Braille_M&O_VWO_2010_deel 1 van 2

Examen VWO 2010

management & organisatie

tevens oud programma management & organisatie

deel 1 van 2

2

Dit examen bestaat uit: - examenopgaven

- een bijlage (informatieboekje) - tekeningenband

Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 32 vragen.

Voor dit examen zijn maximaal 64 punten te behalen.

Achter elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden.

Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt.

Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.

* Noot van Dedicon:

De bladzijde-nummers zijn te vinden met de zoekfunctie (Ctr+F). Zoek op het woord bladzijde plus het betreffende nummer, gevolgd door 'enter'.

Notificatie

Let op: In dit examen worden symbolen gebruikt volgens de wiskundenotatie van 2009.

De symbolenlijst in dit examen geeft de verklaring van de gebruikte symbolen. Meer informatie over de notatie is te vinden op wiskunde.dedicon.nl

Inhoud

5

Symbolenlijst

& ampersand

( ronde haak openen ) ronde haak sluiten € euro % procent / slash; superscript " aanhalingsteken * vermenigvuldigingsteken bt begin tabel et einde tabel bk begin kader ek einde kader

6

bladzijde 2

Opgave 1

Postorderbedrijf Neckermann biedt klanten de mogelijkheid van uitgestelde betaling via de zogenaamde Kooprekening. Hieronder zijn enkele gegevens van deze Kooprekening opgenomen.

bk

Een hoog aankoopbedrag tegen een lage maandtermijn!

Misschien ken je het gemak van onze Kooprekening: morgen al van je aankopen genieten en een laag, vast bedrag per maand betalen!

Eén keer per maand ontvang je een rekeningoverzicht van het nog openstaande bedrag en het te betalen termijnbedrag. Vervolgaankopen kun je zonder nieuwe formaliteiten via de Kooprekening betalen. Deze worden opgeteld bij het nog openstaande bedrag en leiden tot het vaststellen van een nieuw termijnbedrag. Extra aflossingen zijn altijd mogelijk zonder bijkomende kosten. Deze leiden tot verkorting van de looptijd bij een verder gelijkblijvend termijnbedrag. Omgekeerd kan ook: als je in eerste instantie hebt aangegeven alles ineens te willen betalen, kun je later alsnog kiezen voor de Kooprekening. Bovendien kun je via de

Kooprekening altijd €400,- contant opnemen bovenop het aankoopbedrag. bt

De tabel bestaat uit 4 kolommen: Kolom 1: openstaand bedrag in € Kolom 2: termijnbedrag in € Kolom 3: looptijd in maanden

Kolom 4: effectieve rente op jaarbasis in % 100; 5; 25; 23,0 300; 10; 41; 20,0 500; 15; 47; 19,0 700; 21; 47; 19,0 900; 27; 47; 19,0 1.100; 33; 47; 19,0 1.300; 39; 47; 19,0 1.500; 45; 47; 19,0 et ek

De effectieve rente op jaarbasis is een prijsaanduiding voor de kredietkosten. Naast interestkosten komen ook andere kosten hierin tot uiting.

Vraag 1: 1 punt

Is er bij de Kooprekening van Neckermann sprake van afnemerskrediet of van leverancierskrediet? Motiveer het antwoord.

Vraag 2: 2 punten

Geef, naast interestkosten, twee andere voorbeelden van kosten die Neckermann in het termijnbedrag kan doorberekenen.

bladzijde 3

Guido maakt sinds 1 juli 2009 gebruik van de Kooprekening. Hij kocht toen voor €500,- artikelen bij Neckermann. Eind augustus 2009 betaalde hij de eerste termijn en vervolgens aan het einde van iedere maand de volgende termijn. In de termijnen van augustus 2009 tot en met mei 2010 die Guido aan Neckermann betaalt, is totaal een bedrag van €71,- aan kredietkosten inbegrepen.

Begin juni 2010 koopt hij voor €479,- aan artikelen bij Neckermann en neemt €400,- in contanten op bij Neckermann.

Vraag 3: 3 punten

Bereken welk termijnbedrag Guido eind juni 2010 volgens de tabel moet betalen. Er vinden na juni 2010 geen aankopen en contante opnamen door Guido bij Neckermann meer plaats.

Vraag 4: 3 punten

Bereken de totale kosten van dit krediet vanaf 1 juli 2009 voor Guido bij het gebruik van de Kooprekening.

bladzijde 4

Opgave 2

Bij deze opgave horen de informatiebronnen 1 tot en met 5. In deze opgave blijven de belastingen buiten beschouwing.

Particuliere beleggers kunnen op verschillende manieren vermogen opbouwen, bijvoorbeeld door te sparen of door te beleggen in aandelen. Meestal gebeurt dat om een bepaald doelvermogen op te bouwen ten behoeve van bijvoorbeeld de aflossing van een hypothecaire lening of de studie van de kinderen. Banken bieden hun particuliere beleggers beleggingsovereenkomsten aan: de klant legt geld in en de bank belegt het voor de klant in aandelen. Bij een

beleggingsovereenkomst loopt de particuliere belegger het risico dat het

doelvermogen niet wordt bereikt, maar hij heeft ook de kans dat de opgebouwde waarde hoger wordt dan het doelvermogen.

In Nederland hebben 6,67 miljoen huishoudens samen 6 miljoen

beleggingsovereenkomsten met een totaal gestort vermogen van 65 miljard euro.

Vraag 5: 1 punt

Bereken hoeveel vermogen een Nederlands huishouden gemiddeld in een beleggingsovereenkomst heeft gestort.

De heer Eric Traaghand, een particuliere belegger, heeft op 1 januari 1992 een beleggingsovereenkomst afgesloten bij de Landsbank (zie informatiebron 1). De bank belegt voor hem in een pakket aandelen van bedrijven die zijn opgenomen in de AEX-index.

Vraag 6: 2 punten

Laat met een berekening zien of de door Landsbank gegarandeerde opbrengst toereikend is voor het door de heer Traaghand gestelde doel.

Vraag 7: 1 punt

Noem voor een belegger een voordeel van het beleggen in de AEX-index ten opzichte van het beleggen in het aandeel van één onderneming.

Volgens de Autoriteit Financiële Markten (AFM) is de hoge eenmalige provisie die de bemiddelaars (tussenpersonen) van de banken ontvingen één van de

oorzaken geweest van de grootschalige verkoop van beleggingsovereenkomsten (zie informatiebron 2). Die provisie werd meestal door de banken ingehouden op de eerste inleg van de particuliere belegger. Die provisie had ook kunnen worden uitgesmeerd over de hele looptijd van de overeenkomst.

Vraag 8: 2 punten

Leg uit waarom het voor de particuliere belegger nadelig kan zijn dat de provisie in zijn geheel bij het afsluiten van de beleggingsovereenkomst wordt ingehouden en niet wordt uitgesmeerd over de looptijd.

Volgens de AFM werd bij veel beleggingsovereenkomsten door hoge kosten en/of tegenvallende beleggingsresultaten het doelvermogen niet gehaald.

bladzijde 5

Voor deze beleggingsovereenkomsten heeft het Tros consumentenprogramma Radar de term "Woekerpolis" geïntroduceerd.

Verschillende partijen behartigen met betrekking tot de woekerpolissen de belangen van de beleggers (zie informatiebron 3).

Vraag 9: 1 punt

Kunnen consumenten met hun bijdrage aan Stichting Woekerpolis Claim of Stichting Verliespolis lid worden van die stichting? Verklaar het antwoord.

De Ombudsman Financiële Dienstverlening beveelt aan om alle consumenten te compenseren voor de te hoge kosten van beleggingsovereenkomsten. In totaal kan de aanbeveling van de Ombudsman de banken tussen de 2 en 6 miljard euro kosten.

Vraag 10: 2 punten

Leg uit waarom banken instemmen met deze aanbeveling, ondanks de kosten van de regeling.

De heer Traaghand besluit na te gaan hoe zijn beleggingsovereenkomst er voor staat. Van de Landsbank ontvangt hij bericht dat zijn opgebouwde vermogen per 31 december 2008 €73.484,32 bedraagt. Dit is minder dan de eindwaarde

volgens de normen van de Ombudsman (zie informatiebron 4). De Landsbank heeft aangekondigd de aanbevelingen van de Ombudsman te zullen opvolgen. De heer Traaghand heeft twee opties:

- Optie 1: Zich aansluiten bij de Stichting Woekerpolis Claim en aan het eind van de looptijd rekenen op de eindwaarde volgens de normen van de

Ombudsman.

- Optie 2: De beleggingsovereenkomst per 31 december 2008 opzeggen. Hij ontvangt dan het volgens de bank opgebouwde vermogen plus de

compensatie (zie informatiebron 5). Hij moet wel een boete over het volgens de bank opgebouwde vermogen betalen aan de bank wegens vervroegd stoppen van de overeenkomst (zie informatiebron 1).

Het vrijgekomen bedrag zal hij op 1 januari 2009 storten op een internetbank die 5% samengestelde interest per jaar garandeert. De termijnbedragen van €3.600,-, die niet meer betaald worden, zal hij jaarlijks op die rekening storten, voor het eerst op 1 januari 2009. De interest wordt aan het eind van elk jaar vergoed.

Vraag 11: 3 punten

Optie 1:

Bereken de eindwaarde volgens optie 1 van de beleggingsovereenkomst van de heer Traaghand op 31 december 2011 volgens de normen van de Ombudsman (zie formuleblad en informatiebronnen 3 en 4).

bladzijde 6

Vraag 12: 1 punt

Optie 2:

Bereken het bedrag van de compensatie per 31 december 2008.

Vraag 13: 3 punten

Bereken de eindwaarde van zijn vermogen per 31 december 2011 indien de heer Traaghand gebruik maakt van optie 2 (zie formuleblad).

Traaghand kiest uit beide opties voor die optie die de hoogste eindwaarde oplevert.

Vraag 14: 1 punt

Voor welke optie zal de heer Traaghand kiezen? Motiveer het antwoord.

bladzijde 7

Opgave 3

In deze opgave is het btw tarief 19%.

Handelsonderneming Groot bv handelt onder andere in het product Lommel dat verpakt is en verkocht wordt in dozen van 100 stuks. Voor 2009 heeft Groot met betrekking tot dit product de onderstaande voorcalculatie gemaakt:

- afzet: 200.000 dozen

- inkoopprijs: €45,- per doos exclusief btw

- opslag inkoopkosten: 20% van de inkoopprijs exclusief btw - opslag overheadkosten: 25% van de vaste verrekenprijs - netto winst: 10% van de verkoopprijs exclusief btw

Vraag 15: 3 punten

Bereken voor 2009 de verwachte verkoopprijs inclusief btw per doos Lommel.

Vraag 16: 1 punt

Bereken voor 2009 de voorgecalculeerde netto winst met betrekking tot de afzet van Lommel.

In januari 2010 worden de nacalculatorische gegevens over 2009 met betrekking tot Lommel vastgesteld:

- afzet: 180.000 dozen

- inkoopprijs: €44,50 per doos exclusief btw - inkoopkosten:

€1.600.000,-- overheadkosten: €2.000.000,€1.600.000,--

€2.000.000,-- verkoopprijs: €83,30 per doos inclusief btw - voorraadmutatie: nihil

Vraag 17: 2 punten

Bereken voor 2009 de gerealiseerde netto winst met betrekking tot de afzet van Lommel.

Vraag 18: 5 punten

a Bereken het verschil tussen de voorgecalculeerde en de gerealiseerde netto winst.

b Bereken het resultaat op inkopen en geef aan of dit voordelig of nadelig is. c Bereken het resultaat op overheadkosten en geef aan of dit voordelig of

nadelig is.

d Bereken het verschil door afwijkende afzet en geef aan of dit voordelig of nadelig is.

e Bereken het verschil door afwijkende verkoopprijs en geef aan of dit voordelig of nadelig is.

bladzijde 8

Opgave 4

Voor het vergelijken van de verschillende aflossingsmethoden van een

hypothecaire lening is door een hypotheekadviseur een grafiek gemaakt. In de grafiek (zie figuur 1 in de tekeningenband) wordt bij alle aflossingsmethoden uitgegaan van eenzelfde bedrag dat geleend wordt, dezelfde looptijd en hetzelfde interestpercentage.

Vraag 19: 1 punt

Wie is bij het verstrekken van een hypothecaire lening de hypotheekgever? Motiveer het antwoord.

Vraag 20: 2 punten

Geef een verklaring voor het verloop van de netto lasten bij aflossing met annuïteiten.

Vraag 21: 2 punten

Geef met behulp van figuur 1 in de tekeningenband aan hoe het verloop van de bruto lasten bij aflossing met annuïteiten eruit ziet en laat de leraar dit

overnemen op de zwartdrukbijlage.

bladzijde 9

Opgave 5

Bij deze opgave horen de informatiebronnen 6 tot en met 9.

Peter Steenbergen en Erik Koolwijk zijn de twee directeur-grootaandeelhouders van glastuinbouwbedrijf Rijkgroen bv. Het bedrijf heeft traditionele kassen, die verwarmd worden met een heteluchtinstallatie die op aardgas wordt gestookt. Hierdoor is het energieverbruik hoog.

Ten behoeve van een investeringbeslissing in een verwarmingsinstallatie in 2010 gaan Peter en Erik kosten en opbrengsten vaststellen.

Kosten

Peter en Erik hebben alle kosten verbonden aan hun huidige energieverbruik in kaart gebracht en gekoppeld aan de contractprijzen van 2010 voor energie.

Vraag 22: 3 punten

Bereken voor Rijkgroen (met behulp van de informatiebronnen 6 en 7) de geschatte totale kosten voor 2010 bij gebruik van hun huidige

heteluchtinstallatie.

De sterke stijging van energieprijzen maakt dat beide heren zich eind 2008 gaan oriënteren op een warmtekrachtkoppelingsinstallatie (WKK), in gebruik te nemen per 1 januari 2010. Bij WKK wekt een generator op het eigen terrein elektriciteit op. De hierbij vrijkomende warmte kan in de kassen gebruikt worden.

De eventueel te veel opgewekte elektriciteit zal via het elektriciteitsnet aan elektriciteitsproducent NUON verkocht worden.

Met behulp van een adviesbureau hebben beide heren een berekening gemaakt van de investering die nodig is om een WKK te plaatsen.

De beslissing om daadwerkelijk te investeren, wordt genomen op basis van de netto contante waarde (NCW) van de investering.

Om de jaarlijkse kosten van de installatie te berekenen, heeft het adviesbureau een aantal gegevens verzameld (zie informatiebron 8).

bladzijde 10

Vraag 23: 3 punten

Bereken voor Rijkgroen de geschatte totale kosten voor 2010 bij gebruik van de WKK.

Opbrengsten van elektriciteitslevering

De WKK produceert 2.000 kilowatt per draaiuur. Dat betekent dat Rijkgroen slechts een zeer klein deel van de geproduceerde elektriciteit zelf zal gebruiken. Het resterende deel kan aan NUON geleverd worden. Met NUON heeft Rijkgroen een contract afgesloten. Rijkgroen heeft geen back-up installatie, dus bij storing of onderhoud kan niet aan NUON geleverd worden. Er is dus geen

leveringsgarantie aan NUON (zie de informatiebronnen 8 en 9).

Vraag 24: 2 punten

Bereken de geschatte opbrengst die Rijkgroen jaarlijks uit de verkoop van elektriciteit aan NUON denkt te behalen.

Vraag 25: 2 punten

Bereken het totale jaarlijkse voordeel dat Rijkgroen bij gebruik van de WKK, ten opzichte van het laten voortbestaan van de oude situatie, kan behalen.

Het gebruik van de WKK biedt financiële voordelen boven het laten voortbestaan van de oude situatie. Om een verantwoorde investeringsbeslissing voor de WKK te nemen, maken de eigenaren van Rijkgroen gebruik van de netto contante waarde als investeringsselectiecriterium. Zij hadden ook kunnen kiezen voor het investeringsselectiecriterium van de terugverdientijd.

Vraag 26: 2 punten

Noem twee voordelen van de netto contante waarde ten opzichte van de terugverdientijd als investeringsselectiecriterium.

Rijkgroen stelt bij het bepalen van de netto contante waarde een rendementseis van 10%.

Vraag 27: 2 punten

Noem twee factoren die de hoogte van de gestelde rendementseis bepalen. De netto contante waarde van de cashflows van de investering in de WKK is positief.

Vraag 28: 1 punt

Verklaar waarom een positieve netto contante waarde van de cashflows kan leiden tot een positieve investeringsbeslissing.

bladzijde 11

Opgave 6

In deze opgave blijven alle belastingen buiten beschouwing.

TrafficControl nv is een bedrijf dat installaties maakt voor het registreren en beheersen van verkeersstromen op snelwegen. De filebestrijding en de

kabinetsplannen voor het rekeningrijden maken dat het bedrijf in 2008 flink heeft geïnvesteerd en een forse groei van de omzet heeft laten zien. Een investeerder wil weten of de rentabiliteit ook is toegenomen.

TrafficControl laat de volgende kerngegevens zien. (getallen winst- en verliesrekening en balans * €1.000,-) bt

De tabel bestaat uit 3 kolommen: Kolom 1: niet benoemd

Kolom 2: 2008 Kolom 3: 2007

Winst- en verliesrekening over netto-omzet; 32.780; 19.906

afschrijvingskosten vaste activa; -/- 1.680; -/- 1.189 overige bedrijfskosten; -/- 29.298; -/- 18.177

netto-omzetresultaat; 1.802; 540 financieringsresultaat; -/- 220; -/- 64

nettowinst uit gewone bedrijfsuitoefening; 1.582; 476 Balans per 31 december

eigen vermogen; 11.932; 9.798 vreemd vermogen; 7.068; 4.402 balanstotaal; 19.000; 14.200 Kengetallen (zie formuleblad)

solvabiliteit per 31 december; 62,8%; 69% Interest vreemd vermogen (IVV); 4%; 2,5% Rentabiliteit eigen vermogen (REV); ...; 4,2% Rentabiliteit totaal vermogen (RTV); ...; 3,1% et

Voor de berekening van het gemiddelde geïnvesteerde vermogen over een jaar moet het gemiddelde van het vermogen aan het begin van het jaar en van het vermogen aan het eind van het jaar genomen worden.

Vraag 29: 1 punt

Bereken de REV over 2008 (zie formuleblad).

Vraag 30: 1 punt

Verklaar waarom de interestkosten niet altijd overeenkomen met het financieringsresultaat.

Vraag 31: 3 punten

Bereken de RTV over 2008 (zie formuleblad).

Vraag 32: 2 punten

Verklaar waarom de uitbreiding van het vreemd vermogen in 2008 heeft bijgedragen aan de stijging van de REV in 2008.

Einde