Let op de grote landen! Een repliek : dupliek

ok ne )T-en je 1et eel ast bij ~en

;ti-.ral

ten de, : el-r.

PEN

In het aprilnummer van s

&.P

waar-schuwde Jeroen Bult dat de vorminB van een Europese kopsroep niet in het be/ann van Nederland is.

Monika Sie Dhian Ho publiceerde in het septembernummer een artikel over de Europese intesratieproble-matiek, waarin ze o. a. Bult's positie bekritiseert. De polemiek wordt in deze rubriek voortsezet.

s &.__o 1 1 2ooo

0

p

_{P A P I E R}

Let op de grote

landen!

Een repliek

Helaas voor Monica Sie Dhian Ho behoor ik geenszins tot het gezel-schap der reactionaire Thatcheria-nen dat een zo kaal mogelijk Eu-ropa nastreeft. Uiteraard voel ik

mij buitengewoon gevleid om in een adem te worden genoemd met deze bewonderenswaardige en standvastige Britse politica die een gezond economisch beleid durfde te propageren en imple-menteren (waarvan Blair nu de vruchten plukt) en die een niet onaanzienlijke bijdrage heeft gele-verd aan de ondergang van het communisme. Maar ik vrees dat Sie eenieder die het waagt zich enigszins kritisch uit te Iaten over de gang van zaken omtrent Euro-pese integratie tot de anti-Euro-pese familie rekent. Dat zal dan ook gelden voor Volkskrant(!)-columnist Andre Roelofs, die evenmin veel heelliet van het kop-groep-concept, en voor de rege-ringsleiders van Ierland, Dene-marken, Zweden, Finland, Groot-Brittannie, Griekenland, Spanje en Oostenrijk die het kop-groep-idee uit Joschka Fischers fe-deratie-plan reeds direct naar de prullenmand verwezen (en te-recht). De kritische geluiden uit deze Ianden stemden veelal over-een met de door mij gebezigde ar-gumenten.

Het uitgangspunt van mijn 'pseudo-precieze' verhaal (jam-mer dat iemand zich van dit soort badinerend taalgebruik meent te moeten bedienen) is de sedert ok-tober I 999 gelanceerde kop-groep-concepten van achtereen-volgens Dehaene c.s. en Prodi die

later werden bijgevallen door De-lors, Moscovici, Schmidt en Gis-card d'Estaing, Fischer en Chirac.

Natuurlijk bestaan er subtiele ver-schillen tussen hun voorstellen, maar de strekking is dat een kern de integratie moet bespoedigen. In de plannen van Delors en navol-gers staat de sroep - het laat zich raden dat hier Duitsland, Frank-rijk en de Benelux-landen worden beoogd - centraal en niet zozeer het beleidsterrein (Europa

a

Ia carte). Wellicht waren de rege-ringsleiders niet zo enthousiast over de ideeen van Dehaene als ik suggereer, maar inmiddels hebben Schroder, Chirac, Jospin, Verhof-stadt en Amato zich we! positief over het beginsel van flexibilise-ring an sich uitgelaten. Bepaald ge-loofwaardig kan dit echter niet worden genoemd. De pragmati-cus Schroder is tot zijn treffen met de Franse president te Rambouil-let in mei zelden betrapt op Euro-fiele stellingnames. Chirac en Jo-spin zijn bang voor een tanende in-vloed van Frankrijk met het oog op de uitbreiding. Belgie grijpt ie-dere mogelijkheid aan om zich als nieuw gidsland te kunnen profile-ren en ook Italie is bang een rand-gewest te worden.

Wie mijn artikel goed heeft ge-lezen, zal inzien dat Europese in-tegratie voor ondergetekende best meer mag behelzen dan !outer de 'negatieve' variant cq een vrij-handelszone. lk vind ook dat de

Tories in verregaande mate over-drijven en draag Europa een warm hart toe, maar ben bovenal voor-stander van praktische vormen van integratie, vormen waar de bur-ger werkelijk iets aan heeft. Dus wel cooperatie op het terrein van criminaliteitsbestrijding (

crimi-53°

PEN

naliteit stopt overigens ook niet bij grenzen van de Eu), aanpak van

rnilieuvervuiling, infrastructuur,

onderwijs & wetenschappen,

asiel- en imrnigratiebeleid en geen

overbodige projecten als sociale integratie. Oit is een gezond libe-raal uitgangspunt dat is gebaseerd

op het ook door de liberale fractie in het Europees Parlement aange-hangen decentralisatie-beginsel:

aileen integratie op die terreinen

waar dat evident noodzakelijk is

en voor het overige zoveel

moge-lijk aan de lidstaten zelf over Iaten. Oat de E u zich met meer

ur-gente kwesties zou moeten

bezig-houden, te beginnen met de

on-rustbarende vervreemding van de

inwoners van de lidstaten, in

plaats van met het voeren van

hoogdraverige brainstormsessies

over flexibiliteit laat de praktijk

toch wei zien. Dus niet de

schou-ders ophalen na de negatieve

uit-slag van het referendum in

Dene-marken en doorregeren vanuit de

ivoren toren, maar de discussie

met de eigen bevolking aangaan

over de noodzaak van Europa.

Ook zouden Chirac, Jospin,

Schroder en Fischer er verstandig

aan do en de hervorming cq. flexi-bilisering van hun nationale

eco-nomieen op voortvarende wijze

door te zetten. Zolang dit uitblijft,

zal de koers van de euro aan de !age kant blijven, zonder vee!

uit-zicht op verbetering, waardoor

het vertrouwen van de beleggers

en - erger - de burgers in deze

munt nog verder zal wegebben.

Toegegeven, Schroder heeft dit jaar een dapper begin gemaakt

met de sanering der

overheidsfi-nancien en Jospin heeft recentelijk

fiscale hervormingen

doorge-voerd, maar het is niet voldoende.

s &...o 1 1 2ooo

0

p

PAPIER

Concepten over flexibiliteit van

de kant van Duitsers en Fransen

leiden slechts af van de

sociaal-econornische problemen aan het

thuisfront. Het zijn kennelijk goed presterende Ianden als Nederland

die zich mogen conformeren aan

hun ad hoc traagheid en halfslach-tigheid.

Ik blijf bij rnijn standpunt dat de

vorming van een afzonderlijke

kopgroep niet ondenkbeeldig is -deze variant van flexibele integra-tie heeft dankzij de ideeen van

o.m. Fischer en Chirac eerder aan

gewicht gewonnen- en voor

Ne-derland zeer schadelijk is. In de

praktijk zullen het waarschijnlijk wei degelijk dezelfde Ianden zijn

die nauwere samenwerking

aan-gaan op de diverse

beleidsterrei-nen, met een feitelijk

vastom-lijnde kern als resultaat. De

for-mule: Frankrijk en Duitsland

nemen het voortouw, Belgie en

Luxemburg durven niet achter te blijven en Nederland twijfelt

aan-vankelijk en schuift na enige

voor-spelbare Kamerdebatten eveneens

aan. Spanje, Italie, Oostenrijk, Ierland en Finland zijn rnisschien

ook kandidaten, maar ltalie zal

zeker niet met open armen

wor-den binnengehaald, terwijl de neutraliteitspolitiek en geografi-sche afzondering van de anderen (en de regeringsdeelname van de

FPO) een hinderpaal voor

deel-name kan zijn. Ik schrijf nergens

dat Nederland 'historische en

cul-turele banden' moet Iaten preve-leren, maar wijs er slechts op dat

er binnen Europa Ianden zijn,

waarmee van oudsher nu eenmaal

meer overeenkomsten met

be-trekking tot cultuur en (

econorni-sche) mentaliteit bestaan, te

weten Groot-Brittannie en de

Scandinavische Ianden.

Een kerngroep als 'laborato-rium' vind ik een ietwat gezocht argument. Op welke gebieden

moet er dan worden

geexperi-menteerd? Moet ons relatief suc-cesvolle sociaal-economisch en

fiscaal beleid worden aangepast

aan dat van andere deelnemers

of-tewel aan de wil van de grotere en

meer invloedrijke broeders?

Aan-passen aan Frans, Duits en

Italiaans etatisme? Ons op buiten-landspolitiek terrein op sleep

-touw Iaten nemen door Frankrijk,

zodat onze Atlantische orientatie

nog meer in het gedrang komt?

Vee! heeft Nederland niet te

win-nen bij dergelijke· experimenten die hoe dan ook versnippering en

groeiende, moeilijk te

overbrug-gen kloven met zich meebrengen. Dit risico is in de praktijk niet

on-denkbeeldig. Ik laat mij als nuchter

historicus leiden door alledaagse

machtsverhoudingen en Realpoli-tik en niet door fraaie, ongetwij -feld goed bedoelde juridische ver-dragsbepalingen.

lk voer geen overdreven

zwart-gallig doemscenario op, maar

han-teer realistische argumenten, die

ik verder niet zal herhalen en die

-helaas - !outer aan

actualiteits-gewicht hebben gewonnen. De

dominantiezucht van de grote

lid-staten t.o. v. de 'kleintjes', die zich

in oktober te Biarritz op botte en

arrogante wijze openbaarde, be

-Iooft namelijk weinig goeds. De door Sie gememoreerde

'spelver-ruwing' neemt nu reeds serieuze vormen aan. Van Frankrijk- een

verre van neutrale voorzitter

-had ik niet anders verwacht, maar dat nu ook Duitsland hoog van de

ern-de : o-~ht en ri- tc-en :~.st )f-en m-en

!n-!

p-jk, tie nt? in-:en en

Ig-~n. m-ter :JSe

"

Jli- lij- er- rt- an-die e - its-De lid-ich en be-De r er-uze een r -taar t de :

rn-PEN

stige zaalc Indien Nederland zich

daadwerkelijk neerlegt bij deze

waarneembare tendens tot kil

in-tergouvernementalisme - zelfs

PvdA-fractievoorzitter Melkert heeft inmiddels gesuggereerd dat de Raad van Ministers de spil van

de Europese samenwerking zou

moeten worden - zal het

onver-mijdelijk in toenemende mate worden geconfronteerd met de druk van grote lidstaten. Een druk

Dupliek

Evenals zijn artikel staat het re

-pliek van Jeroen Bult vol met con

-ceptuele en historische onjuisthe

-den, waardoor de keuzes waar

-voor we in Europa staan niet hel

-der naar voren komen. Voorzover mijn artikel een reactie was op

Bult, was het een poging die keu

-zes wei te expliciteren, opdat het debat over de toekomst van Eu-ropa rationeel kan worden ge-voerd. Wat mij hinderde in het

stuk van Bult was dus niet een

deugdelijk onderbouwd

'anti-Eu-ropees' standpunt (had hij dat maar), maar zijn beperkte kennis

van zaken.

Het is Bult blijkbaar ontgaan dat mijn bijdrage een uitgesproken kritiek was op het specifieke kop

-groepvoorstel van Joschka Fi

-scher. Oat Andre Roelofs en de

Ianden die Bult noemt dit plan ook

afwijzen ligt voor de hand,

aange-zien het neerkomt op een nieuw

verdrag tussen oude lidstaten

bui-ten het kader van de Europese Unie om, met aile desillusies voor

de kandidaatlidstaaten uit Mid

-den-en Oost-Europa tot gevolg,

s &...o 1 t 2ooo

0

p

PAPIER

die binnen een kerngroep

logi-scherwijze des te grater zal zijn.

Deze Ianden gaan zich steeds min-der interesseren voor de institutio-nele kaders van de EU, die zo'n

prominente rol spelen in het be-toog van Sie. De toenemende

sa-menwerking der groten buiten de kaders van de Unie om is een

red en temeer om zo vee! mogelijk bewegingsvrijheid te behouden. De spontane coalitievorming

tus-en aile gevaren van

directoraats-vorming buiten de structuren van de

EU die Bult terecht noemt. Deze bezwaren - en dat was

mijn punt - gelden echter niet

voor de mogelijkheid tot nauwere

samenwerking van een

aantallid-staten binnen de kaders van de EU.

Sterker nog, de Nederlandse rege-ring en de Europese Commissie

( daartoe geadviseerd door

Deha-ene) hebben juist zo gepleit voor

het werkbaar maken van deze reeds bestaande optie in de Ver-dragen om kopgroepvorming

a

Ia Fischer te voorkomen. In zijn

arti-kel scheerde Bult het voorstel van

Fischer en de mogelijkheid tot nauwere samenwerking binnen de Unie nog over een kam, in zijn re-pliek erkent hij 'subtiele

verschil-len', maar in werkelijkheid zijn de

verschillen dermate

fundamen-teel dat de door Bult genoemde tegenstanders van Fischer's plan tijdens de top van Biarritz de noodzaak van een werkbare

mo-gelijkheid voor nauwere samen-werking binnen de EU hebben on-derschreven.

De keuze die Bult schetst -kopgroepvorming of niet - is

na-sen de kleine lidstaten te Biarritz om tegenwicht te bieden aan

ge-noemde zelfgenoegzaamheid is

m.i. dan ook zeker voor herhaling

vatbaar.

JEROEN BULT

medewerker van de TeldersstichtinB, het wetenschappelijk bureau van de v VD, en eindredacteur van 'Libera a/ Reveil'

melijk helemaal niet aan de orde. Kopgroepvoorstellen dateren niet

van oktober 1999 zoals Bult

schrijft, kopgroepen zijn door de toenemende diversiteit binnen de Unie als gevolg van de diverse uit-breidingsrondes a! lang een feit in Ewopa. De druk hiertoe zal na de uitbreiding naar Midden- en

Oost-Europa aileen maar toene-men, gezien de in mijn artikel

uit-eengezette beperkingen van ove-rige instrumenten om diversiteit tussen lidstaten op te vangen.

Kopgroepvorming valt ook niet tegen te houden: niets staat een groep van lidstaten in de weg om

informeel afspraken te maken

( denk aan de informele Euro-groep) of intergouvernementeel samen te werken buiten de Unie

om (bijvoorbeeld de voormalige

Schengen-groep). De keuze be-treft dus slechts de vorm die kop-groepen zullen aannemen.

Het doe! van de introductie van

de bepalingen voor nauwere

sa-menwerking in de Verdragen was een vorm te vinden voor

kop-groepvorming die voor alle

lidsta-ten acceptabel is. De vorm die

voorligt verschilt fundamenteel

532

PEN

van het voorstel van Fischer in die zin dat het niet een vaste groep van Ianden betreft. Nauwere samen

-werking biedt een laboratorium-mogelijkheid voor die Ianden die bereid en in staat zijn verder te in-tegreren op een bepaald onder-dee! van een beleidsterrein. Oat kunnen dus telkens verschillende

samenwerkingsverbanden zijn,

per initiatief gevormd op basis van een junctionele logica. Deze initia-tieven zijn onder andere

waar-schijnlijk op die beleidsterreinen

waar Bult 'praktische vormen van integratie' noodzakelijk acht:

cri-minaliteitsbestrijding, aanpak van

milieuvervuiling, infrastructuur, onderwijs en wetenschappen, etc.

Omdat deze nauwere

samenwer-king plaatsvindt binnen de kaders

S &_0 II 2000

0

p

PAPIER

van de EU gelden daarvoor aile

verworvenheden van de Europese

rechtsorde met aile garanties voor

de 'lichtgewicht' -lidstaten

van-dien: betrokkenheid van de Euro-pese Commissie, het Europees Parlement en het Hof van Justitie, toe gang tot informatie (aile lidsta-ten behouden het recht op deel-name aan de deliberatie over de nauwere samenwerking) en de mogelijkheid tot latere deelname aan het initiatief voor nauwere

sa-menwerking wanneer een lidstaat aan objectieve criteria voldoet.

Deze verworvenheden ontbreken

in informele kopgroepen of direc-toraten buiten de Unie om.

Een pleidooi voor nauwere

sa-menwerking binnen de EU als al-ternatief voor informele

kopgroe-pen en directoraten geeft inder-daad blijk van een zeker vertrou-wen in de werking van instituties. De geschiedenis van de Europese

Unie biedt evenwel voorbeelden

te over van succesvolle binding

van de grate lidstaten aan een

ge-meenschappelijk aanvaard

re-gime. Voorstellen hiertoe zou

men dus beter serieus kunnen nemen, in plaats van ze af te doen

als 'hoogdravende

brainstormses-sies over flexibiliteit', die nota bene door Bult zelf in dit blad zijn aangezwengeld.

MONIKA SIE DHIAN HO

politicolooa; als stcifmedewerker verbonden aan de Wetenschappelijke