Braille_Biologie_VMBO_KB_2015_TV1_Aanpassingen

(1)

AANPASSINGEN EXAMENS 2015 TIJDVAK 1 VMBO-KB BIOLOGIE

 Uitwerkbijlage vervalt.

 Alle afbeeldingen in de examenopgaven en bijlage zijn vervallen.  Aanpassingen in het correctievoorschrift zijn achterin geplaatst. EXAMENOPGAVEN

titelblad

 Tekst aangepast: Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Bij dit examen hoort een bijlage.

De impala

 Vraag 1 t/m 3: geen aanpassing.  Vraag 4: tekst aangepast.

Vraag 4: 1 punt

De impala is een hoefdier. Een impala staat hoog op zijn poten met aan het uiteinde een hoef.

Dieren met zulke hoeven zijn, wat betreft hun voortbeweging, aangepast aan een harde ondergrond.

Leg uit dat dieren met zulke hoeven zich beter kunnen voortbewegen op een harde ondergrond dan bijvoorbeeld op een moerassige ondergrond.

Sterilisatie

 Tekst vervalt: Er zijn verschillende ... zie je er twee.  Vraag 5: tekst aangepast.

Vraag 5: 1 punt

Welk deel van het voortplantingsstelsel bij een vrouw wordt bij sterilisatie onderbroken?  Vraag 6: tekst aangepast.

(2)

Hieronder staan drie gebeurtenissen in het voortplantingsstelsel van een vrouw. a. bevruchting

b. menstruatie c. ovulatie

Geef voor elke gebeurtenis met ja of nee aan of deze na sterilisatie nog plaatsvindt in het lichaam.

Schrijf je antwoord zó op: bevruchting: ...

menstruatie: ... ovulatie: ...

De blindedarm en de appendix  Vraag 7: tekst aangepast. Vraag 7: 1 punt

Wat is de functie van de dikke darm? A Voedsel afbreken tot voedingsstoffen B Vocht opnemen

C Tijdelijk opslaan van voedselresten

D Voorkomen dat voedselresten terugstromen  Vraag 8: geen aanpassing.

 Vraag 9: tekst en correctievoorschrift aangepast. Vraag 9: 1 punt

De appendix kan ontstoken raken. Dit wordt ten onrechte wel eens een blindedarmontsteking genoemd.

Meestal wordt een ontstoken appendix uit het lichaam verwijderd. Een ontsteking wordt veroorzaakt door een bacterie.

Noem drie kenmerken die een cel van een bacterie heeft.

Diabetes type 2

 Vraag 10 en 11: geen aanpassing.  Vraag 12: tekst aangepast.

Vraag 12: 1 punt

Als het glucosegehalte van Barts bloed erg hoog is, haalt het uitscheidingsstelsel glucose uit het bloed. Er zit dan glucose in zijn urine.

Welk deel van het uitscheidingsstelsel haalt glucose uit het bloed? A nierschors

B niermerg C urineleider D urineblaas

(3)

 Vraag 13: tekst aangepast. Vraag 13: 2 punten

Voor het bloedonderzoek neemt de dokter wat bloed af uit een armader vlak onder de huid. Een armslagader ligt dieper in de arm en is daarvoor niet geschikt.

Er zijn nog andere verschillen tussen een armader en een armslagader. Hieronder staan drie eigenschappen van bloedvaten:

a. bevat kleppen

b. heeft de dikste wand c. vervoert zuurstofarm bloed

Schrijf achter elke eigenschap of deze voor een armader of een armslagader geldt. Schrijf je antwoord zó op:

bevat kleppen: ...

heeft de dikste wand: ... vervoert zuurstofarm bloed: ...

 Vraag 14 en 15: geen aanpassing. Gaswisseling

 Vraag 16: tekst aangepast. Vraag 16: 1 punt

Bij veel planten vindt gaswisseling plaats via huidmondjes. Waar bevinden zich de meeste huidmondjes?

A wortel B vaten C kroon D blad

 Vraag 17: geen aanpassing.  Vraag 18: tekst aangepast. Vraag 18: 2 punten

Veel dieren hebben ademhalingsorganen voor de gaswisseling. Hieronder staan twee groepen dieren:

a. insecten b. reptielen

Schrijf achter elke diergroep de juiste ademhalingsorganen. Kies uit: kieuwen, longen en tracheeën.

Schrijf je antwoord zó op: insecten: ...

(4)

Bij mensen vindt gaswisseling plaats in de ademhalingsorganen.

In welk deel van de longen van de mens vindt gaswisseling tussen de lucht en (slag)aders plaats?

Aan de binnenzijde van de longen bevinden zich trilharen. Door roken raken de trilharen beschadigd en kunnen ze hun functie niet goed uitvoeren.

Hierdoor hoopt zich slijm op in de luchtwegen. Dit remt de gaswisseling. Wat is de functie van de trilharen in de luchtwegen?

Welk bloedvat vervoert bloed vanuit de ademhalingsorganen naar het hart?  Vraag 22: tekst en correctievoorschrift aangepast.

Vraag 22: 2 punten

Om de gaswisseling goed te laten verlopen, ververs je de lucht in de ademhalingsorganen door in- en uit te ademen. Daarbij gaat de lucht via je mond of je neus door de keelholte en de luchtpijp naar binnen en naar buiten.

Kun je beter via je mond of via je neus ademen en schrijf op waarom.

Een waterlelie

 Vraag 23 en 24: geen aanpassing. Het verteringsstelsel

 Tekst vervalt: In de afbeelding ... van zo'n darmvlok.  Vraag 25: geen aanpassing.

In het verteringskanaal vindt peristaltiek plaats. Wat is hier de functie van?

A verteren van voedsel B voortduwen van voedsel

(5)

 Vraag 27 en 28: geen aanpassing.

 Vraag 29: tekst en correctievoorschrift aangepast. Vraag 29: 3 punten

In de dikke darm leven veel bacteriën. De bacteriën van een bepaalde soort delen zich onder gunstige omstandigheden in de dikke darm elk half uur.

Eén bacterie van deze soort deelt zich zodat er twee bacteriën ontstaan. Ook deze twee bacteriën delen zich.

Hoeveel bacteriën zijn er na 120, 150, 180 en 210 minuten als elke bacterie zich weer deelt onder de gunstige omstandigheden?

 Vraag 30: geen aanpassing. Albinisme

De laag waar zich pigment bevindt, ligt direct onder de hoornlaag in de opperhuid. Hoe heet deze laag van de opperhuid?

 Vraag 32: tekst aangepast Vraag 32: 1 punt

Iemand met albinisme heeft rode ogen. Dit is het gevolg van het ontbreken van pigment. In welk deel van het oog ontbreekt pigment bij iemand met albinisme?

 Vraag 33: verwijzing naar afbeelding vervalt: (zie de afbeelding). Bloedziekten

 Verwijzing naar afbeelding vervalt: (zie de afbeelding).  Vraag 34: geen aanpassing.

Het syndroom van Down  Vraag 35: tekst aangepast. Vraag 35: 1 punt

Een afwijkend aantal chromosomen kan worden ontdekt door cellen van een ongeboren baby te onderzoeken.

Een methode is om cellen van een ongeboren baby weg te nemen. Met een naald door de buik- en baarmoederwand wordt vloeistof opgezogen waarin zich zulke cellen bevinden. Hoe heet deze methode?

(6)

A echoscopie B vlokkentest

C vruchtwaterpunctie

Vraag 36: geen aanpassing.

Tinnitus

Mensen met tinnitus 'horen' voortdurend een piepend of suizend geluid dat er in werkelijkheid niet is. Er worden dan impulsen vanuit het oor doorgegeven aan de hersenen, zonder dat de zintuigcellen in het oor geprikkeld zijn door geluid.

Welk deel van het gehoororgaan van de mens geleidt impulsen vanuit het oor naar de hersenen?

A gehoorbeentjes

B halve cirkelvormige kanalen C gehoorzenuw

D buis van Eustachius

 Vraag 38: geen aanpassing. Grote namen in de biologie  Vraag 39: tekst aangepast. Vraag 39: 2 punten

In informatie 1 staan enkele lichaamsdelen met namen van personen.

Welk orgaan hoort bij de naam Eustachius en welk bij de naam Henle? Kies uit de organen: alvleesklier, hersenen, nier en oor.

Schrijf je antwoord zó op: Eustachius: ...

Henle: ...

 Vraag 40: geen aanpassing.  Vraag 41: tekst aangepast. Vraag 41: 2 punten

In de informatie staat dat Antoni van Leeuwenhoek de organismen spirogyra en hydra beschreef.

Tot welke groep behoort elk van deze twee organismen? Kies uit de groepen: bacteriën, dieren, planten en schimmels.

Schrijf je antwoord zó op: spirogyra: ...

(7)

hydra: ...

In de informatie staat dat Antoni van Leeuwenhoek tekeningen maakte van enkele menselijke cellen.

Hoe heet dit type cellen?  Vraag 43: tekst aangepast. Vraag 43: 1 punt

Pasteur heeft de conserveringsmethode pasteuriseren uitgevonden. Welke van de drie methoden is pasteuriseren?

A verhitten tot maximaal 150 gr C B verhitten tot maximaal 130 gr C C verhitten tot maximaal 70 gr C  Vraag 44 t/m 46: geen aanpassing.

 Vraag 47: tekst en correctievoorschrift aangepast. Vraag 47: 1 punt

Eén van de vinken die Charles Darwin aantrof op de Galapagos-eilanden was de

spechtvink. De spechtvink heeft een spitse snavel waarmee hij makkelijk in kleine spleten en openingen kan komen.

Wat eet deze vogel? A delen van cactussen B knoppen en fruit C insecten

D zaden

BIJLAGE

 Informatie 1: geen aanpassing.

 Informatie 2: tekst aangepast: Hij maakte van ... van hetzelfde type.

Hij maakte van zijn waarnemingen gedetailleerde tekeningen. Zo maakte hij tekeningen van menselijke cellen met een lange zweepstaart, waarvan cellen met een normale vorm, maar ook cellen met meer dan één kop.

(8)

Hij zette een experiment op met twee luchtdicht afgesloten bakken. In elke bak bevindt zich een muis met voedsel. Beide bakken zette hij in het zonlicht. Het enige verschil tussen bak 1 en bak 2 is dat hij in bak 1 een plant zette en in bak 2 niet. De muizen in bak 1 bleven leven, die in bak 2 stierven na enige tijd.

 Informatie 6: tekst aangepast: Tijdens een lange zeereis ... (zie de afbeelding). Tijdens een lange zeereis bezocht hij de verschillende Galapagos-eilanden bij Zuid-Amerika en ontdekte daar verschillende vinken. Hij zag bij deze vogels veel verschillen in de vorm van de snavel en het type voedsel dat ze eten.

Volgens Darwin stammen al deze vinken af van een gemeenschappelijke voorouder.

AANPASSINGEN IN CORRECTIEVOORSCHRIFT

De blindedarm en de appendix vraag 9 (maximumscore 1)

1 pt drie kenmerken noemen, bijv. celwand, geen celkern, geen bladgroenkorrel, losse chromosomen, geen vacuole

Gaswisseling

vraag 22 (maximumscore 2) 1 pt via de neus

1 pt bijv. lucht wordt verwarmd, lucht wordt gekeurd, lucht wordt vochtig gemaakt

Het verteringsstelsel vraag 29 (maximumscore 3) 3 pt na 120 minuten: 16 bacteriën na 150 minuten: 32 bacteriën na 180 minuten: 64 bacteriën na 210 minuten: 128 bacteriën

Grote namen in de biologie vraag 47 (maximumscore 1) 1 pt C