Voor en nadelen van fault-systeem, no-fault systeem en twee-sporensysteem

De voor- en nadelen van de drie besproken systemen worden in kaart gebracht aan de hand van de volgende vier aspecten, te weten het recht op schadevergoeding, de volledigheid van de schadevergoeding, de procedure en de totale kosten van het systeem. Er is gekozen voor deze vier aspecten, omdat hiermee de belangrijkste voor- en nadelen van de systemen op een overzichtelijke manier tegen elkaar kunnen worden afgewogen.

Recht op schadevergoeding

In een fault-systeem rust de bewijslast van de normschending, de schade en het causaal verband tussen de gedraging en de schade op de patiënt. Het is doorgaans niet eenvoudig de normschending en het causaal verband te bewijzen.144 _{Dit komt onder meer doordat het} lichaam een onvoorspelbare factor is. Het is daarom niet altijd duidelijk of de schade met de juiste behandeling was uitgebleven. Als de patiënt er niet in slaagt te bewijzen dat de arts of het ziekenhuis aansprakelijk is, dan blijft de schade voor rekening van de patiënt.145

In een no-fault systeem heeft een patiënt recht op schadevergoeding als de schade is veroorzaakt door een van de in de wet genoemde gebeurtenissen. De patiënt heeft geen recht op schadevergoeding als de schade is veroorzaakt door een gebeurtenis die niet in de wet genoemd is.146 Dit lijkt mij meer een theoretisch probleem. Uit de lijst met gebeurtenissen maak ik op dat de meeste schadegevallen worden gedekt door de Patientskadelag. Voor de gevallen die niet gedekt worden, staat, met uitzondering van Denemarken, de toegang tot de rechter open.

In een no-fault systeem moet de patiënt de schade en het causaal verband tussen de gedraging en de schade bewijzen. De patiënt hoeft aldus niet de tekortkoming te bewijzen. De patiënt blijkt tegen problemen aan te lopen bij het bewijzen van de causaliteit. Bij de beantwoording

144 _{Koch 2011, p. 630-632.} 145 _{Dute, EJHL 2003/1, p. 87.} 146 _{Wijne 2013, p. 800.}

van de vraag of de schade van de patiënt naar alle waarschijnlijkheid is veroorzaakt door het handelen van de arts, moet de patiënt de vraag beantwoorden of de schade met een andere behandeling voorkomen had kunnen worden. De patiënt moet dan een beoordeling geven van de indicatie van de verrichte medische behandeling en een beoordeling van de juistheid van de gekozen behandelmethode. De maatstaf hierbij is die van de ervaren specialist.147 Om dit te bewijzen heeft de patiënt medische kennis nodig.148

Ondanks bovenstaande kritische opmerkingen, blijkt in de praktijk dat onder een no-fault systeem toch meer patiënten in aanmerking komen voor schadevergoeding. Reden hiervoor zijn lagere drempels om een claim in te dienen (buitengerechtelijke procedure) en soepelere regels rondom de bewijslast.149 Zo wordt een hogere maatstaf gehanteerd dan in een fault- systeem. In een no-fault systeem wordt uitgegaan van de maatstaf van de ervaren specialist en in een fault-systeem geldt de maatstaf van de gemiddelde hulpverlener.150 Een hogere maatstaf maakt het gemakkelijker voor de patiënt om de vermijdbaarheid van het medisch handelen aan te tonen.

Tot slot behoeft het twee-sporensysteem bespreking. In een twee-sporensysteem komt medische schade zonder aansprakelijkheid van de arts ook voor schadevergoeding in aanmerking. Om hiervoor in aanmerking te komen gelden echter strenge criteria. De patiënt moet meer dan 25% blijvende invaliditeit hebben, zes maanden onafgebroken arbeidsongeschikt zijn geweest, of zes maanden arbeidsongeschikt zijn geweest durende twaalf maanden, of de levensomstandigheden van de patiënt moeten ernstig zijn verstoord. Door het strikte schadecriterium vallen veel patiënten buiten de boot en komen niet in aanmerking voor deze schadevergoeding.151

Volledige schadevergoeding

Het uitgangspunt van het fault-systeem en het twee-sporensysteem is volledige schadevergoeding. Als de patiënten in een fault-systeem en twee-sporensysteem in aanmerking komen voor schadevergoeding, is deze vergoeding doorgaans hoger dan in een

147 _{Wijne 2013, p. 800.} 148 _{Dute, EJHL 2003/1, p. 88.} 149 _{Dute, EJHL 2003/1, p. 88.} 150 _{Barendrecht e.a. 2007, p. 818-819.} 151 _{Taylor, JETL 2011/1, p. 65-68.}

no-fault systeem.152 In een no-fault systeem komen meer patiënten in aanmerking voor schadevergoeding, maar deze vergoeding is doorgaans lager dan in een fault-regime. De hoogte van de schadevergoeding wordt namelijk beperkt doordat in de wet bepaalde maximumbedragen zijn vastgesteld.153

Procedure

In een fault-systeem wordt het geschil ter vaststelling van de aansprakelijkheid van de arts of het ziekenhuis beslecht in de rechtbank. Patiënten worden dan geconfronteerd met hoge kosten voor de gerechtelijke procedure, rechtsbijstand en eventueel een medisch deskundigenbericht. Daarnaast duren gerechtelijke procedures vaak lang en brengen deze procedures een grote belasting met zich mee voor de partijen.154 Tot slot werpen de financiële risico’s voor de patiënt een hoge drempel op om een claim in te dienen.155

In een no-fault systeem wordt het overgrote deel van de claims buitengerechtelijk afgewikkeld. Deze procedures zijn snel, efficiënt en kosteloos voor de patiënt.156 Daarnaast is het niet noodzakelijk voor de patiënt om professionele rechtsbijstand in te schakelen.157 Dit is een voordeel van het no-fault systeem.

In een twee-sporensysteem kan de patiënt kiezen of hij het verzoek tot schadevergoeding indient bij de civiele rechter of bij het no-fault compensatiefonds. De procedure bij de civiele rechter is eveneens tijdrovend en kostenintensief. De buitengerechtelijke procedure staat bekend als goedkoop, laagdrempelig en efficiënt.158

De buitengerechtelijke procedure in het twee-sporensysteem beoogt ook snel te zijn. Hier kan echter een kanttekening worden gemaakt. Voor de beoordeling van de aansprakelijkheid is vaak een medisch deskundige vereist, waardoor procedures worden vertraagd. In Frankrijk duurde in 2011 de gemiddelde procedure meer dan tien maanden, in plaats van de beoogde zes maanden.159

152 _{Koch & Koziol 2002, p. 97.} 153 _{Dute, EJHL 2003/1, p. 89.}

154 _{Smeehuijzen & Akkermans 2013, p. 31.} 155 _{Smeehuijzen & Akkermans 2013, p. 59.} 156 _{Watson & Kottenhagen, EJHL 2018/25, p. 13.} 157 _{Koch & Koziol 2002, p. 103.}

158 _{Vansweevelt 2013, p. 150.} 159 _{Taylor, JETL 2011/1, p. 65.}

Totale kosten van het systeem

In een no-fault systeem zijn de totale kosten voor de aansprakelijkheidsclaims beduidend hoger dan in een fault-systeem. Recent onderzoek is niet voorhanden, maar uit een Nederlands onderzoek uit 2002 blijkt dat als een no-fault systeem in Nederland wordt ingevoerd, de totale schadelast ongeveer zes keer zo groot is.160

In een twee-sporensysteem is tot op heden de ervaring dat de totale kosten van het systeem niet wezenlijk hoger zijn dan onder het fault-systeem.161 _{Dit is ook logisch gezien het gegeven} dat maar een kleine groep patiënten in aanmerking komt voor schadevergoeding in geval van een medisch ongeval zonder aansprakelijkheid.

Tussenconclusie

Uit het voorgaande blijkt dat bij een fault-systeem minder patiënten in aanmerking komen voor schadevergoeding, maar als patiënten in aanmerking komen voor schadevergoeding, zij wel volledige schadevergoeding ontvangen. De gerechtelijke procedure in een fault-systeem is problematisch: het duurt lang, is duur en brengt financiële risico’s met zich mee voor de patiënt.

In een no-fault systeem ontvangen meer patiënten een vergoeding voor hun schade dan in een fault-systeem door lagere drempels om een claim in te dienen en soepelere bewijsregels. De patiënten ontvangen over het algemeen wel minder schadevergoeding dan in een fault- systeem. De buitengerechtelijke procedure is daarentegen wel aantrekkelijk voor de patiënt: snel, laagdrempelig en efficiënt. Een groot nadeel van een no-fault systeem is echter dat de algehele kosten voor het systeem wezenlijk hoger zijn dan een fault-systeem.

Een groot nadeel van het twee-sporensysteem is dat door het strikte schadecriterium een beperkt aantal patiënten in aanmerking komen voor schadevergoeding uit het no-fault compensatiefonds. Verder blijkt de buitengerechtelijke procedure niet zo snel als gehoopt, doordat partijen vaak genoodzaakt zijn een medisch deskundige in te schakelen ter beslechting van hun geschil. Hoe dan ook, een twee-sporensysteem kent ook veel voordelen. De patiënt kan namelijk ook zijn geschil voorleggen aan het no-fault compensatiefonds als

160 _{Dute 2002, p. 188-189.} 161 _{Taylor, JETL 2011/1, p. 64.}

geen sprake is van een ‘medisch ongeval zonder aansprakelijkheid’. Deze buitengerechtelijke procedure is laagdrempelig, goedkoop en efficiënt. De patiënt in België hoeft zelfs niet de kosten voor een medisch deskundige te betalen.162 _{Daarnaast is het uitgangspunt van het twee-} sporensysteem volledige schadevergoeding en is aldus geen sprake van ondercompensatie. Ten slotte is het totale kostenplaatje van het twee-sporensysteem niet schrikbarend en bijna gelijk aan de kosten voor een fault-systeem.