Onderstaand praktijkprobleem is – na goedkeuring door de opdrachtgever - voorgelegd aan de medewerkers van BSHV (zowel frontoffice als backoffice). Vraag was of zij het er mee eens zijn of niet. Alle elf gevraagde medewerkers herkennen het praktijkprobleem. Acht van hen hebben hun antwoord toegelicht. Zes van hen geven aan dat de verhoging van de schuld door incassokosten zorgt voor een problematische situatie. Vier medewerkers hebben het idee dat dit een schuldoplossing bij schuldhulpverlening niet in de weg staat. Alle acht medewerkers geven wel aan dat wel weerslag heeft op het individu en de zelfredzaamheid van de burger. Deze persoonlijke communicatie is vastgelegd in een verslag wat zij – na inzage – hebben goedgekeurd.
Beste,
Mijn praktijkonderzoek vindt plaats bij BSHV in Tilburg. Daar heerst de veronderstelling dat een aanzienlijk deel van het uiteindelijke schuldbedrag van de schuldenaar wordt bepaald door de bijkomende kosten en rentes op het aanvankelijke schuldbedrag. Het schuldbedrag loopt namelijk aanzienlijk op als er sprake is van wanbetaling en deze extra kosten zijn voor de wanbetaler vaak niet op te brengen wegens het al bestaande gebrek aan financiële middelen. Dit komt de schuldaflossing en daarmee de eventuele schuldhulpverlening niet ten goede. Om te onderzoeken of er sprake is van bovenstaand probleem ga ik uitzoeken in hoeverre het netto schuldbedrag verschilt van het bruto schuldbedrag aan de hand van dossierstudie.
Persoonlijke communicatie Medewerker 1:
Voornamelijk vanuit het zorginstituut worden hoge incassokosten gerekend. Als mensen hun premie niet betalen gaat de vordering naar Reijn Retro13. Klant wordt gek door de druk van deze hoge kosten. Uiteindelijk leidt dit ertoe dat ze €200,- aan Reijn betalen in plaats van €152,- aan het zorginstituut. Dit zorgt voor een uitzichtloze situatie omdat de schuld op deze manier alleen maar hoger wordt. Medewerker 2:
De kosten, rentes en exploten zijn hoge bedragen. Het kan zomaar zo zijn dat een bedrag oploopt van €200,- naar €1700,-. Dit staat echter schuldregelingen zelden in de weg (ongeveer eens per jaar komt dit maar voor). Voorbeeld hiervan is persoon x die tussentijds nooit contact heeft opgenomen met de schuldeiser over de stand van zaken. De schuldeiser heeft wegens gebrek aan informatie allerlei kosten in rekening gebracht om de vordering te innen. Uiteindelijk heeft de klant zich gemeld bij BSHV, maar op grond van 'het niet verstrekken van informatie, is de schuldeiser niet akkoord gegaan en heeft dit geleidt tot een WSNP.).
De afloscapaciteit is niet afhankelijk van de hoogte van het schuldbedrag, gezien het maximaal haalbare de afloscapaciteit is. Het bedrag maakt in die zin niet zoveel uit en uit ervaring blijkt dat er ook niet vaak moeilijk wordt gedaan over de hoogte van het schuldbedrag. Met een gemiddelde sanering wordt 11% tot 13% van het totaalbedrag aan de schuldeiser uitbetaald. Het gros van de gemaakte kosten wordt met dit bedrag niet eens gedekt. Zo is het ook erg duur als er meerdere schuldeisers de schuld proberen te innen bij één persoon en één schuldeiser het bedrag moet onderverdelen onder vier schuldeiser bijvoorbeeld. Hier krijgt de eerste beslaglegger namelijk voor betaald en dit kan ervoor zorgen dat er wel betaald wordt aan de schuldeisers maar niet afbetaald wordt. Dit leidt tot onoplosbaarheid.
Daarbij vind ik dat de kosten in verhouding moeten staan met de gemaakte schuld. Wettelijk zijn de BETAG tarieven vastgesteld, maar er is geen limiet aan verbonden voor de schuldeiser/deurwaarder over hoe vaak ze deze kosten in rekening brengen. Het enige wat erover geschreven is dat het in redelijkheid en billijkheid moet zijn. Als een klant niks doet kan het bedrag aanzienlijk oplopen. Als er geen schuldhulpverlening bij betrokken is, denk ik wel dat het een schuldoplossing niet ten goede komt omdat het bedrag door de exploten, deurwaarderskosten en rentes hoog oploopt.
Medewerker 3:
De verhoging door kosten en rentes zijn niet de voornaamste reden om schuldhulpverlening te stoppen. Voor grote bedrijven is dit vaak geen probleem omdat bijvoorbeeld de Wehkamp al rekening houdt met mensen die niet betalen, door hogere kosten te berekenen voor iedereen die wat bij de Wehkamp koopt. Vooral voor particulieren is het een probleem als het bedrag wat is opgelopen door incasso/deurwaarderkosten, niet meer te innen is. Het komt voor dat zij dan niet akkoord gaan met een aflospercentage van 10%, omdat zij dan niet hun volledige vordering (hoofdsom) ontvangen en ook nog de kosten van de door hen ingeschakelde deurwaarder moeten voldoen.
Medewerker 4:
A.d.h.v. brieven etc. is zichtbaar dat de kosten snel op kunnen lopen. Er is een tendens te zien bij bijvoorbeeld het CJIB. Bij het CJIB kan de vordering 100% verdubbeld worden bij wanbetaling. Op deze manier wordt een redelijk te overzien bedrag al gauw een uitzichtloze situatie. Op deze manier denk ik inderdaad dat het netto schuldbedrag enorm verschilt van het bruto schuldbedrag. De gemaakte kosten leveren echter vaak niets op (in een regeling wordt maar zo'n 10% van het totale schuldbedrag aangeboden). Op deze manier leveren de kosten niemand iets op en moet de gemeenschap uiteindelijk opdraaien voor deze kosten. Om deze reden denk ik dat verhoging van kosten op het schuldbedrag niet dé oplossing is om het bedrag te innen.
Ik denk dat er niet een kant en klare oplossing voor de schuldenproblematiek maar meer een combinatie van een aantal zaken. Vroeg signalering en preventie zouden in mijn ogen een deel van de oplossing kunnen zijn. Daarnaast zijn de brieven die gestuurd worden naar de schuldenaar vaak erg ingewikkeld en onbegrijpelijk. Dit kan ertoe leiden dat men de post niet opent omdat toch niet begrepen wordt wat erin staat. Vanuit juridisch perspectief is dit taalgebruik noodzakelijk, maar een aanhangsel met 'jip-en-janneketaal zou ervoor kunnen zorgen dat de post beter begrepen wordt. Het is belangrijk een pressiemiddel te hebben om de schuldenaar tot betaling aan te zetten. Echter sommige mensen hebben niet de middelen om een goede financiële huishouding te voeren, vanwege opvoeding o.i.d.. Om mensen hierin te ondersteunen en om mensen te beschermen zou er op school meer aandacht besteed kunnen worden aan financiën. Daarbij zou een uitbreiding van de soort schulden die zichtbaar zijn op BKR registraties er voor kunnen zorgen dat de bank of een bedrijf op de hoogte is van alle leningen/schulden die openstaan. Dit beschermt de burger ook gezien hij zo niet in de mogelijkheid is leningen etc. af te blijven sluiten. Dit is echter een punt van discussie vanwege privacywetgeving.
Medewerker 5:
Ik heb niet het idee dat de bijkomende kosten en rentes een schuldregeling in de weg staan. Dit is per opdrachtgever verschillend. Daarbij zijn de kosten en rentes wettelijk gezien gelegitimeerd. Wel maken de kosten en rentes het voor een schuldenaar moeilijker. Wel maak ik het onderscheid tussen niet kunners en niet willers. Sommige hebben niet genoeg financiële middelen en geen goede
opvoeding gehad. Andere komen hun afspraken gewoon niet na. (niet laten controleren dit stuk, was nogal vaag).
Medewerker 6:
Het is een soort sneeuwbaleffect. De bijkomende kosten en rentes verhogen het schuldbedrag en verkleinen op deze manier de kans op betaalplannen. Iemand die leeft op bijstandsniveau heeft daarbij al gauw een problematische schuldensituatie omdat de afloscapaciteit laag is. Ik beaam dat de kosten gauw oplopen. Zeker als er eerst incassokosten gemaakt worden en dan deurwaarderskosten, waarbij o.a. hoge proceskosten gemaakt worden. Het hoort er echter wel bij. De pressiemiddelen vanuit o.a. deurwaarders leiden tot eerder betalen. Als dit niet lukt is SHV er als vangnet en dan is het geen direct probleem omdat er niks te doen is tegen de kosten die verrekend zijn/worden.
Ik denk ook dat het erg belangrijk is om te kijken naar de differentiatie bij klanten. Voor de ene soort cliënt zijn de kosten zinvol omdat dit dient als pressiemiddel en leidt tot betalen. Voor de andere klant zijn de kosten juist weggegooid geld, omdat zij de middelen niet hebben om te betalen.
Geld verdienen met andermans sores, dat is ruw gezegd het huidige systeem. De democratie heeft dit goedgekeurd.
Medewerker 7:
Ja, deurwaarderskosten en rentes zijn buiten proportie hoog. Oplossingsrichting voor dit probleem zouden gezocht moeten worden in programma’s zoals VISH.
Medewerker 8:
De kosten vormen een aanzienlijk bedrag. Een groot deel van het bedrag dat uiteindelijk geregeld wordt in een schuldregeling bestaat uit deze gemaakte kosten. Stel dat de kosten lager zouden zijn en dit zou leiden tot een lagere schuldenlast dan:
- Zijn cliënten minder overstuur
- Zijn de schulden makkelijker te regelen
Een betaalplan is ook moeilijker te regelen als een schuldbedrag hoger is. Daarbij wordt het voor de schuldenaren die volledige inzet tonen om het schuldbedrag af te betalen lastiger om zelfstandig het bedrag af te lossen, gezien de afloscapaciteit niet toeneemt maar het schuldbedrag wel.
Wat ik zuur vindt zijn de stappen die gedurende het traject van schuldhulpverlening genomen worden. Vanaf de start van schuldhulpverlening tot het daadwerkelijk creëren van een oplossing zit een tussenperiode. Ik vind dat de schuldeiser vanuit eigenbelang handelt als hij dan stappen gaat ondernemen in deze tussenperiode. Hij doet hiermee zowel de schuldenaar als de andere schuldeisers niet ten goede doet. De deurwaarder zou zich beter moeten afvragen ten behoeve van wat hij deze kosten maakt. Als hij dit zou doen, zou er een grotere lading dossiers geparkeerd kunnen worden i.p.v. de inspanning en kosten die erin gestopt worden.
Op het moment is er een verhard systeem waarin bepaalde schuldeisers zoals de belastingdienst bijzondere bevoegdheden hebben. Dit drukt andere schuldeisers weg en zorgt ervoor dat zij andere oplossingen voor zichzelf gaan bedenken om de vordering te innen, bankbeslag bijvoorbeeld. Dit heeft dan weer tot gevolg dat andere partijen gedupeerd worden omdat de schuldenaar zo zijn betalingsafspraken niet na kan komen of (extra) achterstanden opbouwt. Dit zou getackeld kunnen worden als schuldeisers in een vroeger stadium meer oog hebben voor elkaar. Uiteindelijk willen ze allemaal hetzelfde; zoveel mogelijk van de vordering innen.
Het brede moratorium zou een oplossing kunnen zijn voor het probleem dat er kosten worden gemaakt terwijl de schuldenaar al bekend is bij BSHV. Hoe het brede moratorium precies toegepast moet worden heb ik nog niet helemaal voor ogen. Er moet natuurlijk wel iets van druk blijven voor de schuldenaar omdat dit aanzet tot handelen. Wellicht zou dit ingebouwd kunnen worden door meer controlemomenten.