken langzaam maar zeker 35. op veel plaatsen verboden is, lijkt on-36. gezond eten juist te worden aange-37. moedigd. Want er zijn steeds meer 38. verkoopmogelijkheden voor snoepwa-39. ren, snacks en fastfood. Deze sector 40. groeit, ondanks het feit dat overge-41. wicht en obesitas (ernstig overgewicht) 42. een groter probleem voor de volksge-43. zondheid beginnen te worden dan 44. roken.

alinea 4

45. Een beetje overgewicht kan geen 46. kwaad. Sterker nog, het hoort bij het 47. klimmen der jaren. Maar ernstig over-48. gewicht is wel gevaarlijk voor de ge-49. zondheid. In tal van onderzoeken is 50. een samenhang gevonden tussen 51. enerzijds zwaarlijvigheid en anderzijds 52. chronische ziekten, lichamelijke beper-53. kingen, arbeidsongeschiktheid en een 54. sterke achteruitgang in de kwaliteit van 55. leven. Te dik zijn kost een mens onge-56. veer tien maanden van zijn leven, zo is 57. uitgerekend.

alinea 5

58. Maar erger dan die kortere levens-59. duur is het feit dat iemand met overge-60. wicht veel meer levensjaren in slechte 61. gezondheid doorbrengt. Dat is niet al-62. leen ellendig voor de persoon zelf,

63. maar kost de samenleving ook heel 64. veel geld. En dat is precies de reden 65. waarom de overheid steeds meer aan-66. dacht aan dit probleem besteedt. Want 67. door het aantal mensen met ernstig 68. overgewicht terug te dringen, kunnen 69. de hoge maatschappelijke kosten van 70. ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid 71. en gezondheidszorg ook worden terug-72. gedrongen. 'Afvallen' is dus de leuze. 73. Of beter nog: 'niet dik worden'.

alinea 6

74. Waarom kunnen mensen geen 75. maat houden? De afgelopen jaren is 76. vanuit allerlei wetenschappen onder-77. zoek gedaan naar het antwoord op 78. deze vraag. De verklaringen die wer-79. den geopperd, variëren van een zwak 80. karakter tot verkeerde genen, maar 81. bleken geen van alle volledig.

alinea 7

82. Eén mogelijke oorzaak werd lange 83. tijd genegeerd, mogelijk omdat die mo-84. gelijkheid de kwestie alleen maar inge-85. wikkelder maakt in plaats van oplost. 86. Maar inmiddels duikt zij steeds vaker 87. op in het debat. Die mogelijke oorzaak 88. is: de vetmakende wereld waarin we

bladzijde 5

89. leven. Volgens de aanhangers van de-90. ze opvatting worden steeds meer men-91. sen te dik omdat ze in een samenle-92. ving wonen waarin hun meer en meer 93. ongezond voedsel wordt opgedrongen. 94. "Steeds meer deskundigen delen de 95. mening dat de maatschappelijke om-96. geving van invloed is op de toename 97. van overgewicht en obesitas", stelt so-98. cioloog Hans Dagevos van de Univer-99. siteit Wageningen. "We leven in een 100. omgeving die dikmakend gedrag be-101. vordert. Dat veel mensen lijden onder 102. vetzucht, is eerder een normale reactie 103. op abnormale omstandigheden dan an-104. dersom."

alinea 8

105. Nu steeds duidelijker wordt dat het 106. wereldwijde obesitasprobleem nauw 107. samenhangt met de verleidelijke ma-108. nieren waarop voedsel wordt aangebo-109. den en met de onmacht van veel men-110. sen om daaraan weerstand te bieden, 111. dringt de vraag zich op wat er tegen te 112. doen is. Alleen de voedselfabrikanten 113. de schuld geven van het probleem 114. heeft niet zoveel zin, want anders dan 115. tabaksfabrikanten maken zij geen pro-116. ducten die van zichzelf schadelijk zijn 117. voor de gezondheid. Simpel gezegd: 118. het is helemaal niet erg om af en toe 119. chocola te eten, als het maar geen drie 120. repen per dag zijn.

alinea 9

121. Zolang de samenleving ons dik 122. blijft maken, zullen wij zelf moeten le-123. ren de verleidingen te weerstaan. Daar 124. zijn de deskundigen het inmiddels over 125. eens. Kennis van zaken opdoen is 126. daarbij een eerste tegenmaatregel: je

127. moet bijvoorbeeld weten dat 100 gram 128. pinda's evenveel kilocalorieën bevat 129. als 6 kilo rauwe wortels of elf appels; 130. of je moet leren inzien dat je voortdu-131. rend wordt verleid om te eten, eten, 132. eten.

alinea 10

133. De andere belangrijke tegenmaat-134. regelen zijn: dagelijks drie gezonde 135. maaltijden eten aan tafel; niet tussen-136. tijds snoepen of snacken; niet op 137. straat eten of de straat op gaan met 138. honger; en verleidelijke etalages met 139. eten vermijden als dat mogelijk is.

bladzijde 6

Tekst 3

Naar een advertentie in de Volkskrant, 4 maart 2009

Omschrijving foto:

Afgebeeld is een man die een jas met reflecterende strepen draagt. Op zijn jas staat: VERKEERSREGELAAR. De foto is bewerkt, zodat de man nu 8 armen heeft, die verschillende verkeersaanwijzingen geven.

Tekst onder de foto:

VOLG DE WEGINSPECTEUR

Er wordt weer volop aan de weg gewerkt. Bij knelpunten worden weginspecteurs als verkeersregelaars ingezet om de doorstroming te bevorderen. Zij kunnen u ook helpen bij pech en ongevallen. Door samen te werken met de politie en hulpdiensten worden deze incidenten sneller afgewikkeld. Volg in ieder geval de aanwijzingen van de weginspecteur op. Andere tips voor een betere doorstroming vindt u op

www.vanAnaarBeter.nl. Wilt u meer weten over het werk van de weginspecteur en van Rijkswaterstaat, kijk op www.rijkswaterstaat.nl.

Logo's:

Rijkswaterstaat - NEDERLAND MOET DOOR. (vanAnaarBeter)

GA VOOR UITGEBREIDE INFORMATIE OVER ALLE WEGWERKZAAMHEDEN IN NEDERLAND NAAR WWW.VANANAARBETER.NL - TELEFOON: 0800-8002 (GRATIS)

bladzijde 7

Tekst 4

Naar een artikel van Niek Opten, BN/De Stem, 17 maart 2009 SIRE: voor een 'beter volk'

alinea 1

1. Bijna iedere Nederlander gedraagt 2. zich weleens asociaal, maar we zien 3. vooral het vervelende gedrag van een 4. ander. De komende tijd zal Nederland 5. op televisie en in dagbladen gecon-6. fronteerd worden met het eigen hinder-7. lijke gedrag. Dat we er eens iets aan 8. doen! De campagne 'Onbewust aso-9. ciaal', die onlangs werd gepresen-10. teerd, is de honderdste campagne van 11. SIRE*1.

*1 SIRE is een stichting waarin reclame- en onderzoeksbureaus, kranten en televisieprogramma's samenwerken zonder winst te willen maken, om

reclamecampagnes uit te voeren, die bijdragen aan een betere samenleving.

alinea 2

12. 'Man lag vijf dagen dood in woning' 13. luidde de allereerste campagne van 14. SIRE in 1967. Na 42 jaar is het onder-15. werp van die campagne, een oproep 16. tot meer medemenselijkheid, nog 17. steeds een actueel onderwerp. Zo 18. bekeken kun je je afvragen of het werk 19. van de stichting veel nut heeft. "Wij 20. zijn geen overheid of een welzijns-21. organisatie", stelt SIRE-voorzitter Ton 22. Winkelman, in het dagelijks leven

23. directeur van een communicatiebu-24. reau. "Media in het algemeen zetten 25. 90 tot 95 procent van de onderwerpen 26. op de kaart. Wij als SIRE kunnen een 27. onderwerp onder de aandacht brengen 28. en dat is een belangrijk middel. We 29. gooien een steen in de vijver, proberen 30. een kettingreactie op gang te brengen. 31. Ons doel is om bij het publiek een 32. gedragsverandering te bewerkstelligen 33. en dat gaat heel langzaam. De ene 34. keer lukt dat beter dan de andere."

alinea 3

35. Grootste succes is volgens Win-36. kelman de campagne 'Je bent een 37. rund als je met vuurwerk stunt', die 38. jongeren wijst op de gevaren van het 39. spelen met vuurwerk. "Het was voor 40. veel ouders en leerkrachten aanleiding 41. om daarover te praten met de kinde-42. ren", weet Winkelman. Trots zegt hij: 43. "Het heeft aanwijsbaar geleid tot min-44. der slachtoffers." Reden voor SIRE om 45. na een paar jaar de slogan van de 46. jaarlijkse campagne te veranderen in 47. 'Laat je niet verrassen'. In plaats van 48. te waarschuwen voor de gevolgen van 49. het stunten met vuurwerk, geeft SIRE 50. in deze campagne tips hoe je met 51. vuurwerk om moet gaan.

alinea 4

52. De campagne 'Geef kinderen hun 53. spel terug', die twee jaar geleden het 54. negatieve gedrag van ouders langs de 55. sportvelden aan de kaak stelde, vond 56. Winkelman ook een goede. "Ik heb zelf 57. sportende kinderen en zie ouders wel-58. eens over de schreef gaan langs de 59. lijn. 'Jongens, dat mag niet van SIRE', 60. hoorde ik laatst." Dankzij die campag-61. ne stelt een op de drie ouders zich po-62. sitiever op bij het aanmoedigen van

63. hun sportende kinderen, zo bleek uit 64. eigen onderzoek naar het effect van de 65. campagne.

alinea 5

66. Vooraf en na afloop van elke cam-67. pagne houdt SIRE een publieksonder-68. zoek om het effect te meten van de 69. geleverde diensten. Het publiek vindt 70. de acties bijna altijd prachtig. De waar-71. dering voor de campagnes schommelt 72. volgens SIRE altijd tussen een 'dikke' 73. zeven en een ruime acht. Maar kritiek 74. is er ook, met name uit wetenschappe-75. lijke hoek. Volgens Gerjo Kok, hoog-76. leraar toegepaste psychologie aan de 77. Universiteit van Maastricht, is het ef-78. fect van de SIRE-campagnes nog nooit 79. wetenschappelijk aangetoond. Dat is 80. volgens hem ook moeilijk, omdat je 81. daarvoor een groep mensen moet af-82. zonderen, zodat die niet met de

cam-bladzijde 8

83. pagne in aanraking komt. "Reclame is 84. goed als de opdrachtgever tevreden is. 85. Zo werkt dat. En SIRE is zijn eigen 86. opdrachtgever", aldus Kok.

alinea 6

87. De bekendheid van een slogan

88. zegt volgens Kok helemaal niets. "Dat 89. kan zelfs als een excuus werken: ik 90. heb nou eenmaal een kort lontje". 91. Daarmee doelt de hoogleraar op een 92. andere SIRE-campagne over mensen 93. die erg snel boos worden. En die vuur-94. werkslachtoffers dan? "Het effect van 95. die campagne is ook nooit aange-96. toond. Er vallen minder slachtoffers, 97. maar dat kan ook aan het weer liggen. 98. Als het regent, kun je het vuurwerk dat 99. op straat ligt, niet meer aansteken. Bo-100. vendien ruimen gemeenten tegenwoor-101. dig eerder het afval op. Ik heb niets te-102. gen SIRE, maar als zij effect claimen, 103. dan sta ik op als wetenschapper."

alinea 7

104. De methodes van SIRE verschillen 105. per keer. Soms zijn ze schokkend, zo-106. als de vuurwerkcampagne 'Je bent een 107. rund als je met vuurwerk stunt', waarin 108. jongeren met afgerukte ledematen 109. worden gefotografeerd. "Dat spreekt 110. weinig mensen aan", zegt Enny Das, 111. als communicatiedeskundige verbon-112. den aan de Vrije Universiteit in Am-113. sterdam. "Mensen denken dan dat die 114. slachtoffers de sukkels zijn. Niemand 115. betrekt dat op zichzelf."

alinea 8

116. De jongens van de website

117. geenstijl.nl vinden SIRE vooral be-118. lerend. "Daar is het vingertje weer",

119. schreven ze over de campagne 'Onbe-120. wust asociaal'. Een moraliserende 121. campagne werkt over het algemeen 122. ook niet. Wetenschapper Das: "Ne-123. derlanders zijn vrij belerend, maar als 124. we het idee hebben dat onze vrijheid 125. wordt aangetast, dan raken we ge-126. irriteerd."

alinea 9

127. De werkwijze van SIRE komt vol-128. gens voorzitter Winkelman in de rest 129. van de wereld nauwelijks voor. Hij 130. heeft daar geen verklaring voor. "In de 131. Verenigde Staten worden ook wel ide-132. ele campagnes gevoerd, maar die heb-133. ben vaak een lange looptijd. De kracht 134. van SIRE is dat we kortdurende acties 135. voeren." Daarmee blijft de campagne 136. 'fris', wat aantrekkelijk is voor media-137. bedrijven en reclamebureaus. Anders 138. zou de belasting ook te groot worden 139. voor alle partijen, die tenslotte belan-140. geloos hun tijd aan de campagnes 141. geven.

alinea 10

142. "Maar dat gaat wel ten koste van 143. het effect", stelt wetenschapper Kok. 144. "Wetenschappelijk bewezen is dat je 145. voor gedragsverandering langdurige 146. campagnes moet voeren. Alleen iets 147. onder de aandacht brengen is te kort 148. door de bocht. De politiek heeft daar 149. ook een handje van. Daardoor ontstaat 150. ten onrechte het idee dat er vervolgens 151. automatisch iets aan wordt gedaan."

bladzijde 9

Tekst 5

Naar een artikel van Joost Vogel, KIJK, maart 2009 Spelend leren

alinea 1

1. Niets is zo onvoorspelbaar als het 2. vak van brandweerman. Haal je de ene 3. dag voor de zoveelste keer een kat uit 4. de boom, de volgende dag kan het zo-5. maar gebeuren dat je voor het eerst in 6. je leven op zoek moet naar overleven-7. den in een brandend pand. Hoe je een 8. kat uit zijn benarde positie haalt, komt 9. iedere brandweerman uit ervaring van-10. zelf te weten. Maar het oefenen van 11. een grootschalige reddingsoperatie in 12. een brandend gebouw is moeilijk. Het 13. bekijken van instructiefilms of het 14. lezen van leerboeken biedt niet 15. bepaald een goede voorbereiding op 16. de moeilijke beslissingen die een 17. brandweerman in zo'n levens-18. bedreigende situatie moet nemen.

alinea 2

19. De enige manier om zo realistisch 20. mogelijk te oefenen, is door een ramp 21. na te bootsen op de computer in de 22. vorm van een zogenaamde serious 23. game. Het gebruik van zulke simula-24. ties voor training is niet nieuw. Zo wor-25. den er al jaren racesimulaties gebruikt

26. om weggebruikers te laten wennen 27. aan verschillende soorten voertuigen. 28. Vliegsimulaties voor piloten in oplei-29. ding bestaan zelfs al sinds de Eerste 30. Wereldoorlog. Steeds vaker worden 31. zulke simulaties in een spelvorm gego-32. ten, de serious games dus. Dat zijn 33. spelletjes die niet voor het plezier be-34. doeld zijn, maar voor onderwijs,

35. beleidsondersteuning of trainingen aan 36. professionals. De spelletjes sluiten 37. goed aan bij de belevingswereld van 38. jongeren die opgroeien met fun games. 39. De rol van deze serious games zal in 40. Nederland de komende jaren alleen 41. maar toenemen, vooral als middel om 42. besluiten te nemen bij het maken van 43. beleid.

alinea 3

44. Het Nederlandse poldermodel,

45. waarbij het overleg tussen de verschil-46. lende betrokkenen erg belangrijk is, is 47. volgens dr. Mayer van de Universiteit 48. Delft de reden dat serious gaming in 49. Nederland ten opzichte van andere 50. landen zo'n vlucht heeft genomen. "Wij 51. vinden het in Nederland normaal om 52. op een gelijkwaardige manier met 53. elkaar beslissingen te nemen. In 54. andere landen speelt rangorde vaak 55. een veel grotere rol en neemt de lei-56. dinggevende over het algemeen alleen 57. de beslissingen. Als de meest deskun-58. dige persoon het in zijn eentje voor het 59. zeggen heeft, moet je simpelweg ver-60. trouwen op zijn kennis of de weten-61. schap. Dan heb je serious gaming niet 62. nodig." In een serious game ben je 63. afhankelijk van verschillende andere 64. mensen, en juist daarin zit een groot 65. leereffect. Een tweede reden dat er in 66. Nederland veel onderzoek wordt ge-67. daan naar serious gaming, is volgens 68. Mayer te danken aan de overheid. "Die 69. hecht veel waarde aan techniek, ICT 70. en het oplossen van problemen via de

71. creatieve industrie, zoals kunst,

72. technologie en games." Daardoor is er 73. veel subsidiegeld beschikbaar.

alinea 4

74. Een van de Nederlandse projecten 75. waarbij serious games worden ontwik-76. keld, is Next Generation

Infra-77. structures (NGI). Wetenschappers en 78. bedrijfsleven bundelen hun kennis bin-79. nen dit project. Het Rotterdamse Ha-80. venbedrijf maakte samen met game-81. bedrijf Tygron en met onderzoekers 82. van de Technische Universiteit Delft 83. een succesvolle serious game:

84. SimPort-MV2. Die game gaat over de 85. aanleg van de Tweede Maasvlakte, 86. een veelbesproken uitbreiding van de 87. Rotterdamse haven bij Hoek van

Hol-bladzijde 10

88. land. Het spel bootst het effect na van 89. verschillende manieren om die Tweede 90. Maasvlakte te gaan inrichten. "Dan 91. heb je het over een langlopend plan, 92. waarbij beslissingen van nu pas over 93. twintig jaar gevolgen hebben", vertelt 94. Igor Mayer, eindverantwoordelijke voor 95. de ontwikkeling van SimPort-MV2.

alinea 5

96. Serious games worden volgens

97. Mayer steeds belangrijker. Maar hij be-98. twijfelt sterk of de games straks de rol 99. van docenten en studieboeken gaan 100. overnemen. "Serious gaming is een 101. uitstekend middel om iets te leren, 102. maar het heeft ook zijn keerzijden. Het 103. is bijvoorbeeld maar de vraag hoe ef-104. fectief sommige computerspellen nu 105. echt zijn. Het kost namelijk veel tijd en 106. energie om ze te maken, en bovendien 107. zijn er nog veel technische vraagstuk-108. ken." Een van die vraagstukken is hoe 109. je het gedrag van personages in een 110. spel zo realistisch mogelijk maakt.

alinea 6

111. Net als Mayer gelooft Jeroen van 112. Mastrigt, studieleider op de Hoge-113. school voor de Kunsten Utrecht (HKU) 114. niet dat studieboeken straks worden 115. verdrongen door serious games. "Dat 116. is onzin. Het gaat met heel kleine stap-117. jes, want er is nog heel weinig kennis 118. over wat mensen nu precies leren van 119. serious games, en hoe je een game zó 120. kunt maken dat mensen er iets van 121. oppikken. Een computer geeft uitein-122. delijk geen hapklare oplossing. Maar 123. dat serious games een goede aanvul-124. ling zijn op trainingsmethoden in bij-125. voorbeeld gezondheidszorg, onderwijs 126. en veiligheid, is duidelijk."

alinea 7

127. Het leereffect staat bij serious

128. games voorop, maar daarnaast is het 129. mooi meegenomen als ze ook nog 130. eens leuk zijn om te spelen. In de visie 131. van Jeroen van Mastrigt is het voor het 132. succes van een serious game zelfs es-133. sentieel dat hij óók leuk is. De games 134. die op de HKU worden gemaakt 135. hebben dan ook vaak veel weg van 136. games uit de software-industrie, de fun 137. games.

alinea 8

138. Van Mastrigt zou veel van de se-139. rious games niet echt als games be-140. stempelen. Het is belangrijk dat ze 141. worden gemaakt, maar vaak zijn ze 142. erg saai omdat het belangrijkste doel 143. is dat de werkelijkheid wordt nage-144. bootst. "Ik spreek pas van een echte 145. game, als mensen die niet geïnteres-146. seerd zijn in games, het spel ook leuk 147. kunnen vinden", zegt Van Mastrigt.

alinea 9

148. Mayer spreekt dit tegen. "Ook onze 149. games kennen spelregels, spelers, 150. doelen en acties, vaak in een niet be-151. staande 'virtuele' computerwereld. De 152. mensen die ermee werken, worden er 153. als het ware in meegezogen." Boven-154. dien zijn er volgens Mayer veel fun 155. games die hun oorsprong hebben in 156. simulaties. "Een goed voorbeeld van 157. een game die mensen op een leuke 158. manier met modellen en simulaties laat 159. spelen, is SimCity. Dat spel is ontwik-160. keld op basis van software en inzich-161. ten uit de planologie, maar is uiteinde-162. lijk erg succesvol geworden in de 163. software-industrie."