112. In deze paragraaf zal het college een nadere omschrijving geven van de verschillende vormen van wholesale-breedbandtoegang. Alvorens het college hiertoe overgaat, zal een van de belangrijkste kenmerken van wholesale-breedbandtoegang worden verduidelijkt.
5.2.1 Overboekingsfactor
113. Een van de belangrijkste kenmerken van wholesale-breedbandtoegang is de zogenaamde overboekingsfactor. De overboeking van een verbinding geeft aan of, en in welke mate, een eindgebruiker altijd de volledige bandbreedte van de breedbandverbinding ook daadwerkelijk kan gebruiken. De overboeking is gedefinieerd als de gegarandeerde bandbreedte gedeeld door de maximale bandbreedte. Indien bijvoorbeeld, een gebruiker een 1024kbit/s verbinding heeft met een overboekingwaarde van 1:4, houdt dit in dat de gebruiker altijd een minimale
gegarandeerde snelheid van 256kbit/s heeft. In de meeste gevallen zal de gebruiker meer bandbreedte tot zijn beschikking hebben. Dit is echter afhankelijk van de overige gebruikers op het netwerk. In de praktijk zal de gebruiker slechts 256kbit/s tot zijn beschikking hebben
wanneer alle andere medegebruikers maximaal gebruik maken van hun breedbandverbindingen.
114. Bij overboekingsfactoren van 1:1 kan een gebruiker de gehele capaciteit gegarandeerd gebruiken. Het college zal dit in het vervolg een hoge overboekingsfactor noemen aangezien hier de hoogste kwaliteit mee geleverd kan worden.55 Het college zal overboekingswaarden lager noemen indien de overboekingsfactor zich richting 1:10, 1:20 of ongespecificeerd beweegt. Met deze laatste factoren worden relatief lage kwaliteit verbindingen geleverd.
115. Ter verduidelijking kan de overboeking van breedbandverbindingen vergeleken worden met bijvoorbeeld de overboeking van vliegtuigstoelen. Vliegtuigmaatschappijen verkopen in de regel meer tickets voor een vlucht dan er daadwerkelijk stoelen beschikbaar zijn. Zij houden hierbij rekening met het geobserveerde gemiddeld aantal passagiers dat geen gebruik maakt van de vlucht (‘no show’). Indien echter onverwachts alle geboekte passagiers verschijnen kunnen sommige passagiers niet meteen worden vervoerd en moeten deze derhalve uitwijken naar een volgende vlucht en plaatsnemen in een wachtruimte (vertraging). Voor een breedbandverbinding betekent dit de overdracht van data trager wordt, omdat het net werk ‘vol’ zit en de data wordt opgehouden in een buffer (wachtruimte). De data wordt dus feitelijk vertraagd verstuurd.
116. Voor de verschillende retaildiensten blijkt in de praktijk dat hoe kritischer het gebruik van de dienst is, des te meer de eindgebruiker bereid is om hogere tarieven voor garanties te betalen. Breedbandinternet voor consumenten is daarentegen meestal gebaseerd op
wholesale-breedbandtoegang met lage overboekingsfactoren. Er zijn maar weinig consumenten bereid fors hogere tarieven te betalen om altijd met de volle gegarandeerde breedbandsnelheid te kunnen internetten. Datacommunicatiediensten56 daarentegen worden veel gebruikt voor
bedrijfskritische processen, zoals het kunnen raadplegen van centrale databestanden. Indien dit trager verloopt zal inefficiëntie binnen de organisatie optreden. Bedrijven wensen daarom in de praktijk gegarandeerde breedbandverbindigen met hoge kwaliteit. Voor VoDSL57 tenslotte is om technische redenen een hoge kwaliteit vereist omdat bij een lagere kwaliteit spraak
onverstaanbaar wordt.
5.2.2 Wholesale-breedbandtoegang over koper
117. Bij wholesale-breedbandtoegang over koper (ook wel ‘bitstroomtoegang’ genoemd)58 kan de afnemer door een datakoppeling op één of enkele plaatsten in Nederland de verbinding met de eindgebruikers realiseren.59 Hierbij wordt het koperen aansluitnetwerk van KPN (markt 11 van
55 Deze verhouding geeft tevens als breuk de hoogste numerieke waarde.
56 De markt voor datacommunicatioediensten wordt verder gespecificeerd in paragraaf 5.4.3 uit dit besluit.
57 Op VoDSL wordt in paragraaf 5.4.2 uit dit besluit verder ingegaan.
58 In het vervolg van dit besluit wordt alleen de term wholesale-breedbandtoegang gehanteerd.
59 Wholesale-breedbandtoegang kan in theorie lokaal, regionaal of nationaal worden afgenomen, afhankelijk van het netwerkniveau waarop de dienst wordt afgenomen. In de praktijk wordt meestal de nationale en soms de regionale vorm afgenomen.
de aanbeveling) gebruikt om de eindgebruiker te bereiken met behulp van de xDSLtechniek.60 Een schematische weergave van een dergelijke verbinding is in figuur 1 weergegeven. Het aanbod van wholesale-breedbandtoegang bestaat uit producten met verschillende downstream- en upstreamsnelheden (van de gebruiker richting het netwerk), overboekingsfactoren en service levels. Het college verwijst naar bijlage 1 voor een uitgebreide toelichting.
Koperen aansluitlijn PVC1 PVC2 Glasvezel DSLAM switch M G Media Gateway Internet Telefoonnetwerk ISP1 ISP2 Wholesale -breedbandtoegang Modem
Eindgebruiker Nummercentrale Nationale centrale
Figuur 1. Schematische weergave van de wholesale-breedbandtoegang over koper. 118. De voornaamste aanbieders van wholesale-breedbandtoegang over het koperen
aansluitnetwerk zijn KPN, bbned, Versatel en Tiscali. Deze partijen leveren wholesale-breedbandtoegang zowel aan eigen bedrijfsonderdelen als aan derde partijen.
5.2.3 Wholesale-breedbandtoegang over kabel en andere aansluittechnieken
119. Naast wholesale-breedbandtoegang over koper kunnen ook andere vormen van wholesale- breedbandtoegang tot de door de Commissie in de aanbeveling genoemde product- en dienstenmarkt behoren, bijvoorbeeld wholesale-breedbandtoegang via kabelnetwerken. Kabelexploitanten leveren zowel intern61 als extern62 een vorm van
wholesale-breedbandtoegang. UPC en Essent leveren bijvoorbeeld doorgaans toegang aan de eigen bedrijfsonderdelen Chello en @Home, maar St. CAI Harderwijk levert zowel
wholesale-breedbandtoegang aan ISP’s Chello en CaiWay. Het aanbod van wholesale-wholesale-breedbandtoegang over kabelnetwerken bestaat eveneens uit producten met verschillende downstream en
60 Met xDSL bedoelt het college in dit besluit de familie van aansluittechnieken ADSL, SDSL en VDSL. Deze staan voor respectievelijk Asymmetric Digital Subscriber Line, Symmetric Digital Subscriber Line en Very high speed Digital Subscriber Line.
61 Een aanbieder die de wholesale-breedbandtoegang produceert om zelf een retailproduct te leveren voert een interne levering uit.
upstream snelheden en service levels. Kabelnetwerken leveren echter alleen diensten met lage overboekingsfactoren (lager dan 1:20).
120. Eveneens kan er sprake zijn van intern en extern geleverde wholesale-breedbandtoegang waarbij andere infrastructuren worden gebruikt, zoals glasvezelnetwerken, de Wireless Local Loop (hierna: WLL), satellietnetwerken en WiFi.63
121. Het college zal vanaf paragraaf 5.5.4 nagaan of deze vormen van toegang ook tot de relevante markt van wholesale-breedbandtoegang behoren.