6 < syscope > 7 De sporen van de oogstmachines staan diep
in de natte grond. Het is najaar 2007. Het land aan de rand van de Blauwe Stad in Groningen is kaal, op wat onkruid na. Voor de laatste keer zijn hier landbouw gewas sen geteeld. Vanaf 2008 wordt het nieuwe natuur: natuurgebied Reider wolde. Tot zover niets nieuws. In heel Nederland zetten natuur be -scher mingsorganisaties landbouwgrond om in natuur. Maar bij dit gebied is geen grote natuurorganisatie betrokken. Hier zijn het boeren die de grond hebben verworven en die zich gaan inspannen om natuur te maken. Dat boeren aan particulier natuurbeheer doen is ook niet nieuw, maar wél de schaal waarop ze dit gaan doen: 250 hectare maar liefst. Reiderwolde zal over een aantal jaren bestaan uit 50 hectare bos op de hoger gelegen delen en 100 hectare bloemrijk grasland, en ook moeras, riet, ruigte en water. Zo had Staats bosbeheer dat na jaren overleg met de provin -cie afgesproken en zo blijft het ook. Maar nu het “echte” werk gaat beginnen is de natuur -beschermingsorganisatie buiten beeld. De organisatie wilde het gebied graag gaan be -heren, heel graag zelfs, en het toevoegen aan de Tjamme, een natuurgebied dat al in handen is van Staatsbosbeheer. Maar de politiek be -sliste anders onder invloed van de inwoners van Beerta. Zij vonden de Tjamme vooral een verruigde grasvlakte met Schotse Hoog
-landers, moeilijk toegankelijk voor het publiek. Van Reiderwolde wilden de bewoners zelf ook profi teren. Ze dachten dat de boeren, verenigd in de Agrarische Natuur vereniging Oost Groningen (ANOG), beter zouden luis te -ren naar hun wensen.
>> Natuurdoelen tussen de oren
Het leek de boeren wel wat. Ze waren al ge -wend aan agrarisch natuur beheer. De 280 leden van ANOG doen bijvoorbeeld massaal aan weidevogel- en akkerrandenbeheer. ‘Zo’n groot gebied biedt kansen voor boeren die hun bedrijf verder willen verbreden’, legt Willie Ooster veld uit, ondernemer en voorzitter van ANOG. ‘Als je zo’n stuk land niet in eigendom hebt, kun je er ook nooit wat mee doen.’ Het bestuur van ANOG schreef een soort open sollicitatie aan de provincie. Gedepu teer de Henk Bleker zag het direct zitten om Reider -wolde niet automatisch aan Staatsbosbeheer te geven, maar uit te zetten voor particulier natuur beheer. Ook anderen mochten zich hier voor inschrijven, maar de keuze viel uiteinde -lijk op de boeren van ANOG. Drie van hen wilden daadwerkelijk investeren in het gebied. Dat was het begin van een lang onderhande -lingstraject tussen de drie boeren van ANOG en de provincie. Niets was vanzelfsprekend. Wat mocht de grond kosten? En wie werd bijvoorbeeld verantwoordelijk voor het behalen
Over elke zin in het contract is onderhandeld. Een paar maanden lang. Het is dan ook compleet nieuw
dat een groep boeren 250 hectare landbouwgrond om gaat zetten in natuur. Nog niet eerder is dat op
zo’n grote schaal vertoond. In november 2007 wonnen de boeren dan ook de publieksprijs van het
Nationaal Groenfonds Natuurprijs.
Als eerste met grootschalig
particulier natuurbeheer
pionier
van de natuurdoelen? Wie kon de provincie daar op aanspreken? De boeren die investeer den of de vereniging? Dit punt lag heel moei lijk. De provincie wilde dat ANOG aanspreek -punt was, maar dat wilden de boeren niet. Hier is een constructie voor gevonden door een aparte stichting op te richten met als bestuur de voorzitter van ANOG en de vof van drie investeerders. De voorzitter van ANOG heeft vetorecht gekregen. Ook was er de discussie over de hoogte van de beheerver -goeding. Ook hier werd een oplossing voor gevonden.
>> Kosten besparen
Financieel moet het uitkunnen, verwachten de boeren. Ze krijgen van de overheid 80 procent van de aankoopkosten terug in verband met de waardedaling van de grond. De kosten voor inrichting als natuurgebied komen groten deels voor rekening van het Investerings -budget Landelijk Gebied (ILG). Daarnaast hebben de boeren een vergoeding per hectare uit Subsidieregeling Natuurbeheer bedongen voor de natuurdoelen die nog zullen komen. En waar mogelijk besparen de boeren kosten. Zo hebben ze al vele kilo’s eikels en beuken -nootjes verzameld om het bos te zaaien. Oosterveld: ‘Wij boeren denken meer als ondernemer: waarmee bereik je het meest en wat kost het minst?’
De officiële start van de inrichting van natuurgebied Reiderwolde in januari door (vlnr) Willie Oosterveld (initiatiefnemer), gedeputeerde Douwe Hollenga, Hemmo Bolhuis (mede-eigenaar), Ab van Middelkoop (mede-eigenaar en projectleider), Trudy de Weerd (mede-eigenaar) en namens de Stichting Particulier Natuurbeheer Oost-Groningen: Harry Kremer en Nanno Sterenborg.
Meer informatie: Maarten Vrolijk, t 0320 293404, e maarten.vrolijk@wur.nl
land aan geïnteresseerden wat er allemaal komt kijken bij particulier natuurbeheer door boeren, waarbij ze ondersteund worden door Netwerken in de Veehouderij. Daarnaast is er maandelijks overleg met het waterschap, de gemeente, Staatsbosbeheer en Blauwe Stad. Oosterveld maakt zich daar verder geen zor -gen over. Te-genstand en overleg horen erbij als je pionierswerk verricht. Voor hem vormt dit het ‘klapstuk van zijn carrière’. Hij is er van overtuigd dat dit project ervoor zorgt dat ook in toekomstige natuurgebieden boeren nu een kans krijgen. ‘Als de politieke wil er is, en je hebt een paar onder nemende boeren, kom je er altijd uit.’ Binnen een jaar vindt de opening van het gebied plaats, is zijn overtuiging.
>> Overtuigen met bewijzen
Het spannendste is nu of de boeren de natuur -doelen zullen halen. Zelf zijn ze optimistisch, maar de provincie en natuurbeherende organi saties moeten wel overtuigd worden. Ooster -veld snapt dat het best lastig kan worden. Neem de verhoging van het waterpeil om het gebied natter te maken. Dat kan leiden tot een explosie van fosfaat, wat de verschra ling van de grond weer teniet doet. In ieder geval willen de boeren minutieus laten zien hoe de natuur zich ontwikkelt. Ze zijn nu in gesprek met een aantal partijen die de monito ring van de natuur ontwikkeling op zich kunnen nemen. Het belangrijkste is om de nog rijke akkerbouw -grond te verschralen door ieder jaar een aantal
malen te maaien en het maai sel af te voeren. Anders wordt het nooit bloem rijk gras land. Vee past niet bij ver schra len, vinden de boeren. Daarmee hebben ze andere plannen dan Staats -bosbeheer, die de koeien en paarden vanaf de Tjamme over Reiderwolde wilde laten lopen. ‘Het betekent nog wel flink onderhande len met Staatsbosbeheer en het Groninger Landschap.’ Naast natuur hebben de boeren, zoals de inwoners van Beerta ver wacht ten, oog voor recreatie. Ze gaan fiets- en wandelpaden aanleg gen, een nattevoetenpad en kanoroutes uitzetten, een uitkijk toren bouwen, een amfi -theater neerzetten en mogelijk zelfs een natuur begraafplaats inrichten.
