GEOCOMmunicatie 25 over fossielen vanaf, het ontstaan van het leven, (of wat daar op lijkt), tot maatregelen tegen illegale handel

GEOCOMmunicatie 25

overfossielen

vanaf,

hetontstaanvan het

leven,

(of

wat_{daar op}

_lijkt),

tot

_maatregelen

tegen illegale

handel

A.J.+(Tom)

vanLoon*

Inleiding

Fossielen uit het Precambrium:

_biogene

oorsprong oudste ‘fossielen’ ter discussie

Zo’n tien

_{jaar geleden}

stamden de oudstefossielen

uit_gesteentenvan

3,45

miljard jaar geleden.

Inmid-dels is de

organische

oorsprongvandeze ‘fossielen’ ech-ter ech-terdiscussie

gesteld.

Dat is nietzovreemd als het_op

heteerste

_gezicht

mag

lijken,

wanthoe ouder

(en

primi-tiever)

het

_leven,

hoe

_moeilijker

hunrestanten te

interpre-teren

zijn.

Dat

geldt

zekervoor derestanten vandeeerste levensvormen op aarde.

De discussie overde

3,45

miljard jaar

oude‘fossielen’ betekent

_overigens

_{niet dat daarmee de oorsprong}vanhet leven

opaarde

dichterbij

in de

tijd gekomen

is.

Integen-deel,

in 1996 werdeen

opvallend

artikel

_gepubliceerd

over

grafietinsluitsels

die in Groenlandwaren

gevonden

in

apatietkristallen.

De

_verhouding

tussen de diverse

kool-stof-isotopen (een

relatief

lage

concentratievan

C-13)

was

(en is)

niet

_goed

teverklaren als het niet_gaatomderesten van

(uiteraard

zeer

primitieve) organismen.

De

desbetref-fende

_{gesteenten zijn}

minstens

_{3,85 miljard jaar oud,}

en hoewel

_{bij grafietinsluitsels}

_geen

_sprake

is_vanechte

fos-sielen,

werden deze toch beschouwd als

geochemische

bewijzen

voorhet bestaanvan leven

_{destijds. Op}

zichzelf

opmerkelijk,

wantde aarde stondtoenblootaan een zwaar bombardementvan

meteorieten;

niet

_bepaald

eenmilieu waarin

_{je je}

hetontstaanvanleven

_gemakkelijk

kunt voor-stellen.

De Groenlandse

gesteenten

waarinde

apatietkristallen

met de

_{grafietinsluitsels}

waren

_gevonden

waren

geïnterpreteerd

als ‘banded iron formation’

_(een

_type

gesteente

dat in het

vroege Precambrium op tal van

plaatsen

is

gevormd,

en waarvande

vorming

op

enigerlei

- _maar

nog niet

geheel

duidelijke

-

wijze lijkt

samen te

hangen.

De

afwisseling

van

_ijzerrijke

enminder

_{ijzerrijke laagjes zorgt}

voorhet karakteristieke beeldvanbanden. Hetdesbetreffende ge-steenteheeft sinds de vondstvanhet

‘organische’ grafiet

uiteraard veel

_{belangstelling}

van

aardwetenschappen

ge-trokken.Dat leiddeondermeertoteen

zorgvuldige

nieuwe

kartering

van het

gebied,

entot

analyse

van de gesteen-ten.

Bij

die

_analyse

kwamen

_{eigenschappen}

aanhet licht die sterk

_afwijken

vandievanandere ‘banded iron forma-tions’. Zo

_wijken

de concentratiesvande

_{sporenelementen}

sterk af.

_Volgens

deonderzoekers

gaat

hetom een

magne-siumrijk

vulkanisch

gesteente

dat door tektoniek sterk is

verkneed,

enwaarin intrusiesvan

kwartsrijke

vloeistof-fenhebben

_gezorgd

voor eensoort

banding.

Maar diezou nietvansedimentaire aard

zijn:

hetzou in

zijn

totaliteit om een

stollingsgesteente

gaan.Daarinkunnen uiteraard geen fossielen

voorkomen,

wat betekent dat de

grafiet-insluitselseen

niet-organische

oorsprongmoetenhebben. De discussie is fel

_opgelaaid.

De

_geochemicus

Stephen

Mojzis

die in 1996methet

_{opzienbarende}

berichtover de ‘fossielen’

_kwam,

isnu vanoordeeldat hetdesbetreffende

pakket

weliswaargeen

typische

‘banded iron formation’

is,

maar een

_{kwartsrijk sedimentgesteente}

dat door

magne-siumrijk

magma is

geïntrudeerd.

De nieuwe

_analyses

zou-den irrelevant

_zijn

_{omdat die op het}

_magmatische

deel

betrekking hebben,

en niet op hetsedimentaire

gedeelte

waarin

_volgens

hem de

_{grafietinsluitsels}

voorkomen.

_Hij

vindt

_bij

die

_opvatting

echter

_weinig

medestandersmeer. De discussie zal echter zeker nogeen

tijd doorgaan.

Referenties:

1, 4,

5 Dit

_is,

zoals ik al

_{geruime tijd geleden}

heb

_{aangekondigd,}

mijn

laatste

_bijdrage

in devorm van een GEOCOM-municatie. De reden is zeker niet daternietsmeerte ver-tellen

_valt,

maar naruimzes

jaar

een

_bijdrage

in ieder nummer

moetje

oppassen niet

bij

‘het meubilair’tegaan horen. En inmiddels heeft

mijn

roepvan

destijds

om een

opvolger

alweer

_{geruime tijd geleden}

succes

opgeleverd,

in devorm vande

_{‘Lapilli’}

die door Lars van den Hoek Ostendetoteeninmiddels ook al

_{groot pakket zijn}

opge-bouwd;

hij

iseen

waardig opvolger!

Voor de

_talrijke

reacties die ik in de

_loop

vande

_tijd

van de lezersmocht ontvangen,zegik

hartelijk dank,

evenals

voorhun

suggesties

enhunsoms-terecht!-kritische

com-mentaren.En uiteraard wil ik _graag

_{mijn erkentelijkheid}

tonen

jegens

deredactiedieersteeds weervoor

zorgde

dat

_{mijn bijdragen}

in steeds mooiere_vormwerden gepre-senteerd. Ik

hoop

daarvan in _{de toekomst ook nog wel} eens vante

_genieten,

want- ook al zal dat dan zeker in

eenanderevorm

gebeuren

- ik zalvast

nogweleensiets tevertellen hebben. Maarnu nogeen ‘ouderwetse’

GEOCOMmunicatie,

met wat

_nieuwtjes

over

fossielen,

vanheteerste

_begin

vanhet leventotde

dag

van

_vandaag.

Want als ik iets heb

_hopen

tebereiken metdeze serie

bij-dragen,

danwas het wel dat alle WTKG’ers zich _ervan bewust zouden worden

_(en

datnu

hopelijk

ook

_zijn!)

dat erook veel

_vreugde

valtterbelevenaan de

_geologie

uit era’s_vanvoorhet

_Tertiair,

evenals aanrecente

_geologie.

Fossielen uit hetPaleozoïcum:de eerste

sporenop hetland

Dieren hebben zich veel_{eerder op het}land

_gewaagd

daneerderwerd_aangenomen.Veel eerder betekent hier:

ongeveer40-80

miljoen jaar.

Totnu toewaren de oudste

duidelijke

sporenvandieren op het land

afkomstig

van

spinachtigen

en

duizendpootachtigen

die omstreeks 420

miljoen jaar geleden

leefden.

_Nog

oudere

_{‘sporen’,}

van on-geveer 460

miljoenjaar geleden,

worden door demeeste

pa-leontologen

nietbeschouwdalsechte

sporen,maarals struc-turendie

_zijn

ontstaandooreen

_samenloop

vanprocessen.

Nu

zijn

erechter nog veeloudere sporen

gevonden

die geen enkele

_twijfel

over hun_oorspronglaten bestaan. Het

_gaat

omsporen ineenzandsteendieongeveer505

miljoenjaar

geleden,

op de grens tussen Cambriumen Ordovicium,

werd

_gevormd

inwatnude CanadesestaatOntario is.

Op-vallend is

_hierbij

dat het nietgaatom

afzettingen

die min ofmeer_opde_grenstussenlanden zee

_{zijn gevormd (wat}

teverwachtenzou

zijn,

omdat het

dierlijk

leven zich inzee heeft

ontwikkeld),

maar omeolische

afzettingen.

Dat

_blijkt

uit de windribbels

(eerder

tenonrechte als stroomribbels

geïnterpreteerd)

die in het

_pakket

tevinden

_zijn.

Het is

ove-rigens

nietuittesluiten dat het

_gaat

omkustduinen,of

wel-licht zelfs de

hoogste

delenvan een

strandafzetting;

dan is de_zeedus niet veraf

geweest.

Een verrassend facet is dat het niet

_gaat

om

onduidelijke,

kleine sporen van een

onduidelijke

vorm van leven. De

sporen

zijn

zo

duidelijk

dat deonderzoekers konden vast-stellen dathetmoetgaanom eendiermet16-22_poten,die bovendieneenstaartachter zich

aansleepte.

Dit maakt het

waarschijnlijk

dat hetom een

geleedpotig

dier

_{ging (een}

arthropode), mogelijk

een

duizendpootachtige.

Het moe-ten

_goed

ontwikkelde dieren

_{zijn geweest,}

van_ongeveer

eenhalvemeter

_lang.

Wat de dierenertoe noopteom hetland optezoeken is niet

_duidelijk.

Het kan haast niet anders dan dat hetom

een

tijdelijk

bezoek

_{ging, hetzij}

om aan

‘jagers’

inzeete

ontkomen, hetzij

omeierente

leggen, hetzij

om te_paren. Het

_lijkt

uiterst

_{onwaarschijnlijk}

dat_zehet land

_opgingen

om voedselte

zoeken,

want van

(andere)

landdieren uit die

_tijd

_{is nog}nooiteenspoor

gevonden,

endeoudst beken-de

_landplanten

stammenuitdezelfde

tijd

enbestonden uit

algenmatten

die zekergeenbeter voedsel

_opleverden

dan inzeetevindenwas. Geheel uittesluiten dat het_{om een} zoektocht_naarvoedsel

_ging

is het echter niet: ook in dit

verre

geologische

verledenmoeten veel dode zeedieren door de

_golfwerking

_{op het strand}

_zijn

_geworpen.

Moge-lijk

warendedieren die de sporen achterlietenaasetersdie

op deze

wijze gemakkelijk (want

zonder

_{concurrentie)}

aan etenkondenkomen.

Hoehetook

_zij,

het idee dat de flora zicheerst

_goed

_{op het} land

gevestigd

moesthebben voordater

dierlijk

leven op het land

_mogelijk

_was,

_lijkt

metdeze vondst achterhaald.

Daarbij

moetdan wel worden

_aangetekend

dat Tom

_Clarke,

ineencommentaarop deze

vondst, opmerkt

dat niet

_bij

voorbaat mag worden

uitgesloten

dat de

_datering

vanhet

betrokkengesteenteonvoldoendeaccuraat is.

_Hij

stelt dan ook

_voorzichtig

dat dezeenevondstnogonvoldoende

aan-leiding

isomalleboekenoverde

ontwikkeling

vanhet

le-venop aardete

_{herschrijven.}

Referenties: 3,

8

Fossielen uit hetMesozoïcum:een

verspoeld

bos

De

_{paleobiogeografie}

vanhet vroegere

supercontinent

Gondwanaland

is,

voorwathet

huidige

Afrika

betreft,

insterkemate

_gebaseerd

_opfossiele vertebraten. De

laat-ste

_tijd

gaan echterook steedsmeervondstenvan

_planten

eenrol

_spelen.

Dat isvan

belang

omdat die-_samenmetde

vertebraten-

goed

inzicht kunnen geven in het

paleokli-maat.Fossiele

_{plantenresten zijn}

echter vaak

_onvolledig,

waardoor het

moeilijk

is om de verschillende onderdelen

aan elkaar te

_koppelen;

vaak hebben

wortels,

stammen,

bladerenenvruchtenvan een

bepaalde plant

dan ook ver-schillendenamen.De vondstvan

complete planten

is dan ookvangroot

belang

om een

juist

beeldte

_krijgen

vande

eigenschappen

vande vroegere flora.

In Mali hebbenonderzoekersnu eengrootaantal

verspeel-de bomen

_{aangetroffen.}

_{Helaas gaat het}in alle

_gevallen

om

exemplaren

vanslechts éénsoort,maardaarvan is dan wel zoveelmateriaal

letterlijk

voorhet

oprapendat

vrij-welalle

_{eigenschappen}

nu

_goed

bekend

_zijn.

Het

_gaat

om

Metapodocarpoxylon

libanoticum

_(Edwards)

Dupéron-Laudoueneix &Pons,die is

_aangetroffen

inwatinformeel wordt

_aangeduid

als de ‘Continental Intercalaire’. De ou-derdomvandeze continentale

_afzetting

is niet

goed

be-kend,

maarwordt verondersteldovereentekomenmet ma-riene

_afzettingen

tussenhet Namurienenhet

_Cenomanien;

het

_pakket

in noordoost Mali waarin de

_exemplaren

van

Metapodocarpoxylon

werden

_{aangetroffen,}

wordt veron-dersteldtedateren uit Laat-Juratot

_Vroeg-Krijt.

Op

de

_vindplaats,

die in noord-zuid

richting

enkele kilo-meters

_lang

iseninoost-west

_richting

_ongeveereenhalve

kilometer

_breed,

_{komen grote hoeveelheden verkiezelde}

stammenvoor.Deze

_zijn

alle

_{duidelijk verspoeld,}

en

lig-genhorizontaal ineen

afzetting

die bestaat uitsomsdoor mangaan-en

_ijzeroxiden

verkitte

conglomeraten

en

grof-korrelige zandstenen;

soms

zijn

de

_afzettingen

_nog

nau-welijks

verhard. De zandstenenvertonen

trogvormige

scheve

_gelaagdheid;

in de

_{conglomeraten zijn}

_geen sedi-mentairestructuren

aangetroffen.

Dekarakteristieken

wij-zenalleopde

afzetting

van eenverwilderde rivierwaarin water

_(soms)

meteen

_{hoge energie}

stroomde.De boom-stammen

_liggen

voorhet_overgrotemerendeel

_{georiënteerd}

ineennoordoost-zuidwest

_richting,

wat een

aanduiding

is voorde

_{stroomrichting.}

In destammenkomen verkiezelde

opvullingen

vansediment in barstenvoor.

Kennelijk zijn

de bomen

_tijdens

het

_transport

in de rivier

_veelvuldig

hard

tegen

de

_grond

of tegenbanken

geslagen, waarbij

De_groottevandestammen

loopt

uiteen,maar er

zijn

tal-rijke exemplaren

meteendoorsnedevan meerdan 60cm. Dezezouden,in

analogie

met water vande bomen uit die

tijd

bekend

is, afkomstig

moeten

_zijn

vanbomenmeteen

hoogte

van35-50m.Van destammenhebben de onder-zoekersmonsters _genomenwaarvan

_{slijpplaatjes zijn}

ge-maakt diezemetde

_microscoop

hebben onderzocht. Uit dezo waargenomenkarakteristieken kon desoort

goed

worden

vastgesteld.

Het_gaat

_daarbij

om een

conifeer,

die behoorttot de inmiddels

_uitgestorven

_groepvan de

Podocarpaceae,

die zowel in

_tijd

als in ruimte slechtseen

beperkte verbreiding

hadden.

_{Metapodocarpoxylon}

was een

harsrijke

soortvandittaxon.

Deonderzochtemonsters

_blijken

zeerslecht ontwikkelde

jaarringen

tehebben. Dit

_wijst

_opeenstabielklimaatmet

weinig

verschillentussende diverse seizoenen. Dat sluit aan

bij

eerdere

_{veronderstellingen}

daterin het Mesozoï-cumveel minder

_uitgesproken

seizoenenwarendannuhet

geval is,

zeker in dezonetussen32°N.B.en32°Z.B. De

vindplaats

in Mali

ligt

inderdaad ruimschoots binnen deze

band.

Waarschijnlijk groeide Metapodocapoxylon

ineen

moe-rassige omgeving

meteenwarm,

droog

klimaatwaar niet-teminruimschoots water

aanwezig

was.

_{Waarschijnlijk}

heeft_eenzware

_{regenstorm grote}

hoeveelhedenbomenin

hetmoeras

geveld,

waarnadeze door de

_aangezwollen

ri-vier werden

meegesleurd.

Referentie:

2

Fossielen op de

K/T-grens:

derelatie tussen

planten

en insecten

De massale

_uitsterving

van soorten op

(of om)

de

grenstussen

Krijt

enTertiairwasnietvooriederegroep

planten

of diereneven

ernstig.

De insectenvormen een groep dieerrelatief

weinig

onder

lijkt

tehebben

geleden.

Als reden daarvoor worden wel hun

_{geringe afmetingen,}

hun flexibele

_levenswijze

enhun

grote

aantalindividuen

genoemd.

Er

_zijn

echter veel minder fossiele

_exemplaren

bekendvaninsecten danvanveel andere

_diergroepen.

De

schijnbaar geringe

invloedvan de

inslag

opde

K/T-grens

op deze groepzou

volgens sommige

onderzoekersdanook kunnen berusten op eenstatistisch niet_erg verantwoord aantal vondstenvoor en nade

inslag.

Een creatieve

_aanpak

dooreen aantalAmerikaanseonder-zoekers heeft daarinnuklaarheid

gebracht.

Ze

_{gingen bij}

hun

_analyse

niet uitvandefossielerestenvaninsecten

zelf,

maar vande_{sporen die}zehebben

_{achtergelaten}

_op

plan-ten,

bijv.

in devormvanvraatsporen. Daartoebekekenze 13.441 fossiele

_planten,

waarvan9.292vanvlak onderen 4.149_vanvlak boven de

_K/T-grens,

diezeverzamelden in het WillistenBekken,in de Amerikaansestaat Noord-Dakota. Voor iedere

_plant

inventariseerdenzewat voort

sporen insectenereventueel op hadden

_{achtergelaten.}

Daarbij

bleek datereen

innige

relatie bestondtussen

be-paalde

insectensoortenenbepaaldeplantensoorten:ze kon-den 51 van

dergelijke

relaties vaststellen. Hoenauwerde

relatie,

hoe kwetsbaarder de insecten blekenvoorde

ge-volgen

vande

_inslag.

De meesteinsectensoorten die zich

hadden

_{gespecialiseerd}

in het verzamelen_vanvoedselvan één enkele

_{plantensoort,}

_{bleken op de grens uit}te sterven. Hoemeer

plantensoorten

als voedselbrondienden,hoe

gro-terde kans dat desoortde catastrofe overleefde.

De resultatenvan het onderzoek ondersteunen de nog steeds felbediscussieerde

stelling

dat het uitsterven van

soorten_{op de grens}een

_{abrupte gebeurtenis}

was.Een

der-gelijke terugval

in associatiesvaninsectenen

planten

ken-nende onderzoekers nietvanandere grenzen, zoals die

tus-senPaleoceenen

Eoceen,

toende

_temperatuur

sterk

_steeg.

Deinsecten kunnen zich

_{kennelijk goed}

aanveranderende

omstandigheden

aanpassen. De

inslag

op de

K/T-grens

was echter ookvoorvelevanhente

_bezwaarlijk.

De onderzoe-kers concluderen op basis vanhun

_waarnemingen

dat het

uitstervenvansoortentweeoorzaken kan

hebben,

die

mo-gelijk

beideeenrol

_gespeeld

hebben:

₍₁₎

de

omstandig-heden directnade

_inslag

kunnen het levenvoor

sommige

insectensoorten

onmogelijk

hebben

_gemaakt,

en

(2)

bin-nenkorte

tijd

stierven de

planten

die als voedsel

_dienden,

waardoorde desbetreffendeinsectensoortenuitstierven.De

tweede

_{mogelijkheid speelde}

in ieder

_geval

eenrol.

Referentie:

6

Fossielen uit het Pleistoceen: deresten van

een oude Chinese heer

Er

_{zijn weinig}

fossielen dietotzoveelverbitterde

dis-cussies leidenalsde fossieleresten vanonze_vroege voor-ouders. Het

_{zijn gewoonlijk}

_geen

geologen

die zich met de studie_vanfossielerestantenvanhominiden

bezighou-den,endat uit zich in devoor

natuurwetenschappers

vaak

verbazingwekkende

wijze

waarop

bijna

iedere vondst wordt

_{gepresenteerd}

als de sleuteltoteenbeter

begrip

van

onze

afstamming.

Minimaleverschillenin

grootte

ofvorm, die haast iedere

_paleontoloog

zou beschouwen als inhe-rentaande

_natuurlijke

variatie binneneensoort,worden

gebruikt

als

_argument

voorhet invoerenvan een nieuwe soort_{of op}

_zijn

minsteennieuwe variëteit. En die wordt dan_weer

_gebruikt

_omde bestaande stamboomvandemens

volledig overhoop

te

_{gooien. Daarbij}

_{wordt veelal ook nog} op een voor

aardwetenschappen

nogal onbegrijpelijke

manier omgegaanmet

_stratigrafie

en

dateringen.

Als

ge-volg

daarvanisernu

_{weinig overzichtelijks}

meer aande

afstamming

vandemens.

Uiteraard

_{speelt bij}

de stamboomvande mens,netals

_bij

de evolutie_vanandere soorten, de ouderdomvande vond-steneen

_belangrijke

rol. Die ouderdom is echter inder-daad meestal

_moeilijk

vast te

stellen; enerzijds

omdat

menselijke

restenhaast

_altijd

voorkomen in terrestrische

afzettingen

die

_weinig

of

geen fossielen bevatten waar-aande ouderdommet

_enige

accuratesse valt afte

_lezen,

anderzijds

doordatvoor

dateringen

inde ordevan

_grootte

van50.000

jaar

toteenpaar

miljoen jaar weinig

bruikbare radiometrischemethoden voorhanden

_zijn.

Het

_gebrek

aan

goede dateringen

van derestantenvanhominiden

draagt

in

_hoge

mate

bij

aande chaos inonzestamboom. Soms iser

_gelukkig

een

_lichtpuntje,

doordat

goed

van

geo-logische

gegevens

gebruikt

wordt

gemaakt.

Dat isnuhet

geval bij

de

_zogeheten

DaliMan,een

bijna volledige

sche-del_{van een}

vroegtypeHomo

sapiens,

dat in 1978 werd ontdekt

_{nabij Jiefang}

in noord-centraalChina. De schedel werd

_aanvankelijk

beschouwd als_{eenovergangsvorm}

tus-senHomoerectusenHomo

_sapiens

neanderthalensis

_(de

Neanderthaler),

maarwordtnubeschouwd alseenandere variëteitvan Homo

_sapiens

dan de Neanderthaler. Dat maakt deze schedel

_bijzonder,

en daarom is een

goede

datering

van

_{groot belang.}

Drie Chinese onderzoekers hebben_nu de

_vindplaats

_{op basis}van

_geologische

corre-laties met

redelijke

zekerheid

_{vrij nauwkeurig}

weten te dateren. Ze deden dat op basis van de

loess-stratigrafie.

Loess is in China

_wijdverbreid

enzeer

dik,

met talvan

fossielebodems.Debodems werden in het Pleistoceen

gevormd

in

_perioden

dat het minder koudwasenwaarin minder

_{fijne deeltjes}

door de wind werden

_verplaatst.

De

afwisseling

vandeze

omstandigheden

met

perioden

waarin geen bodems werden

gevormd

enhet

loesspakket

zich

_juist

verder

_{ophoogde, hangt}

uiteraard_samen met klimaat-fluctuaties.

_Soortgelijke

fluctuatiesdedenzich

_natuurlijk

ookelders voor, envooral in centraal

Europa

is opdie basis een

nauwkeurige loess-stratigrafie

ontwikkeld. In China is

_{hovendien_(net}

_{als op diverse andere}

_plaatsen)

de

_stratigrafie

_nogeens

_verfijnd

doorookde

_magnetische

gevoeligheid

van de diverse eenhedentekarakteriseren

(die hangt

samen metde concentratieende

_{korrelgrootte}

van

magnetische korrels).

Op

basisvan dit onderzoek trekken de Chinezen de

con-clusiedateenbodem op 20mboven de

vindplaats

vande

schedel 245.000

_jaar

oudmoet

_zijn.

Deschedelmoetdus

minimaalzooud

_zijn,

maar

waarschijnlijk

eenstukouder.

Deze

_{interpretatie}

wordt

_gesteund

door onderzoeknaar de sedimentaire karakteristieken van de

_vindplaats.

Het

gaat

daarbij

om terrassen, die ontstaan

zijn

in eenaantal

insnijdingsfases.

Ook die kunnen worden

_gedateerd,

waar-bij opnieuw

de correlatiemetloess-eenhedeneen

belang-rijke

rol

_speelt.

De ouderdom die uit dit onderzoek

_volgt

is 270.000

_jaar,

watdus

_goed

overeenstemtmethet

gege-vendat de schedel oudermoet

zijn

dan

245.000jaar.

Ana-lyses

die correlatie

_mogelijk

makenmetmariéne

afzettin-gen, leveren eenouderdomopvan

_{vergelijkbare orde,}

namelijk

275.000

_jaar.

De onderzoekersmenen dat de

nauwkeurigheid

het_grootstis

_bij

de correlatiemetde loess-eenheden. De in China

_gevonden

oude

_heer,

die_eenvan deeerste

_{vertegenwoordigers}

moet

_zijn

_geweestvanHomo

sapiens,

leefde dus ongeveer 270.000

jaar geleden.

Ver-der _terugin de

_geschiedenis

hoevenwedus niette_gaan als we onzefamiliestamboomwillen uitzoeken.

Referentie:

9

Fossielen uit het

Holoceen:

bossen invuur

en vlam

In het

_kustgebied

vande Amerikaansestaat

Oregon

worden in de Holocene

afzettingen

talvan

houtskoollagen

gevonden.

Die

_wijzen

_op

_frequente

branden.Dat is

opval-lend,

wanthet

_gebied

wordtnubedekt door denatste bos-sen van de

Verenigde

Staten. De vraag is dan ookwat er

gebrand heeft,

welke

begroeiing

er

destijds

was,en waar-om ertoen veel meerbrandenwaren dan

_{tegenwoordig.}

Dat isonderzochtaande handvanboorkemen die uit de bodemsedimentenvan

Taylor

Lake werden genomen,en waaruitstuifmeelkorrelsenhoutskoolwerden onderzocht. Dat

_gebeurde

door uit de boorkemenmonsters te onder-zoeken op

geringe onderlinge (vertikale)

afstanden.

_Op

basis van

dateringen

metkoolstof-14 en lood-210kon

worden

vastgesteld

dat

_{dit, geologisch gezien,}

overeen-komtmet een

vrijwel

continue reeks van

waarnemingen.

Die betreffen de laatste 4600

_jaar.

Uit deze

_waarnemingen

kon de

_geschiedenis

worden

ge-registreerd

vanzowel de

_{begroeiing (en}

daarmee ookvan het

_klimaat)

alsvande branden. Interessant

bij

dat laatste is datertweehistorisch bekende branden

zijn,

die beide ook in de kern werden

teruggevonden

in de_{vorm van}

houtskoollaagjes (1911

en

1973);

dat

bewijst

debetrouw-baarheid_vande zowelmonstemameals de

_datering.

Met

_betrekking

totde

_{‘brandlaagjes’}

in

_{prehistorische tijd}

kon worden

_vastgesteld

datertweezones

zijn

te

onder-scheiden;deoudste

_loopt

van

4600-2700jaar B.P.,

de

jong-stevan2700

jaar

B.P.tothethistorische

traject.

In de oud-stezonewerden

brandlaagjes gevonden

meteen

frequen-tievaneensper140

(±30) jaar;

in de

jongere

fasewasde

frequentie aanzienlijk lager:

eensper 240

(±30) jaar.

Ken-nelijk

veranderden de

_{omstandigheden}

zo’n 2700

_jaar

ge-leden

_aanzienlijk.

Dat

_blijkt

ook uit de

_vegetatie,

zoals die uit stuifmeelkorrelsnaar vorenkomt.

In het oudstedeelwas

_sprake

van een

_bosvegetatie

waarin soorten overheersten die_aangepast

_zijn

aan

plotselinge

sterke

_verstoringen

vanhetecosysteem,vooral Alnus rubra

(de

rode

_els)

met

25-44%,

metnog

aanzienlijke bijdragen

van

Tsuga heterophylla (de

westcanadese

_den)

met

10-38%

enPicea sitchensis

(de

Sitka

_spar)

met

_14-30%,

en eenveel kleiner aandeelvan

Cupressaceae (cypressen)

met 5-17%.De bossenmoeten

_tijdens

diteersteintervalmeer open

zijn

geweestdannu, enhet klimaatmoetkoel en

vochtig zijn

geweest,maarmet

_droge

zomers.

In de tweede

_fase,

vanaf 2700 B.P. bestond de

vegetatie

vooral uit bomen die

gevoelig zijn

voor

branden,

zoals

Tsuga heterophylla

(17-49

%)

enPicea sitchensis

(6-28%)

-deze beide boomsoortendominerenook

nunog het

kust-gebied

in het noordwestenvande

_Verenigde

Staten-_maar

ook Alnus mbra

_(16-44%)

had

nogeen

_behoorlijk

aan-deel. Het aandeel van de

Cupressaceae

bleef ongeveer

gelijk (5-11 %).

Hetklimaatmoethet hele

_jaar

door

voch-tiger zijn

geweestdan

_daarvoor,

enhetmoetietswarmer

zijn geworden.

Derelatief

_{hoge frequentie}

van bosbranden in het

Mid-den-Holoceenkan worden

_{toegeschreven}

aan de

droge

zomer van

destijds,

eenseizoen waarin ook relatiefvaak zwaar onweermoethebben

_{plaatsgevonden.}

Dat verklaart derelatief

_{hoge frequentie}

vandebosbranden. In de tweede fasewashetveel

vochtiger,

waardoor bosbranden minder

gemakkelijk

ontstonden. Ook kleine fossielen zoals stuif-meelkorrels kunnen hele verhalen vertellen!

Referentie:

7

Fossielen nu: China structureert

maatregelen tegen illegale

fossielenhandel

De

_talrijke

zeer

bijzondere

fossielen-zoals

gevederde

dinosaurussenen_vroege

_vogels

- die

tegenwoordig

metgrote

regelmaat

(maar

ongetwijfeld

ook

_dankzij

het werk_van

_{ontzagwekkend}

veel

_mensen)

in China worden

gevonden,

hebbeneen

_grote

zwartemarkt doenontstaan.

Daartegen

had de Chineseoverheidal talvan

maatrege-len

_{uitgevaardigd,}

maardiewaren zo

_versnipperd

dat

hand-having

ervan

onmogelijk

bleek. Per 1 oktober 2002

zijn

erechter- _navier

jaar

_van

voorbereiding

- nieuwe

regels

vankracht

_geworden

die

goedkeuring

voor

opgraving

en

verkoop

van

bijzondere

fossielen

bij

ééninstantie

onder-brengt.

De

_maatregelen

hebben vooral

positieve

reacties

uitgelokt bij

de

geologische gemeenschap,

al

_zijn

erook

geluiden

dat de nieuwe

regels

het onderzoekvan

derge-lijke

fossielen kunnen belemmeren.

De methet toezichtbelaste instantie is een

_geologische

afdeling

binnenhetMinisterie vanLandbouwen

hulp-bronnen. De

_{directeur, Jiang Jianjum (een gepromoveerd}

paleontoloog),

heeft

_{goede hoop}

datnuook

_duidelijk

zal worden welke fossielen onder de nieuwe

_regels

vallen. Datwasin hetverledenniet het

_geval,

waterin veel

geval-lentoeleiddedat onderzoekers min ofmeerop

eigen houtje

een

regeling

troffenmet de lokale autoriteiten. De

_lijst

metfossielenmoetnog worden

vrijgegeven,

maarhetgaat

in ieder

_geval

om

type-exemplaren,

fossielen dieeen sleu-telrol

_spelen

in de

_evolutie,

enfossielenvan

_sommige

be-roemde

_{vindplaatsen.}

Al metal zal het een

_{lange lijst}

worden,

watzou kunnen leiden dat

_goedkeuring

voorde

opgraving

of het_exporterenvan een

bepaald fossiel

veel

tijd

zal vergen.

Jiang bevestigt

daterin ieder

_geval

een

hoop papierwerk

aante_paszal

komen,

maardat het voor-deelvoorde

_{geologische gemeenschap}

op

langere termijn

veel _groterzal

_zijn

dan de

_nadelen,

ondermeeromdat de

opgravingen

zorgvuldiger

zullen

_plaatsvinden

_enomdat de

_vindplaatsen

beter

_toegankelijk

zullen worden

_gemaakt

voor

‘vergunninghouders’.

NietalleChinese

_{geologen zijn}

echter

optimistisch.

Vooral

zij

die werken in_een

_organisatie

die ondereenander mi-nisterie_valt,vrezen datze

bij

de

_{mogelijkheden}

tot on-derzoek zullen worden

achtergesteld bij collega’s die,

di-rectof

indirect,

het MinisterievanLandbouwen

Hulp-bronnen als

werkgever

hebben. Die

angst

is

gebaseerd

op

ervaringen

in het recente

verleden,

toenhet

geologen

van

sommige organisaties vrijwel onmogelijk

werd

_gemaakt

om

opgravingen

tedoen.

Ookvooronderzoekersvanbuiten China zouden de nieu-we

maatregelen

kunnen leidentot extra

_problemen.

Vol-gens Luo

Zhexi,

een

paleontoloog

vanhet

Camegie

Mu-seumof Natural

History

in

_Pittsburgh,

die in het verleden

opgravingen

in China heeft

_gedaan,

is het inderdaad

waar-schijnlijk

dat buitenlandse

_geologen

in deeerste

tijd nogal

wat

_{problemen tegen}

zullen komen.

_Hij

vertrouwter

ech-terop dat hetnaeen

_{inwerkperiode}

allemaal

soepel

zal

gaan

verlopen.

Voor de buitenwacht zal eeneventuele

inwerkproble-matiek

_nauwelijks

temerken

_zijn:

_er

_ligt

nog zoveel ma-teriaal

op onderzoeken

beschrijving

tewachten dat_we ookin de

_nabije

toekomsteen

_blijvende

stroomvan

gege-vens over

exceptioneel

fraai

_{geconserveerde}

- en vaak evolutionairheel interessante- fossielen mogen

verwach-ten.Al dan nietmeteen

exceptionele

falsificatie zoals die

van

‘Archaeoraptor’,

een

‘dinovogel’

die

_kunstig

uittwee

exemplaren

in elkaarbleekte

_{zijn geknutseld}

...

Referentie:

10

Geraadpleegde

literatuur

1

_{Balter, M.,}

1996.

_Looking

forclues tothe

mystery

of

lifeonEarth. Science

_273,

_p.870-872.

2

_{Bamford, M.K., Roberts,}

E.M., Sissoko, F., Bouaré,

M.L. &

_O’Leary,

M.A.,2002. An extensive

deposit

of fossil conifer wood from theMesozoic of

Mali,

South-ern Sahara.

_{Palaeogeography, Palaeoclimatology,}

Palaeoecology

186,

p. 115-126.

3

_{Clarke, T.,}

2000. A foot in thepast. Nature

_417,

_p. 129.

4

_Fedo,

Chr.M.&

_{Whitehouse, MJ.,}

2002.Metasomatic

origin

of

_{quartz-pyroxene rock, Akilia, Greenland,}

and

implications

for Earth’s earliest life. Science

_296,

_p. 1448-1452.

5

_{Kerr, R.A.,}

2002. Reversalsreveal

_pitfalls

in

_spotting

ancient and E.T.life. Science

_296,

_p. 1384-1385.

6

_Labandeira,

C.C., Johnson,

K.R. &

Wilf, P.,

2002.

Impact

of the terminal Cretaceouseventon

plant-insect

associations.

_Proceedings

of the National

_Academy

of Sciences

_99,

_{p. 2061-2066.}

7

_Long,

C.J. &

_{Whitlock, C.,}

2002. Fire and

_vegetation

history

from the Coastal rain forestofthewestern

Ore-goncoastrange.

Quatemary

research

_58,

_p.215-225.

8

_MacNaughton,

R.B.,

Cole,

J.M.,

Dalrymple,

R.W.,

Braddy,

S.J.,

Briggs,

D.E.G. &

_{Lukie, T.D.,}

2002. First

stepsonland:

arthropod trackways

in Cambrian-Ordo-vicium eolian

_sandstone,

southeastem

_Ontario,

Canada.

Geology 30,

p. 391-394.

9

_Xiao,

J.,

Jin,

C. &

_{Zhu, Y.,}

2002.

_Age

of the fossil Dali Man innorth-centralChinadeducedfront

chrono-stratigraphy

of the

_{loess-paleosol}

_sequence.

_Quatemary

Science Reviews

_21,

_p.2191-2198.

10

Yimin,

D. &

Lei, X.,

02. China issues rulesonfossil excavation. Science

297,

_p. 1981.

*Werk-adres vandeauteur:

GeocomB.V.,Postbus 336,6860AH Oosterbeek e-mail:

tonuvan.loon@wxs.nl

Nieuw

_{privé-adres:}

Valle del Portel 17

bajo,

03726 Benitachell

(Alicante),

Spanje

e-mail:

tom_vanjoon@eresmos.

com

Thais

_(Polytrapa)

tetragana

(J. de C.Sow., 1Ö23)

afzettingenvan de Schelde

(Tek.

Cor

Karnekamp)

PWocene

Thais

(Palytropa)

Lapillus

incrassata

(J.

de C. Sow..1Ö23)

Pliocene afzettingenvan de Schelde

(Tele.

Car

Karnekamp)

Thais

(Polytrapa)

tetragona

(J.

de C. _Sow.,

1Ö23)

Pliocene

_afzettingen

van de Schelde

(Tek.

Cor