Tabel 3: Overzicht van aanwijzingen voor de doodsoorzaak van vissen (ziekteverwekkende organismen niet inbegrepen) (Wedemeyer et al, 1976)
.
Fysiologische oorzaak zuurstoftekort bij vissen
Een andere oorzaak voor zuurstof tekort bij vissen is fysiologisch, meestal door ziektes. Zo kan het minder zuurstof opnemen via de kieuwen bijvoorbeeld worden veroorzaakt door
kieuwbeschadiging door schimmels, virussen en parasieten (Zoetemeyer & Lucas, 2007).
Ook een te hoog koolstofdioxidegehalte in het water kan problemen geven. Koolstofdioxide is een bijproduct van aerobe ademhaling en wordt uitgescheiden door vissen planten en
bacteriën. Koolstofdioxide wordt gedurende de daglichtperiode ook opgenomen door planten. In tegenstelling tot zuurstof is koolstofdioxide zeer makkelijk oplosbaar in water (Briene, 2010).
Opgelost koolstofdioxide is in evenwicht met koolzuur en het bicarbonaation. CO2 +H2O
H2CO3 HCO3- + H+. CO2 wordt door diffusie heel makkelijk opgenomen in de
kieuwmembranen. Er vindt continu uitwisseling plaats met koolstofdioxide vrijgekomen bij ademhaling. Bij een hoog gehalte CO2 wordt de diffusie verhoogd, waardoor het in het bloed opgenomen CO2 sterk wordt verhoogd en de pH in het bloed omlaag gaat. Zakken van de pH in het bloed heeft als gevolg dat het hemoglobine minder zuurstof zal opnemen (Molleda, 2007).
Dus zelfs bij voldoende zuurstof kan bij langdurige blootstelling aan een hoog
koolstofdioxidegehalte van 10-20 mg/l stress veroorzaken en kan er een afzetting van mineralen plaatsvinden in de bloedvaten. Gevolgen van deze afzetting kunnen zijn dat vinnen afsterven of dat er vinrot optreedt (Ishimatsu, 2005).
Tabel 4: Bekende symptomen bij de verschillende typen ziekteverwekkers (Zoetemeyer & Lucas, 2007).
Visparasieten Beschadigingen, huidafwijkingen, slechte conditie en afwijkend gedrag (schuren, schichtig gedrag).
Bacterien Vinrot, huidaandoeningen, interne bloedingen, bekschimmel (vervolgens schimmel over gehele lichaam, die tot zweren leiden), verkleefde of weggeteerd
kieuwplaatjes, botulisme, verlamming.
Virussen Karperpokken, buikwaterzucht, koi herpes virus
Schimmels Dunne draden of “hyfen” die samen een zwamvlok vormen. Zitten op beschadigde plaatsen in de vissenhuid.
Giftige algen Traag zwemmende vissen, sterfte door vergiftiging.
56 Het Koi Herpes Virus:
Deze herpesvirussen zitten verstopt in de zenuwcellen van de gastheer en worden zo
onbereikbaar voor het immuunsysteem. Het virus bestaat uit een stukje DNA, met daarom heen een beschermend kapsel. Eiwitten in dit kapsel zorgen ervoor dat het virus cellen van de gastheer kan binnendringen en deze cellen vervolgens niet meer goed werken. Het virus kan zich dan ongestoord vermeerderen. Dit gebeurt vooral bij water- en lichaamstemperaturen tussen de 17 en de 28°C. Een uitbraak vindt plaats enkele dagen tot enkele weken nadat het virus in een water is geïntroduceerd. De sterfte kan dan oplopen tot 100%. De koi-karper en de gewone karper zijn de enige vissoorten die gevoelig zijn voor het virus, vooral als de weerstand van de vis is teruggelopen door stress. In de praktijk zijn de grotere karpers gevoeliger dan de jongere exemplaren. Ze vertonen onder meer verkleuring en afsterving van kieuwen, bleke plekken op de huid, loslatende slijmhuid, luchthappen, schrikachtig gedrag, desoriëntatie en vermagering. Het koi herpesvirus is specifiek voor de vissoort Cyprinus carpio, koi en karper en hun variëteiten, maar met moleculaire technieken is erfelijk materiaal (DNA) van KHV
aangetoond in enkele andere vissoorten dan koi en karper: namelijk in de goudvis, graskarper, goudwinde en de meerval (Ictaluris melas) (Bergmann et al, 2007), maar deze zijn niet gevoelig voor KHV. Deze vissoorten worden niet ziek van KHV maar zouden mogelijk het virus kunnen overdragen naar koi en karper.
Er bestaan geen medicijnen tegen het KHV. Het is sowieso erg lastig om tegen een virus medicijnen te ontwikkelen. Als de temperatuur stijgt naar 30-32°C kan het virus niet meer optimaal functioneren, daar het afweersysteem van de vis door de hoge temperatuur actief wordt. De vissen blijven echter drager van het virus. Om een uitbraak van het virus te
voorkomen zouden tamelijk ingrijpende voorzorgsmaatregelen genomen moeten worden. Nieuw aangekochte vis kan in quarantaine gezet worden, waarna een vis uit het viswater bij wijze van test in de quarantaine bak wordt geplaatst. Wanneer de vis uit het viswater ziek wordt, blijft het verlies beperkt tot maximaal één vis en wordt het water niet geïnfecteerd. Verder dienen hengelaars geen vis over te zetten naar andere wateren. Na het vissen moet al het natte materiaal goed worden gedroogd, het liefst in de zon en na afspoelen met warm water.
* Met dank aan ing. Peter van Tulden, hoofd afdeling DSU van het CIDC-Lelystad.
Figuur 2: Symptomen KHV; ingevallen ogen en vlekkerige kieuwen door ontstekingen (Engelsma & Haenen, 2009).
Is er een behandeling voor KHV en hoe raak je het kwijt?
Er zijn geen medicijnen om KHV te behandelen. Wel is KHV gevoelig voor de
watertemperatuur: onder de 15°C is KHV wel aanwezig, maar worden de koi’s niet ziek. Ziekte treedt op tussen 15°C en 28°C en boven de 28°C wordt de ziekte geremd. In sommige gevallen kan men tijdens een uitbraak bij koi de verliezen beperken door de watertemperatuur
(geleidelijk) te verhogen tot 30°C voor enkele weken. KHV overlevenden zijn nog steeds drager en kunnen KHV verspreiden. Door ruiming van alle koi’s kan men van de besmetting afkomen.
Buiten de gastheer kan het virus zich niet vermenigvuldigen. Het virus is gevoelig voor chlooroplossingen, heet water, droogte, en zonlicht (UV).
57 Voorkomen van KHV en vaccinatie?
Zorg voor een goede hygiëne en quarantaine (4 weken bij 20°C à 26°C). Hanteer eigen koi’s vóór de nieuwkomers. Vóór het mengen van nieuwe koi’s met eigen koi’s in de vijver eerst koi (niet gevaccineerde!) uit de vijver bij koi uit de quarantaine plaatsen en twee weken observeren.
Gebruik aparte netten, emmers, etc. per systeem. Koop bij vaste koi-dealers. Vaccinatie: Er is een levend geattenueerd vaccin (Kovax) geproduceerd in Israël, maar dit is (nog) niet
toegelaten in de EU. Een aantal Israëlische koi kwekers vaccineert hun koi. Door deze methode zijn de koi’s resistent tegen KHV, maar of ze zelf het virus nog kunnen uitscheiden en
verspreiden is niet 100% uit te sluiten. Er worden andere vaccins ontwikkeld wereldwijd, maar deze zijn nog experimenteel.