2
Copyright: Joost Raaijmaakers
Opleiding: Communicatie en multimedia design
Scriptiebegeleider: Jan Willem Leentfaar
Email:
j_raaijmaakers@hotmail.com
tel: 0641883002
3
Inhoudsopgave
blz:
Inhoudsopgave
3
Voorwoord
4
Inleiding
5
H1 – Creatief, Wat is dat nou eigenlijk?
8
Wat is creatief 8
Wat zijn creatieve vakken? 11 Wat is creatief denken? 12
Creatief denken kun je leren 14
Waarom creativiteit 15
H2 – Hoe en waar wordt creatief denken toegepast
18
Overal 18
Op alle niveaus 19
Waarom niet in het onderwijs 23 Ik ben niet creatief 24
Voorbeelden 26
H3 – Creatieve methodes
29
Brainstormen 29
Mindmappen 30
Edward de Bono 31
H4 – Creativiteit in het onderwijs
33
Waar blijft de creativiteit 35 Middelbare onderwijs 37 Middelbaar beroeps onderwijs 38
H5 - Conclusie
41
Bronnen
42
4
Voorwoord
Toen ik begon met de opleiding Communicatie en multimedia design wist ik nog niet goed wat ik er uiteindelijk mee wilde gaan doen. Naarmate de jaren verstreken begon mijn interesse in het onderwijs steeds meer toe te nemen. Creative problem solving en marketing vond ik erg boeiend. Tijdens mijn stage heb ik deze gecombineerd op een MBO school. Ik heb daar de studenten kennis laten maken met creatief denken en concept ontwikkeling. Na mijn stage ben ik mijn vrije project ook op een MBO school gaan doen. Hierin heb ik studenten mee geholpen en begeleidt in het maken van een campagne voor een waterfabriek.
Zo heeft mijn hele eindstudie in het teken gestaan van het onderwijs. Vanuit mijn stage en vrije project, is ook het onderwerp van mijn scriptie gegroeid. In die tijd zag ik dat de meeste jongeren die ik in de klas heb gehad, er moeite mee hadden, hoe ze anders naar een probleem moesten kijken. Uit eigen ervaring heb ik ook de creatieve manier van denken gemist op het MBO. Hiermee heb ik pas in mijn HBO opleiding echt kennis mee gemaakt.
Een paar leraren hebben hierbij een grote rol gespeeld voor mij, Gé Smit en Hugo van Roy hebben mij overtuigd van creatieve methodes die je toe kunt passen om vanuit niets iets te verzinnen. Ook wil ik mijn ouders bedanken omdat ze me altijd scherp hebben gehouden tijdens mijn onderzoek en dat ze altijd klaar stonden als ik over bepaalde onderwerpen wilde praten. Als laatste wil ik Jan Willem Leentfaar bedanken voor het nakijken en kritiek geven op mijn scriptie.
Joost Raaijmaakers 15-06-2009
5
Inleiding
“ Een meisje van zes zit in de klas en is een tekening aan het maken, de lerares komt langs en bekijkt de tekening. Ze vraagt aan het kind wat ze aan het tekenen is. Waarop het kind antwoord “ik maak een tekening van god” . De lerares reageert een beetje geschokt en zegt, maar niemand weet hoe god er uit ziet! Over 10 minuten wel zegt het kind! ( Ken Robinson, TED
conference)
Het onderwijs richt zich al jaren lang op academisch onderwijs. Je hebt goed en fout, vooral in het lager, middelbaar en middelbaar beroeps onderwijs worden er strenge regels toegepast. Het onderwijs is gericht op de industriële eeuw. Maar we leven tegenwoordig meer in een sociaal economische eeuw. En de normen van onderwijs aanscherpen en verhogen heeft weinig zin als de normen verkeerd zijn.1 Creativiteit is tegenwoordig belangrijker dan ooit. Het bedrijfsleven vraagt steeds vaker om creatieve input van werknemers. Dit moet echter al aangepakt worden vanaf de basis, namelijk de opleiding. Creatief denken is niet iets wat slechts voor een select aantal mensen weg is gelegd, iets wat in ieder individu zit. maar dat alleen nog te weinig benut wordt.
Creativiteit is een belangrijk aspect in je schoolcarrière en in de rest van je leven, zowel op persoonlijk en professioneel vlak. Vanaf groep 4 wordt de creativiteit al verwaarloosd en leer je in hokjes te denken fout, en dit begint al vanaf de lagere school. Pas nadat ik zelf kennis heb gemaakt met het vak creatief denken, ben ik de meerwaarde ervan in gaan zien. Mensen zoals Ken Robinson maar ook Gé Smit zijn voor mij een groot voorbeeld geweest als het aankomt op creatief denken en een andere kijk op het onderwijs.
6
Daarom wil ik voor mijn onderzoek uitgaan vanuit de volgende vraagstelling:“Wat is de meerwaarde van
invoering van het vak ‘creatief
denken’ binnen het MBO tijdens de
studie en vervolgens bij toetreding
tot de arbeidsmarkt.”
Vanuit deze vraagstelling wil ik gaan kijken waarom er behoefte zou zijn aan creatief denken in het onderwijs. Dit ga ik doen door te kijken waar er vraag is en wat de effecten zijn van creatief denken als vak. Zoals eerder beschreven heb ik zelf ervaren wat het voor mij heeft betekend, nu wil ik kijken wat het verder kan betekenen.
Mijn doelstelling van deze scriptie is het belang laten zien van creatief denken binnen het onderwijs. Er vindt verandering in de werkomgeving plaats en vraag naar creativiteit is erg hoog. Om deze reden zou het onderwijs hierop in moeten spelen, zodat de afgestudeerde studenten beter voorbereid zijn en hiervan beter gebruik kunnen maken. Onze maatschappij vraagt veelal om een andere kijk op bepaalde problemen, en er is niet altijd maar één antwoord het goede antwoord. Daarom wil ik gaan kijken waarom het zo belangrijk is om je creatieve gedachten te trainen en te ontwikkelen. Ik heb hiervoor interviews gehouden op middelbare beroepsonderwijs instellingen, literatuur over creatief denken en rapporten van bedrijven bestudeerd. Verder heb ik gekeken naar verschillende bedrijfsinstellingen die creatieve opleidingen aanbieden, om zo een goed beeld te krijgen van de vraag en het aanbod van creatieve cursussen, deze cursussen gaan dan
7
vooral over het vernieuwend denken, out of the box denken of bijvoorbeeld creatief management.In mijn scriptie ga ik eerst kijken wat creativiteit nu precies inhoudt, daarna ga ik kijken hoe en waar het toegepast wordt. Vervolgens ga ik het hebben over de verschillende methodes die er zijn om creatief denken te bevorderen en hoe je die in het MBO toe zou kunnen passen. Als laatste bekijk ik de vraag naar creatief denken in het bedrijfsleven en hoe daar op ingespeeld kan worden, als je vanuit je opleiding een basiskennis van creatief denken mee krijgt.
8
H1 – Creatief, Wat is dat nou eigenlijk?
Wat is creatief
Wat creativiteit is wil ik graag eerst definiëren via de directe betekenis die te vinden is in de Dikke Vandale: cre·a·tief (veel) voortbrengend; scheppend: ~ bezig zijn.2
Er zijn veel misopvattingen over creativiteit, veel mensen denken dat creativiteit weggelegd is voor een aantal mensen en voor anderen niet en dat je het niet kunt leren. Maar creativiteit is een vorm van intelligentie, iedereen heeft verschillende creatieve capaciteiten. Mensen staan bekend om hun vermogen tot het oplossen van problemen.3 Toch hangt er in de westerse cultuur het beeld van het geniale creatieve meesterbrein. Sommige mensen zijn heel creatief en anderen niet, je bent er mee geboren en hebt het voorrecht om creatief te zijn. Ook is er de opvatting dat je alleen creatief kunt zijn in bepaalde omstandigheden, zoals tijdens het maken van kunst, maar als je kijkt naar een kunstenaar zul je zien dat behalve creatief bezig zijn, hij nog veel meer dingen te doen heeft. Zoals o.a. het bijhouden van zijn materialen, zijn vaardigheden blijven ontwikkelen en steeds opnieuw de uitdaging aangaan. Maar zijn creatieve gedachten komen door training, opletten, om je heen kijken en daar iets mee te doen. Het wordt dan ook vaak gezegd “creatief zijn is 5% inspiratie en 95% transpiratie”. (Ken Robinson, 2001)4
2 Dikke Vandale woordenboek
3 Rob Eastaway, 2007 – creatief denken 4 Ken Robinson, Ted conference 2006
9
Iedereen kan creatief zijn, dit komt volgens Dhr. Ken Robinson door devolgende aspecten:
- Het menselijk brein is van nature creatief, Door gedachten en perspectieven in en over deze wereld creëert iedereen zijn eigen wereld waar hij of zij in leeft.
- We doen de dingen door de representatie van de kracht van symbolen, we beleven deze wereld door woorden, symbolen, geluiden, bewegingen, gebaren en meer.
- Onze ideeën hebben interactie met gebeurtenissen en zijn in staat om deze gebeurtenissen te veranderen, Als iets gemaakt kan worden kan dit verkeerd worden gedaan, maar ook weer anders worden gedaan.
Daarnaast wil ik dit graag verder toelichten via drie stappen geschreven door Ken-Robinson.
Stap 1 – Verbeelding. Je moet iets doen om creatief te zijn, mensen zijn niet creatief in het abstracte maar creatief in iets, zoals bijvoorbeeld in wiskunde, werktuigbouwkunde, schrijven, muziek, management etc. Je kunt niet creatief zijn als je niet iets aan het doen bent. In dit aspect is creativiteit iets anders dan verbeelding. Verbeelding is vaak het begin van creativiteit, maar wel in jezelf gekeerd. Je denkt na over iets en kunt het je voorstellen. Als ik zeg “stel je eens een groene ijsbeer met een roze jurk op de top van de Mount Everest voor” dan kun je dat waarschijnlijk wel. Alleen zit dit in je gedachten. Soms kun je uren op bed liggen en je verbeelding de vrije loop laten gaan. Creativiteit begint bij verbeelding, maar daar waar verbeelding stopt, begint creativiteit pas. Als iemand dus uren op bed ligt en niks doet, kun je hem niet echt creatief noemen. Pas als hij daarna iets gaat ondernemen en daadwerkelijk iets maakt kun je hem creatief noemen.
Stap 2 – Origineel. Je moet origineel zijn, creativiteit moet iets nieuws voortbrengen, maar wat is nieuw? Moeten we iedere keer iets bedenken wat nog nooit bedacht is, als je logisch nadenkt kan dit natuurlijk niet. Je hebt 3 verschillende niveaus in vernieuwing; persoonlijke vernieuwing, sociale
10
vernieuwing en historische vernieuwing. Dus een tweede definitie zou kunnen zijn “ Creativiteit is een proces waarbij de uitkomsten origineel zijn”Stap 3 – Waarden. De waarden van een creatief idee zijn vaak moeilijk in te schatten. Veel bekende creatieve mensen waren in hun eigen tijd ver ondergewaardeerd, maar hebben uiteindelijk wereldveranderende dingen uitgevonden. In midden 1830 gaf Michael Faraday de eerste demonstratie van elektriciteit, hij had twee koperdraadjes waarvan blauwe vonken oversprongen. Het publiek was onder de indruk, maar ze vroegen hem: “dit is allemaal wel indrukwekkend maar wat hebben we eraan” waarop Faraday antwoorden “ weet ik veel, wat heb je aan baby’s!” Tegenwoordig is een wereld zonder stroom niet meer voor te stellen. Zo zijn er nog talloze voorbeelden te vinden waarop een goed idee verkeerd werd gewaardeerd. Dus als derde definitie zou kunnen zijn dat creativiteit waarden moet hebben. 5
11
Wat zijn creatieve vakken?
Als we kijken naar de creatieve vakken in het onderwijs komen de volgende vakken naar voor:
- Tekenen en handvaardigheid - Dans en toneel
- Muziek - Poëzie
- Sport en spel 6
Dit zijn stuk voor stuk vakken waar de nodige creativiteit bij komt kijken. Je leert, hoe je bepaalde technieken toe moet passen om jezelf te uiten op een visuele manier Dit wil niet meteen zeggen, dat je creatief bezig bent, het maken van een kleurencirkel heeft weinig te maken met creativiteit. Ook het leren tekenen van een gezicht, is niet bij voorbaat creatief bezig zijn. Het creatieve in deze vakken zit hem in het bedenken van iets nieuws, maar leer je ook echt hoe je iets nieuws bedenkt? Of als je leert om noten te lezen ben je dan ook creatief met muziek bezig. Zelfs het naspelen van een muziek stuk heeft weinig te maken met creativiteit.
Heel veel mensen vergissen zich snel in creativiteit, als je een mooie tekening maakt, wil dat nog niet zeggen dat je creatief bent. Als je iets nieuws verzint en dat op papier zet is dat wel creatief. Hiervoor hoef je niet goed te kunnen tekenen, het is alleen wel mooi meegenomen. Zijn bijvoorbeeld mensen die bezig zijn met het naborduren van een plaatje creatief bezig? Als je kijkt naar de definitie van creatief dan zou ik zeggen van niet. Toch beschouwen veel mensen dit als creatief bezig zijn.
12
Als je kijkt naar de opbouw van bovenstaande vakken, zie je vaak dat de leraar kant en klare opdrachten heeft en daarbij een antwoord verwacht, dat ook al vast staat. Dit is mede omdat dit gemakkelijker te controleren is en eenvoudiger na te kijken. Maar dat daardoor de creativiteit beperkt kan worden is wel duidelijk aanwezig.Nu wil ik alles behalve beweren dat creatieve vakken overbodig zijn, in tegendeel. Deze vakken leggen een basis voor mensen die de grafische - of kunst sector in willen. Iemand die niet echt de creatieve sector in wil, zal zeggen dat hij hier weinig baat bij heeft. Maar de basis van creatief denken kan ook deze leerlingen helpen met hun vervolgopleiding.
Wat is creatief denken?
In het boek “creativiteit hoe? Zo”, van Igor Byttenbier wordt creativiteit als volgt beschreven: “Creatief denken is een geheel van denkattitudes, denkvaardigheden, denktechnieken en denkprocessen die de kans op patroondoorbreking, het leggen van nieuwe verbindingen in onze hersenen vergroot.” 7
Je kunt het leren door het te doen, hoe meer je het doet, hoe gemakkelijker het zal gaan. De basis die je als creatief denken kunt nemen bestaat uit vijf punten:
- Creatief waarnemen - Uitstel van oordeel - Flexibel associëren - Divergeren
- Verbeeldingskracht ontwikkelen
13
Bij creatief denken ga je eerst enorm breed denken, alles wat met het onderwerp te maken heeft haal je erbij. Geen idee is fout, daarom mag je ook in het begin niet beoordelen. Kwantiteit verslaat kwaliteit in de begin fase. Het leuke van creatief denken is ook dat je het met verschillende mensen van verschillende niveaus tegelijk kunt doen. Zelf heb ik ooit een creatieve sessie moeten leiden, bij deze sessie zaten mensen van de ABN Amro bank. Er zat een manager, balie medewerker, een accountant maar ook een schoonmaker bij. De kunst was om de niveaus in baan weg te nemen, dit deed ik door een vragenronde waarin ze zichzelf voorstelden en niet hun functie vertelden maar een hobby of een verhaaltje over iets wat je niet zomaar zou verwachten. Hierdoor hing er al snel een ontspannen sfeer en kon de creatieve sessie starten. In drie uur hadden we ongeveer honderd ideeën verzonnen en zijn er vijf verder uitgewerkt. Op het eind van de sessie kwam de opdrachtgever naar me toe en vertelde, dat hij er in het begin een beetje een hard hoofd in had. Maar naarmate de sessie verder was verlopen zag hij in dat het zeer zinnig was. Ze gaan nu ook vaker gebruik maken van dit soort sessies.
14
Hiermee wil ik aan geven dat iedereen creatief kan denken, maar dat mensen zich er alleen voor open moeten stellen. Daarom zijn creatieve sessies zo zinnig, een schoonmaker, baliewerker, manager etc. kunnen hele goede ideeën hebben over een onderwerp wat totaal niet bij hun vak hoort. Door een goed idee van persoon één kan een ander weer een hele nieuwe kijk op iets krijgen. Zo versterk je tijdens creatief denken in een groep elkaars ideeën, daarom is er ook nooit iets fout en mag je niet oordelen in de begin fase.Creatief denken kun je leren
Creatief denken kun je leren. Maar hoe pak je zoiets aan. Je hebt allerlei technieken om je hersenen te trainen in creatief denken. Er zijn talloze boeken geschreven over hoe je dit aan kunt pakken. Van nature beschikken we allemaal over een ongebreideld denkkader. Maar door onze opvoeding, en zeker door het onderwijs, leren we die deugden af. Uniformiteit en afstomping zijn het logische gevolg.! Volwassen bedenken gemiddeld 3 tot 6 alternatieven voor een probleem. Een kind bedenkt er vaak wel 60. Dit komt onder andere door dat kinderen nieuwsgieriger zijn. Kinderen die voor het eerst naar school gaan stellen meer dan 60 vragen per dag. Meestal starten deze vragen met waarom ..? Wanneer we met pensioen gaan stellen we nog maar 6 keer per dag een vraag.
15
Waarom creatief denken
Waarom is creatief denken nu zo belangrijk tijdens je opleiding en in het bedrijfsleven. Ten eerste is het goed om je dingen af te vragen in plaats van ze zo maar aan te nemen. Als je eens stil staat waarom iets gedaan wordt.
"Logica brengt je van A naar B, fantasie
brengt je overal." (Albert Einstein)
Als er al een lijst met oplossingen bestaat, verspil dan geen energie door opnieuw het wiel uit te vinden. Je gaat toch ook niet wekelijks brainstormen om tot een boodschappenlijst te komen? Het is efficiënter om met een standaard boodschappenlijst te werken. !Creatief en logisch denken zijn niet twee uitsluitende alternatieven maar twee aanvullende stukken gereedschap.8
16
Logisch denken Creatief denken
Op zoek naar feiten Op zoek naar ideeën
Probleem waarvan de oorzaak moet worden gevonden
Beïnvloeding oorzaak ligt buiten bereik
Oplossing bekend Selecteren
oplossingen
(http://www.symbio6.nl/wat_is_creativiteit.php)
Als dit in het bedrijfsleven wordt begrepen en word gevraagd, waarom is er dan zo weinig aansluiting op het MBO en andere onderwijsinstellingen.
18
H2 – Hoe en waar wordt creatief denken
toegepast
Overal
Eigenlijk kun je wel stellen dat creatief denken overal wordt toegepast, op de ene plek wat intensiever als op de andere. Maar als je kijkt naar het begrip creatief denken zoals eerder is beschreven, kun je best stellen dat je het overal toe kunt passen. Creatief denken kan op professioneel gebied, in je vrije tijd of tijdens dode uurtjes zoals in de file. De meest geniale ideeën worden verzonnen op bijvoorbeeld het toilet of tijdens een fietstocht door de bossen. De plaats is niet heel erg afhankelijk voor creatief denken, toch is er een onderzoek gedaan dat er bepaalde factoren stimulerend kunnen werken voor je creativiteit. Zo is het goed om daglicht te zien, je gezicht niet naar de deur van je kantoor te richten en je niet alleen achter een computer monitor te verschuilen.9 Maar ook in je vrije tijd zul je zien dat je creatieve geest gestimuleerd wordt en dat je vaak goede ideeën hebt, maar er meestal maar weinig mee doet. Om van die ideeën iets te maken hebben wij op school geleerd om eigenlijk altijd een boekje bij te hebben, waarin je je ideeën opschrijft, waardoor ze niet verloren gaan.
Tijdens mijn stage heb ik wat MBO studenten de opdracht gegeven om op het kantoor een guerrilla campagne ( low budget campagne waarin je de aandacht van de consument probeert te pakken door een gek, of creatief idee) te verzinnen. Hier kwamen ze moeilijk uit, dus had ik ze om 3 uur naar huis gestuurd. Hieraan zat wel één voorwaarde, dat ze de buitenomgeving onderweg naar huis eens goed in de gaten hielden en met hun mobiele telefoon wat foto’s zouden maken van de omgeving richting huis. Hier moesten ze dan over nadenken en over mogelijke campagnes denken.
19
De volgende dag hadden ze allemaal minstens twee ideeën waarvan er uiteindelijk ook daadwerkelijk twee zijn uitgevoerd. Dit scheelde voor de leerlingen 2 uur op het kantoor zitten en het bedrijf was nog geen vierentwintig uur later 8 ideeën rijker.Op alle niveaus
Iedereen kan creatief denken, niet iedereen is een creatief genie. Mensen die zeggen dat ze niet creatief zijn doen zichzelf te kort. Creatief denken doe je eigenlijk al vanaf het moment dat je kan praten. Waarom is dit, waarom is dat, hoezo doe je dit, als kind zijnde vraag je eigenlijk bij alles waarom iets is. Dit is eigenlijk de basis voor creatief denken.10 Als je ouder wordt, leer je logisch nadenken en zijn er voor heel veel problemen en stellingen al oplossingen gevonden, waarom zou je er iets nieuws voor bedenken! Waarom mensen dit niet doen is vaak omdat ze bang zijn dat ze falen, als je komt met een nieuw idee dan zijn de mensen die er naar luisteren al snel geneigd om te zeggen “dat kan niet want....” of jij weet niet wat dat inhoudt” Dit is logisch want ze zijn bang voor het onbekende. Maar nou net deze reacties zijn dodelijk voor het creatieve proces. Deze reacties komen voort uit de angst voor het onbekende. Vooral jonge dominante mensen zijn geneigd voorbarig een nieuw idee af te kappen ( Dennis Sherwood ) Rob Eastaway schrijft,
dit komt door de volgende oorzaken:
- We hebben geleerd om naar juiste antwoorden te zoeken, als een idee niet perfect is willen we de tekortkomingen aanwijzen.
- Nieuwe ideeën kunnen bedreigend zijn. Ze kunnen ons het gevoel geven dat we ons werk niet goed doen, of dat we moeten veranderen.
20
- We zijn bevooroordeeld jegens ideeën die we niet zelf bedacht hebben. Ze lijken vaak beter als ze van ons zelf zijn.Eigenlijk kan iedereen creatief denken op zijn eigen manier, alleen hij/zij moet er wel voor open staan en je moet jezelf erin trainen. Dit is de sleutel van het creatief denken en hier ligt ook de kern van deze scriptie, want waarom zou je dit zelf moeten oefenen? Dit is een belangrijk leerpunt, in deze tijd, de vraag naar creativiteit is er genoeg.
In een reader van de gemeente Waalwijk heb ik een lijst waarin wordt verteld waarom creatief denken goed en belangrijk is in het bedrijfsleven:
- Creatief denken is goedkoop voor een bedrijf, iedereen kan het, iedereen kan het leren aanwenden.
- Creatief denken geeft uniciteit
- Creatief denken geeft een “speciaal” gezag aan iemand, je kan iets creëren uit het niets (creating things out of nothing)
- Creatief denken geeft iemand autonomie. - Creatief denken is plezierig, ook in teams.
- Creatief denken betrekt de volledige mens in een bedrijf. - Creatief denken brengt afwisseling in het menu van alledag.
- Er ontstaat een speciale verstandhouding tussen leden van een team.
- Creatief denken kan ook buiten de werkuren beoefend worden, in de file, op het toilet, thuis....
- Creatief denken leert mensen goed kritisch - logisch denken, omdat ze goed het verschil kennen tussen denken en fantaseren. Dus worden ze goed in problem solving”, in definiëren, in verbijzonderen, in het scherp concretiseren.
- Creatief denken is motiverend en leuk.
Dit zijn punten die staan voor creatief denken in het bedrijfsleven. Het is goed voor een bedrijf om open te staan voor creatieve input van medewerkers.
22
Voor managers is het een belangrijk punt. Ze kunnen kijken waar het fout gaat bij personeel en wat ze hier nu aan kunnen doen. Zo zijn er talloze banen, waarin creatief denken heel erg zou bijdragen aan de kwaliteit van het werk. Maar eigenlijk heb je er al veel eerder iets aan. Als je gaat zoeken naar een baan en je moet gaan solliciteren. Je moet jezelf gaan voorstellen, samen met misschien nog wel honderd man. Hoe kun je dit doen zodat je eruit springt, wat maakt jou anders. Dit zijn ook vragen die je met een creatief proces misschien wel beter in kunt vullen, in plaats van een sollicitatie brief schrijven zoals ze op internet staan als voorbeeld.
23
Waarom niet in het onderwijs
Zo kun je dus zien dat creatief denken heel nuttig is en de vraag in het bedrijfsleven is enorm hoog. Waarom is dit dan geen vak op school, iedereen verwacht dat je talen beheerst en dat je voldoende algemene kennis hebt. Maar tegenwoordig is creatief denken net zo belangrijk.
“Fantasie is belangrijker dan kennis, want
kennis is begrensd” (
Albert Einstein
)
Hierin ligt natuurlijk een deel waarheid, kennis kan niet zonder creativiteit maar visa versa kunnen ze ook niet zonder elkaar. Creativiteit is in de 21ste eeuw bekend als de vijfde productiefactor, naast kennis, grond, arbeid en kapitaal. We staan aan de vooravond van het creatieve tijdperk, een periode van constant innoveren. Hiervoor is creativiteit nodig. Zonder creativiteit geen innovatie. Dus hierin moeten ze nu op het onderwijs in gaan spelen. Bedrijven vragen om nieuwe producten die het liefst niet na te maken zijn. Hiervoor is een nieuwe denkwijze nodig, dit kun je vinden in het creatieve denken.11 Het bedrijfsleven heeft het door! Nu wordt het tijd voor de scholen om dit ook in te zien en te zorgen dat studenten beter de arbeidsmarkt in gaan. Het woord creatief wordt nu nog te veel samen gezien met kunst en kunstenaars, maar de creativiteit die nodig is in het bedrijfsleven, gaat over denken. Innovatie word steeds belangrijker en is ook te leren.
24
Ik ben niet creatief
Waarom denken veel mensen dan dat ze niet creatief zijn? Dit komt omdat ze leren in patronen te denken en bang zijn om deze los te laten. Iets wat al vaker gedaan is voelt veilig om over te nemen. Om iets nieuws te proberen heb je de kans dat je een keer een misstap maakt.
Teveel mensen menen dat ze niet creatief zijn omdat ze vertrekken vanuit een vaardigheid die ze niet goed beheersen. Nochtans is het heel goed mogelijk om creatief te zijn in iets wat je niet goed kunt, ongeacht het resultaat. De fout ligt vaak bij het feit dat mensen denken dat ze iets moois moeten maken of goed moeten zijn. Maar het mooie van creativiteit is dat je het overal en bijna altijd toe kunt passen. Je hoeft niet de nieuwe Rembrand te zijn om creatief te zijn. Een huismoeder, die een oplossing verzint om vuil van de aanrecht te houden door een laatje in haar snijplank te maken is, zonder dat ze dat misschien door heeft, ook heel creatief.
Dat de ene creatiever is dan de ander ligt vaak aan het feit dat veel mensen niets met hun ideeën doen. Ze negeren hun idee, terwijl iemand anders die net hetzelfde idee heeft, het spontaan zal beginnen uitwerken. Creatief talent blijft verborgen wanneer de omgeving geen stimulans of mogelijkheden biedt om dit te uiten. De basis van creatief denken ligt bij het je steeds weer opnieuw vragen stellen, over hoe het anders kan of wat er zou gebeuren als je bepaalde dingen anders doet. Iedereen kan dit, alleen vergeten veel mensen dit en komen ze in een patroon terecht, waarin alles gaat zoals het gaat. Er is hier misschien niets mis mee, alleen bestaat de kans dat je in een zogenaamde sleur terecht komt .
Ons denksysteem is een informatie verwerksysteem12 en werkt op een
systematische manier. Dit alles werkt heel goed totdat je iets nieuws moet gaan verzinnen, dan is het moeilijk om uit die patronen te stappen en echt iets nieuws te verzinnen. Dit kan je een beetje zien als de weg door een
25
oerwoud zoeken. De eerste die door het oerwoud ging, moest zelf een weg zoeken waarbij hij planten weg hakte en zich moeilijk een weg baande door de planten. De 2e kon al een stuk makkelijker over dat pad lopen en na
honderd man is het zo standaard dat niemand er aan denkt om van het pad af te gaan om weer door dat bos heen te gaan. Dus lopen mensen voortaan over dat pad, terwijl er misschien nog wel een veel betere of kortere route is. Zo werkt het ook vaak met creatief denken.
26
Voorbeelden
Een belangrijke stap in het vergroten van je creativiteit is het veranderen van je kijk op obstakels.13 Je kunt klagen over de problemen die je tegen komt of je kunt ze aan pakken. Ga niet lopen klagen als er iets niet goed gaat en roept “het is hun schuld” of “ik kan er niks aan doen” maar stel jezelf de vraag hoe kan het anders. Hieronder komen wat voorbeelden uit het boek creatief denken.
Gezeur Probleem
Waarom repareren ze die kopieermachine nou niet.
Hoe kan ik er achter komen wie er verantwoordelijk is voor onze kopieermachine.
Het is altijd file op dit verkeerspunt
Hoe kan ik mijn route
veranderen zodat ik niet in deze file terecht kom.
Mijn man/vrouw/partner begrijpt mij niet
Hoe kan ik mezelf vanuit haar bekijken? Of Hoe kan ik mijn gedrag veranderen zodat hij/zij anders zal reageren.
Dit zijn gewoon wat simpele voorbeeldjes, in plaats van klagen, jezelf af vragen hoe iets beter zou kunnen. Dit is al een vorm van creatief denken. Je legt het probleem niet bij de ander of een externe bron neer, maar probeert een oplossing te vinden.
27
Zo zijn er ook talloze puzzeltjes en spelletjes te vinden die je helpen bij het creatief denken. De zin hiervan is dat je bij deze puzzeltjes verder moet kijken en meestal out of the box moet denken om een oplossing te vinden. De meeste mensen gaan logisch nadenken en laten zich tegen houden door de regels die ze hebben geleerd. Als je dit blijft doen zul je deze puzzels nooit op kunnen lossen. Hieronder een paar voorbeelden van zulke puzzels.Voorbeeld 1
Verbind de 9 punten met vier lijnen, je mag je pen niet van het papier af halen en de lijnen moeten aan elkaar vast zitten
Voorbeeld 2
Maak de volgende som kloppend, je mag hierbij 1 streepje zetten of weghalen:
28
Voorbeeld 3
Persoon A heeft een zwembad in zijn tuin, hij wil het zwembad vergroten maar wil zijn vier bomen niet verplaatsen. Toch wil hij zijn zwembad twee keer zo groot maken. Bedenk hoe hij zijn zwembad kan twee keer zo groot kan maken zonder de bomen weg te halen.
Kijk voor de antwoorden van de puzzels op Blz: 42 - 43
Als je dus op je gemak naar deze puzzels gaat kijken kom je vaak tot de conclusie dat je in een cirkel gaat denken. Doordat je niet even “anders” naar het probleem kijkt zul je het niet oplossen. Als je eenmaal weet wat de oplossingen zijn dan zul je denken, ohhhh was dat het of ahaa, ja zo kan het ook. De oh en aha momenten zijn redelijk standaard in een creatief proces.
29
H3 – Creatieve methodes
Brainstormen
Een belangrijke creatieve methode is brainstormen. De definitie van brainstormen is de volgende: Brainstormen is een creativiteitstechniek met als doel het snel, veel nieuwe ideeën over een bepaald onderwerp of vraagstuk te genereren. Het kenmerk van een brainstormsessie is dat het waardeoordeel over de geopperde ideeën wordt uitgesteld totdat alle ideeën zijn opgesomd. 14 De volgende basisregels dienen in acht te worden genomen;
Geen kritiek. Er dient geen kritiek op de geopperde ideeën geleverd te
worden. Later in het proces worden de opgesomde ideeën bekritiseerd.
Aandacht op kwantiteit. Het achterliggende idee van het brainstormproces
is dat door zoveel mogelijk ideeën op te sommen, er altijd wel een bruikbaar idee bij zit.
Wilde ideeën zijn welkom. Wilde ideeën maken mogelijk nieuwe
onverwachte toepassingen mogelijk.
1+1=3. Door het combineren van bestaande goede ideeën zijn mogelijk nog
betere ideeën te realiseren.15
Op school hebben wij geleerd om te brainstormen. Vaak doe je dit met een groep mensen maar het kan ook alleen. Het voordeel om het met meerdere te doen is, dat je van elkaars ideeën vaak weer op nieuwe ideeën komt. Het gevaar van brainstormen is, dat je snel van je oorspronkelijke idee afstapt of dat er eindeloze discussies ontstaan. Daarom werk je met brainstormen vaak met een sessieleider, deze bewaakt de sessie en grijpt in waar dat nodig is.
14 www.wikipedia.nl/brainstormen
30
Als je alleen bezig bent, pak je vaak een groot stuk papier met in het midden een woord of een stelling, hierbij ga je dan al je associaties opschrijven en probeer je voor jezelf een structuur te krijgen.Mindmappen
Een andere creatieve methoden is mindmappen. In de leertheorie is een mindmap een grafisch schema (of informatieboom) dat vertrekt van een centraal onderwerp en daaraan bijzaken en verwante concepten linkt. Een mindmap kan bij het studeren helpen details van hoofdzaken te onderscheiden en informatie logisch te ordenen in het geheugen. Het is echter veel meer dan een middel om je gedachte te noteren. Er zijn geen formele restricties voor het soort van linken dat je gebruikt, maar vaak hanteert men kleuren, woorden en lijnen. Ook figuren en tekeningen (grafiekjes) kunnen in een mindmap worden gebruikt. De verschillende elementen worden ingedeeld naar belang en in groepen of gebieden voorgesteld.16
Het mooie van mindmappen is dat je vaak onbewust structuren gaat zien. Zelf heb ik ooit een mindmap gemaakt waarin school, hobby’s en werk uiteindelijk samen kwamen vanuit dezelfde passie. Dit was best verrassend, want in mijn onderbewustzijn wist ik dit wel, maar had er nooit bij stil gestaan.
31
methode van Edward de Bono.
Een goede techniek om samen tot het juiste besluit te komen, is de zes denkhoeden van De Bono. Hiermee kun je vanuit verschillende perspectieven naar een vraagstelling of probleem kijken. Deze techniek, ontwikkeld door Edward de Bono gaat uit van het idee dat mensen vaak geneigd zijn problemen steeds op eenzelfde manier te benaderen. Door de denkhoeden te gebruiken, word je gedwongen om het probleem ook eens van een andere kant te bekijken.
Dit zijn de zes denkhoeden van De Bono:
Witte hoed kale feiten en cijfers Je gaat uit van objectieve informatie. Rode hoed gevoel en intuïtie Je reageert emotioneel (zonder een
reden te hoeven geven).
Zwarte hoed negatief /
pessimistisch
Je bent advocaat van de duivel.
Gele hoed positief /
optimistisch
Je bekijkt het van de zonnige kant en zoekt naar de voordelen.
Groene hoed
creatief Je mag freewheelen in je manier van denken (vrij associëren, alternatieven bedenken).
Blauwe hoed
beschouwend, controlerend
Je houdt het proces in de gaten. http://www.leren.nl/cursus/management/besluiten-nemen/denkhoeden.html
32
Hieronder nog een paar voorbeelden van verschillende technieken:Purge techniek: Brainstormen begint met een purge. Schrijf alle ideeën die
u te binnen schieten op. Een purge is een poging om logische antwoorden te vinden op het probleem. Het zuiveren van de geest. Schakel over naar een andere creatieve techniek als uw flow dreigt op te drogen.
Imiteren: Het imiteren van andere ideeën is een logische voorbereidende
stap op origineel denken. Leren door imitatie, alle grote creatieve kunstenaars hebben het gedaan. Na imitatie vonden ze hun eigen stijl. Of zoals Dean William Ralph Inge het ooit eens zei: "Originaliteit is onontdekt plagiaat."
SCAMPER: De eerste letters van deze vragenlijst vormen samen het
acroniem SCAMPER. Deze techniek stimuleert vragen te stellen die nieuwe invalshoeken forceren. Negatief brainstormen: Veel mensen kunnen gemakkelijker negatief dan positief denken. De creatieve techniek negatief brainstormen speelt hierop in door advocaat van de duivel te spelen door het probleem om te draaien.
Trendanalyse: Benut de overkill aan informatie voor een trendanalyse.
Oude kranten, reclame en tijdschriften zijn prima inspiratiebronnen.
Morfologische analyse: Deze creatieve techniek deelt een probleem in
kleine stukjes op. Het is een eenvoudige techniek die altijd resultaat oplevert. Een morfologische analyse heeft iets weg van het klassieke kinderspel: hoofd, lichaam en benen.
Mindmappen: De grafische techniek mindmappen sluit aan bij de
associatieve werking van de hersenen. Hierdoor is met een mindmap verborgen informatie naar boven te halen.17
33
H4 – Creativiteit in het onderwijs
Creatief denken in het onderwijs
Mensen leren patronen herkennen, als je iets met succes doet, dan slaan de hersenen dit op. Naarmate je steeds meer patronen leert herkennen en er dan momenten komen waarop deze patronen thuis horen, zul je ze automatisch toepassen. Zie het als autorijden, als je net leert rijden dan lijkt het haast onmogelijk, je moet sturen, schakelen borden herkennen, verkeer situaties in de gaten houden en als het slecht weer is wordt het allemaal nog eens moeilijker. Maar naarmate je vordert en je leert de handelingen steeds beter toe te passen,gaat alles automatisch, je houdt zelfs tijd over om andere dingen te doen. Je kunt nadenken over problemen of kletsen met je mede passagier. Dit komt omdat je hersenen de patronen herkennen en ze hebben onthouden en toepassen. Maar wat als je nu ineens in een Engelse auto stapt, je zult jezelf betrappen dat in plaats van schakelen je ineens je deurklink vast hebt en dat je in plaats van de koppeling de gas naar beneden trapt. Naar een tijdje zal ook dit een stuk beter gaan, je hersenen zullen het patroon moeten door breken. Je bent nu dus patroon doorbrekend bezig ofwel Creatief! 18
Net zoals je rekenen, taal ,noten lezen en fietsen moet leren, moet je creatief denken ook leren. Het kan dan ook niet anders of een denksysteem dat zijn kracht haalt uit de stabiliteit van patronen en gewoonten, per definitie last heeft van het doorbreken van deze patronen. Dit patroondoorbrekend denken is dus van nature niet bevoordeeld. Daarom is het al lastig voor mensen om dit toe te passen. Maar wat ook blijkt is, dat dit soort denken nauwelijks aan bod is gekomen in het traditionele onderwijs in vergelijking met andere vormen van denken.
34
Het bedenken van iets nieuws was veelal ondergeschikt aan het leren en het oefenen van het logisch patroonmatige denken.Einstein maakte zich grote zorgen over het afbrokkelen van de creativiteit. Hij vond dat mensen zich snel laten hinderen door te veel kennis. Hierdoor ontstaat volgens Einstein denkluiheid. Mensen durven niet meer buiten kaders te denken. In onze tijd kun je via internet heel veel kennis opzoeken, maar...
!"Het echte teken van intelligentie is
niet kennis, maar verbeelding."
35
Waar blijft de creativiteit?
Wat is dit?
Een hoed? Zou kunnen, maar ieder kind weet natuurlijk dat dit een slang is die een olifant op heeft gegeten.19
Als we kijken naar het lageronderwijs zie je dat kinderen heel creatief zijn. Een kind van 5 jaar kan makkelijk een tekening maken waarin gras blauw is en een huis groen. Papa staat zo groot als een huis naast het huis en een boom is zes keer zo groot als het huis. Dit alles maakt niet uit en is de belevingswereld van het kind. Zodra kinderen in groep vier komen leren ze taal en rekenen, ook leren ze om realistischer naar de wereld te kijken, dit is ook goed. Maar in groep 7 en 8 ligt de focus eigenlijk alleen maar op taal en rekenen, zeker als je de “CITO toets” bekijkt wordt hierin alleen je kennis getoetst. In het basis onderwijs lijkt dit alles niet heel erg, maar er zijn hierdoor genoeg kinderen die hoogstwaarschijnlijk niet goed beoordeeld worden.
36
Deze kinderen zijn misschien niet erg goed in het leren uit een boek maar wel kundig in fysieke of creatieve dingen. Deze kinderen worden dan helaas al snel ondergewaardeerd.Zo is er een verhaal van een kind wat heel erg druk was in de klas en niet stil kon zitten. De lerares haalde de ouders erbij. Na een tijd vroeg ze de ouders om even mee te komen naar een andere kamer en lieten het kind alleen achter in de klas. Toen ze het lokaal verlieten, zette de lerares nog even een muziekje aan. Na vijf minuten kon het kind niet stil blijven zitten en begon om haar stoel heen te bewegen. De lerares zei tegen de ouders “kijk ze heeft echt talent voor bewegen” Hierna lieten de ouders het kind naar een speciale school gaan, waar dans en beweging erg belangrijk was. Dit is een voorbeeld waarin de lerares verder heeft gekeken dan het probleem. In veel gevallen zou de lerares ook kunnen zeggen dat het kind ADHD had en het kind zou helaas verkeerd ingeschat zijn. Maar in plaats hiervan, zag de lerares de achterliggende drang naar dans en bewegen. Dit is ook een soort creatief denken, niet meteen het meest voor de hand liggende nemen, maar verder kijken en denken. 20
Op vrije scholen zie je veel vaker de creativiteit terug komen. Ze zien het nut ervan in en proberen echt op een andere manier les te geven. Het concept van Reggio Emillia is een heel mooi voorbeeld waarin ze kunst en creativiteit combineren met kennis en wetenschap. Deze dingen staan enorm met elkaar in verbinding. In het boek “De honderd talen van kinderen” word beschreven: Het kind heeft honderd werelden om te ontdekken, honderd werelden om uit te vinden, honderd werelden om te dromen. Het kind heeft honderd talen (en nog eens honderd honderd honderd) maar de school en de samenleving stelen er negenennegentig.' (Loris Malaguzzi)
Alle kinderen beschikken over honderd talen om zich uit te drukken.
37
Naast de spreektaal kunnen kinderen zich uiten in klanken, beweging, kleuren, schilderen, bouwen, boetseren en zoveel meer. leder kind is vanaf zijn geboorte rijk aan mogelijkheden, krachtig en creatief.Middelbare onderwijs
Voor een wat helderder beeld over het middelbare onderwijs heb ik gesproken met een tekenleraar die al 25 jaar in het vak zit. Wat me meteen opviel aan ons gesprek was, dat we redelijk op één lijn lagen over het creatief denken en het ontbreken hiervan in het onderwijs. Je bent leuk bezig met creatieve vaardigheden, maar echt creatief denken komt er niet vaak aan te pas. Er zijn opdrachten waarin je leert in perspectief te tekenen bijv. Hier kunnen hele leuke resultaten uitkomen, maar de meesten lijken op elkaar, het zijn allemaal dezelfde soort tekeningen. De opdrachten waren zo gestructureerd, dat precies voldaan moest worden aan de eisen . Deze lagen voor jaren vast. De leraar had hier vreselijk veel moeite mee en kon hier ook eigenlijk niets mee.
Zo gaf hij ook een heel leuk voorbeeld: Ik moest een proefwerk geven, de vragen had ik gekregen en de leerlingen hadden een boek om de antwoorden uit te leren. Dit vond ik zo vervelend, omdat het vak tekenen daar niet om draait, dus had ik de leerlingen de opdracht gegeven om zelf een proefwerk te maken, ze werden beoordeeld op de kwaliteit van de vragen. De andere leraren verklaarde hem voor gek, maar uiteindelijk kenden de leerlingen de stof helemaal uit hun hoofd en kon je nog zien welke leerlingen de stof wel begrepen en welke niet. Want om een goede vraag te kunnen maken moet je de stof begrijpen. Toch stond de school niet open voor dit soort toetsen en moest hij zich weer richten op de klassieke toetsen. Dit is zomaar een klein voorbeeld, maar geeft wel aan dat het onderwijs meer open mag staan voor verandering. De toekomst verandert en het onderwijs moet daarin mee veranderen.
38
Middelbaar beroeps onderwijs
Voor dit hoofdstuk ben ik naar een creatieve MBO opleiding gegaan om daar rond te kijken en te vragen hoe de vakken daar gegeven worden. De opleiding was op het koning Willem 1 College in ‘s-Hertogenbosch op de afdeling MAP (media art & performance) Dit is een opleiding voor fotograaf, videotechnicus, mediadesigner, toneel, en animator. Hierin zijn dus veel creatieve vakken te vinden. Ik heb wat van de lessen bijgewoond om te kijken hoe het er aan toe ging. Het waren globale inzichten die ik kreeg omdat ik maar bij enkele lessen aanwezig heb kunnen zijn, dus leek het me zinnig om tijdens die lessen wat leerlingen te interviewen.
Tijdens de videoles vinden de meeste leerlingen dat ze qua creatief denken weinig les krijgen. Ze mogen wel heel vrij hun films maken, maar ondertussen wordt er niet echt geleerd hoe je bepaalde ideeën het best in beeld zou kunnen brengen of hoe je het beste even na kunt denken over wat je wil filmen. Wat mij daardoor erg opviel was, dat deze leerlingen heel erg goed in staat waren om een mooi filmpje te maken, maar dat ze erg veel moeite hadden om de boodschap die ze wilden geven in het filmpje duidelijk te maken.
De leerlingen hadden natuurlijk nog meer vakken als alleen videotechnieken. Ze kregen tekenles, montageles, les in andere grafische pakketten en de andere basisvaardigheden zoals Engels en Nederlands. Nou net hier op deze opleiding zou het vak creatief denken een hele grote meerwaarde kunnen hebben. De leerlingen zouden veel beter de vraag van de klant in beeld kunnen brengen en mee denken als de klant een bepaald onderwerp visueel wil hebben. De leerlingen wisten technisch goed wat er mogelijk was, maar zeker tijdens mijn verblijf op de school bleek dat ze allemaal heel lineair dachten en nooit met een echt verassend idee kwamen.
Toen heb ik een les voorbereid, waarin creatief denken centraal stond. Ik heb ze kennis laten maken met brainstormen, verbanden leggen tussen verschillende waarden en mindmaps laten maken. Dit alles had ik eerst
39
besproken met hun huidige leraar, hij vond het een goed idee maar was persoonlijk van mening dat het een te hoog niveau voor de studenten was. In mijn ogen was dit helemaal niet het geval, MBO studenten hebben een bepaald niveau en het is moeilijk voor ze om conceptueel bezig te zijn, had hij me gezegd. Ik had mijn les zo voorbereid dat ik ze bijna aan de hand nam en zo kregen ze steeds meer speling en kwam hun eigen creativiteit steeds meer naar boven. Deze opdracht heeft ongeveer twee weken geduurd en de leerlingen waren allemaal heel erg enthousiast en vertelden me letterlijk dat ze dit nog echt misten op hun opleiding. Vanuit dit leermoment voor mezelf is het onderwerp van mijn scriptie gaan groeien.Toen ik met mijn huidige HBO opleiding ben gestart, heb ik kennis gemaakt met het les krijgen in creatief denken. Na mijn MBO opleiding miste ik iets, ik was nog niet klaar om te gaan werken. Ik had best veel vaardigheden op zak in de zin van grafische pakketten, maar kon er niet echt veel mee, omdat ik niet wist wat en hoe ik iets nieuws moest maken. Toen ben ik aan de sportacademie begonnen. Hier kwam er niets terug van het creatief denken, maar ook hier had dit mooi in het onderwijs gepast. We moesten bijvoorbeeld les geven aan kleuters, dansles wel te verstaan. Er was echter een probleem, ik kan niet dansen!. Mijn klasgenoot en ik waren eens gaan kijken hoe we dit anders konden doen. Hiphop was toen heel erg populair, dus hadden we ons verkleed als hiphoppers en hebben een les hiphop gedaan voor de kinderen. We hebben ze op het ritme bewegingen laten doen op een heel speelse manier. De kinderen waren dol enthousiast en mijn stage begeleider ook. Zo hebben we ook tijdens onze stage een sportdag moeten organiseren. Ook hier wilden we iets anders doen als normaal, na een brainstormsessie hadden we allerlei zelfverzonnen spelletjes. De dag was een succes en er waren meerdere leerlingen die ons hadden verteld dat ze nog nooit zo’n leuke sportdag hadden gehad.
40
Pas op mijn huidige opleiding ben ik erachter gekomen wat ik miste, dit is ook mijn grootste leermoment geweest op mijn opleiding. Anders leren kijken en denken over een probleem. Twee leraren zijn hierin een enorm voorbeeld voor mij geweest, Hugo van Roy en Gé Smit. Ge is misschien wel de meest creatieve persoon die ik ooit heb ontmoet en Hugo heeft mij verschillende manieren van creatief denken laten ervaren.
41
H5 Conclusie
Als we kijken naar de vraagstelling “ “Wat is de meerwaarde van invoering
van het vak ‘creatief denken’ binnen het MBO tijdens de studie en vervolgens bij toetreding tot de arbeidsmarkt” kunnen we best stellen dat er een meerwaarde zit aan creatief denken. Op vrije scholen en bij de Reggio emillia benadering zie je het al terug komen. Ook bekende sprekers die onderzoek doen naar het huidige onderwijs zijn aan het woord geweest en laten duidelijk zien dat in deze eeuw creativiteit enorm belangrijk gaat worden. Mensen kunnen zo gemakkelijk bij kennis en de technologie gaat zo snel, dat de grootste beperking het menselijk brein is. Wat doe je met de kennis en de technologie.
Hierin kan creatief denken in het onderwijs een enorme bijdrage hebben. In de vraagstelling gaat het over het middelbare beroepsonderwijs. De keus voor deze instellingen is vooral gekomen, omdat ik denk dat het op het MBO tijd wordt om het in te voeren, ook hebben de mensen op het MBO de nodige basiskennis en is er al aandacht geschonken aan creatieve vaardigheden. Het zou eigenlijk nog beter zijn als het lager- en middelbaar onderwijs het vak creatief denken al in hun pakket op zouden nemen. Pioniers op het gebied van creativiteit zoals onder andere Ken Robinson en Mae Jamison hebben een duidelijk beeld neergezet waarom creativiteit zo belangrijk is voor de toekomst en waarom er in het onderwijs al aandacht aan geschonken moet worden. Industrieel werk verdwijnt steeds verder naar de achtergrond, dit mede door automatisering en hoger opgeleide mensen. Hierdoor ontstaan er nieuwe beroepen, in deze beroepen wordt creativiteit steeds belangrijker. Dat je creatief denken kunt trainen is voor mij een overtuiging. Er zijn talloze trainingen en boeken geschreven over hoe je de creatieve geest kunt trainen. Deze cursussen zijn er voor vele niveaus, maar zijn in verhouding erg kostbaar. De methodes die je tijdens deze cursussen leert zijn zeker geschikt voor in het onderwijs. Daarom pleit ik ervoor dat we het vak creatief denken terug zullen gaan zien in het MBO en liefst al eerder .
42
Bronnen
Boeken:
Creatief denken, rob Eastaway, 2007 Creativiteit, Hoe? Zo, Igor Byttenbier, 2003
Creativity Today, Igor byttenbier, Ramaon Vullings, 2007 Out of out minds, Learning to be creative, Ken Robinson, 2001 De groeimotor, Roland & Rogier van Kralingen, 2008
Copy & Concept, Bert Thobokholt, Barry de Waal, Martin Westbeek, 2008 Zin Leren, levensbeschouwing en ethiek voor de tweede fase VWO. Jan de Leeuw Henri Rijksen, Harry Willemsen, Peter de Wind, 1998
Klein maar dapper, filosoferen met jongere kinderen, Berrie Heesen, 1996 The world is flat – Thomas L Friedman, 2007
Generatie einstein, slimmer sneller en socialer, Marco Derksen, 2007 De honderd talen van kinderen, Carolyn Edwards, Lella Gandini, George Forman, 2005
Een onderzoek uitvoeren, Heinze Oost, 2002 Een leesbare scriptie, Warna Oosterbaan, 2006 De scriptie supporter, Bram Padmos, 2007
Readers
NCSI – Wernemer 2.0
Gemeenste waalwijk – Creatieve sessies
Internet: http://www.cocd.be/ www.newshoestoday.com http://www.symbio6.nl www.TED.com www.wikipedia.nl http://www.cocd.org/ http://www.inspiration‐company.nl/event‐opleiding_creatief_denktrainer.htm
43
Creatief lesgeven...tools...
http://cllab.waag.org/trainingen/creatieve-digitale-tools-tekenen-handvaardigheid-en-ckv
trainings programma voortgezet onderwijs:
http://www.creativelearninglab.org/files/u1/080908_CLLtrainingenVO.pdf http://www.creativelearninglab.org/
presenatatie:
http://www.slideshare.net/Helikon/presentatie-creativiteit-en-innovatie-onderwijs-in-de-21e-eeuw-ipon09
over les in 21e eeuw
http://newali.apple.com/acot2/ http://ali.apple.com/cbl/ http://www.helikon.nl/blog/ Sprekers Mae Jamison http://www.ted.com/talks/mae_jemison_on_teaching_arts_and_sciences_tog ether.html Ken Robinson http://www.goodblog.nl/2008/09/creativiteit-on.html http://www.youtube.com/watch?v=YAt-3Yk2u80 http://www.youtube.com/watch?v=LV-QxCPJe1A&feature=related Alvin Tofler Rob Raaijmaakers Paul froncoîs
44
Oplossingen
Figuur 1
Je moet de lijnen verder trekken als de punten,veel mensen blijven binnen e punten denken, als je dat doet zul je de oplossing niet vinden.
Figuur 2
Hierin zit de fout dat je de oplossing gaat zoeken in een wiskundige formule, je moet proberen alles los van elkaar te zien !
45
Figuur 3
Zo is het zwembad ook 2x zo groot, je kan natuurlijk ook het zwembad 2x zo diep maken of eilandjes om de bomen heen maken. Maar de makkelijkste oplossing wordt vaak over het hoofd gezien.
