_
Be-j -gek,
-zei Prul,
-vijf gulden? ... t\ e('-vijftig samen. _
Neen-zekerprotesteerde, hij
hadroegi, wanne r
hijde
I
6 6
-passen voor een rijksdaalder verkocht ... dat kon hij niet doen ...
een rijk daalder was op g n tukken na voldoende voor twee kant n pas en zooals deze, die hij zelf had meegebracht uit China, het vorige jaar.
En toen begon het abel spel van loven en bieden, tot ze het er over een waren, dat de pa en samen drie gulden mochten kosten
En Luuk vuld in: twee passen vo r drie gulden, maakt 34 t ,50 gulden. n daar nder zijn handteekening, dwars over de bladzijde: Luuk Was ink.
't Gaf hem cv neen pleizierig gevo I, dat hij teckende, al of hij al getrouwd wa ... en b etje een beklemm nd, pleizierig gevoel.
- Pa komt niet thui ct n, - annonceerde Mama, - hij i \V er naar kantoor, lè èrg ja, op Zóndag, di Pa ... zullen we aan tafel gaan?
-De tafel tond al Gedekt, m I al de vele bordjes en schaaltjes en glaz 11 en bakjes n potjes, di er vo r een rijsttafel noodig zijn.
- Waar i Minah? - vroeg Ma, terwijl ze zich m eizaam op-hee ch uit den gr ot n langen sloel en naar haar sloffen vischte, die voor de zooveel Ie maal zoek waren.
Maar Minah wa er niet.
- Neen-zeker - zeide Ma - ga jij maar naar achter, daar is mi 'chien wel wat te ten - en Neen-zeker grijn de en ging naar achter, waar-i ven later hevige ruzi had met dE' kokkie.
Maar d kokkie had niet v I tijd om ruzie te maken, want nu Minah, de binnenmeid, zoek was, moe t de kokkie aan tafel be-dienen en ze deed dat met een zuur gezicht en een grooten pruim sirih in haar mond.
Even kr eg Luuk een onpa selijk gevoel, doch dan diepte hij een paar groote scheppen rij t op uit de chaal, terwijl Ma blafte tegen de kind ren, die ruzie hadd n over de frikadel.
Halv rwege het maal kwam Minah binnen, rood en warm. Ze was naar den pa r gewe t, - zeide ze, - 0111 te eten ... n h t had zoo lan(1 gt.:duurd. Ma wa. uit haar humeur.
Ze blaft nu egen de meid ... aan één uk door kakel nd
Ill. 111 t volt 11 mond ... dan wC' r tus. ch 11 twc happen in.
Non tOntl p. - I k ben klaar, Ma, - z i ze met iets minach-t nels, - zil to h niet zoo I kankeren ... di ITI id i wel me r laat ... moet dat nou den heel 11 midda zoo blijven.
-Ma verwaardigde haar niet met en antwoord. Z propte een
-
67-halve bal frikadel in haar mond, zoodat het vette sausje langs haar kin droop ...
- Luuk, - zeide z loen, - als jij hier wilt blijven slapen? Het bed in de 10 eerkamer is
gedekt.-Luuk bloosde even. an stond ook hij op en ging achter Non aan, die d deur van d I g rkam r op n deed.
Het tw -p rso nsbed daar wa gedekt n er lag een keurig gestr ken pyama op een pyama van Pa ... .
Kijk - zeide Non, - als Pa thuis was, dan zou-ie nooit goed vinden dat jij hier sliep, want deze tus chendeur i di van mijn kam r, - ze wees naar de deur van de kam r die naast de voor-galerij lag. - Daar slaap ik. - Er was ev n een lachje in de hoeken van haar gen. Dan zo nd ze hem, terwijl zijn handen langs haar rug gled n.
En toen hij even lat r in zijn pyama stond en in bed wilde stap-p n, ging de deur van haar kamer op n.
Ze kwam op de te nen binnen, de vinger op de lippen.
- De deur van mijn kamer heb ik op slot gedaan, - zeide ze,-is deze ook op
slot?-Hij knikte.
- Goed, - zeide ze en haar oogen glinsterden, - dan is het terrein vrij. - Langzaam, slank en soepel in haar bewegingen, trok ze de felroode kimono uit ... en hij zag d kanten pas van een zijd n chemise ...
En buiten stond over Batavia de gloed-doorschenen Zondagmid-dag.
ZESDE
HOOF
TUK.- Kijk hier, - zeide Mama, - wanneer we nu vast beginnen met alles te koopen dan ben jullie over een maand of drie ingericht ... en dan i het net zoo g ed, al. wanne r ie h t op afbetaling koopt ... want ik heb drie maanden crediet op de vendutie ...
en wanneer je dan over drie maand n b nt inu richt. dan kun je b ginnen met het af te betalen ... al. w nu tuk v r stuk
koo-r
11, k 111 j dus precies dc betaling v rdcel n ov r dri ma<lncl n, j;'!? 't I .. iu'st m(lrgen een groote venduti bij Ro. ink ... van die scheepsbeweging ... h e heet dat ook al \\' cr?Luuk hing lui op d n divan en trok rustig dell r k van zijn si
1a--
68
-r t in zijn long n. Ze hadden weer druk zitt n babbelen en de scha-duwen van di n middag hingen daarbij nog in zijn hoord.
Som dwaalden zijn gedachten v lkom n weg en hoord hij alleen maar, h J in dc v rte d n donker n tem van Ma, die zat te betoo-g n, dat ze wel kond n trouwen vcr drie, vier maanden ... gemak-kelijk geno ... n wanneer ze nu eens alles op venduties kochten wat ze Iloodig hadden en ze woonden dan in het paviljoen ... hij knikte maar lamge lagen van "ja" ... na dezen drukk n dag vol van beleveniss n, van hevige, ontstellende belevenissen.
H ij zag zich weer gaan door den kampong met het mei je, de vrouw, naa t zich en zag zich we r zitten in 't huis van d n eieren-kijker, hij zag zich teruggaan met d~ taxi over het fel-gele Molen-vliet op d n rijpen zonnigen Zondag.
En hij zag zich weer opstaan van de rijsttafel en met zijn meisje, zijn vrouw, naar voren gaan ... tot ze even later weer binnen-kwam door de tusschendeur.
H~ kon een vrouw zoo zijn?
Want ach heel zijn terke, I v ndige begeeren ging uit naar deze vrouw terwijl hij niet wist, of hij van haar hield. Soezend dwaalden zijn gedachten om haar, zijn warme, zwoele gedachten van sterk-levenden, int nsgezonden man, die verlangde naar een vrouw ...
en dan nàm hij weer in zijn gedachten ... zijn oogen troebelden en zijn adem stokte.
Beleefde een vrouw dit sterker ... misschien even sterk als een man of was het voor een vrouw een episode?
Toen ont telde plotseling hem iets ... het constateeren, plot-seling en adembenemend, dat hij deze vrouw, die de zijne zou worden, neen de zijne al was ... dat deze vrouw cen vreemde voor hem was.
0, hij kende haar gelaat ... en haar handen en de fijne lijnen van haar figuur ... hij kende heel haar bewegen en gang .... ..
hij kende haar donkere gen, waarin soms een licht gloeide als in chrysoliet ... en toch was deze vrouwen vreemde voor hem.
Hij wa geboren daar gind -r ... ver-weg, in goed, oud Hol-land, onder de sidderende, grijze hemelen van een najaar ... en zijn moeder had hem verteld van die dagen, toen het vroor, vroor dat het kraakte. Zij had hem verteld van die dagen, waarin het ijs in de smalle rivier, die aan den achterkant langs hltn huis stroomde, een meter dik was en de arresleden er over gingen met de paarden. En overdag waren de hemelen geweest als een blauwen
-
69-doek, ge pannen over dit alles ... en de boomen hadd n hun kale arm n ten hemel gestr kt en de last van sneeuw daar p wa geweest als watten ... En de stemmen waren ijl r gewest en waren ver-klonken in den winterhemel. En de zomer was daarna gek men ...
met zijn uitbotIend bloemen en boom n ... en al de wond re weel-de van den Europceschen volzom r ... En dit alles had hij g kendo H ij had als kind schaatsen gered n ... . .. en had sneeuwballen gegooid ... en hij had in den zomer gezwommen in de rivieren.
Haastig had hij zich uitgekleed ... hij en zijn kameraden ...
en ze waren naar de rivier gehold door het wuivende riet, t rwijl hun bloot voeten het trekken voeld n van den 1l10dd r tusschen tret riet ...
En hij had gero id n had gezeild en had gekorfbald ... en dan kwam de herfst weer met zijn huil nde winden, di de laat te bla-deren van de boom n rukten. En d laatste bI men waren verblo id en de velden waren verdord en de ruwe telllITI n van den wind hadden gekrijscht over de land n ... en dit alles had hij gezien en b lééfd.
En dan was de winter weer gekomen. Dan war 11 ze 's morgens vroeg opgestaan en hadden naar clen th rmomel r g keken, of 't al vroor ... of ze kans hadden op schaatsrijden. En dan waren de dagen g komen van sn euw en dooi waarin z waadden door de m dderpappen. die op de straten lagen ... .
En dit alles had gebouwd aan zijn karakter n aan zijn I ven ...
het had h m gegeven den geest van zijn v orouders, di zaaiden en maaid n ... di in d n zomer en hed t r kend n VOor den winter n spaarden n waakten ... en die de vrucht n plukt n van zijn voorouders ...
Zijn karakter had iets ondergaan van die hardheid, n die ruwheid ... en wa bij sI p n ... en cl tem V<ln honJerden voor hem sprak in hem van d wiss ling der tijden ...
En de vrouw? Deze vrouw, di hem e n vr md' \) as?
Zij was geboren in de warmte van Indi", in het la11d van den eeuwig n zorgcloozen zom r ... zij kende d 11 strijd om het bestaan niet, die Holland ieder zijner kind ren I rt ... zij kende all en de zorgelo ze volrijph iel van n land, waar all v n zelf gaat en waar men v I gemakk lijker en helling af! opt dan op.
Waar ook een ieder het land in zijn hart draagt. Waar de natuur
7 0
-alles doet, waar de mensch slechts plukt de vruchten van den arbeid der natuur.
Zij was geboren in de weelde van den IndisCI1en zomer, die eeuwig duurt. De zomer, die zijn regen brengt op zijn tijd en zijn droogte op zijn tijd, die de planten en bloemen en boomen altijd doet groeten en bloeien en vermooien. En ook op haar karakter moest dit land h bbell ing werkt en hadden hond rden van Inheem-sche voorouders hun stempel gegeven en overschreeuwden in haar rnnerlijk de stemmen der Europee che voorouders, omdat zij ge-bleven was in het land der Inlandsche.
Zorgeloos ... levensmoedig ... zonder angst ... zooals alle kinderen zijn van dit land, dat zijn kinderen liefheeft en hen zegent.
Gelukkigen zijn zij en zonder zorgen en na eIken dag komt een anderen dag en iedere dag heeft genoeg aan zijn zelfs kwaad.
Zoo zijn de kinderen van dit zonneland. Gelukkige, eenvoudige fatali tische kinderen van den zomer ... met een glimlach in de oogen en een juichkreet in het hart en zonder angst ...
En ook een mysterie.
- Ja waarachtig ... natuurlijk, - zeide hij, - U heeft vol-komen gelijk. - Ma haalde de schouders Oop.
- Ach, jij - zeide ze, - je luistert niet naar mij, ja?-Non lachte even. Ze zat op den rand van den langen stoel naast haar 1110 der en str ek met haar teng r hand door de haren der moeder ... die al grijc; begonn n t worden.
- Ja, Ma, - zeide ze, - zoo i hij ... zoo is hij ... dan hoort hij maar de helft en zegt gauw ja ...
-Ze lachte w r.
- Luuk, - zeide ze - Ma wil dat w over drie maanden trou-wen ... wat denk j ij
daarvan?-- Ja,
ja
- herhaalde hij - ja, ja ... het moet dan maar. -En nerv us tak hij een nieuwe sigaret aan, de oude met een b og uit het openstaande raam van de achtergalerij mikk nd.- Goed, - zei Ma, - bten we dan nu uitgaan ev n en op die vendutie van Rossink gaan kijken. 't Is hier aan de overkant ... . hoor maar ... daar gaat de gong,
ja?-Van d overkant klonk h t drofgee tige: d eng ... doeng ...
doeng ... van de gong, die de venduties en kijkav nden aan-kondigt.
7 1
-De gong is het wonderinstrument,dat het huis opent ... dat de slaapkamers opent en de deuren en kasten ... .
En van heinde en verre komen de menschen en kijken rond in een huis, dat eenmaal bewoond werd door anderen ... en ze zien hun intimiteit en een decl van hun leven ... .
De vendutie ... die den toegang opent ... en dan komen de nieuwsgierigen. Ze neuzen rond in het huis ... en dwalen door eens anders intimiteit. Ze kijken in de slaapkamer en becritiseeren de plaatsing van het bed ...
Ze kijken naar de keuken en trekken hun neus op en zeggen, dat het er stinkt ...
Alles, alles wordt opengedaan en niets meer verhuld ... . Er stond een rij auto's voor den tuin, een Inlander hurkte onder een trapleertje en sloeg met korte tu schenpoozen op de gong, die aan dat trapleertje was opgehangen.
Dan boog hij het hoofd en lui terde, tot de klank volkomen was verstorven ... om dan weer een mep te geven op den koperen cirkel.
't Was vol in de voorgalerij. Non had Luuk een arm gegeven en soms kneep ze hem in de hand. Dan zagen ze elkaar aan en er kwam even die vreem<le, gouden gloed in haar oogen, die hij begon te kennen.
Ma was levendig geïnteresseerd in de geheele beweging. Ze nam de rottanstoelen in de voorgalerij Oop en bekeek ze van boven, van onder, van achter en opzij ... ze neusde overal in ...
Ze liep door het kantoor van Rossink ... een luxueus gemeubeld vertrek ... waar de man, die in dit huis had gewoond mi schien uren en uren, nacht aan nacht had gerekend en gecijferd, toen de zaken mis liepen. Want de scheepvaartvertegenwoordiging van Ro ink & Co. was hopeloos mi geloopen en er wa een proc
s
aan-hangig t gen hemen
zijn compagnon, waarin de Australische scheepvaart-maatschappij, welke zij hadden vertegenwoordigd voor Nederlandsch-Indië, trachtte hen te doen veroordeel en wegens dief-stal. ...Aan deze schrijftafel had deze wanhopige man gezeten ... en had hij uren en uren gerekend en gecijferd ... en gecalculeerd en gezocht, terwijl de zorgen rondom hem opgroeiden ... langzaam
7 2
-maar zeker
,
tot boven zijn hoofd...
tot ze verstikkend op hem druktenen
hemonder
kregen.Daar
stond zijn schrijfmachine,
meteen vendutienummertje
erop ...
Detoetsen
waren ge
Ien
de rol was ingedeuktdoor
de duizenden letters,welke hij er
medegetikt
had. Had hij met deze machinede
wanhopige brieven geschreven, die in zijn proces zoo tegen hemzouden getuigen?
En daarachter was de zitkamer,
waareen
gramofoonstond ... .
dieverroest was, want dit was geen
huis van vroolijkheid geweest .. . geenhuis van vreugde.
En
dan de slaapkamer,
waarin de vrouw van dezen man had gele-gen, onkundig van wat dreigde ... Misschien had ze geslapen ...en
mi schien was zij wakker geweest.
Misschien had ze hier onrustIg gewoeld,angstig voor 't komende gevaar, dat
ze niet kendeen
wel-lichttoch voo rvo Ide .... ..
En
de waschtafel ...
de mooie vaste waschtafel...
met daar-bovende ge
Iepen spiegel ...
al diedingen, die
vreemd-intieme dingen,intiem werden doordat ze
jaren warengebruikt door
men-o
chen
...... Die stonden daar genummerd
...er stonden schoenen ... en en partij kinderkleertjes ... en
mannenpakken en
een naaimachine ... enalles genummerd
......
Die rottanstoelen...
en dat kant rmeubilair ... en die gramofoon en die
waschtafelen dat groote twe persoonsbed, waarin God weet hoeveel tranen geschreid waren ... en die schoenen en die kinderkleertjes ...
dat alle was g nummerd en werd
verkocht. En in dit
hllisder zor-gen ginaen de kijker
,de nieuwsgierig
kijkers,die daar woelden
inandcrer goed ...
Die namen de matras
van hetbed en critiseerden en zeiden
dat er vlekken in zaten ... en dat de leggersverro st ware,! ...
en dat de waschtafel was gebarsten ... en dat de schMnrn oud
warenn verzoold. En ze
keerdenalles om en binnenste b\liten en
openden de kastenen
bekrasten hetservies en lieten de
vf'rroes~e gramofoonde Hongaarsche Rhap odie
vanUszt spelen
metal
dIe wondere klankschakeeringen daarin ... die bevlekt werden en
misvormd en verkracht omdat de soundbox was verroest ... en
zegingen heen en haalden de schouders op en zeiden "dat 't zoodje
nietwaard was."
Er
sto
ndeen dikke
zakenman voorde
brandkasten
hijdra:lide
aan het cijfrslot
...en
hij keek er in. En hij knorde. Hijbeweer--
73-de, dat die brandkast
al lang
leeg wasen
hij zijn vordering op Rossink weleens
betaaldwilde
hebb n ...Ze
gingen
weer weg. Luuk hadeen
misselijkgevoel
in de keel...
iets pijnlijks
en
beklemmends, dat bij velen blijft, na't bezoeken van een
kijkavond. Misschien het wreedegevoel van het
rondsnuffelen in het welen
weevan een ander ... want partir : c'est toujours mourir
un peu... en
iedere vendutie gaat gepaard meteen afscheid.
Meteen afsch
id van dingen, die liefg worden
waren inden
loop der jaren...
Mama was druk aan
't
schrijven,
zood ra ze in devoorgalerij
zaten. Dat ze het lampetstel wel wilde koopen... en
het b d..
. wantdat
ze nogeen
bed moesten hebben... .
Non keek hem aan
en
lachteen
hij lachte terug...
En