4.1 Inleiding
In dit hoofdstuk zal er een overzicht worden gegeven van het verband tussen de
werkgelegenheid in Duitsland van 1998 tot 2012 en de Energiewende. Eerst wordt er in gegaan op wat werkgelegenheid is en het verband tussen werkgelegenheid en
investeringen in hernieuwbare energiebronnen. In de derde paragraaf zal het verband tussen werkgelegenheid en de investeringen in hernieuwbare energiebronnen in Duitsland worden toegelicht. Het hoofdstuk zal afgesloten worden met een conclusie die antwoord geeft op de vraag: ‘wat zijn de gevolgen van de Energiewende op de werkgelegenheid groei in Duitsland?’
.
4.2 Verband werkgelegenheid en investeringen hernieuwbare energiebronnen
Lehr, Lutz & Edler stellen dat investeringen in hernieuwbare energiebronnen effect hebben op de werkgelegenheid. Zij beginnen hun betoog met de stelling dat het gebruik van hernieuwbare energiebronnen een positief effect heeft op klimaatverandering en dat het de afhankelijkheid van energie import zoals olie en gas beperkt. Het produceren van stroom uit hernieuwbare bronnen gaat echter nog steeds gepaard met veel extra kosten (2012, pp. 358-359). Het voordeel van al deze investeringen is dat het op de korte termijn per definitie werkgelegenheid oplevert. (pp. 359-360). Uit een case studie van Cetin en Egrican naar zonne-energie in Turkije is gebleken dat deze projecten positieve effecten hebben gehad op de banenmarkt (2011, pp. 7189-7190). Een kritische noot bij deze onderzoeken is dat een nieuw project vaak op korte termijn werkgelegenheid creëert. Het is echter de vraag of dit op de lange termijn ook zo zal zijn. Hillebrand et al
onderschrijven dit. Zij concluderen dat de productie van stroom uit hernieuwbare
energiebronnen een positief effect heeft op de netto werkgelegenheid op de korte termijn. Ze stellen echter dat op de lange termijn dit effect negatief is in verband met de lange- termijn-kosten verbonden aan hernieuwbare energiebronnen en het teruglevertarief dat tarieven voor dergelijke stroom garandeert voor 20 jaar (2006, pp. 3889-3993). Frondel et
33
al. bouwen verder op dit onderzoek en stellen dat het Duitse teruglevertarief in combinatie met de internationale markt een negatief effect heeft op de Duitse
werkgelegenheid en dan met name zonne-energie productie, omdat de transport kosten momenteel nog hoog zijn (2010, pp. 4053-4056). Alagappana, Orans & Wooab stellen ook dat het loont voor bedrijven om zich te richten op hernieuwbare energiebronnen en door deze nieuwe bedrijven de werkgelegenheid toeneemt (2011, p. 5100). Ten slotte stelt het UNEP rapport dat de werkgelegenheid op korte termijn toeneemt als een land meer investeert in hernieuwbare energie. Dit doordat het werk daaruit voorkomend
arbeidsintensiever is (2011, p. 203).
4.3 Verband werkgelegenheid en de Energiewende
Deze paragraaf zal een overzicht geven van de werkgelegenheid in Duitsland over de periode 1998-2012 en vervolgens verder in gaan op het verband tussen de
werkgelegenheid en de Energiewende.
4.3.1 Werkeloosheid
Grafiek 4.1 Werkeloosheidspercentage Duitsland 1998-2012
0 2 4 6 8 10 12 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 (Bron Bundesbank a, 2013)
Hierboven staat een grafiek waarin de werkeloosheid in Duitsland is weergegeven in procenten van 1998 tot en met 2012. Het werkeloosheidspercentage is berekend door uit te rekenen hoeveel Duitsers die deel uitmaken van de beroepsbevolking actief op zoek zijn naar een baan en er momenteel geen hebben. Duitsland kent een relatief hoog
34
werkeloosheidspercentage voor een welvarend West-Europees land. Zoals te zien is, is het percentage gedaald na de piek van 2005. Ook na het uitbreken van de economische crisis in 2009 is de werkeloosheid niet hard gestegen.
4.3.2 werkgelegenheid en de Energiewende
In Duitse beleidsdocumenten en rapporten komt naar voren dat de Duitse overheid zelf veel onderzoek heeft gedaan naar het verband tussen de Energiewende en de
werkgelegenheid in Duitsland. In 2006 waren er ruim 1,8 miljoen Duitsers werkzaam in de groene sector, op dat moment was dat 4,5% van de beroepsbevolking met een baan. Twee jaar ervoor was dat nog 3,8%, oftewel een toename van bijna 20%, namelijk 300.000 banen (BMU, 2009, p. 28). Dit is weergegeven in onderstaande grafiek.
Grafiek 4.2 Werkgelegenheid hernieuwbare energie sector per onderdeel
(Bron BMU b, 2009, p. 29)
In hetzelfde rapport wordt ook gesteld dat de groene sector niet alleen banen oplevert in de industrie die bezig is met hernieuwbare energie, maar ook in alle diensten, import en export eromheen (pp. 29-30). Ook wordt gesteld dat in 2030 rond de 800.000 banen zullen bijkomen in de bedrijven die direct betrokken zijn bij de Energiewende door de
35
geplande 30 miljard euro die de Duitse overheid wil gaan investeren (pp. 31-32). In 2020 zullen er 500.000 van die banen gerealiseerd zijn (BMU, 2009, p. 123).
Grafiek 4.3 Werkgelegenheid hernieuwbare energie sector per energiebron
(Bron BMU a, 2011, p. 31)
Zoals te zien is in de bovenstaande grafiek neemt de werkgelegenheid ook in de specifieke sectoren elk jaar toe in de periode 2004-2010 (BMU a, 2011, pp. 31-32).
4.3.3 Investeringen Energiewende en werkgelegenheid
Een andere factor die belangrijk is voor het verband tussen de Energiewende en de werkgelegenheid is dat investeringen in de groene sector winstgevender aan het worden zijn. Daardoor zijn meer bedrijven welwillend om deze te doen en ook dit leidt tot meer werkgelegenheid (UNEP, 2011, pp.15-17).
Zoals in het vorige hoofdstuk werd gesproken over twee fasen die de effecten van de investeringen van de Energiewende kennen als het gaat om economische groei, slaat
36
dit ook op de werkgelegenheid. Het BMU stelt dat in de eerste fase tot 2020 de effecten vooral afkomstig zullen zijn van de investeringen en importkosten die bespaard worden als het gaat om het creëren van nieuwe banen. Vanaf 2020 zullen de dalende
energiekosten de reden zijn voor het creëren van nieuwe banen (BMU, 2009, p. 124).
4.4 Conclusie
Dit hoofdstuk ging over het verband tussen de werkgelegenheid in Duitsland en de Energiewende. In de tweede paragraaf is vastgesteld dat er een verband kan bestaan tussen investeringen in hernieuwbare energiebronnen en creatie van werkgelegenheid. In de derde paragraaf kwam naar voren dat uit verschillende onderzoeken blijkt dat de Energiewende een positief effect heeft op de werkgelegenheid in Duitsland. Dit komt aan de ene kant door de hoge investeringen die tot 2020 de voornaamste reden zullen zijn voor de toename van werkgelegenheid. Vanaf 2020 zal de werkgelegenheid voornamelijk toenemen door kosten besparing op energie.
37