- 1 -
PATIENTGESTUURDE ZORG
Samenvatting
Patiëntgestuurde zorg is niet een systeem van zorg en zorgorganisatie waarbij de patiënt en/of zijn/haar omgeving beslissen welke zorg moet geleverd worden, wanneer, waar, door wie, in welke omstandigheden en onder welke voorwaarden. Patiëntgestuurde zorg is zorg die zich op de eerste plaats laat sturen door de zorgbehoefte(n) van de patiënt en die daarbij optimaal rekening houdt met de zorgvraag van de patiënt, zijn/haar verwachtingen en zijn/haar voorkeuren.
De zorgbehoeften zijn voor een steeds grotere groep van patiënten steeds beter te objectiveren. De zorgvraag valt niet noodzakelijk samen met de zorgbehoefte. Voorkeuren en verwachtingen slaan op het zorgproces en op het resultaat van de zorg; zij kunnen verschillen tussen patiënten onderling en tussen patiënten en zorgverstrekkers.
Een toenemend aantal wetenschappelijke publicaties wijzen naar een onaanvaardbaar hoge incidentie van “adverse events” (ongewenste gebeurtenissen, verwikkelingen) in de ziekenhuisomgeving. Ongewenste gebeurtenissen doen zich voor bij 5 tot 15% van de ziekenhuisopnames. In 5 tot 15% van deze gevallen leidt dat tot blijvende letsels of handicaps of tot het overlijden van de patiënt. Al blijkt het fenomeen ook in andere zorgomgevingen niet minder belangrijk. Voor België komen stilaan de eerste gegevens over vermijdbare verwikkelingen beschikbaar. Zij wijken niet af van de internationale vaststellingen.
Het is een intrigerende vraag waarom de sector van de gezondheidszorg, in tegenstelling met andere dienstverlenende sectoren (banken, luchtvaart-maatschappijen) dit hoge foutpercentage scoort en duldt. Het fenomeen brengt een internationale reflectie op gang over de wijze waarop het gezondheidszorgsysteem is georganiseerd en werkt. Traditioneel zijn onze zorgsystemen heel erg geconcipieerd vanuit de perceptie, de bekommernis en de belangen van (groepen van) verstrekkers en instellingen. Mede door de toenemende complexiteit van de zorg beantwoordt deze opstelling steeds minder aan de maatschappelijke verwachting en aan de vraag van de mondiger wordende patiënt. Een fundamentele her-denking van het zorgsysteem dringt zich op, met de perceptie, bekommernis en het belang van de patiënt als uitgangspunt.
- 2 -
Patiënten kunnen worden beschreven in termen van zorgbehoeften, zorgvraag, verwachtingen en voorkeuren. Maatschappelijk vertaalt zich dat in vragen naar kwaliteit – in haar vele domeinen –, toegankelijkheid (fysisch, sociaal en financieel), betaalbaarheid, beschikbaarheid, effectiviteit en efficiëntie, transparantie, informatie en communicatie, en een globaal respectvolle bejegening.
Een zorgsysteem dat zich vanuit deze patiëntbekommernissen organiseert impliceert een aantal vereisten naar zorgverstrekkers en naar zorginstellingen. In toenemende mate vinden de daartoe geëigende concepten, methoden en instrumenten ingang en implementatie bij de zorgprofessionals. Het betreft ontwikkelingen zoals de hele “evidence based” benadering, het werken met praktijkrichtlijnen en klinische zorgpaden, het opvolgen van performantie (klinisch en financieel-economisch) met de geëigende indicatiesystemen, het ontwikkelen van kwaliteitssystemen en nieuwe vormen van taakafspraken en werkverdeling. Communicatie tussen de verschillende zorgverstrekkers onderling, en tussen zorgvrager en zorgverstrekker wordt steeds belangrijker. De notie “informed consent” moet in haar volle betekenis worden ingevuld.
De klassieke (functionele) ziekenhuisorganisatie wordt op vele plaatsen in vraag gesteld in een zoeken naar de geëigende modellen om te sturen op basis van zorgprocessen, eerder dan op basis van een efficiënte organisatie van afdelingen en diensten.
Het concreet implementeren van het geëigende zorgtraject voor iedere individuele patiënt moet de basis tot sturen worden. Dat is tot vandaag geen evidentie. Ook hier is een beweging zichtbaar naar taakafspraken en taakverdeling, afbouw van muren, en ontstaan van netwerken van zorg. Kwaliteits- en communicatiebeleid moeten een integraal onderdeel worden van het organisatiebeleid en als element van sturing minstens even belangrijk als de financieel-economische overwegingen die tot vandaag haast uitsluitend het ziekenhuisbeleid beheersen.
