No-fault systeem in Zweden

Het eerste Europese land waar het no-fault systeem werd geïntroduceerd is Zweden. De Patientskadelag trad in Zweden in 1997 in werking. Deze wet beoogt gezondheidsschade van

107 _{Koch 2011, p. 659; Petry 2011, p. 272.} 108 _{Koch 2011, p. 650.}

109 _{Wijne 2013, p. 723-724.} 110 _{Frati & Gulino 2013, p. 88} 111 _{Koch & Koziol 2002, p. 100.}

patiënten, opgedaan tijdens het ontvangen van gezondheidszorg, te compenseren door middel van een verplichte verzekering voor zorgaanbieders.113

Als het handelen van de arts of het ziekenhuis kan leiden tot aansprakelijkheid, kan de patiënt een verzoek tot schadevergoeding indienen bij de verzekeringsmaatschappij.114 Een uitvoeringsorgaan beslist vervolgens over de claim. Tegen deze beslissing kan bij de Raad inzake schade patiënten beroep worden ingesteld. De Raad brengt hier vervolgens advies over uit. Hoewel dit advies juridisch niet bindend is, wordt dit meestal wel opgevolgd door de verzekeringsmaatschappijen.115 _{Deze procedure is voor de patiënt geheel kosteloos.} 116 Bovendien is het niet noodzakelijk een advocaat in te schakelen.117

Enkel in een limitatief aantal gevallen kan de patiënt voor schadevergoeding in aanmerking komen onder de Patientskadelag. De gezondheidsschade van de patiënt moet veroorzaakt zijn door:

1. onderzoek, zorg en behandeling, op de voorwaarde dat de schade vermijdbaar is, door ofwel de behandeling anders uit te voeren, ofwel door een andere behandeling uit te voeren die ook voldoet aan de noodzakelijke voorwaarden voor zorg, maar minder risico’s met zich meebrengt;

2. defecte hulpmiddelen; 3. onjuiste diagnose; 4. infecties;

5. ongevallen in verband met onderzoek, zorg of behandeling, of een soortgelijke handeling of tijdens het vervoer van de patiënt;

6. voorschrijven of verstrekken van geneesmiddelen in strijd met de voorschriften of aanbevelingen.118

In dit kader dient te worden opgemerkt dat in Zweden, Finland en Denemarken geldt dat de medische schade dient te zijn geleden als gevolg van een behandeling in het betrokken land zelf. Dat volgt onder andere uit §3 van de Patientskadelag. Een behandeling in het buitenland komt dus niet voor vergoeding in aanmerking. Dit vormt een belemmering om een

113 _{Frati en Gulino 2013, p. 80.} 114 _{Hondius 2010, p. 19.}

115 _{Mielnicki & Schultz 2011, p. 541.} 116 _{Mielnicki & Schultz 2011, p. 541.} 117 _{Koch & Koziol 2002, p. 103.} 118 _{Mielnicki & Schultz 2011, p. 533.}

behandeling in het buitenland te ondergaan. In de literatuur wordt terecht de vraag opgeworpen hoe dit zich verhoudt tot het vrij verkeer van diensten.119

De meest voorkomende gebeurtenis onder de Patientskadelag is de onder 1) genoemde gebeurtenis die ziet op het onderzoek, de zorg en de behandeling.120 Om in aanmerking te komen voor schadevergoeding van deze gebeurtenis, moet de patiënt bewijzen dat de schade vermijdbaar was. Hierbij geldt de maatstaf van de ‘ervaren specialist’. Dit houdt in dat wordt uitgegaan van het handelen van de beste specialist op het terrein.121

Voorts dient de patiënt het causaal verband tussen het onderzoek, de zorg of behandeling en de schade te bewijzen. Hiervoor geldt dat de schade ‘naar alle waarschijnlijkheid’ het gevolg is van het medisch handelen.122 Hiervoor worden in de literatuur de volgende vier stappen beschreven:

1. De patiënt toont aan de hand van het waarschijnlijkheidscriterium het causaal verband tussen de schade en de medische handeling aan;

2. Was de behandeling medisch geïndiceerd? Dit wordt beoordeeld aan de hand van de maatstaf van de ervaren specialist. Zo ja;

3. Was de gekozen behandelingsmethode ook de juiste? Hier wordt ook de maatstaf van ervaren specialist gehanteerd. De gekozen methode van behandeling moet in overeenstemming zijn met de wetenschappelijke kennis en professionele ervaring op dat gebied. Zo ja;

4. Was het mogelijk geweest om het letsel te vermijden door een andere behandeling te kiezen? Dit wordt het ‘vermijdbaarheidscriterium’ genoemd.123 _{Hierbij wordt een ex} post benadering gehanteerd. Alle feiten en omstandigheden, dus ook de feiten en omstandigheden die nog niet bekend waren ten tijde van de ingreep, worden in ogenschouw genomen. Er is sprake van een aanvaardbaar alternatief als die in lijn is met de behoefte van de patiënt, minder gevaarlijk zou zijn geweest en beschikbaar was op het moment dat de behandeling werd toegepast.124 Er zullen echter maar zelden

119 _{Wendel 2004, p. 371.} 120 _{Wijne 2013, p. 800.}

121 _{Ulfbeck, Hartlev & Schultz, Chicago-Kent Law Review 2012/87, p. 117.} 122 _{Ulfbeck, Hartlev & Schultz, Chicago-Kent Law Review 2012/87, p. 126.} 123 _{Ulfbeck, Hartlev & Schultz, Chicago-Kent Law Review 2012/87, p. 119.} 124 _{Wendel 2004, p. 372-373.}

alternatieven zijn die geen enkel risico met zich meebrengen. Daarom is deze vierde stap is problematisch ten aanzien van het bewijzen van het causaal verband.125

Anders dan in Zweden, komt in Denemarken en Finland ook niet-vermijdbare schade voor vergoeding in aanmerking. Bij niet-vermijdbare schade heeft de arts lege artis gehandeld. De patiënt heeft recht op een vergoeding als het letsel van de patiënt het niveau overschrijdt dat de patiënt geacht wordt te accepteren. Hierbij zijn de ernst en zeldzaamheid van het letsel en de gezondheidstoestand van de patiënt van belang.126 Schadevergoeding voor niet- vermijdbare schade is de meest zuivere vorm van een no-fault systeem.127

In Zweden, Finland en Denemarken komen zowel materiele als immateriële schade voor vergoeding in aanmerking. De hoogte van de schadevergoeding wordt begrensd door minimum- en maximumgrenzen.128 Daarnaast geldt in Zweden een eigen risico van €200.129 Voor vergoeding in aanmerking komende posten in Zweden zijn onder andere medische kosten, andere noodzakelijke kosten vanwege letsel, verlies van inkomen en smartengeld. Bij overlijden ontvangen de nabestaanden redelijke begrafeniskosten en een nabestaandenuitkering. Immateriële schade wordt vergoed volgens gestandaardiseerde bedragen.130

Theoretisch gezien laat het no-fault systeem de traditionele aansprakelijkheidsregels onverlet. Dat betekent dat de patiënten hun claim ook kunnen voorleggen aan de civiele rechter. In de praktijk wordt echter weinig gebruik gemaakt van de civiele rechter. In Zweden wordt 99.9% van de claims beslecht buiten de rechtbank.131 _{Bij de civiele rechter moet de patiënt namelijk} de fout, het causaal verband en de schade bewijzen. Het is dus gemakkelijker voor de patiënt om zijn schade te claimen via het schadefonds.132 Overigens is de toegang tot de rechter in Denemarken, anders dan in Zweden en Finland, geblokkeerd.133

125 _{Wijne 2013, 700-701.}

126 _{Ulfbeck, Hartlev & Schultz, Chicago-Kent Law Review 2012/87, p. 120.} 127 _{Dute, EJHL 2003/1, p. 88.}

128 _{Ulfbeck, Hartlev & Schultz, Chicago-Kent Law Review 2012/87, p. 126-127.} 129 _{Essinger 2008, p. 7.}

130 _{Mielnicki & Schultz 2011, p. 538.}

131 _{Watson & Kottenhagen, EJHL 2018/25, p. 14.}

132 _{Ulfbeck, Hartlev & Schultz, Chicago-Kent Law Review 2012/87, p. 116.} 133 _{Ulfbeck, Hartlev & Schultz, Chicago-Kent Law Review 2012/87, p. 116.}

4.4 Twee-sporensysteem