Examen VWO
2017
Aardrijkskunde
Bij dit examen hoort een bijlage.
Gebruik De Grote Bosatlas, de 54e druk.
Dit examen bestaat uit 36 vragen.
Voor dit examen zijn maximaal 77 punten te behalen.
Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden.
Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of
berekening ontbreekt.
Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee
redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.
tijdvak 1 woensdag 17 mei 07.30 - 10.30 uur
Aanwijzingen voor de kandidaat
Opgave 1 Bonaire, een BES-eiland
Bestudeer uit het bronnenboekje de bronnen 1 tot en met 5 die bij deze opgave horen.
Gebruik bron 1.
In juni 2014 plaatste Rijkswaterstaat Nederland langs de autosnelweg A4 ter hoogte van Schiphol een opmerkelijk verkeersbord waarop de afstand naar Bonaire, St. Eustatius en Saba wordt weergegeven.
1p 1 Leg uit waarom het begrip relatieve afstand de werkelijke situatie beter weergeeft dan de afstanden naar deze eilanden op de verkeersborden langs de weg.
Gebruik bron 1.
Dit verkeersbord is bedoeld om uiting te geven aan nieuwe politieke ontwikkelingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden.
1p 2 Naar welke ontwikkeling op politiek gebied verwijst het verkeersbord? Deze staatkundige ontwikkeling binnen het Koninkrijk was het begin van een toenemend proces van politieke globalisering.
2p 3 Geef aan dat er op de BES-eilanden sprake is van toenemende politieke globalisering.
Leg dit uit aan de hand van twee verschillende schaalniveaus: nationaal;
internationaal.
Gebruik bron 2.
Het netwerk van verbindingen van de KLM op Bonaire zal in de toekomst kunnen uitgroeien tot een hub and spoke-netwerk.
2p 4 Geef aan welk deel van het transportnetwerk de functie krijgt van ‘hub’; en
welk deel de functie krijgt van ‘spoke’.
Je kunt dit examen maken met de 54e druk van De Grote Bosatlas. De kaartnummers in de vragen verwijzen naar de 54e druk van de atlas. Elke opgave bestaat uit enkele vragen. Bij elke vraag kun je, indien gewenst, de atlas gebruiken.
De leveranciers van bloemen en groenten krijgen met het knooppunt op Bonaire een snellere verbinding naar consumenten in Nederland en de rest van Europa.
2p 5 Noem een geografisch begrip uit de logistiek dat het realiseren van een snellere verbinding aangeeft en leg uit wat daarmee bedoeld wordt. Nederland is zowel een groot exportland als importland van bloemen. De luchthaven Schiphol is belangrijk als ‘preferred flower hub’ (voorkeurshub voor bloemen).
1p 6 Noem een reden waarom een toekomstige luchtvaarthub op Bonaire geen
‘preferred flower hub’ kan worden.
Een belangrijk onderdeel van een Luchthavenbesluit is een
Milieueffectrapportage (MER), zoals vastgelegd in de Nederlandse wetgeving. Verontruste burgers wijzen op eventuele negatieve gevolgen van de uitbreidingsplannen van de luchthaven voor Bonaire.
2p 7 Noem één negatief gevolg voor de natuur en één negatief gevolg voor de leefomgeving van de bewoners.
Gebruik bron 3, 4 en 5.
Voor de ontwikkeling van het toerisme op Bonaire is de keuze voor een ‘green-blue economy’ de beste garantie.
3p 8 Noem uit elk van de bronnen (3, 4 en 5) één argument waaruit blijkt dat Bonaire een ‘green-blue economy’ heeft.
Opgave 2 Brazilië BRIC-land en WK-land
Bestudeer uit het bronnenboekje de bronnen 1 tot en met 5 die bij deze opgave horen.
De meeste BRIC-landen kenmerken zich door een snelle economische groei.
3p 9 Noem drie verschillende termen voor landen met een snelle economische
groei.
Gebruik bron 1 en 2.
De Britse krant ‘The Economist’ beschrijft de Braziliaanse economie van de afgelopen jaren als 'de vlucht van een kip', die na het opstij gen weer neerploft.
1p 10 Geef met behulp van bron 2 één periode aan met jaartallen, waarbij er sprake is van ‘de vlucht van een kip’.
Gebruik bron 1 en de atlas.
De economie van China groeit sneller dan die van Brazilië. Er bestaan grote verschillen tussen deze twee landen.
3p 11 Noem één politieke, één sociale en één demografische oorzaak, die de snelle groei van China kan verklaren.
Gebruik bron 3.
De muurschildering van de straatartiest Paulo Ito geeft een kritisch beeld van de tegenstelling tussen de slow world en de fast world in Brazilië. 4p 12 Leg uit op welke wijze de muurschildering de tegenstelling tussen de slow
world en de fast world laat zien. Geef voor elk 2 voorbeelden.
Gebruik bron 4.
De geschatte kosten van de landen die de afgelopen decennia een mondiaal sportevenement als het wereldkampioenschap (WK) georganiseerd hebben, zijn het hoogst in Brazilië. Globalisten en antiglobalisten nemen daarbij verschillende standpunten in.
4p 13 Bespreek de verschillende standpunten van de globalisten en van de antiglobalisten ten aanzien van de organisatie van een WK.
Geef voor elk standpunt twee voorbeelden.
Gebruik bron 5 en de atlas.
De klimaatdiagrammen A tot en met D zijn van enkele speelsteden van het WK 2014 in Brazilië. Het zijn de steden Manaus, Rio de Janeiro, Porto Alegre en Fortaleza.
4p 14 Noteer de letters A tot en met D onder elkaar op je antwoordblad.
1 Breedteligging 2 Windrichting 3 Zeestromen
3p 15 Geef per klimaatfactor aan wat de invloed is op het klimaat van Rio de Janeiro.
Gebruik bron 5.
In bron 5 is er één klimaatdiagram met een duidelijk verschil tussen zomer- en wintertemperatuur.
2p 16 Noem de naam van de stad.
Verklaar met behulp van één klimaatfactor het bestaan van een zomer- en winterseizoen in deze stad.
Opgave 3 De plastic soep
Bestudeer uit het bronnenboekje de bronnen 1 tot en met 3 die bij deze opgave horen.
De vervuiling van de oceanen is niet direct te zien. Bij de oplossing / aanpak van het probleem van mariene vervuiling, speelt risicoperceptie een grote rol.
1p 17 Geef aan op welke wijze de ‘onzichtbaarheid’ van de mariene vervuiling
van invloed kan zijn op de risicoperceptie.
De toenemende plasticvervuiling van oceanen, zeeën en binnenwateren is uitgegroeid tot een milieuramp.
2p 18 Geef aan waarom noodzakelijke maatregelen tegen de plasticvervuiling
niet gekoppeld kunnen worden aan het begrip hazardmanagement.
Gebruik bron 1 en 2.
Volgens een onderzoek van de United Nations Environment Program (UNEP) bestaat er door de plasticvervuiling een economisch risico van 7000 miljard dollar per jaar.
3p 19 Beschrijf één gevolg voor: 1 De economie
2 Het ecologisch systeem 3 De volksgezondheid
Gebruik bron 3 en kaartblad 222.
Bron 3 is een sterk vereenvoudigde weergave van de No rth Pacific Gyre. De zeestromen die de gyre begrenzen, zijn driftstromen.
Gebruik bron 3 en kaartblad 218D.
Charles Moore ontdekte per toeval de ‘Great Pacific Garbage Patch’, de grootste vuilnisbelt in de Grote Oceaan, toen hij er in 1997 doorheen zeilde. Over het algemeen mijden zeilers de gyres op zee. De reden is de
overheersende luchtdruk gedurende het jaar.
2p 21 Beredeneer dat zeilers het gebied van de gyres vermijden.
Je antwoord moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.
Gebruik kaartblad 250A.
Op de Noordpool was het op een aantal dagen 20 graden warmer dan normaal. Smeltend poolijs kan de komende jaren meer dan één biljoen plastic deeltjes in de oceaan brengen.
2p 22 Is er bij het smelten van het poolijs vooral sprake van landijs, van drijfijs
of van pakijs?
Leg uit welk verband er is tussen het smeltend poolijs en het begrip ruimtelijke afwenteling.
Volgens de Nederlandse student Boyan Slat kan de ‘Plastic Soep’ worden opgeruimd. Zijn megaproject heet ‘The Ocean Cleanup’. Deze organisatie is een NGO, die via crowdfunding bekostigd zal moeten worden.
2p 23 Leg uit dat een NGO zoals ‘The Ocean Cleanup’ met behulp van
crowdfunding bekostigd zal moeten worden.
Je antwoord moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.
Opgave 4 De invloed van El Niño in Zuidoost-Azië
Bestudeer uit het bronnenboekje bron 1 en 2 die bij deze opgave horen. Gebruik kaartblad 221A en 221B.
In de atlas is de ontwikkeling van El Niño in 1997 weergegeven.
2p 24 Stelling: ‘Door de in de atlas weergegeven ontwikkeling van El Niño zal de westkust van Midden- en Zuid-Amerika steeds droger worden.’
Leg uit of deze stelling juist of onjuist is.
Grote bosbranden hebben geleid tot hongersnood door het verlies van vee en voedingsgewassen. De traditionele productiewijze van boeren in delen van Zuidoost-Azië heeft ook bijgedragen tot deze ramp.
2p 25 Leg uit dat de traditionele boeren ook bijgedragen hebben aan het ontstaan van een milieuramp.
Gebruik kaartblad 221C.
Tot de gevolgen van El Niño in Zuidoost-Azië behoorde ook de sluiting van luchthavens wegens rookoverlast. De luchthaven van Davao op de Filippijnen was in 1997 ook gesloten wegens rookoverlast, terwijl er in de directe omgeving van deze stad geen bosbranden waren.
1p 26 Geef aan wat de oorzaak was dat de luchthaven van Davao ook rookoverlast had.
Gebruik bron 2.
De vissers in het kustgebied van Peru worden zwaar getroffen door een El Niño, maar zijn blij met een La Niña.
2p 27 Leg uit waarom de vissers in het kustgebied van Peru blij zijn met een La Niña.
Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.
Opgave 5 Haïti en de Dominicaanse Republiek
Bestudeer uit het bronnenboekje de bronnen 1 tot en met 5 die bij deze opgave horen.
Gebruik bron 3 en de kaartbladen 234D, 241C en 239D.
De Dominicaanse Republiek is een magneet voor arbeiders uit Haïti. De oorzaken van de migratiestroom zijn onder te verdelen in economische, sociale en politieke pushfactoren.
3p 28 Noem een pushfactor voor: de economische dimensie; de sociale dimensie;
de politieke dimensie.
Gebruik kaartblad 205B.
Haïtianen in de Dominicaanse Republiek vormen een etnische minderheid. De etnische verschillen tussen de autochtone en de allochtone bevolking geven aanleiding tot discriminatie.
2p 29 Wat is het etnische verschil tussen de autochtone bevolking van de Dominicaanse Republiek en de allochtone bevolking (de Haïtianen)?
Gebruik de atlas.
Het eiland Puerto Rico is ook een aantrekkingsgebied voor migranten uit Haïti. Bij deze laatste migratiestroom is meer sprake van een ‘in transito’ stroom naar een ander vestigingsland.
2p 30 Leg uit dat de migratiestroom van Haïti naar Puerto Rico een ‘in transito’
stroom is.
Immigranten kunnen in het vestigingsgebied integreren.
1p 31 Geef één argument, waaruit blijkt dat Haïtiaanse immigranten graag in de Dominicaanse Republiek willen blijven.
De Verenigde Staten zijn een magneet voor immigranten uit Mexico. De Dominicaanse Republiek is een magneet voor immigranten uit Haïti. 2p 32 Geef aan de hand van het centrum-periferiemodel het verschil aan tussen
beide migratiestromen.
Gebruik bron 3 en de atlas.
2p 33 In welk land is de natuurlijke groei groter: in Haïti of in de Dominicaanse Republiek?
Beredeneer met behulp van bron 3 of de volgende stelling juist of onjuist is:
“In Haïti is de verdubbelingstijd in jaren korter.”
Gebruik bron 4.
De plaatbewegingen zijn het resultaat van een duwkracht en een trekkracht van de oceaankorst.
2p 34 Geef aan welke soort plaatbeweging door de duwkracht van de
oceanische korst wordt veroorzaakt en welke soort plaatbeweging door de trekkracht.
Gebruik bron 4 en bron 5 (kaart A en B).
2p 35 Geef aan door welke soort plaatbeweging de aardbeving in Haïti werd veroorzaakt. Noem de naam van de breukzone.
Gebruik bron 4.
De aardbeving in Haïti maakte meer dan 200.000 dodelijke slachtoffers en nog veel meer gewonden.
2p 36 Leg van onderstaande factoren uit hoe deze hebben bijgedragen aan het grote aantal slachtoffers:
1 Hypocentrum; 2 Infrastructuur.
