Als stijl heb ik gekozen voor een onderzoeksjournalist die gaandeweg een antwoord zoekt op zijn hoofdvraag. In de documentaire stel ik als belangrijkste vragen: Wat zijn de gevolgen van de komst van een mega mall naar Nederland? Wat zijn de ervaringen met shopping malls in het buitenland? En: Is het wenselijk om shopping malls in Nederland te introduceren? Op de laatste vraag geef ik zelf niet concreet een antwoord. Dat laat ik aan de luisteraar over. De toon in mijn documentaire is voornamelijk beschouwend omdat ik zowel voorstanders als tegenstanders uitgebreid aan het woord laat. Maar hier en daar neigt het naar een betoog omdat de verslaggever en daarmee de luisteraar, gedurende de documentaire meer en meer geconfronteerd wordt met negatieve effecten van malls.
In de documentaire worden drie talen gesproken: Nederlands, Engels en Duits. De Duits gesproken gedeeltes vertaal ik in de voice-over. De Engels gesproken interviews vat ik alleen kort samen. Ik verwacht dus van de luisteraar dat hij of zij Engels verstaat. De doelgroep waarvoor de documentaire gemaakt is bestaat dan ook uit redelijk opgeleide, nieuwsgierige mensen. Bijvoorbeeld studenten. Hoewel de documentaire erg interessant is voor inwoners van Tilburg, is de doelgroep niet lokaal maar nationaal. Het onderwerp gaat namelijk alle Nederlanders aan. De locatie van de eerste Nederlandse mall is nog niet bekend en kan daarom in potentie overal schade aanrichten.
Als opbouw heb ik gekozen om te beginnen en te eindigen met het referendum in Tilburg. Tot het einde blijft het—voor de luisteraar die onbekend is met het onderwerp—
onduidelijk of Aventura Brabant er komt of niet. Ook heb ik ervoor gekozen om één persoon uit te lichten en die tijdens verschillende stadia van het besluitvormingsproces te volgen. Ik besloot wethouder Joost Möller zowel voor, tijdens, als na de verkiezingen terug te laten komen in het verhaal omdat dit de dramatiek bevordert.
In het middenstuk wordt de luisteraar meegenomen naar een symposium op de universiteit, een paar dagen voor de verkiezingen, waar de spanning tussen voor- en tegenstanders goed te merken is. Daarna volgen uitstapjes naar Duitsland en Amerika om
39 aan te tonen wat eerdere malls in het buitenland hebben aangericht. Als de luisteraar weer terug is in Tilburg volgen de uitslag van het referendum en teleurgestelde reacties van politici.
Ter afsluiting heb ik gekozen voor een vrolijk nummer van Cat Stevens dat als basis dient voor een muzikaal en reflectief einde van de documentaire, waarin de meest
karakteristieke citaten uit de documentaire nog een keer voorbij komen.
4.3 Sprekers
Gedurende de documentaire spreek ik met stemgerechtigden, bezoekers van het symposium aan de Universiteit van Tilburg en winkelend publiek in CentrO. Met een aantal andere mensen heb ik langere gesprekken gevoerd. Hier volgt een overzicht van de belangrijkste actoren waaraan het verhaal wordt opgehangen.
June Williamson is verbonden aan de architectuur faculteit van City College of New
York. Ze studeerde aan Yale University en het Massachusetts Institute of Technology en is gespecialiseerd in duurzame stedenbouw. Ze doceerde onder andere het vak “History of Urban Space: Suburbanization and Its Discontents” en schreef mee aan het boek
Retrofitting Suburbia: Urban Design Solutions for Redesigning Suburbs (2008).224
Ik heb Williamson in New York benaderd. Zij was eerder te zien in een item dat Willem Lust en Merel Miedema over Malls maakten voor NOVA.225 Het interview vond ‟s morgens plaats in haar kantoor in Harlem.
Paco Underhill is directeur van het onderzoeks- en consultingbureau Envirosell. Voor
zijn werk bezocht hij meer dan 300 malls in de Verenigde Staten en daarbuiten. Hij schreef de boeken Why We Buy: The Science of Shopping (1999) en Call of the Mall: The
Geography of Shopping (2004). In 2008 hield hij lezingen in negentien landen op zes
224 “June Williamson,” City College of New York Website, http://ccny-cuny.academia.edu/JuneWilliamson (bezocht: 15 februari 2010).
40 verschillende continenten. Ook schreef hij stukken die verschenen in kranten als The New
York Times en The Wall Street Journal.226
De keuze voor Underhill lag voor de hand. Hij is de grootste autoriteit op het gebied van malls. Het was lastig om een interview met hem te plannen omdat hij een veelgevraagd spreker is en in veel verschillende staten werkt. Het interview met Underhill vond plaats in New York, direct na het gesprek met Williamson. Daardoor moest ik me erg haasten om op tijd te zijn, maar had ik wel duidelijk in mijn hoofd wat de vorige spreker had gezegd.
Joost Möller was als wethouder van Economische Zaken (VVD) in Tilburg belast met
het binnenhalen van Aventura Brabant. Hij was een uitgesproken voorstander en bleef de mall tot het einde verdedigen. 227 Nadat de inwoners van Tilburg via het referendum tegen de mall stemden legde hij zich hier bij neer.
Ik sprak Möller voor het eerst op het symposium dat de Universiteit van Tilburg samen met het Brabants Dagblad had georganiseerd. Hij kondigde aan te gaan stemmen op het gemeentehuis. Daarom wachtte ik hem daar, tijdens het referendum, op. Toen de uitslag van de verkiezingen bekend werd gemaakt was ik niet meer in Tilburg. Möller‟s reactie op de nederlaag heb ik daarom van de website van Omroep Brabant gehaald.
Roel Lauwerier is fractievoorzitter van de VVD in de Tilburgse gemeenteraad. Net als
zijn partijgenoot Joost Möller was Lauwerier een uitgesproken voorstander van de mall. Hij zag de private investering van 400 miljoen euro, die 2.500 banen kon opleveren, als een kans voor zijn stad. Volgens Lauwerier vormde de mall geen bedreiging voor de binnenstad omdat het winkelaanbod alleen aanvullend zou zijn. Hij was bezorgd dat de mall ergens anders in Brabant zou komen indien deze in Tilburg werd afgeschoten.228
226
“About Paco,” PacoUnderhill.com, http://www.pacounderhill.com/about.html (bezocht: 15 februari 2010).
227 Joost Möller, geïnterviewd door auteur, tape opname, 4 juni 2009.
41 Voor het interview met Lauwerier heb ik van te voren een afspraak gemaakt. Het gesprek vond plaats in het gemeentehuis van Tilburg en duurde relatief lang omdat ik alle
kritiekpunten op de mall aan hem wilde voorleggen. Tijdens dit gesprek werd bekend dat het interview met de projectontwikkelaar niet door kon gaan. Daarom wilde ik Lauwerier de tijd geven om alle argumenten voor de mall uiteen te zetten.
Marcus Remark is Event en Freizeit Manager bij CentrO in Oberhausen. Hij erkent dat
CentrO de bedrijvigheid in de binnenstad heeft aangetast. Maar dit geldt volgens hem voor alle malls. Ook vindt hij het de verantwoordelijkheid van de binnenstad om klanten weer terug te trekken, bijvoorbeeld door een aantrekkelijker en hoogwaardiger
winkelaanbod aan te bieden.229
Remark was de enige persoon binnen CentrO die met de pers mocht spreken. Ik had van te voren aangekondigd dat ik het interview in het Engels wilde afnemen. Hier had Remark in het begin wat moeite mee, maar naar mate het gesprek vorderde ging het hem beter af. Ik had gekozen voor een interview in het Engels, omdat ik de hoeveelheid gesproken Duits in de documentaire wilde beperken en omdat ik in het Engels makkelijker vervolgvragen kon stellen.
Petra Behnert is samen met haar man Reinhard Behnert de eigenaar van sportwinkel
Sport Behnert op de Erlässer Straβe in Oberhausen. Sinds de opening van CentrO is haar omzet met 50 procent teruggelopen. De dertien personeelsleden die vroeger in de winkel werkten moesten allemaal worden ontslagen. Door waardevermindering van panden in de binnenstad is het geen optie om de winkel te verkopen. Volgens de
middenstandsvereniging City-O, zou de huurprijs in de binnenstad sinds de komst van CentrO zijn gehalveerd.230 Winkelruimte in de mall is volgens Behnert te duur. Ook is er te veel concurrentie van grote sportketens.231
229 Marcus Remark, geïnterviewd door auteur, tape opname, 5 februari 2010.
230 Franz-Jozef Muckel, persoonlijke e-mail, 11 februari 2010.