Bijlage HAVO 2019
Scheikunde
tijdvak 1
Binas scheikunde verkorte versie
Symbolenlijst
_ subscript = isgelijkteken % procent
* vermenigvuldigingsteken
^ dakje; tot de macht; superscript / deelteken; breukstreep
Opgave 1. Kopergehalte van een munt
Gevarenaanduidingen voor gezondheidsgevaren
code: H314
- van toepassing op: huidcorrosie/-irritatie, gevarencategorie 1A, 1B en 1C - tekst: "veroorzaakt ernstige brandwonden".
code: H330
- van toepassing op: acute toxiciteit bij inademing, gevarencategorie 1 en 2 - tekst: "Dodelijk bij inademing".
Gevaarlijke chemicaliën
salpeterzuur:
- het meest opmerkelijke gevaaraspect: bijtend - giftig bij inademen
- grenswaarde (TTG 15 minuten) 1,3 mg m^-3 - giftig bij inwendig gebruik
- gevaarlijk voor huid en ogen - brand- en/of explosiegevaar
- Geconcentreerd salpeterzuur kan papier, hout e.d. doen verkolen; geeft gele vlekken op de huid.
stikstofdioxide:
- het meest opmerkelijke gevaaraspect: gevaarlijke dampen - giftig bij inademen
- grenswaarde (TTG 8 uur) 0,4 mg m^-3 - giftig bij inwendig gebruik
- gevaarlijk voor huid en ogen - brand- en/of explosiegevaar
- Reageren heftig met brandbare stoffen.
Relatieve atoommassa
koper: Cu 63,546
Opgave 2. Twee vliegen in één klap
Formule en naam
CH_4 methaanRelatieve atoommassa's
koolstof: C 12,01 waterstof: H_2 1,008 zuurstof: O_2 16,00Uitgangspunten in de groene chemie
1. preventie: Vorming van afval moet zoveel mogelijk worden voorkomen. 2. atoomeconomie: Het eindproduct bevat zoveel mogelijk atomen van de in
het proces gebruikte stoffen. De grondstoffen moeten dus zo efficiënt mogelijk gebruikt worden.
3. minder schadelijke chemische productiemethoden: Productiemethoden moeten dusdanig ontworpen worden dat ze de mens en het milieu zo weinig mogelijk schaden.
4. ontwikkelen van minder schadelijke chemische stoffen: Bij de ontwikkeling van producten moet er op gelet worden dat ze doen wat ze moeten doen, met zo weinig mogelijk schade aan mens en milieu.
5. veiliger oplosmiddelen: Tijdens de productie moet het gebruik van oplosmiddelen zoveel mogelijk vermeden worden.
6. energie-efficiënt ontwerpen: De energie die nodig is om een reactie uit te voeren moet verlaagd worden; dit met het oog op vermindering van kosten en van milieuschade. Zo mogelijk dienen processen te worden uitgevoerd bij relatief lage temperaturen en lage drukken (liefst bij normale druk). De energie die ontstaat bij een proces moet zo mogelijk hergebruikt worden.
7. gebruik van hernieuwbare grondstoffen: Grondstoffen moeten zo veel mogelijk hernieuwbaar zijn.
8. reacties in weinig stappen: Reacties in veel stappen moeten vermeden worden omdat dit betekent dat er meer uitgangsstoffen nodig zijn en er meer vervuiling ontstaat.
9. katalyse: Reacties met gebruik van een katalysator zijn efficiënter dan reacties zonder gebruik van een katalysator.
10. ontwerpen met het oog op afbraak: Er moeten chemische producten ontworpen worden, waaruit bij afbraak stoffen ontstaan die niet giftig zijn en niet ophopen in het milieu.
11. tussentijdse analyse met het oog op preventie van milieuverontreiniging: Door gebruik van analysemethoden moet ervoor gezorgd worden dat milieuverontreinigende (bij)producten worden ontdekt zodra ze vrijkomen. 12. minder risicovolle chemie: Stoffen in een chemisch proces moeten
dusdanig gekozen worden dat het risico van chemische ongelukken zo klein mogelijk is. Er moet werk gemaakt worden van preventie op het gebied van brand en explosie.
Opgave 3. SCR-techniek
Vormingswarmten voor anorganische stoffen
in 10^5 J mol^-1 bij T = 298 K en p = p_0 H_2 O (g): -2,42
CO_2 (g): -3,935 NH_3 (g): -0,459
Opgave 4. Solar fuels
Fotosynthese
Bij fotosynthese wordt H_2 O en CO_2 omgezet in O_2 en C_3-suiker (glucose, aminozuren, vetzuren en polysachariden).
Periodiek systeem der elementen
Symbool: In - naam: indium - metaal - atoomnummer: 49 - relatieve atoommassa: 114,8 - elektronenconfiguratie: 18,3 - oxidatiegetallen: +3
Symbool: Sn - naam: tin - atoomnummer: 50 - metaal - relatieve atoommassa: 118,7 - elektronenconfiguratie: 18,4 - oxidatiegetallen: +2, +4
Begrip atoomeconomie
atoomeconomie: De theoretische berekende, totale massa van de atomen in het gewenste product volgens de reactievergelijking, gedeeld door de totale massa van de atomen van de beginstoffen.
Formule: (m_product)/(m_beginstoffen) * 100%
Relatieve atoommassa's
koolstof: C 12,01 waterstof: H_2 1,008 zuurstof: O_2 16,00
Opgave 5. Grondstoffen uit spaarlampen
Periodiek systeem der elementen
Symbool: Cl - naam: chloor - atoomnummer: 17 Symbool: N - naam: stikstof - atoomnummer: 7 Symbool: Na - naam: natrium - Atoomnummer: 11 Symbool: Sb - naam: antimoon - atoomnummer: 51
