AANPASSINGEN EXAMENS 2016 TIJDVAK 1 HAVO BIOLOGIE
Algemeen:
Uitwerkbijlage vervalt.
Alle afbeeldingen en verwijzingen naar de afbeeldingen in de tekst zijn vervallen. Aanpassingen in het correctievoorschrift zijn achterin geplaatst.
De meerkeuzevragen worden aangegeven met 'meerkeuze' achter het vraagnummer. EXAMENOPGAVEN
titelblad
Tekst vervalt = Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Zin aangepast (Voor elk vraagnummer staat ... = Achter elk vraagnummer staat ...). Tekst toegevoegd:
Let op! De meeste vragen zijn open vragen. Als een vraag een meerkeuzevraag is, dan wordt dat aangegeven met 'meerkeuze' achter het vraagnummer.
blz. 2: geen aanpassingen
blz. 3
Vraag 3: tekst aangepast. Vraag 3 meerkeuze: 2 punten
Een paardenfokker wil met zekerheid weten wat de genotypen zijn van zijn appaloosa hengst en diens nakomelingen. Hiervoor heeft hij een onderzoek laten doen door een gespecialiseerd onderzoeksinstituut. De onderzoekers hebben een groot aantal effen merries laten dekken door een appaloosa hengst. Het nageslacht bestaat uit veulens met en veulens zonder appaloosa-vlekkenpatroon. In onderstaande tabel staan de mogelijke genotypen van de dekhengst en de bijbehorende veulens.
begin tabel Kolom 1: letter Kolom 2: dekhengst
Kolom 4: veulens zonder appaloosa-vlekkenpatroon P; heterozygoot; heterozygoot; homozygoot
Q; homozygoot; heterozygoot; homozygoot R; heterozygoot; homozygoot; heterozygoot S; heterozygoot; homozygoot; homozygoot einde tabel
Welke combinatie verwachten de onderzoekers te vinden bij de hengst en zijn veulens? A P
B Q C R D S
blz. 4
Vraag 4: laatste zin aangepast: Omcirkel in de kruisingstabel het genotype dat tot een miskraam leidt. = Noteer het genotype uit de kruisingstabel dat tot een miskraam leidt.
blz. 5
Vraag 5: tekst en correctievoorschrift aangepast. Vraag 5: 2 punten
Een zeevonk heeft op een afbeelding een diameter van 30 mm, maar in werkelijkheid een diameter van 0,7 millimeter.
Bereken de vergroting waarmee deze zeevonk is afgebeeld. Geef de vergroting in een geheel getal.
Vraag 7: tekst aangepast. Vraag 7: 2 punten
In de tekst boven vraag 6 wordt een voedselweb beschreven.
- Vraag aan de surveillant om dit voedselweb op jouw aanwijzingen te tekenen. - Laat met de pijlen de richting van de energiestroom aangeven.
blz. 6: geen aanpassingen
blz. 7
Vraag 11: tekst en correctievoorschrift aangepast. Vraag 11: 2 punten
Het licht van zeevonken is blauwgroen van kleur en schrikt sommige predatoren af. Zeevonken produceren dit licht voornamelijk in het donker als het water in beweging gebracht wordt. Het licht ontstaat tijdens een chemisch proces waarbij energie vrijkomt. Het wordt geproduceerd in speciale organellen, de scintillons, waarin zich de stoffen luciferine en luciferase bevinden. Bij de juiste pH, voldoende zuurstof en beweging van het water wordt oxiluciferine gevormd en komt het blauwgroene licht vrij.
Hieronder staat een reactie:
substraat plus zuurstof wordt met behulp van enzym omgezet in product plus licht. Noteer de namen van het substraat, het product en het enzym als volgt:
substraat = … product = … enzym = …
blz. 8 en 9: geen aanpassingen
blz. 10
Vraag 18: tekst aangepast. Vraag 18 meerkeuze: 2 punten
De pretoogjes kenmerken zich doordat de ogen lijken te stralen. Waardoor ontstaat deze straling van de ogen?
A Door lichtstralen die vanuit de ooglens via de wijde pupil worden uitgezonden. B Door lichtstralen die vanuit het netvlies via het traanvocht worden uitgezonden.
C Door reflectie door het glasachtig lichaam waarbij de lichtstralen het oog verlaten via de wijde pupil.
D Door reflectie van lichtstralen door het traanvocht en het hoornvlies.
blz. 11
Vraag 19: tekst. aangepast: Voorbeelden van celtypen en celonderdelen zijn: = Zes voorbeelden van celtypen en celonderdelen zijn:
blz. 12
Verwijzing naar afbeelding 1 in tekst aangepast = (zie gegevens hieronder met eenheden per 100 g bier)
afbeelding 1 = tekst (opsomming) Bier (Alc. 5% Vol.)
Energie: 175 kJ Eiwit: 0,5 g
Koolhydraten: 3,0 g Alcohol: 4 g
Alcoholvrij bier Energie: 64 kJ Eiwit: 0,3 g Koolhydraten: 3,5 g Alcohol: 0 g blz. 13
Vraag 25: tekst aangepast. Vraag 25: 1 punt
Hieronder zijn drie delen van de hersenen met nummers aangegeven. 1. hypofyse
2. kleine hersenen 3. hersenstam
Een dronken persoon kan niet goed over een rechte lijn lopen.
Noteer het nummer dat het deel van de hersenen aangeeft dat dan niet goed werkt.
blz. 14 t/m 16: geen aanpassingen
blz. 17
Vraag 36: tekst en correctievoorschrift aangepast. Vraag 36: 3 punten
- Beschrijf het verloop van een grafiek die de relatie weergeeft tussen de C/N verhouding van het materiaal in de Biobag en de biogasproductie.
- Geef aan wat bij de assen staat. Geef de waarde op de X-as waarbij de productie optimaal is. blz. 18 t/m 20: geen aanpassingen AANPASSINGEN IN CORRECTIEVOORSCHRIFT vraag 5 (maximumscore 2) 2 pt berekening: 30 mm : 0,7 mm = 43x vraag 11 (maximumscore 2) 1 pt substraat = luciferine product = oxiluciferine 1 pt enzym = luciferase
vraag 36 (maximumscore 3)
1 pt voorbeeld van een juiste beschrijving: een bergvorm/optimumcurve 1 pt juiste grootheden op de assen
