Als we de denkrichtingen zoals hierboven besproken combineren met de bronnenanalyse, dan kunnen we enkele combinaties opmaken. Het gebied waarvoor een warmtenet als kansrijk is aangemerkt heeft een jaarlijkse warmtebehoefte van ongeveer 135 TJ/jaar. Dit zou grotendeels kunnen worden geleverd vanuit één van de collectieve bronnen, zoals restwarmte, TEO of een geothermie doublet.
Echter, wanneer een warmtenet ook voor het gearceerde gebied in de kern van Valkenswaard wordt overwogen, dan neemt de jaarlijkse warmtebehoefte toe tot ongeveer 325 TJ/jaar. Eén restwarmte bron is dan wellicht niet toereikend om in deze totale behoefte te voorzien. Er zou dan een combinatie van bronnen nodig zijn. Dit maakt de eindoplossing complexer.
Grotere bronnen zoals aquathermie (TEO) zijn mogelijk wel toereikend om een groter deel van Valkenswaard van warmte te voorzien. Keerzijde is dat er dan grote systemen nodig zijn. Die WKO-systemen zijn niet nodig bij de inzet van geothermie.
Interessant om te vermelden is dat een warmtenet voor Dommelen mogelijk lijkt met restwarmte van de brouwerij. Daarnaast zou de rivier de Dommel kunnen voorzien in de warmtebehoefte van Dommelen.
Diezelfde rivier de Dommel zou ook een warmtebron kunnen zijn voor een klein warmtenet in Borkel &
Schaft. In die woonkern is de warmtevraag ongeveer 9 TJ/jaar.
Duidelijk is wel op te maken dat het voor grote delen van de gemeente het meest geschikt is om over te stappen naar een warmtepomp. Dit is vooral ook omdat de warmtenet of groen gas oplossingen op veel plekken niet haalbaar zijn. Het gaat daarbij vooral om gebieden buiten de bebouwde kom, maar ook enkele delen daarbinnen. Figuur 17 visualiseert de Warmtevisie 2050 voor Valkenswaard.
Transitievisie Warmte Valkenswaard 31
Figuur 17. Overzichtskaart Warmtevisie 2050 Valkenswaard, waarin potentiële warmtebronnen worden gecombineerd met mogelijke afzetgebieden.
Transitievisie Warmte Valkenswaard 32
6 Wanneer worden de buurten aardgasvrij?
Dit hoofdstuk beschrijft het tijdpad waarin de gemeente Valkenswaard aardgasvrij wil worden. Zo kunnen bewoners, bedrijven, woningcorporaties en de netbeheerder hun investeringen afstemmen op dit voorgesteld tijdspad.
We benadrukken dat de fasering en het tijdspad in dit hoofdstuk een globale planning is. Er blijft ruimte om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen, kansen, bewonersinitiatieven, of initiatieven van bedrijven. Parallel willen we inwoners doorlopend blijven aanmoedigen om gebouwen beter te isoleren.
In hoofdstuk 3 beschreven we wat voorwaarden zijn om een buurt interessant te maken als verkenningsbuurt. In het kader hieronder koppelen we verkenningen ook aan het Klimaatakkoord. Om tot een tijdpad te komen zijn de onderhoudsplanningen van wegen en riolering geïnventariseerd, net als geplande renovaties van bedrijventerreinen. Hiervoor is informatie vanuit gemeente en de werkgroep gebruikt. Ook is er afstemming geweest met inwoners en actieve bewonersgroepen.
Dit alles heeft geleid tot een tijdspad waarbinnen Valkenswaard van het aardgas af gaat. Dit tijdspad is weergegeven in Figuur 18. In paragraaf 6.1 t/m 6.6 geven we vervolgens aanvullende informatie.
Verkenningsbuurt (2022-2035) - Dit zijn buurten waar het mogelijk lijkt om op kortere termijn aardgasvrij te worden. Voor deze buurten starten we in de periode vanaf 2022 met de verkenning om te komen tot een buurtuitvoeringsplan. Hierin staan de haalbaarheid (technisch en financieel) en het betrekken van bewoners, ondernemers en andere lokale partijen centraal. We benadrukken dat we in deze buurten starten met onderzoek, en dat nog niet is besloten wanneer en hoe de buurt van het aardgas gaat. We verwachten dat deze buurten uiterlijk 2035 aardgasvrij kunnen zijn.
Natuurlijk tempo (2022-2050) - Voor deze buurten liggen individuele warmteoplossingen per gebouw voor de hand. De gemeente kiest hier voor een natuurlijk tempo. We pakken niet de hele buurt tegelijk aan, maar kiezen juist voor maximale vrijheid om het gebouw op een logisch moment anders te gaan verwarmen. Dit kan bijvoorbeeld bij een verbouwing of verhuizing of het vervangingsmoment van de aardgasgestookte cv-ketel.
Middellange termijn (2025-2040) - In deze buurten zien we kansen voor een buurtenergiesysteem. Of het is een buurt waar kansen liggen om gezamenlijk aan individuele oplossingen te werken en wijken als geheel aardgasvrij te maken. Op dit moment ontbreken echter directe aanknopingspunten om hier op korte termijn te beginnen. In vergelijking met de verkenningsbuurten is het minder zeker wat de beste oplossingsrichting is. De gemeente wil daarom eerst ervaringen opdoen in de verkenningsbuurten, voordat de focus naar deze buurten verschuift.
Lange termijn (2040-2050) - Voor sommige gebieden, vooral met oude bebouwing, is een combinatie van een (hybride) warmtepomp en groen gas een serieuze optie. De beschikbaarheid en prijs van groen gas is op dit moment nog erg onzeker. Deze gebieden zijn daarom later in de planning gezet:
we wachten de ontwikkelingen rond groen gas af. Wel wil de gemeente bewoners motiveren om eerder al de keuze voor een hybride warmtepomp te overwegen, bijvoorbeeld tijdens natuurlijke vervangingsmomenten van cv-ketels.
Klimaatakkoord &
Verkenningsbuurten
De ambitie in het Klimaatakkoord is om in 2030 minstens 1,5 miljoen huishoudens aardgasvrij te maken.
Dat is ongeveer 20% van alle woningen in Nederland.
Als Valkenswaard streven we er daarom naar om vóór 2030 voor ongeveer 20% van alle woningen te starten met een verdere verkenning van de mogelijkheden.
Transitievisie Warmte Valkenswaard 33
Figuur 18 Tijdspad van de warmtetransitie in de gemeente Valkenswaard
Transitievisie Warmte Valkenswaard 34
6.1 Verkenningsbuurten Valkenswaard
In dit hoofdstuk benoemen we de buurten waar een verdere verkenning op korte termijn interessant lijkt.
In de gemeente Valkenswaard zijn dit: Brouwershof, Schepelweijen, De Belleman, een deel van Keersopperbeemden, een deel van Agnetendal, het oude lint in Dommelen en een deel van Hoge Akkers.
Ook al lijkt 2050 nu nog ver weg, als gemeente kunnen wij de warmtetransitie van onze gemeente niet voor ons uitschuiven. Wij moeten het proces nú al uitdenken en vormgeven. En daarbij moeten we dat proces ook in de praktijk gaan doorlopen. Op die manier kunnen we actief leren en het proces stap voor stap verbeteren.
Wat gaat er gebeuren?
We starten met een buurtuitvoeringsplan. Daarmee bekijken we de haalbaarheid en financiële gevolgen van verschillende opties. Daarna kan met de bewoners een keuze worden gemaakt. Dit hoeft niet voor de hele buurt dezelfde oplossing te zijn.
Graag benadrukken we dat we in de genoemde verkenningsbuurten starten met onderzoek, zoals weergegeven in Figuur 19. Het ligt nu dus nog niet vast wanneer en hoe de buurt van het aardgas gaat.
In lijn met het Klimaatakkoord kan wel aan 2030 als richtpunt worden gedacht.
Figuur 19 Stappenplan van een buurtuitvoeringplan.
Wanneer?
In de genoemde buurten voorzien we een start van de verkenning tussen 2022-2025. Na het afronden van die verkenning is de buurt nog niet aardgasvrij! Het uitvoeren van de concreet gemaakte plannen neemt meer tijd in beslag. We houden rekening met een totale periode van 5 tot 15 jaar om aardgasvrij te worden, dit hebben we weergegeven in Figuur 20.
Figuur 20 Het aardgasvrij maken van buurten begint met een verkenning, we schatten dat het hele traject om aardgasvrij te worden 5 tot 15 jaar kan duren.
Transitievisie Warmte Valkenswaard 35
Waarom hier starten?
De verkenningsbuurten zijn om meerdere redenen uitgekozen:
- Als gemeente willen we in het noorden van Dommelen (Brouwershof, Keersopperbeemden, De Belleman, Schepelweijen en Agnetendal) verkennen of en hoe een warmtenet hier haalbaar zou kunnen zijn. We willen kijken of er een combinatie mogelijk is met restwarmte van de brouwerij, maar ook warmte uit de Dommel kan verder worden onderzocht.
- In het oosten van de Hoge Akkers (bij de Stakenborgakker) willen we verkennen hoe inwoners kunnen worden ondersteund om over te stappen op een individuele oplossing zoals een warmtepomp. En wat er nodig is om de gehele buurt aardgasvrij te maken, zodat het gasnet niet langer nodig is.
- In de lintbebouwing rondom de Bergstraat in Dommelen willen we verkennen hoe deze bewoners kunnen voorbereiden op groen gas. Op korte termijn kan daar een hybride warmtepomp interessant zijn, waarna in de toekomst ook op duurzaam gas kan worden overgegaan.
Elke route richting een aardgasvrije warmtevoorziening vraagt om een maatwerk proces. Als gemeente kunnen we dit proces in de verkenningsbuurten vormgeven. In de jaren erna kunnen we de opgedane kennis gebruiken in de andere delen van onze gemeente.
Verhouding tot het Klimaatakkoord
Gecombineerd liggen er in onze verkenningsbuurten 2.821 woningen. Dat is ongeveer 19% van alle woningen in Valkenswaard. Met de selectie van deze verkenningsbuurten zit Valkenswaard dus op dezelfde lijn als de ambitie zoals gesteld in het Klimaatakkoord.
Disclaimer
We voorzien dat het uitwerken van de plannen voor verkenningsbuurten een aanzienlijke inzet vragen van de gemeentelijke organisatie. Wij zijn hierbij als gemeente grotendeels afhankelijk van de financiële middelen vanuit de Rijksoverheid.
Zonder of met beperkte middelen vanuit het Rijk voorzien we dat het tijdspad zoals geschetst is in deze Transitievisie Warmte moet worden bijgesteld. Dat zal dan ook invloed hebben op de onderzoeken in de voorgestelde verkenningsbuurten.
Transitievisie Warmte Valkenswaard 36
6.1.1 Verkenningsbuurt Brouwershof & Schepelweijen
In het noorden van Dommelen zijn we er in de warmtevisie op uitgekomen dat een warmtenet hier interessant kan zijn. Als duurzame warmtebron denken we daarbij aan restwarmte afkomstig van de brouwerij of warmte uit de rivier de Dommel.
De volgende buurteigenschappen zijn aanleiding om hier te starten met een verkenning:
- Er is voldoende warmtevraagdichtheid en warmtevraag.
- Potentiële warmtebronnen zijn de brouwerij en rivier de Dommel, hier is extra onderzoek nodig.
- De bebouwing is relatief homogeen.
- Een midden temperatuur warmtenet lijkt een optie, er zijn dan minder gebouwaanpassingen nodig.
- Woningcorporatie Woningbelang heeft hier een aanzienlijk bezit.
In totaal liggen er in deze verkenningsbuurt 2.571 woningen, dat is 17% van alle woningen in Valkenswaard.
Figuur 21 Verkenningsbuurt voor een warmtenet oplossing
Transitievisie Warmte Valkenswaard 37
6.1.2 Verkenningsbuurt Stakenborgakker
In de omgeving van de Stakenborgakker zijn we in de warmtevisie uitgekomen bij een individuele oplossing. Met een verdere verkenning willen we onderzoeken:
- Wat er voor inwoners nodig is om de overstap naar aardgasvrij te maken.
- Hoe de gemeente de inwoners bij deze overstap kan ondersteunen.
- Of het elektriciteitsnet lokaal moet worden verzwaard.
- Of het lokale gasnet op een gegeven moment uit bedrijf kan worden genomen.
De volgende buurteigenschappen zijn aanleiding om hier te starten met een verkenning:
- Er is sprake van relatief homogene bebouwing met een recent bouwjaar.
- Op korte termijn is er wellicht een vervangingsmoment van de huidige cv-ketel .
- Het zijn goed geïsoleerde woningen, er zijn daarom beperkt isolatie-/gebouwmaatregelen nodig bij een overstap naar individuele warmtepompen.
- Zowel een warmtenet als een groen gas oplossing lijken hier niet logisch haalbaar, op termijn voorzien we dat hier dus een individuele oplossing komt.
In totaal liggen er in deze verkenningsbuurt 140 woningen, dat is 1% van alle woningen in Valkenswaard.
Figuur 22 Verkenningsbuurt voor een individuele oplossing
Transitievisie Warmte Valkenswaard 38
6.1.3 Verkenningsbuurt Oude lint Dommelen
In het oude lint van Dommelen aan de Bergweg voorzien we in de warmtevisie dat groen gas op termijn de aardgasvrije oplossing zal worden. Omdat de panden relatief ouder zijn en een laag energielabel hebben is een individuele oplossing of een warmtenet hier niet direct logisch.
Dit zijn panden welke in aanmerking komen voor een groen gas oplossing. Het gasnet zal hier dus wellicht ook in de toekomst operationeel blijven. Wel kan het interessant zijn om te verkennen in welke panden en onder welke voorwaarden een hybride warmtepomp nu al een deel van het gasverbruik kan vervangen.
De volgende eigenschappen zijn aanleiding om hier te starten met een verkenning:
- Het is een duidelijk afgebakend stuk lintbebouwing met oudere panden.
- Het is interessant om te verkennen of en onder welke voorwaarden hybride warmtepompen kunnen worden ingezet.
In totaal liggen er in deze verkenningsbuurt 110 woningen, dat is bijna 1% van alle woningen in Valkenswaard.
Figuur 23 Verkenningsbuurt voor een groen gas oplossing.
Transitievisie Warmte Valkenswaard 39