De verloren web developer. " : " Een scriptie over de relevatie van de web developer in een veranderlijk media landschap.

III

Juni 2009

De verloren web developer

in een veranderlijk media landschap.

door K.W.G.M.H van Beers

Studentnummer: 1121015

Scriptiebegeleider: Dhr. C.M.J Meeuwenoord

IV

Voor deze scriptie geldt de Creative Commons Licentie ‚Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported‛ Meer informatie over deze licentie is te vinden op http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/

V

VOORWOORD

Ten eerste wil ik mijn moeder bedanken die haar tijd, energie, geld en moeite in mij heeft gestoken om mij de gelegenheid te geven om mijzelf te ontwikkelen en de dingen te laten doen die ik wilde doen.

Graag zou ik ook via deze weg Mark Meeuwenoord willen bedanken voor zijn

enthousiaste begeleiding tijdens de gehele periode. Hij heeft mij wegwijs gemaakt in het opzetten en schrijven van deze scriptie. Tevens bedank ik hem voor zijn

opbouwende kritiek tijdens de besprekingen. Hij leerde mij op verschillende manieren naar literatuur en vraagstukken te kijken en stimuleerde mij een mening te formuleren aan de hand van juiste literatuur. Tevens bedank ik Kerim Satirli, Corné Smetsers en Suu Youran die de moeite hebben genomen om mijn scriptie te proeflezen.

Een online versie van deze scriptie is te vinden op:

http://www.kevinvanbeers.com/thesis/

Voor eventuele vragen of opmerkingen naar aanleiding van deze scriptie, kunt u mailen naar: info@kevinvanbeers.com

Tilburg, juni 2009

VII

INHOUDSOPGAVE

VOORWOORD V

INLEIDING 1

HOOFDSTUK 1 – TRENDS 6

Het internet en de web developer 7

Globalisatie 11

Open Source 15

What you see is what you mean 17

Iedereen is een web developer 21

HOOFDSTUK 2 – VERANDERING 24

Verandering is goed, geen verandering is beter? 25

Toch niet overbodig 29

Samensmelten 32 CONCLUSIE 39 OVERIG 42 EINDNOTEN IX BIBLIOGRAFIE X COLOFON XIII

2

‘Free blog hosting in three easy steps’ is zomaar een titel op de website van één van de vele blog aanbieders op het internet. Binnen drie simpele stappen heeft men een blog aangemaakt en is het blog gereed om gebruikt te worden. Hetzelfde geld voor websites. Met software zoals ‘free website builder’, ‘website creator’ en de alom bekende ‘Wordpress’ is het voor iedereen mogelijk om een eigen plek op het internet te creëren.

Webdevelopers hebben al lang niet meer het alleenrecht op het ontwikkelen van web producten. De developers worden op de hielen gezeten door grafische ontwerpers, interactie ontwerpers en management types die met behulp van bovengenoemde software de website kunnen ontwerpen en nu dus ook klaarmaken voor gebruik.

Waarom is een webdeveloper nog nodig? Zeker nu we software tot onze beschikking hebben die de taak van een webdeveloper overneemt. Deze vraag zal dan ook centraal staan in deze scriptie.

3

In deze scriptie zal het volgende aan bod komen:

Het eerste hoofdstuk staat in het teken van de geschiedenis en opkomst van de web developer. Er zullen trends worden belicht die effect hebben gehad op de vorming van de huidige web developer.

In het tweede hoofdstuk zal ik proberen concreet advies geven hoe

webdevelopers er voor kunnen zorgen niet achterop te raken in de wereld van media. De webdeveloper zal waarschijnlijk veranderen in de ‘media

professional’. De webdeveloper zal wellicht andere technische en sociale eigenschappen moeten leren.

Hoewel een webdeveloper een redelijk ‘technisch’ beroep is zal deze scriptie niet erg technisch van aard zijn. De nadruk zal liggen op de trends en ontwikkelingen die een bijdrage hebben geleverd aan de opkomst en vorming van de web developer. Open source software en WYSIWYG tools hebben er voor gezorgd dat web developen toegankelijk werd voor iedereen. Hoewel dit ook veel voordelen heeft, lijkt het erop dat de web developer in aanzien zal dalen. Er is een overvloed aan web developers maar de vraag naar hun competenties stijgt niet zo snel.

4

Termen zoals ‘web developer’ en ‘web designer’ zijn wellicht overbodig geworden? Wanneer hoort men bij de web developers en wanneer hoort men meer bij de web designer? Deze twee groepen zijn steeds meer aan het samensmelten. Wij opereren juist zo goed op het web omdat wij dagelijks samen gebruik maken van onze creatieve en logische vaardigheden. In de meeste gevallen is het juist deze creativiteit dat ons doet onderscheiden van anderen. Probleem oplossend denken en creatieve

expressie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Het convergeren van media speelt hierbij een grote rol. Waar enkele jaren geleden de verschillende media los van elkaar opereerden smelten de media nu samen. Denk alleen al aan websites van TV stations. Waar men via internet zijn of haar favoriete programma’s kan kijken. De krant die nu een interactieve versie heeft naast de

traditionele papieren versie. Een web developer kan zich niet alleen maar puur op het web richten maar zal met een breed oog moeten kijken naar andere soorten media.

Het is moeilijk om je als web developer te onderscheiden van alle andere

professionals die web producten creëren. Dit zal toch moeten gebeuren om jezelf een voorsprong te geven ten opzichte van alle andere developers, klanten binnen te halen en uiteindelijk geld te verdienen. De web developer zal zich moeten verdiepen in de aangrenzende gebieden zoals communicatie, interactie, usability en vormgeving. Wellicht zal de web developer een zogenaamde flexmens moeten worden en zo toch relevant te blijven in het alsmaar veranderende medialandschap.

5

In hoeverre is een web developer nog relevant in het veranderende medialandschap?

Om antwoord op deze vraag te kunnen geven is het van belang om de trends en ontwikkelingen die hebben bijgedragen aan de vorming van de web developer te belichten. Aan de hand van literatuur van socioloog Manuel Castells en

wetenschapper Lev Manovich wordt bekeken welke ontwikkelingen, zowel positief als negatief invloed hebben gehad of gaan hebben op de web developer en hoe hiermee om te gaan.

6

7

Het internet en de web developer

Een website creëren was begin jaren 90 nog weggelegd voor de mensen die er een studie of extreme hobby van hadden gemaakt. Het delen van kennis en nieuws was vooral weggelegd voor journalisten en wetenschappers en techneuten zoals Tim Berners-Lee, die de eerste website op het internet creëerde in augustus 1991. De website beschreef wat het internet nu eigenlijk was. Berners-Lee beschreef het internet als een wereldwijde informatie verzamelplaats met als doel universele toegang te creëren tot een grote verzameling documenten.

Rond diezelfde tijd richtte Berners-Lee het ‘World Wide Web consortium’ (W3C) op. Hij creëerde het W3C om compatibiliteit te creëren tussen de gebruikers van het internet. Hij stelde een aantal regels op waaraan iedereen op het internet zich diende te houden. Er waren veel gebruikers die verschillende HTML codes gebruikten om websites te creëren. Dit zorgde voor veel inconsistentie tussen de verschillende web pagina’s. Volgens Berners-Lee moest een website voldoen aan bepaalde regels zodat een website in Zuid-Korea ook goed te bekijken was in Nederland ongeacht welke browser er werd gebruikt. De standaardisering van het web was geboren.

De eerste websites waren vooral informatief. Er werd weinig persoonlijke informatie op het internet geplaatst. Dit veranderde toen verschillende mensen een dagboek op internet gingen bijhouden. Dit varieerde van persoonlijke verhalen tot interessante artikelen die men tegen kwam op het internet. Jorn Barger, één van de eerste bloggers, beschreef deze ontwikkeling als ‚logging the web‛. Zo is de term weblog ontstaan zoals we die nu kennen.

8

Justin Hall wordt over het algemeen gezien als één van de eerste personen die zijn persoonlijke ervaringen deelde via het internet. Zijn eerste blogpost publiceerde hij in 1997. De website bestond uit zwarte tekst met enkele links naar andere pagina’s op het internet. Geen gebruik van kleuren of afbeeldingen. Als men nu de website van Justin Hall bezoekt ziet men nog steeds kenmerken van zijn eerste blog terug. Weinig tot geen afbeeldingen en opmaak. Al snel volgde meer blogs. Sommige blogs gingen gebruik maken van audio, video en afbeeldingen om de posts te verduidelijken. Bloggen was nog niet voor iedereen geschikt. Het was niet makkelijk om een blog te maken. De mensen die programmeertalen onder de knie hadden waren vaak de mensen die ook een blog hadden. Zelf geprogrammeerd in HTML 1.0. De

onderwerpen van de eerste blogs waren dan ook meestal technisch van aard.

In 1998 verschenen echter de eerste blogdiensten. Deze diensten gaven de gebruiker enkele gereedschappen om zijn of haar blogposts makkelijker ‘aan te kleden’ en te publiceren. De blogdienst ‘Open Diary’ was al snel verantwoordelijk voor de hosting van duizenden blogs. Ook is ‘Open Diary’ de eerste blogdienst die het mogelijk maakte om op een blogpost te reageren. Zo konden lezers van het blog

communiceren met de schrijver van het blog.

Naast ‘Open Diary’ waren ook de diensten ‘Blogger’ en ‘LiveJournal’ één van de eerste blogdiensten op het internet. Al deze diensten maakten het mogelijk om zonder kennis van een programmeertaal zoals HTML een blog te onderhouden. Een nadeel van de verschillende websites en blogs was het feit dat ze allemaal zo op elkaar leken. Weinig tot geen achtergrondkleuren. Zwarte tekst en blauwe hyperlinks.

9

Een oplossing voor dit probleem was de komst van een nieuwe HTML versie en de ‘Cascading Style Sheets’ (CSS). Het W3C stelde voor deze sheets te gebruiken zodat men inhoud en vormgeving van een document van elkaar kon scheiden en op die manier een consistente vormgeving over meerdere documenten wist te bereiken. Samen met de komst van HTML 3.2 werd het mogelijk om een website naar eigen hand vorm te geven. Het was nu onder andere mogelijk om tekst te laten knipperen en van links naar rechts over het scherm te laten bewegen. De mogelijkheden leken eindeloos.

Steeds meer mensen maakten gebruik van het internet. Waaronder ook veel

bedrijven. Door de toenemende gebruikers werd de vraag om websites en blogs die gebruik maakten van de laatste W3C standaarden steeds luider. De web development bureau’s schoten als paddenstoelen uit de grond om aan deze vraag te voldoen. Web development werd een echte industrie.

Bedrijven zagen de kans om via internet hun diensten of producten aan te bieden zonder de aanwezigheid van personen. Met de komst van database connecties op een website werd het makkelijk om bijvoorbeeld gegevens van klanten te op te slaan zonder dat er personeel voor nodig was. Het had ook voordelen voor de bezoekers van de website. De bezoeker hoefde nu niet meer naar de winkel toe om een product of dienst aan te vragen. Hij of zij kon de producten bestellen via de website. Het loonde dus erg voor bedrijven om een website te hebben. De kosten waren laag en men kon de klanten toch bereiken en eventuele nieuwe klanten werven.

10

De personen die deze websites programmeerden werden web developers genoemd. Een web developer wordt gezien als een software ingenieur of software ontwikkelaar die zich bezighoudt met de ontwikkeling van internet applicaties of netwerk applicaties die gebruik maken van het HTTP protocol.

11

Globalisatie

Aan het eind van de twintigste eeuw vond er vond er een toenemende globalisering plaats. Door de technologische ontwikkelingen zorgde onder andere het internet ervoor om de wereld een stukje ‘kleiner’ te maken. Het is steeds makkelijker geworden om te communiceren met personen aan de andere kant van de wereld. Het is heel eenvoudig om je kennis met anderen te delen en nieuwe ideeën op te pikken dankzij het internet. Het internet is misschien wel het beste voorbeeld van globalisatie. De socioloog Manuel Castells claimt dat de globale economie onderdeel is van de ‘network society’. Volgens Castells wordt de network society gekenmerkt door een constante stroom en uitwisseling van informatie, kapitaal en culturele communicatie.

“…the almost instantaneous flow and exchange of information,

capital and cultural communication. These flows order and condition

both consumption and production. The networks themselves reflect

and create distinctive cultures. Both they and the traffic they carry

are largely outside national regulation. Our dependence on the new

models of informational flows gives enormous power to those in a

position to control them to control us.”

Het internet kan gezien worden als een structuur van de network society. Een plek waar men constant informatie kan uitwisselen. Het internet is een samenleving op zichzelf.

12

Bedrijven ‘outsourcen’ hun processen nu veel makkelijker en kunnen alles goed in de gaten houden. Er ontstond zelf een ware trend eind jaren negentig waarbij veel

bedrijven terug gingen naar de zogenaamde kerntaken (core business). Alles wat niet tot de kerntaken behoorde wordt uitbesteed en maakten gebruik van extern

aangeboden productiecapaciteit.

De zogenaamde ‘digitale kloof’ wordt steeds kleiner. Uit een onderzoek van de Wereldbank blijkt dat steeds meer ontwikkelingslanden toegang krijgen tot moderne communicatiemiddelen zoals internet. Ontwikkelingslanden zijn bezig met een inhaalslag op de rijke landen ten opzichte van toegang tot communicatie netwerken.

Castells stelt dat de digitale kloof onder te verdelen is in drie delen.

- toegang tot internet

- breedband

- ‘binnenin het internet’

Als men eenmaal ‘duikt in het internet’ heeft men toegang tot culturele en informatieve bronnen. Castells vergelijkt het internet met een klaslokaal:

“Once you’re in, educational and cultural resources become

amplified. When introduced in the classroom environment, learning

is accelerated, while children who are culturally deprived don’t have

the educational resources, so there is a disconnect.”

13

Het internet is een extensie van het dagelijks leven stelt Castells, nadat hij een onderzoek had uitgevoerd over het sociale effect van het internet. 50% van de deelnemers aan het onderzoek waren volwassen internet gebruikers en de andere 50% waren non-gebruikers. Het onderzoek vergeleek de effecten van internet gebruik in het dagelijks leven. Uit het onderzoek trok Castells de conclusie dat mensen hun leven niet anders gaan indelen om gebruik te maken van het internet maar het internet smelt samen met het leven van de mens. De mens gebruikt het internet tijdens het werk, studie, voor sociale wensen, winkelen, muziek, etcetera. Personen onder de 30 worden gezien als multi-taskers. Zij wisselen het gebruik van internet heel snel af met bijvoorbeeld het gebruik van een mobiele telefoon, televisie en muziek. Het internet zorgt er niet voor dat een gebruiker geïsoleerd raakt van de buitenwereld. Tevens zorgt het internet er niet voor dat gebruikers depressief of vervreemd raken.

Het internet zorgt juist voor het tegenovergestelde volgens Castells.

“The more you use the Internet, the more social you are offline. The

Internet adds, rather than subtracts, sociability.”

14

Castells conclusie is helder; Het internet is een samenleving in plaats van een onderdeel ervan. Om deze technologie te begrijpen moeten wij de samenleving begrijpen. De gebruikers zijn de producenten van de technologie. Castells stelt voor om de technologie en het ontwerp van het internet zo open mogelijk te houden zodat iedereen zijn of haar steentje kan bijdragen in de ontwikkeling van het internet.

“This will change the world. People will absorb technology for

themselves, in a more autonomous society.”

De wereld zal erdoor veranderen. De gebruikers zullen de technologie absorberen in een steeds meer wordende autonome samenleving.

15

Open Source

De openheid waar Castells het over heeft is in zekere zin terug te zien op het internet. Er was tenslotte veel gratis software op het internet te krijgen. Iedereen die toegang had tot internet kon de software krijgen. In 1998 bedacht een groep software

ontwikkelaars dat de term ‘free software’ die tot dan toe werd gebruikt om gratis software mee aan te duiden, te veranderen in ‘open source software’.

Open source software is computer software waarvan de broncode te bekijken en aan te passen is. Dit geeft de gebruikers de kans om de software te verbeteren,

veranderen en te herdistribueren. Er wordt aan deze software gewerkt in een open en voor iedereen toegankelijke omgeving. Een goed voorbeeld van open source software is het zogenaamde ‘Open Office’ pakket. Dit pakket is een kantoorsoftwarepakket dat gratis te verkrijgen is. In tegenstelling tot het vergelijkbare pakket ‘Microsoft Office’ waar men licentiekosten voor moet betalen.

Dankzij de open source ontwikkelmethode is het mogelijk om samen met andere gebruikers de software te verbeteren zonder dat er kwesties naar voren komen zoals licentiekosten. Want open source software is van niemand en vóór iedereen. Het is niet nodig om samen in een kantoor te gaan zitten en daar de software te gaan ontwikkelen. Het internet stelt de gebruikers samen te werken met personen uit verschillende organisaties en landen.

16

Een groot voordeel van open source ontwikkeling is dat het aanzienlijk sneller gaat dan zijn tegenhanger, de closed source ontwikkeling. Deze closed source

ontwikkelaars hebben vaak een paar keer per jaar een update voor de software. Bij open source is de software constant aan het veranderen en is de aangepaste software sneller gedistribueerd dan closed source.

Open source software is de laatste jaren sterk in opkomst. Dit komt voornamelijk omdat open source software gratis is. Gebruikers vinden het niet meer nodig om te betalen voor software als men een gratis en legaal alternatief kan downloaden van het internet. Er bestaat natuurlijk altijd de mogelijkheid om een donatie te schenken aan de ontwikkelaars van de open source software. Voor de ontwikkelaars zitten er

natuurlijk ook kosten aan verbonden. Denk aan hosting van de software alleen al. Een donatie is geheel vrijwillig. Men kan eerst de software downloaden en gebruiken zodat men uiteindelijk kan beslissen of men een donatie geeft.

Nog een reden waarom open source zo populair aan het worden is komt omdat er geen technische kennis voor nodig is om een bijdrage te leveren. Bij de meeste open source oplossingen hoeft de gewone gebruiker niet eens te kunnen programmeren om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van software. Via zogenaamde feedback formulieren, of communities kunnen gebruikers hun wensen kenbaar maken aan de ontwikkelaars die verantwoordelijk zijn voor de technische realisatie.

17

What you see is what you mean

Men hoeft dus niet te kunnen programmeren om software te ontwikkelen. Dankzij de verschillende WYSIWYG (What You See Is What You Get) editors kan nu ook de non web developer een blog of website creëren. WYSIWYG impliceert een

gebruikersinterface dat de gebruiker in staat stelt om aanpassingen door te voeren en tegelijk het eindresultaat te zien krijgt. De gebruiker krijgt de mogelijkheid om direct de layout, vormgeving of presentatie van een document zoals bijvoorbeeld een website aan te passen zonder ‘speciale codes’ te gebruiken. Deze codes waren nu vervangen door een button die er bijvoorbeeld voor zorgde dat een tekst dik gedrukt werd. Of een button waarmee hyperlinks konden worden gemaakt.

Deze WYSIWYG editors waren al veel langer beschikbaar op de personal computer. Denk aan het Microsoft Office pakket waarmee documenten konden worden

opgemaakt en uitgeprint. Nu waren deze editors ook op het internet te vinden. Men kon via de editor zijn of haar blog bijhouden. Je zou kunnen stellen dat een

ontwikkeling als een WYSIWYG editor louter positief is. De editors laten de gebruikers op een ontdekkende manier kennis maken met het programma. Door het aanklikken van buttons of het verslepen van vensters kan er resultaat worden geboekt. Toch is er flink wat weerstand tegen het gebruik van deze editors.

18

In zekere zin wordt de creativiteit belemmerd door het gebruik van de WYSIWYG editors. Men heeft een soort valse controle over het aan te passen document. Men kan tenslotte alleen maar aanpassen wat de editor te bieden heeft. Wil men

bijvoorbeeld de achtergrond van de webpagina blauw hebben en de editor staat het niet toe om een blauwe kleur te selecteren heeft een editor weinig nut.

Christoph Sauer stelt in zijn artikel ‘Questioning WYSIWYG in the Internet Age’ dat men af moet stappen van de WYSIWYG editors omdat de huidige internet generatie geen tijd meer heeft om zich druk te maken over de opmaak en presentatie. De manier waarop wij informatie consumeren en produceren is aan het veranderen. Steeds meer internet gebruikers zijn zogenaamde ‘kennis werkers’ die over het web surfen om informatie te verzamelen, deze informatie aanpassen en zo nieuwe documenten creëren die ideeën, informatie en concepten bevatten. Een goed voorbeeld van de zogenaamde kennis werker is een blogger. Vaak gebruiken

bloggers informatie van derden. Als men een groot document aan het opstellen is met die informatie zal het ontzettend veel tijd kosten dit document een consistente

vormgeving te geven. Deze gebruikers focussen zich meer op de inhoud dan de presentatie. Sauer vindt dat wij terug moeten naar de essentie. Laat zien wat je bedoelt zonder de inhoud te verdoezelen door inconsistente opmaak of presentatie.

"But there should be an alternative to the visual approach for a new

emerging market of knowledge workers who profit from the logical

approach - What you see is what you mean. This WYSIWYM should

not replace WYSIWYG but complement it in a different tier of the

market.”

19

Sauer pleit ervoor om ook voor de WYSIWYG editors een standaardisering door te voeren. Het is daarbij belangrijk om goed te bepalen welke opmaak

gestandaardiseerd gaat worden. Door deze standaardisering hoopt Sauer dat de documenten logischer worden opgemaakt en de inhoud uiteindelijk belangrijker wordt.

In hoerverre is dit plan van Sauer realiseerbaar? Er zijn natuurlijk al partijen die zich bezighouden met het standaardiseren van het web. Denk aan het W3C. Is het standaardiseren van het web juist niet een slechte ontwikkeling die de vooruitgang van het internet in de weg staat?

De schrijfster van ‘The Zen of CSS design’ Molly Holzschlag denkt van wel.

Holzschlag is van mening dat de standaarden die doorgevoerd worden zijn gecreëerd door idealen en niet omdat het feitelijk de beste oplossing is. Ondanks dat het W3C er voor pleit alles zo transparant te houden is het voor de internet gemeenschap moeilijk om echt deel uit te maken van het W3C. De internet gemeenschap voelt zich buiten gesloten. Want het zijn uiteindelijk toch de grote bedrijven die de beslissingen maken. Men heeft de indruk dat het W3C hoog boven in zijn ‘toren’ alles zelf beslist.

“I believe this is due to unclear specifications written for academics

and scientists. Accused of being the “ivory tower” despite its

attempts in recent years to be more community-oriented, the W3C is

a group of industry scientists and academics working for member

companies such as IBM, Microsoft, Opera Software, and so on.

Finger pointing occurs because we as a community feel left out.”

20

Nog een aspect wat het lastig maakt om deel uit te maken van het W3C is het feit dat men bereid moet zijn om financieel te investeren in het W3C. Als men bijvoorbeeld bij een vergadering in Parijs aanwezig wil zijn zal men zelf voor alle kosten moeten opdraaien.

“These expenses can be an economic barrier that prevent

independents from participating.”

Het internet is constant aan het veranderen. Maar het W3C doet er meestal maanden over om een nieuwe standaard door te voeren. In hoeverre is deze standaard dan nog relevant? Het W3C zal zich zo snel moeten ontwikkelen als het internet. Als dat niet gebeurt, zal het W3C altijd achter de feiten aanlopen.

21

Iedereen is een web developer

Dankzij de combinatie van open source software en de WYSIWYG editors is het voor iedereen mogelijk om een website te creëren, aan te passen en te onderhouden. De web developer is niet meer nodig.

Aan de ene kant is dit een positieve ontwikkeling. Door de schat aan informatie die beschikbaar is in de vorm van tutorials en de mogelijkheid tot samenwerking, komen er steeds meer web producten tot stand. Nog een voordeel is het feit dat deze

informatie gratis is. Niet meer een web developer betalen om een website of blog te creëren maar je simpelweg aanmelden bij een van de gratis diensten door middel van je email adres in te vullen. ‘Drie muisklikken later’ heeft men een werkende website of blog. Men wil het uiterlijk veranderen? Geen probleem. Even een nieuw thema

aanklikken en de website is volledig aangepast zonder ook maar 1 regel code te hebben gezien.

Voor de web developer kan dit gezien worden als een negatieve ontwikkeling. Nu iedereen een website of een blog kan creëren met deze hulpmiddelen, mogen deze mensen zich dan ook een web developer noemen? Er bestaat geen studie die je opleidt tot web developer met. Als men bijvoorbeeld auto monteur wil worden volgt men een vier jarige erkende studie. Sluit men deze met goed gevolg af dan is men automonteur. Stel dat deze persoon geen studie gevolgd heeft maar in zijn vrije tijd aan auto's sleutelt. Zou u uw auto aan deze persoon toevertrouwen? Hetzelfde kan gezegd worden over deze web developers. Voor consumenten en persoonlijke website is het vaak geen probleem. Maar als bedrijf is het gewoon niet verstandig om een web developer in te schakelen die louter kennis heeft van de open source en wysiwyg tools en dus niets weet van programmeertalen en databases.

22

Hoe meer web developers er verschijnen, hoe groter de concurrentie zal zijn. Op zichzelf is dat niet erg. Maar het zal voor de 'echte' web developer moeilijker worden. Zij hebben wel een voordeel als men gaat kijken naar ervaring. Maar dit hoeft niet altijd doorslaggevend te zijn. Het grootste gevaar is het effect dat deze ontwikkeling zal hebben op de waarde van web development. Als er steeds meer web developers komen zonder een toenemende vraag zal de waarde van web developer services dalen.

Door het gebruik van de WYGIWYG tools zal het lijken alsof alles binnen een paar muisklikken voor elkaar is. Het verandert het beeld van wat web development nu eigenlijk is. Men kan het zich niet meer voorstellen om bijvoorbeeld een web developer te betalen voor een 'simpele' google maps intergratie terwijl ze zelf een 'complex' weblog creëren met drie muisklikken.

De web developer zal ervoor moeten zorgen dat hij of zij niet wordt overschaduwd door al deze nieuwe web developers. Hij zal zich andere eigenschappen moeten aanleren. Hij zal een flexibele werker moeten worden.

Men vindt dat iedereen bij een bepaalde groep hoort. Hoort men bij de designers of de developers? Om je echt te kunnen onderscheiden moeten men ervoor zorgen dat men niet meer in deze hokjes geplaatst gaat worden. Het heeft ook enkele voordelen om toch in die groepen te denken. Het geeft natuurlijk wel duidelijkheid. Men weet waar je goed in bent en dat kan je helpen in het aangaan van projecten en het verdere verloop van je carrière.

23

Management en klanten vinden het niet meer dan logisch om alles goed geordend gepresenteerd te krijgen. Een designer gaat bijvoorbeeld eerder aan de slag in de planning dan een developer, in theorie. In werkelijkheid is dit vaak niet meer het geval.

Echt goede projecten komen pas tot stand als iedereen, ongeacht expertise zich vanaf het begin inzet voor het project. Waarschijnlijk zullen de developers pas echt aan de slag kunnen wanneer het project plan definitief is goedgekeurd. Alleen door deze continue samenwerking en vooruitgang die men boekt zullen de mogelijkheden opbloeien en blijven groeien. De termen web developer en andere web gerelateerde titels zullen hun betekenis verliezen. De bijdrage die men levert wordt gelijk in waarde en samengesmolten met algemene expertise.

24

25

Verandering is goed, geen verandering is beter?

Door de ontwikkelingen en trends op het internet van de laatste jaren zijn er meer mogelijkheden gekomen om web producten te ontwikkelen. Verandering is goed, zou je zeggen. Maar hoe goed is deze verandering als de web developers zelf niet mee veranderen?

Het resultaat is wat telt. De onderliggende techniek is overbodig. Het internet is er voor de massa. De hulpmiddelen worden nu zo gemaakt dat het geschikt is voor de massa. Het overgrote deel van de internet gebruikers heeft nog nooit

geprogrammeerd. Klaarblijkelijk is dat ‘te moeilijk’ of men wil er geen tijd aan besteden om het te leren. Het komt erop neer dat bijvoorbeeld de vaardigheid om een CSS layout vanaf het begin op te bouwen irrelevant is. Er is simpelweg niemand die interesse toont in die vaardigheden. Zeker niet de klant met het geld, die het product gisteren al opgeleverd zou willen hebben.

Alles gebeurt online. Het is haast onmogelijk om offline een applicatie te ontwikkelen. Wederom omdat men gebruik maakt van hulpmiddelen die alleen functioneren met behulp van een constante internet verbinding. Dit kan voor frustraties zorgen, zeker als men zich in een publieke omgeving bevindt. Met andere woorden, we gebruiken dus hulpmiddelen die zich al bewezen hebben en getest zijn, in plaats van alles opnieuw te creëren. Dit betekent dat men minder werk hoeft te doen om hetzelfde resultaat te bereiken. Maar dit betekent ook dat de web developer de controle verliest. Omdat men nu vertouwt op data en software. Dit is moeilijk voor web developers om te accepteren omdat de meeste developers graag de touwtjes zelf in handen willen hebben.

26

Nog een aspect wat voor een web developer moeilijk is, is het feit dat er geen nieuwe applicaties worden gebouwd. Veel web developers van het eerste uur creëerden applicaties die het eerste in zijn soort was. Klanten kwamen vaak naar de web

developers om een eerste web identiteit te creëren. Klanten waren er in overvloed. Dit is nu zeker niet meer het geval.

Tenzij de web developer een product of dienst kan aanbieden dat zo 'uitmuntend' is hebben de klanten al vaak bestaande producten die men gebruikt. Daar heeft men al veel tijd en geld ingestoken. Het draait dus niet om nieuwe producten ontwikkelen, maar bestaande producten onderhouden. Bijvoorbeeld een restyling van een bestaande website. Dus onderhoud is veel meer aanwezig dan innovatie. De gebruikers zijn vertrouwd geraakt met de huidige producten en zullen daar niet zo gauw van afstappen. Dus zomaar iets innovatiefs bouwen en hopen dat de klanten vanzelf wel komen zal niet langer genoeg zijn.

De meeste producten die nu worden ontwikkeld proberen mee te liften op bestaande platformen en de bijbehorende gebruikersgroepen, in plaats van een geheel nieuw iets te creëren. Het internet is vanzelfsprekend geworden en mensen rekenen op het internet dag in en dag uit, voor dagelijkse taken en sociale communicatie.

Het is bijvoorbeeld opmerkelijk met hoeveel mensen ik in contact ben gekomen na die mensen zoveel jaar niet gezien of gesproken te hebben. De reden? Myspace, en hoe simpel het is om te gebruiken. Deze mensen kunnen zonder hulp een account

aanmaken en een profiel onderhouden. Maar deze zelfde mensen vragen mij of het email adres wat men gebruikt ooit zal veranderen als ze naar een andere stad verhuizen.

27

Social network sites zoals Myspace creëren zoveel draagvlak dat zelfs bedrijven het gaan gebruiken om hun producten te promoten. In Nederland staat dit nog in de kinderschoenen maar in Amerika en vooral Azié is het niet meer dan normaal dat een product een eigen profiel heeft op een social network site. Het is een uitstekende manier om jezelf of een product te promoten. Waarom zou men een web developer inschakelen om een website te creëren voor het product als het ook met een gratis profielpagina kan?

Social networks nemen dus ook de taak over van de web developer. Hetzelfde kan gezegd worden over de zoekmachines. Denk aan de filmposters die men in de bushokjes ziet en vaak neemt de filmindustrie de moeite niet meer om domeinnamen van de film te registreren. Vaak staat er op de posters 'voer de filmtitel in op Google

voor meer informatie'. Het komt zelfs voor dat een film ook een Myspace pagina heeft

in plaats van een domein.

In essentie start web development niet met een blanco vel, maar met het downloaden van een framework, bijvoorbeeld Wordpress, voor de te ontwikkelen applicatie. Men gebruikt een systeem wat veel groter is dan het product dat ermee wordt gemaakt. Dit gegeven is vaak moeilijk te accepteren voor web developers. Het voelt voor de web developer niet als zijn 'eigen' code. De web developer heeft simpelweg bestaande code aangepast aan zijn of haar wensen. Maar men moet hier logisch naar kijken en zijn of haar ego buiten de deur laten. Het is duidelijk dat deze frameworks en editors hetzelfde doen als de oude web developers. Het verzamelen van nuttige stukken code, snelkoppelingen en tips om tijd te besparen en niet steeds hetzelfde te hoeven doen.

28

Door het gebruik van frameworks wordt het ook makkelijker om aanpassingen of verbeteringen door te voeren mocht het nodig zijn. Het is tegenwoordig niet leuk om een website of server te onderhouden. Het aantal mensen dat websites en servers probeert te hacken en andere kwaads in de zin heeft stijgt gestaag. De enige manier om deze mensen een stap voor te blijven is het gebruik van één centraal systeem. Dus geen tientallen verschillende kleinere handgemaakte applicaties.

Als een web developer gebruik maakt van een framework wil niet zeggen dat hij of zij 'minder waard is' of geen respect dient te krijgen. Een framework probeert er simpel weg voor te zorgen dat men zich niet druk hoeft te maken over de technische

29

Toch niet overbodig

Volgens Jeremy Zawodny, voormalig web programmeur bij Yahoo is het belangrijk dat het aanzien van een web developer niet minder wordt. De web developer is volgens Zawody nog erg belangrijk voor de ontwikkeling van het internet. Web developers zijn zeker niet ‘mindere’ developers dan bijvoorbeeld een software developer. Waarom zou een web developer minder zijn omdat hij of zij alleen maar wat hulpmiddelen gebruikt zoals een framework?

“I agree that PHP and AJAX aren't exactly the same as C++ or Java,

but that doesn't mean they're less demanding. This stuff isn't

monkey work. It hasn't been for a long time. Can we move on yet?”

expertises vragen veel van de ontwikkelaars.

Het is makkelijk gezegd dat een web developer overbodig is nu er zoveel

alternatieven bestaan. Maar een web developer heeft nog altijd een paar belangrijke voordelen ten opzichte van frameworks.

Frameworks kunnen 99% van de wensen van de gebruiker realiseren. Maar wat doet men met die 1% die over blijft? Het zal nooit perfect zijn. Een web developer zal alle wensen van de gebruiker kunnen realiseren omdat de developer er vanaf het begin mee bezig is geweest. De developer heeft complete controle.

30

Het komt ook voor dat bedrijven vaak maatwerk prefereren. Misschien niet de wat kleinere bedrijven maar de wat groteren bedrijven willen toch echt een eigen identiteit. Men kan hier niet een Wordpress template gebruiken. Een website van een bedrijf heeft natuurlijk een geheel eigen brand, look en feel. Dit is niet te realiseren zonder totale controle over de website en de technische kennis die nodig is om dat te realiseren.

Tevens is een web developer altijd bezig om dingen te leren. Hij of zij zal mee moeten met de ontwikkelingen op het gebied van web development. Als er een nieuwe versie van bijvoorbeeld PHP verschijnt, zal de developer daar tijd en moeite in moeten steken om de PHP code weer onder de knie te krijgen. Tevens geeft het ook een bepaalde voldoening als een web developer een product gemaakt heeft. De web developer kan dan zeggen dat bijvoorbeeld deze website helemaal vanaf het begin met de 'hand' is gemaakt. Dit zal misschien voor een klant minder interessant zijn maar mocht de klant de web developer complimenteren op zijn goede werk dan weet de web developer dat hij of zij goed werk heeft geleverd.

Is de web developer eigenlijk wel zo overbodig dan? De web developer heeft toch nog wat voordelen ten opzichte van de frameworks. Zouden we kunnen stellen dat een web developer een 'untouchable' is?

Tomas Friedman, de schrijver van de bestseller 'The world is flat' probeert de mensheid in tweeën te delen. Namenlijk de 'touchables' en de 'untouchables'. De 'touchables' zijn de werkende mensen die geraakt worden door de globalisering. De tegenhangers zijn de 'untouchables'.

31

Friedman heeft de untouchables onderverdeeld in vier groepen. De eerste groep bestaat uit de 'workers who are special'. Denk hierbij aan Michael Jordan en Bill Gates. Dit zijn bijzondere mensen en weinig tot niets merken van de globalisering. De tweede groep bestaat uit 'workers who are specialized.' Dit zijn de gespecialiseerde werknemers, bijvoorbeeld hersenchirurgen. Tot de derde groep behoren de 'workers who are anchored'. De werknemers die lokaal opereren. De loodgieter, bakker en de kapper. Ook deze groep zal weinig negatiefs merken van de globalisering. Deze groep zal zelfs groeien naarmate de economie groeit volgens Friedman. Ten slotte komen we bij de groep 'workers who are really adaptable'. Deze groep kan zich goed aanpassen en is een zogenaamde flexmens.

Waarom zouden we de web developer niet in de groep 'workers who are specialized' kunnen plaatsen? De web developer kan tenslotte toch ook iets 'speciaals'. De taken van de web developer worden nu wel overgenomen door de techniek. Maar wat doet men wanneer de techniek niet precies doet wat men wil? Dan klopt men bij de web developer aan om het probleem op te lossen. Heeft men web developer niet juist nodig om deze techniek te laten doorgroeien? Zijn het niet juist de web developers die zich onder andere bezighouden met het ontwikkelen van deze frameworks en

WYSIWYG editors?

In feite zou men dan kunnen stellen dat het een vicieuze cirkel is. De taken van de web developer worden overgenomen door andere software zoals frameworks. De vraag naar web developers zal dalen. Maar moet er een aanpassing doorgevoerd worden aan het framework of een nieuw framework gecreerd worden dan komen de web developers weer in beeld.

32

Samensmelten

De web developers zouden zich dus meer kunnen concentreren op het verbeteren en aanpassen van deze frameworks. Volgens Lev Manovich, schrijver van het boek

'software takes command: The Language of New Media' zijn frameworks ook een

uitstekend middel om meer mensen geïnteresseerd te krijgen in web development. Als iemand zonder web development ervaring bijvoorbeeld met de google maps API aan de slag gaat om een interactieve kaart op zijn of haar website te plaatsen zal deze persoon mogelijk geïnteresseerd raken in de programmeer taal Javascript. Het wil niet zeggen dat door de komst van frameworks, het programmeren makkelijker is

geworden. Het programmeren is simpelweg effectiever geworden volgens Manovich.

"For instance, when a young designer can create an interesting

design with only couple of dozens of code written in Processing

versus writing a really long Java program, s/he is much more likely

to take up programming."

33

Tegenwoordig is het veel makkelijker voor de consument om media vast te leggen en aan te passen. Manovich stelt dat in de toekomst het programmeren wel eens

helemaal kan verdwijnen. Manovich vergelijkt het met een fotostudio. In 1850 kostte het veel tijd en moeite om een foto te maken. Tegenwoordig is een simpele druk op een fototoestel of mobieltje genoeg. Manovich ziet niet waarom het programmeren ook niet zo makkelijk kan worden gemaakt.

"Clearly, we are very far from such simplicity in programming. But I

don’t see any logical reasons why programming can’t one day

become as easy."

Manovich stelt dat veel van de hedendaagse software culturele software kan worden genoemd. Culturele software zijn software programma's die gebruikt kunnen worden voor het creëren van media objecten en omgevingen. Denk bijvoorbeeld aan Adobe Photoshop en Adobe Flash. Maar culturele software heeft niet alleen met het web te maken. Ook is bijvoorbeeld Apple's 'Final Cut Studio', een programma waarmee men filmbestanden kan aanpassen een voorbeeld van culturele software. Volgens

34

Deze onderverdeling is niet helemaal juist vindt Manovich. Als men gaat kijken naar de definitie van 'applicatie software' op Wikipedia dan ziet men een onderverdeling in 'media development software' en 'content access software'. Dit kan handig zijn maar niet geheel accuraat. Vandaag de dag heeft de meeste 'content access software' ook enkele 'media development' functies. Denk aan de bekende Apple Quicktime video player. Hiermee kan men film en video bestanden bekijken. Maar men kan ook bepaalde stukken van een video kopiëren, aanpassen en delen met anderen.

'Media development' software zoals 'Microsoft Word' en 'Microsoft Powerpoint' is dezelfde software die wordt gebruikt om content te ontwikkelen én te raadplegen. Deze samensmelting van software die men gebruikt om te ontwikkelen en te raadplegen is een onderscheidende factor van culturele software. Als men de

websites bezoekt van enkele makers van deze culturele software. Bijvoorbeeld Apple en Adobe. Dan ziet men dat de software onderverdeeld is per markt. Bijvoorbeeld Web, Uitzendingen of Architectuur. Men gebruikt ook subcategorieën zoals 'consumer' en 'pro'.

Frameworks zijn in feite dus ook culturele software. De blogdienst Wordpress

bijvoorbeeld, stelt de gebruiker in staat om een blog te creëren (ontwikkelen). Met dit blog kan men nu ook berichten raadplegen. Niet alleen van de gebruiker zelf, maar van iedereen die op dat moment ook een Wordpress blog heeft. Naast deze

combinatie van ontwikkelen en raadplegen ziet men hier ook een andere ontwikkeling. Namelijk dat de grens tussen persoonlijke informatie en publieke informatie aan het samensmelten is.

35

Begin twintigste eeuw zag men dat steeds meer mensen persoonlijke informatie gingen delen met anderen. Filmpjes worden geupload op Youtube. Profielen worden aangemaakt om in contact te blijven met vrienden via Hyves en MySpace. Kalenders en afspraken worden automatisch online opgeslagen via Google Calendar.

Zoekmachines zoeken tegelijk op de PC van de gebruiker en het internet en dus de grens tussen 'jezelf' en de 'wereld' is hier heel letterlijk laten samensmelten.

We zouden hier kunnen spreken van de zogenaamde convergerende cultuur. Schrijver Henry Jenkins beschrijft in zijn boek Convergence culture dat de relatie tussen media producenten en consumenten aan het veranderen is. Als een resultaat van digitale media gedragen consumenten zich nu als communities in plaats van individuen. Op deze manier wordt het consumeren van media een sociaal proces. Producenten zien kansen om hun content direct aan te bieden via een

verscheidenheid aan kanalen. Op deze manier proberen deze productenten hun markt en opbrengsten te vergroten. Tegelijkertijd verlangen consumenten naar een publieke, open omgeving, vrij van netwerk controle, gedecentraliseerde media omgeving.

Is het nu dus tijd dat de web developer ook gaat samensmelten met zijn of haar omgeving? De web developer kan samensmelten met frameworks om zo deze frameworks te gaan verbeteren, aan te passen. Of de web developer smelt samen met frameworks en gaat actief frameworks gebruiken tijdens zijn of haar werk. In plaats van zelf geschreven code te gebruiken gebruikt men nu een framework. Als men bang is om 'minder waard' te zijn dan gebruikt men toch de zogenaamde 'Pro' versie van het framework?

36

Een voorbeeld van een framework dat wel degelijk rekening houdt met web developers is de 'Adobe Dreamweaver' applicatie. Met deze applicatie kan men websites creëren. De applicatie heeft twee verschillende 'views'. De zogenaamde 'design view' en de 'code view'. De 'design view' heeft een WYSIWYG editor. Als men bijvoorbeeld een hyperlink wil creëren dan klikt men op de desbetreffende knop. Door middel van een interface kan men enkele eigenschappen definiëren om een werkende hyperlink te creëren. Deze 'view' is dus ideaal voor mensen die weinig kennis hebben van web development maar toch een website willen creëren. De 'code view' is meer gericht op de persoon die gaat programmeren. In deze 'view' zal alles met de hand moeten worden getypt. Wil men een hyperlink creëren dan zal men de desbetreffende HTML code tag moeten gebruiken. In deze view heeft de web developer complete controle over het document. Maar tegelijkertijd maakt hij tóch gebruik van een framework.

Zoals Manovich al zegt. Culturele software is meer dan alleen software voor het web. De verschillende vormen van media zijn ook aan het samensmelten. In hoeverre is dan de term ‘web developer’ nog relevant? Als bijvoorbeeld een web developer bezig is met het testen van een iPhone applicatie die gebruik maakt van HTML en PHP is hij dan nog bezig met het web? Is de web developer dan niet een ‘iPhone developer’ geworden?

37

Misschien is alleen het woord ‘web developer’ wel overbodig. Gezien de

samensmelting van media, frameworks en technieken kan de web developer zich niet meer puur concentreren op het web. Group Manager bij Adobe Systems, Michael Krotscheck vindt dat de zogenaamde titels zoals ‘web developer’ en ‘web designer’ overbodig zijn geworden. De kennis die een web developer bezit zal van waarde blijven. Het is alleen de manier hoe de web developer deze kennis inzet zal veranderen.

“The terms “Designer” and “Developer” have no meaning anymore.

What matters from this point forward is the blending of skills, and we

need a new way of describing these skills so they may be properly

blended.”

De web developer zal zich steeds meer bezig houden met verschillende gebieden. Denk bijvoorbeeld aan grafisch ontwerp, interactie ontwerp. Deze gebieden

overlappen elkaar nu meer dan ooit. Ook deze vakgebieden hebben frameworks. Als een designer gebruik kan maken van een framework zoals Wordpress om een blog te creëren, waarom zou een web developer dan niet photoshop gaan gebruiken om flyers te gaan creëren?

38

Als men een nieuwe titel moest definiëren voor de web developer dan zou dat

mogelijk een ‘media professional’ kunnen zijn. De titel moet vooral breed zijn. Men kan zich niet langer bezighouden met één specifiek medium. Vandaar de term ‘media’ wat een meervoud is van medium. De term professional wil zeggen dat de desbetreffende persoon gekwalificeerd is, of uitstekende kennis van zaken heeft in zijn of haar

vakgebied. In dit geval is dat dus de media waarmee hij of zij werkt.

Natuurlijk blijft elke ‘media professional’ zijn eigen voorkeuren en expertise hebben. De kracht zit hem in de samenwerking. Als verschillende ‘media professionals’ de handen ineen slaan kunnen er grootse dingen gecreëerd worden.

39

40

In hoeverre is een web developer nog relevant in het veranderende medialandschap?

Om deze vraag te beantwoorden was het van belang om de trends die hebben bijgedragen aan de vorming van de web developer te belichten. Ook zijn de

ontwikkelingen aan bod gekomen die er voor hebben gezorgd dat de web developer minder relevant werd. Tevens is er gekeken naar manieren om de web developer een plek te geven in de wereld van de media.

Het internet is aan het veranderen. Het hele medialandschap is aan het veranderen. Eén van deze veranderingen is de opkomst van de frameworks en WYSIWYG editors. Socioloog Castells spreekt van de ‘Network Society’. Hoe meer mensen toegang tot het internet krijgen hoe meer de roep om eenvoud klonk. Deze eenvoud is er nu in de vorm van frameworks, waarmee het makkelijker wordt om web producten te creëren. Dit varieert van een simpele website tot een compleet social network zoals MySpace. Deze verandering heeft effect op het werk van web developers.

Het draait niet meer om ‘perfecte code’ of volgens de laatste W3C standaarden

ontwikkelen. Het draait nu om het zo snel en goedkoop mogelijk producten te creëren. Als men hier geen gehoor aan geeft staan er tien andere web developers in de rij. De web developer kan twee dingen doen. Hij kan alles aan zich voorbij laten gaan. Op deze manier zal hij voorbij worden gelopen door bijvoorbeeld de grafisch ontwerpers die nu ook websites kunnen creëren. Binnen vijf minuten heeft iedereen tegenwoordig een gratis blog opgezet zonder dat er één regel code aan te pas hoeft te komen.

41

De web developer heeft ook de keuze om de frameworks zo in te zetten dat het een positief effect voor hen heeft. De web developer moet de frameworks niet als een tegenstander zien die al het werk inpikt. Er ontstaan nieuwe kansen voor web

developers om zich bezig te houden met het creëren en verbeteren van frameworks. Ook zijn er frameworks die de web developer niet vergeten en een zogenaamde ‘pro’ versie uitbrengen met uitgebreide mogelijkheden.

De web developer zal zich niet langer alleen moeten vastklampen aan het web. De verschillende media zijn allemaal aan het samensmelten en overlappen elkaar steeds vaker. Het is voor de web developer dan ook niet meer dan logisch om zich ook samen te smelten met andere media dan alleen het internet. Denk aan de mobiele telefonie die enorm in opkomst is. De vaardigheden die een web developer bezit kunnen daar ook heel goed van pas komen.

Verdwijnen zal de web developer zal dus niet. Hij zal zich simpelweg ontwikkelen en zich breder opstellen. Vandaar dat de term ‘web’ eigenlijk niet meer relevant is. De web developer verandert van iemand die zich puur focust op het web naar iemand die, onder andere juist dankzij frameworks, zogenaamde culturele software, ook in andere media een belangrijke rol kan vervullen in het ontwikkelen van media producten.

42

OVERIG

EINDNOTEN

1. Manuel Castells, The Rise of the Network Society (Blackwell Publishers, 2e editie, juni 2000)

2. ‘Big Thinker: Manuel Castells discusses internet and society’ op http://research.yahoo.com/node/2189

(11-05-2009) 3. Zie eindnoot 2 4. Zie eindnoot 2

5. Christoph Sauer, WYSIWIKI - Questioning WYSIWYG in the Internet Age (Wikimania, 2008)

6. 'Molly Holzschlag: Web Standards 2008: Three Circles of Hell' op http://www.alistapart.com/articles/webstandards2008

(11-05-2009) 7. Zie eindnoot 6

8. ‘Zawodny, Jeremy, In Defense of Web Developers, Again’ op http://jeremy.zawodny.com/blog/archives/006497.html (31-05-2009)

9. Manovich, Lev, Software Takes Command: The Language of New Media (San Diego, 2008)

10. 'Michael Krotscheck, Designers & Developers: Obsolete Titles in a Web-Made World' op

http://www.practicalflash.com/articles/designers-developers-obsolete-titles-in-a-web-made-world/

X

BIBLIOGRAFIE

Castells, Manuel, The Rise of the Network Society, Madrid, Blackwell Pub, 2000

Friedman, Thomas, The World Is Flat: A Brief History of the Twenty-First Century, New York, Farrar Straus and Giroux, 2005

Hunt, Andrew, Pragmatic Programmer: from journeyman to master, Montreal, Addison-Wesley Professional, 1999

Jenkins, Henry, Convergence culture Where Old and New Media Collide, New York, NYU Press, 2006

Manovich, Lev, Software Takes Command: The Language of New Media, San Diego, 2008

Sauer, Christoph, Questioning WYSIWYG in the Internet Age, New York, Wikimania, 2006

Subramaniam, Venkat, Practices of an Agile Developer: Working in the Real World, Lewisville, Pragmatic Bookshelf, 2005

XI

INTERNET

Boston, Dustin, Web 2.0, Future Creep, and the Irony of Frameworks

http://www.devlounge.net/column/web-20-future-creep-and-the-irony-of-frameworks (geraadpleegd op 15-05-2009)

Gertner, Matthew, Is Web Standardization Obsolete?

http://browsing.justdiscourse.com/2008/01/22/is-web-standardization-obsolete/ (geraadpleegd op: 15-05-2009)

Gomes, Lee, Google Disrupts - Again

http://www.forbes.com/2009/03/04/google-web-design-technology-internet_google.html

(geraadpleegd op: 15-05-2009)

Holzschlag, Molly, Web Standards 2008: Three Circles of Hell http://www.alistapart.com/articles/webstandards2008

(geraadpleegd op: 29-05-2009)

Krotscheck, Michael, Designers & Developers: Obsolete Titles in a Web-Made World. http://www.practicalflash.com/articles/designers-developers-obsolete-titles-in-a-web-made-world/

XII

New TV Blog The, Onderzoek naar Convergence Culture binnen Televisieformats http://thenewtv.wordpress.com/2009/06/16/onderzoek-naar-convergence-culture-binnen-televisieformats/

(geraadpleegd op: 15-06-2009)

Ready Set Connect Blog, Web designers obsolete because of theme and template designers?

http://blog.readysetconnect.com/2008/09/true-web-design-the-lost-art-web-designers-obsolete-because-of-theme-and-template-designers/

(geraadpleegd op: 15-05-2009)

Sluis, Sarah, Social networking sites bring interactivity to movie promotions

http://www.filmjournal.com/filmjournal/content_display/news-and-features/features/movies/e3i667520d694e3e8a264fcc7493e27279e (geraadpleegd op: 31-05-2009)

VPRO Tegenlicht, De Flexmens

http://www.vpro.nl/programma/tegenlicht/afleveringen/26031884/ (geraadpleegd op: 01-06-2009)

Zawodny, Jeremy, In Defense of Web Developers, Again http://jeremy.zawodny.com/blog/archives/006497.htm (geraadpleegd op: 31-05-2009)

SPEECHES

Castells, Manuel, Big Thinker: Manuel Castells discusses internet and society. http://research.yahoo.com/node/2189/

(geraadpleegd op: 11-05-2009)

Jenkins, Henry, USC Annenberg Center Speaker Series http://www.youtube.com/watch?v=ardhuq677cU

XIII

COLOFON