energiecoöperaties
6.5 Visie op de (proces)rol van lokale energiecoöperaties
Een coherente visie op de rol die lokale
energiecoöperaties kunnen spelen in het behalen van de energie- en klimaatdoelen en andere gemeentelijke doelstellingen ontbreekt. Slechts een aantal gemeenten (Castricum, Groningen, Lochem) benoemt de rol en taken van coöperaties in uitvoeringsprogramma’s. Andere gemeenten zien de coöperaties voornamelijk als ‘burgerinitiatief’ en als vergelijkbaar met initiatieven in de zorg, groenvoorziening of leefbaarheid van wijken (Haarlem, Leiden). Deze onduidelijkheid over de aard en rol leidt tot een onzekere en zoekende houding van overheden tegenover energiecoöperaties.
De beeldvorming rond burgerinitiatieven kan de professionaliserende coöperaties daarmee ook in de weg staan. Zij gaan immers een andere rol spelen als ze grotere projecten oppakken en meer als marktpartij en
77
Suggesties voor verbetering van het handelings perspectief van energiecoöperaties |
ZES ZES
onderneming opereren. Dit vraagt ook om een andere rol van de gemeente: niet alleen coachend en faciliterend, maar ook dienstverlenend, participerend en
co-producerend.
Gegeven de constatering dat de coöperaties en de gemeenten gemeenschappelijke doelen en een
gebiedsgerichte lokale benadering delen, is het wenselijk dat de gemeenten een visie ontwikkelen op de rollen en daaraan verbonden implicaties. Hoewel de ruimte beperkt zal zijn om energiecoöperaties ten opzichte van reguliere marktpartijen een specifieke behandeling te geven, kunnen coöperaties bijvoorbeeld voorrang krijgen bij de aanbestedingen van betaalde opdrachten. De discussies rond ‘maatschappelijk aanbesteden’3 en de
aanpassing van voorwaarden, waaronder publieke diensten worden aanbesteed aan
gemeenschapsorganisaties en sociale ondernemingen, bieden mogelijk aanknopingspunten.4 De coöperaties
wijzen daarbij op ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk, in het bijzonder de Community Energy Strategy (januari 2014) en de Localism Act.5
Noten
1 Dat wil zeggen: er is – anders dan bij nieuwbouw – geen wettelijke verplichting, en er zijn ook geen fiscale prikkels. 2 Zij hebben bijvoorbeeld een sabbatical of een
wachtgeldregeling.
3 Http://www.maatschappelijkaanbesteden.nl/. 4 Social Enterprise NL, een landelijk platform dat sociale
ondernemingen vertegenwoordigt, verbindt en ondersteunt, pleit er voor om ‘maatschappelijke
meerwaarde’ (zoals milieudoelen) als een gunningscriterium in aanbestedingen te hanteren (SocialEnterpriseNL 2014). 5 De Localism Act biedt meer mogelijkheden om publieke
voorzieningen aan te besteden aan gemeenschapsorganisaties.
Literatuur
BeVR (2013) Toetsen plan IPO 6.000 MW ruimte voor wind op land in 2020, Bosch en Van Rijn.
BZK (2013) De Doe-Democratie; Kabinetsnota ter stimulering van een vitale samenleving, ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
CBS (2013) Hernieuwbare energie in Nederland 2012, Centraal Bureau voor de Statistiek.
CE (2006) Belemmeringen binnen en buiten de muren. Inventarisatie knelpunten en belemmeringen energiebesparingsmaatregelen gebouwde omgeving, CE, Delft.
Denktank VNG (2013) Jaarbericht 2013 Van eerste overheid naar eerst de burger. Over maatschappelijke initiatieven die de lokale overheid uitdagen, VNG. ECN & Ecofys (2013) Invulling van 16% hernieuwbare
energie in 2020, ECN en Ecofys, 2013
EK (2013a) Memorie van Antwoord, Wijziging van de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet en de Warmtewet en de Warmtewet (wijzigingen samenhangend met het energierapport 2011), Eerste Kamer, 31 oktober 2013. EK (2013b) Motie Vos over zelflevering, Eerste Kamer,
10 december 2013
EZ (2013a) Visie Lokale Energie, ministerie van Economische Zaken.
EZ (2013b) Aanbiedingsbrief van de minister van Economische Zaken bij ‘Visie op lokale energie’ van 8 november 2013.
EZ (2014) Brief van de minister van Economische Zaken aan de Tweede Kamer, Uitwerking motie Vos over zelfopwekking van duurzame elektriciteit, 14 februari 2014.
IenM (2011) Werk maken van klimaat; Klimaatagenda 2011-2014, ministerie van Infrastructuur en Milieu. IenM (2013a) Klimaatagenda: weerbaar, welvarend en
groen, ministerie van Infrastructuur en Milieu. IenM (2013b) Tussentijdse evaluatie Lokale
Klimaatagenda 2011-2012, ministerie van Infrastructuur en Milieu.
PBL (2012) Ex-ante evaluatie van Green Deals Energie, PBL.
PBL & ECN (2012) Referentieraming energie en emissies: actualisatie 2012; Energie en emissies in de jaren 2012, 2020 en 2030, PBL.
PBL & ECN (2013) Verkenning mogelijke klimaatmaatregelen Lokale Klimaatagenda: CO2-reductie, werkgelegenheid, kosten voor de
overheid en woonlasten, PBL.
RWS (2013) Handreiking; De rol van lokale overheden bij lokale duurzame energie-initiatieven, RWS Leefomgeving.
Schwencke (2012) Energieke Bottomup in Lage Landen, De Energietransitie van Onderaf, augustus 2012. Schwencke, Van der Steenhoven, Wendel (2013)
De Proeftuin ‘Decentrale Duurzame Collectieven’ (in opdracht van NetbeheerNederland), oktober 2013. SER (2013) Energieakkoord voor duurzame groei, Sociaal
Economische Raad.
Social Enterprise NL (2014), Iedereen Winst. Samen met de overheid naar een bloeiende social enterprise sector, 2014.
TK (2013) Verslag van een wetgevingsoverleg: Energie, Tweede Kamer, 12 november 2013.
UK (2014) Community Energy Strategy, UK government, Department of Energy & Climate Change, Community Energy Strategy, januari 2014.
WenR (2013a) Brief van de minister van Wonen en Rijksdienst aan de Tweede Kamer over ‘energiebesparing gebouwde omgeving en het Energieakkoord voor duurzame groei’, 15 november 2013.
WenR (2013b) Brief van de minister van Wonen en Rijksdienst aan de Tweede Kamer over de stand van zaken revolverend fonds energiebesparing en oprichting stichting Nationaal Energiebespaarfonds, 19 oktober 2013.
Zwang, J.W. (2013) Crowdfunding en coöperaties, Energie+, september 2013.
79
Bijlagen |
Bijlagen
Bijlage 1
Geïnterviewde partijen
Gemeente Initiatief/gemeente Contactpersoon
Apeldoorn DeA Michael Boddeke, Michiel Roemer
Gemeente Apeldoorn Xandra van Lipzig
Castricum CALorie Manuel den Hollander
Gemeente Castricum Harry Smith
Goeree-Overflakkee Deltawind Monique Sweep
Gemeente Goeree-Overflakkee Lennard Seriese
Groningen Grunneger Power Frans Stokman, Jos Bijkersma
Gemeente Groningen Wouter van Bolhuis
Haarlem DE Ramplaan Karel van Broekhoven
Gemeente Haarlem Margreet van der Woude, Peter Tromp
Houten UWind Kees Vringer
Gemeente Houten Marco Harms, Ellie Liebregts
Leiden EnergiekLeiden Maya van der Steenhoven
Gemeente Leiden Lucille Klaassens, Cathy van Loon
Lochem LochemEnergie Paul Stolte
Gemeente Lochem Tjitske Osinga, Barbera van der Hoek
Tilburg EC Udenhout Jan Snelders
Gemeente Tilburg Paul van Dijk
Utrecht Energie-U Saskia Kluit, Erwin Lindeijer
Gemeente Utrecht Monique Hoogwijk
D66 Arjan Kleuver
PvdA Marleen Haage
Overig Organisatie Contactpersoon
VEC, vrijwilliger EnergieDongen Martijn Messing Consultant AT Osborne/vrijwilliger CALorie Jurgen van der Heijden
HIER Opgewekt Marieke Wagener
Consultant Adviseur in Beweging Ruud Schuurs
RVO.nl en RWS Leefomgeving Irma Straathof, Thomas de Jong
e-Decentraal Ruud de Bruijne, Hans van der Vlist