LAONIZE, OFFELLAS.
LAONIZE.
DE Staatzugt prikkelt steeds myn' ziel met haare spooren! Zoude ik zó laf zyn? neen; 'k waar liever noit gebooren, Eêr ik den schépter weêr zoude óvergeeven aan Demétrius! ik zal die lafheid noit begaan. De staf doet myne ziele alleen in wéllust baaden.
Zoude ik, door zulke een' daad, myn heerschziekhart verraaden? Neen, neen; 't zy vérre. Gy hebt noit geproeft het zoet;
Dat in 't regeeren legt beslooten. Ach, ik moet, Zó lang ik adem heb, dat opzet tégenstreeven, En nimmer mynen Zoon, de kroon weêr óvergeeven! Want stond ik af van all' die heerlykheên en magt Des troons, zó was myn hart tót alle smaat gebragt! Zó zoude ik hier verächt en zonder aanzien leeven; Daar ik nu, heerschende, ten hémel word verheeven: Vermids myne onderdaans, gelyk myne édellien, Vast draaven van myn' hand, en naar myne oogen zien. Ik moet regeeren, of all' myne vreugden dérven: Want in den troon bestaat myn léven óf myn stérven.
OFFELLAS.
Vórstin, wy zullen door geweld uw' laffen Zoon Weêrstreeven, u vol roem handhaaven op den troon, Of trachten zyn gezag, door 't muitvuur te verteeren.
LAONIZE.
Dat geeven my de Goôn, zó ik niet blyv' regeeren;
Dit is alleen myn wensch, waar naar myn' ziele haakt. Gy zyt alleen, die voor myn' kroon en glóry waakt.
OFFELLAS.
Schep moed, Mevrouw, wil voor geen meerder onheil schromen... Maar 'k zie Pisistratés, uw vyand, nader komen.
LAONIZE.
Ach, hémellieden gunt, dat ik deez' grooten staf Behouden mooge, tót ik daale in 't duister graf! Ik zet my op den troon, om moedig aftewachten, Eene onverwélkbren roem, óf dood. Ik zal betrachten... Maar zacht, hy komt. Ik bind nu myne driften in.
Twede tooneel.
PISISTRATES, OFFELLAS, LAONIZE, en gevólg van Raaden.
LAONIZE.
Blyft myn ontäartde Zoon volharden in zyn' min? Wil hy nóch zyn' slavin tót Kóningin verhéffen, En kan die hoon, in 't minst, niet uw' gemoeden tréffen? Wordt u 't gewéten niet geprikkeld? ach! óf gaat, U héden, niet meêr aan 't welwézen van den staat? En moet Denókratés in boeijens zyn gekluisterd;
Waar door 't gezag myn 's troons wordt eereloos ontluisterd? Werdt dus de deugd, de moed en waarde trouw bekroond? Ik ben alleen niet; maar gy zyt wel 't meest gehoond. Wat kan een' laffe drift van liefde niet bewérken? Kunt gy den ondergang van 't ryk nóch niet bemérken,
Daar 't muitvuur smeult en groeit? men wordt dat haast gewaar. Ach, ópent uw gezicht!
PISISTRATES.
Wy zien het groot gevaar
Van 't ryk genaaken, en onze aller ramp voor oogen: Doch hebbende eindelyk den Vórst, zó vérr', bewoogen, Dat hy aan ons gehoor vergunnen zal, Mevrouw: Wy, wy bespeurden in zyn' ziel een waâr berouw. Hy scheen zyn' liefdens drift, in 't einde, te óverwinnen.
LAONIZE.
Meent gy, dat hy Isméne uit zyn' verliefde zinnen Verbannen zal? ô neen; schoon ik dat heb verstaan, Uit zynen mond... Maar Goôn! daar komt hy met haar aan, En met haar' Moeder! Ach, 'k voel myn gemoed ontroeren! O snoode Prins! laat gy door liefde u dus vervoeren, Dat gy verwaarloost, om Isméne, ryk en kroon?
Wilt, wilt kloekmoedig hem weêrstreeven, om den troon Thans te onderstutten, en om 't oproer af te weeren! Laat ons dien laffen Zoon weêr tot zyn plicht doen keeren.
Derde tooneel.
DEMETRIUS, AMIRA, ISMENE, LAONIZE, ALBINUS, PISISTRATES, OFFELLAS, en gevólg van Raaden.
DEMETRIUS, tégen Albinus.
Denókratés zy u bevoolen. Vólg myn last. Maakt dat geen muiteling, dit hófpaleis verrast.
ALBINUS.
Ik heb uw' lyfwacht reeds doen in het wapen zétten. Men zal den hoogmoedt der oproerers haast verplétten, Hen weêr doen keeren tót hunn' plichten.
DEMETRIUS.
Gaa, myn vrind,
Slaa gade op 't weiflend vólk.
ALBINUS.
Myn Vórst, ik vólg gezwind
Uwe órders, en zal 't hóf, voor 't muitziek grau, beschutten.
Vierde tooneel.
DEMETRIUS, LAONIZE, PISISTRATES, OFFELLAS, AMIRA, ISMENE, en gevólg van Raaden.
PISISTRATES.
Myn Prins, die in den grootste órkaan deed onderstutten Uw' heerlyken troon, met weêrgaloozen lóf.
Vertreedt gy uwen roem, dus schandelyk, in 't stóf? Ik bid, ik bid, verschoon my dit vrymoedig spreeken. 'k Steune op myn' trouw, die u is ménigwérf gebleeken. Uw glóry noopt ons, om u, héden, 't groot gevaar, Waar in wy zyn gestort, door uwe liefde, klaar Voor 't oog te stellen, en van 't alles te onderrichten:
Vermids 't belang der kroon ons doet, op 't dierst, verplichten. Gun my verlóf, dat ik nu mynen plicht betracht.
Uw' Raaden worden van uw vólk geheel verächt, Om dat gy meêr Isméne, als uwen staat, durft schatten. Uwe onderdaans, in 't woên, beginnen uit te spatten; Ze wéderstreeven uw' bevélen, en versmaên
Uw groot gezag. Uw' magt zien wy ten gronde gaan. Bewaar uw' grooten naam, onze aller eer' en léven.
Uw krygsknecht wordt al mê, door 't muitvuur, aangedreeven. Der hóvelingen eer, en aanzien werdt gehoond.
Ze worden zelfs bespót, gelasterd. Dus beloont
Men uwe dienaars: ach, hoe kan het mooglyk weezen! Daar gy voorheen' wierdt van uwe onderdaans gepreezen, En op het hoogst bemind, wordt gy van elk gehaat, Om dat gy zelfs de Goôn, en Priesteren versmaadt. Uw' vólken staan verstomd, vervoerd, en opgetoogen, Om dat Isméne op uw' ziel heeft dat vermógen, Daar gy, in 't oorlógs veld, geschaapen zyt, vol moed; En in de wapens en krygstógten opgevoed,
Ja onder 't schélgeluit der klinkende trompétten, En trommelen, uw heir deedt in slagórder zétten; Gy draafdde op 't briezend rós, door 't léger, als een held: Ja uw' vermaak hadt gy alleen daar in gestéld.
Nu wordt uw oorlógshart, door minne dwéperyën Veróverd, daar gy won voorheene heerschappyën: Werdt niet uw fier gemoedt geprikkeld, als gy denkt, Aan uw' voorouders roem, dien gy, zó eerloos, krenkt. Gy doedt uw luister, en uw' grooten naam besmétten, Om dat gy vólgt de min, u onderwérpt haar' wétten. Verban die liefde uit 't hart. Denk op de onstérflykheid Van uw' verkreegen lóf, Geduchte Majesteit.
Gaat gy dus voort, gy zult uw groot gezag verkorten, En uw' verheeven troon ten afgrond neêr doen storten. Ach, uw' voorvaderen, die trachten, éénen dag, Veel liever, in groote eer, in aanzien, en gezag, Als honderd' jaaren in verächtinge, te leeven.
Wil naar onstérfbren roem, gelyk ze deedden streeven. 't Is u meêr schand', dat gy verwaareloost den troon, Als hen is eer geweest te klimmen tót de Goôn Door daaden; en kunt gy uw' hartstógt niet verwinnen. Toon dat gy, metter tyd, zult Heer zyn uwer zinnen, Om haare liefde alléngs te bannen uit uw hart.
Waar door gy heelen zult 's rykswonde en bittre smart. Groot mógend Vórst, verschoon my deez' vrypóstighéden, Die ik gebruikt heb, om uw' plichten u te ontleeden: En heb ik iets misdaan, zó leg de schulde alleen, Op myn' getrouwheid, die ik eeuwig voor 't gemeên, En 't ryk verschuldigt ben.
DEMETRIUS.
't Is waar. Ik moet bekennen,
Gy zyt getrouw voor 't ryk geweest, maar doet thans schennen Myn groot gezag, door déze uw' reên. 'k Zal u doen zien, Dat ik de magt heb van myn' driften te gebiên.
LAONIZE.
Wil uw' roemruchten naam, door 't vyands bloed, vergrooten. Toon, dat gy zyt uit uw' voorouderen gesprooten,
Die stélden al hunn lóf in óverwinning, daar Ze zich begaaven, in het allergrootst gevaar,
Alleen maar om hunn' naam de waereld te doen eeren. Neem méde Isméne, in 't veld, kunt gy haar niet ontbeeren? Verbreid uw' glóry; en toon, door uw' mannen moedt, Dat gy, in Mavórs veld, gebooren zyt, eêr 't bloed Der onderdaanen wordt, door burgertwist, vergooten.
PISISTRATES.
Aanvaar' den schépter, wyl de Góden zulks beslooten. Treede op uw troon. Gebied met heerlykheên en magt: Gy zult tót stilstand haast uw' vólken zien gebragt. Ontlast' hen van het juk, dat zy tót héden draagen. Hen kan 't regeeren van een' vrouwe noit behaagen. Ze dient niet tót de kroon: want zy haar' driften meêr Opvolgen wil, als wel 's ryks wélvaart, roem en eer. Ontslaa Denókratés, die, door zyne oorlógs daaden, Uw ryk heeft uitgebreid, uw' kruin, met lauwerbladen,
Versierd; dus doende, in 't kort, verkrygt gy weêr de rust Voor uwen staat: daar door wordt 't muitvuur uitgebluscht. Wy allen bidden u, bevry ons bloed en léven.
Wil niet de Gódsspraak, en 's ryks wélvaart tégenstreeven. Verdryve, uit uwe ziel, die lafheid, en keer' weêr
Tót uwen plicht, eêr dat uw troon stort plotslings neêr.
DEMETRIUS.
Tót wéderspannigheid schynt gy te saâm geneegen! Is dan het staatsbelang myn' liefdens zoetheid tegen, Daar ik verwonnen ben, door haare aanvalligheên? Hier ziet gy 't beeld, dat ik, zó lang, hebb' aangebeên. Hier staat ze nu ten doel voor uwer aller oogen. Wie heeft op zyn gemoed die krachten, en 't vermógen, Dat hy, beschouwende haar' schoonheid, in de min Niet wordt getrokken, door den glans dier zielsvoogdin? Wie zou niet trachten, om zyne uuren te besteeden, In 't zoet by wézen van die aangenaame léden? Wie is er zó versteend, die niet, in haar gezicht,
Zich tracht te spieglen, dat meêr straalt, als 't zonne licht? Wie zou niet willen zyn, van haare ziel verwinnaar? Gy zyt my tégen, Goôn, om dat ik ben haar minnaar! Maar zó gy hadt de magt, die ik heb, zoudt gy niet, Haar eeuwig eeren, en verächten 't ryksgebied?
Spreekt, spreekt vrymoedig: 'k zal langmoediglyk u hooren. Is zy niet waerdig, tót de kroon, te zyn gebooren?
OFFELLAS.
Ja, Vórst, zy is wel meêr, als eenen schépter waard: Voltrek uw' trouw, en toon in 't veld uw hélden aart.
DEMETRIUS, tegen Pisistrates.
Moet ge in uw' ziele niet myn tédre min goed keuren?
PISISTRATES.
Wilt gy, om 's mins genót, uwe onderdaans doen treuren?
DEMETRIUS.
't Zy vérre. Nu zal ik betoonen, dat de staat
My meerder, als de glans dier maagd, ter harte gaat. Geen' schoonheid, hoe volmaakt, zal zó myn' ziele binden, Dat 'k iets nadéligs, voor myn ryk, zoude onderwinden: Want in myne oorlógs borst is bondig vast gedrukt De lóf myn 's Vaders, die daar noit worde uitgerukt. Ik zal het déftig spoor van hen gewillig vólgen, Zó lange ik adem haal', maar nimmer my verbólgen Betoonen; neen, ô neen: in 't aanzien van de dood, Zal ik bevryden 't ryk, en redden 't uit den nood. Die eer, dat ik ben, uit dat groot geslacht, gesprooten, Zal ik, door daaden, niet vermindren, maar vergrooten. Myn' schoone Isméne, 'k staa vrywillig van u af: Geniet de vryheid, die 't geboorterécht u gaf. Gy kunt, naer uwe keur', dien u behaagt beminnen.
PISISTRATES.
O Prins! gy toont uw' deugd in u zelf te óverwinnen! Hoe zal de waereld staan verbaasd, als zy dit hoort!
AMIRA.
Is dan die tédre liefde in u, zó haast, gesmoord! Zyt gy de Vórst, die hier alleen moet wétten geeven, En zult gy naer 't bevél van uwe Raaden leeven? Is dit dat moedig hart... Maar wat een' schelle kreet Van wapens, ach, vervult het hóf!
LAONIZE.
Ik voel het zweet,
Door angst gepérscht, uit 't hart, op myne wangen baaden. Zyn wy, door 't muitendvólk, verwonnen, en verraaden?
Vyfde tooneel.
ALBINUS, DEMETRIUS, LAONIZE, PISISTRATES, OFFELLAS, AMIRA, ISMENE, en gevólg van Raaden.
ALBINUS.
Myn Heer, 't oproerig grau heeft drymaal 't Hóf bestórmd. In lyken hébben wy hunn' magt, zó veel, hervórmd Als 't mooglyk was: maar ach, ten vierdemaal besprongen! Zyn zy, met groot gewéld, de hófpoort ingedrongen, En vliegen naar 't vertrék des Prins Denókratés, Daar hy gevangen zit; zy hébben reeds één' bres...
DEMETRIUS.
Albinus vólg my, 'k zal dat opzet hen belétten.
Hoe durft het weiflend vólk, zich tégens plichten, wetten Den sabel, en 't gezag onteerende! wel aan;
Laat ons kloekmoedig al hun woede tégengaan.
ALBINUS.
De Priestren darren zich, aan 't hoofd van 't vólk, vertoonen.
DEMETRIUS.
'k Zal hen doen sneeven, die hunn' Kóning durven hoonen. Ze wanen meêr gezag te hébben, als een Vórst
Die alle lasten, zó van kerk, als troonen tórst. Ik weet het oogmerk; Ja ze trachten te gebieden
Zó wel den staat als kerk. Myn gramschap is aan 't zieden. Hóvaardig Priesterdom, ik zal, vol mannen moed,
Zelf sneuv'len, óf myn kling rood vérwen in uw bloed. Komt vólgt.
ALBINUS.
Wel aan! ik zal aan uwe zyde blyven.
Zesde tooneel.
LAONIZE, PISISTRATES, OFFELLAS, AMIRA, ISMENE, en gevólg van Raaden.
LAONIZE.
Hoe durft het Priesterschap de muitenmaakers styven In 't woede! Groote Goôn, hoe is myn hart ontroerd!
PISISTRATES.
Hoe dat, daar gy het zelfs, met magt, hebt aangevoerd. Gy doet den roem uw 's Zoons, en 't magtig ryk belaagen. U zal 't gewisse haast met duisend' prikkels knaagen. Ach, heeft de kroonzugt, op uw' ziele, zulke magt!
LAONIZE.
Ja, haar vermógen heeft, op 't uiterst', my gebragt. Ik kan den schoonen staf niet wéder óvergeeven:
Want missche ik zynen glans, zó missche ik ook myn léven.
OFFELLAS.
Zy heeft niet haaren zoon; maar gy den staat verraên.
LAONIZE.
Zó ik den schépter niet blyfzwaijen. Laat vergaan
't Ryk in den afgrond, en door 't vuur en zwaard verteeren. Ik zal myne édele asch aan 't muitvuur zelf verëeren. Ik haat myn léven, en ik daal gerust in 't graf, Zó ik verlaaten moet deez' groote kroon en staf.
Waarom kan niet een' vrouw zyn, op den troon, verheeven, En haare wétten, naer den eisch, den vólken geeven? Heeft oit een vórst iets meêr, als ik, voor 't ryk verricht? Wie heeft het kroonrécht voor den mans alhier gesticht? De schépter prikkelt myn gemoed, met groote krachten,
En legt begraaven in myn' heerschende gedachten. Maar 'k hoor den wapen klank ons nadren. Hémelliên, Gunt, dat ik stérven mag, óf 't ryk alom gebiên! Wie zou niet, om de kroon, wel lyden duizend dooden? Ik zie Denókratés genaaken, groote Goden!
Zevende tooneel.
DEMETRIUS, DENOKRATES, ALBINUS, LAONIZE, PISISTRATES, OFFELLAS, AMIRA, ISMENE, gevólg van Raaden, en Sóldaaten.
DEMETRIUS.
Laat lós lafhartig vólk. Waar is uw' mannen moedt Gebleeven, die voorheene u baaden deede, in 't bloed Des Vyands, dat gy nu uw Kóning laat verleegen? Ik zal u al te saâm zelf straffen, met den dégen.
DENOKRATES.
Hy is ons opperhoofd en Vórst. Toont hem 't ontzag, Dat gy verschuldigt zyt. Gevreesde Kóning, mag Ik my vertoonen, en op uwe goedheid hoopen?
DEMETRIUS.
Ontrouwe Prins, gy zult het, met de dood, bekoopen.
DENOKRATES.
Daar is myn zwaard; ik ben ter dood bereid. Wel aan; Pleng, pleng het bloed van uw' getrouwsten onderdaan. 'k Heb noit gewankeld in myn' plichten. Myn gewéten Altyd, gelyk 't betaamt, in uwen dienst, gekweeten. Myn léven koomt alleen den Goôn, en u toe: maar Stort niet myn édel bloed, als een gewéldenaar, Of rust verstoorder van uw groot gebied, en staaten: Maar als den trouwsten van uw' moedige onderzaaten. Ach, wil Isméne niet vervólgen. Gun my de eer;
Dat ik uw' handen kusch, voor 't allerlaast, myn Heer.
PISISTRATES.
Een Prins kan noit, naer eisch, de deugd te hoog waerdeeren, En door genade, blyft hy de onderdaans regeeren.
Geréchtigheid houd steeds den staat in vasten stand. Aan déze wétten zyn de Kóningen verpand. Wil nu Denókratés, en ook uw vólk 't vergeeven.
DENOKRATES.
'k Eisch geen' vergeeving; neen; wyl ik niets heb misdreeven. Noit heb ik ondermynd uw' heerelyken troon;
Maar altyd dier geëerd uw willen, en geboôn.
DEMETRIUS.
Wel aan, myn' vrienden, 'k ben verwonnen, door de réden, En zal myn troon, gelyk voorheene, weêr betreeden, En u te saamen, op het onverwachst, doen zien, Hoe ik de driften van myn' ziele zal gebiên. Denókratés, ontfang Isméne van myn' handen,
Maar trek terstond van hier, en keer naar Cyprus stranden. Daar kunt gy uwen echt voltrékken, schoon 't my smart. Ismeen', gy blyft altyd gebiedster van myn hart.
DENOKRATES.
Wat groot geluk, komt my dus onverwachst ontmoeten!
DEMETRIUS.
Rys op, Denokratés.
DENOKRATES.
'k Kusch, met ontzag, uw' voeten.
ISMENA.
Ik werp my néder, met alle onderdanigheid, En kusch...
DEMETRIUS.
Ismeen'; rys op.
ISMENE.
O groote Majesteit,
Wil nu die driften van myn' tédre min, verschoonen.
Gy doedt uw naam, door zulke een' daad, ontstérflyk kroonen.
DEMETRIUS.
Mevrouw, gy weet den wil der Góden; neem geduld. Het vólk begeert, dat gy niet meêr regeeren zult: Zó wil den dierbren staf aan my weêr óverlangen, Gelyk als gy dien, uit myn' handen, hebt ontfangen, En wy bedanken u voor de aangewénde vlyt.
LAONIZE.
Wilt gy dien myne hand ontwringen? wélke een' spyt! Gy zyt geensints bekwaam den schépter te beheeren. Wat moedig vólk zou, voor uw' lafheid, zich verneeren? De Raadt steld u de wet, en gy vólgt, groote hoon, Hunn' willen, en gy schopt uw' Moeder van den troon! Ik vlieg, ontäartde Zoon, om 't muitvuur aan te stooken. Ik moet zyn, van dien hoon, my aangedaan, gewrooken. O Laffe Raadt, die steeds uw wélvaart heeft gewraakt! Gy zult beproeven, hoe myn hart van staatzugt blaakt. Ik gaa; want ik niet meêr uw byzyn kan gedoogen; Maar toon u nimmermeer naa dézen voor myne oogen. Offéllas, volg my.
Achtste tooneel.
DEMETRIUS, DENOKRATES, ISMENE, PISISTRATES, AMIRA, ALBINUS, en gevólg van Raaden en Sóldaaten.
DEMETRIUS.
'k Wordt bestórmd aan allen kant,
Nu ik voor liefde, my heb aan den staat verpand; Nu ik de drift heb van myn hart gantsch óverwonnen; En aan uw' min en trouw 't ryk Cyprus wil vergonnen,
Haat my myn' Moeder, om dat ik weêr zal bekleên Myn wéttig ryksgezag. Ach, óverschoone Ismeên, U wordt ten huwelyk de Cyprus kroon gegeeven, Daar zult ge als een' Gódin zyn op den troon verheeven! Denókratés laat u daar kroonen, vol ontzag.
Nu ziet gy, wat ik, op myn harte, niet vermag.
DENOKRATES.
Wier deugden kunnen oit by de uwen évenaaren?
DEMETRIUS.
Wil nu, voor dezen tyd, die vlyëryën spaaren.
Myn' vloot legt zeilreê, tot uw dienst. Steek voort in zee. Gy voert myn' gunst, en zugt, Isméne, met u meê; Hoe wel ik eeuwig zal om uw afwézen treuren.
DENOKRATES.
Gy zult altyd in my, een' trouwen vriend, bespeuren.