Videofilm jong over oud - TTn '. VU 1. over de betekenis van onze culturele erfenis voor jonger

Erfgoed Actueel heeft ook aan jongeren zelf gevraagd wat ze denken aan erfgoed te hebben. Waarom het bijvoorbeeld ook bewaard moet worden. Filmmakers Rik Zaal en Frans Bromet gingen op zoek naar kinderen die hier een mening over hebben. Bij de jongeren in de videofilm is er op een zeker moment een vonk overgesprongen v. aardoor ze ieder op hun eigen manier enthousiast zijn geworden voor cultuurhistorische objecten. Misschien kunnen we ervan leren op welke manier die vonk makkelijk overspringt.

^

Wouter Nijhof - 16 jaar

'Hoe mensen met oude gebouwen omgaan! Als ze ze niet meer nodig hebben, dan gaan ze ervan uit: sloop maar. Gemeenten gaan veel te gehaast om met het nemen van besluiten of iets behouden moet worden of niet. Het mooist vind ik gebouwen uit de tijd van de Industriële Revolutie. Fabrieksgebouwen - kracht en arbeid, dat stralen die uit.'

In het verleden heeft Wouters vader een fotoboek gemaakt over diverse I sluizen in Nederland. Wouter:'Van jongs af - toen moest ik nog met jeen kussen op een stoel anders kwam ik niet boven het dashboard uit - ben ik altijd door heel Nederland meegeweest om alles te bekijken. Zo is die interes.se ontstaan.' Het antwoord op de vraag van Rik tZaal, wat hij later graag wil worden, komt niet onverwacht: 'Architect, [dat lijkt me machtig mooi, om gebouwen neer te zetten waar mensen

ontzag voor hebben.'

Nick Degens - 12 jaar

'Ik wilde eigenlijk altijd al weten wat er gebeurde vroeger, hoe het daar te pas ging. Wat er echt gedaan werd. En hoe ze toen leefden en hoe ze aten.' Zaal:

'Zou je in een andere eeuw willen wonen?' 'Ik zou wel eens even in een andere tijd willen kijken, en dan weer naar de volgende eeuw willen gaan.

Eigenlijk wil ik dingen ontdekken die nog niet ontdekt zijn, zodat je daarmee de geschiedenis op zijn kop kunt zetten. Wat ik nog wel eens zou willen ontdekken is een tempel in Egypte met een nieuwe farao erin. En dat je dan kunt zeggen: in die tijd leefde niet die farao, maar die. Dat je dat kunt ontdekken.'

I Laurens La Gro - 12 jaar

Op zijn kamer staan vooral veel naslagwerken, want Laurens vindt het leuk 'om dingen uitgelegd te krijgen, vooral hoe iets werkt.' Met een modelvliegtuig in zijn hand legt liij uit: 'De vleugels zijn van boven bol en van onder vlak, dus wat doet de lucht? Die gaat sneller langs de onderkant dan de bovenkant, dus het vliegtuig gaat omhoog.' Laurens over een foto in het Aviodome van de eerste vlucht van Anthony Fokker over Haarlem: 'Dat eerste vliegtuig ... dat was gewoon bijna een God, dat was zo buitengewoon bijzonder.'

Izaallw;

'aarom moeten we dit eigenlijk bewaren?' 'Daaaiit kun je opmaken hoe allemaal is begonnen; het echte begin. Bij een Boeing 747 komt er wat geluid, wrrroem en weg gaat ie. Hier zit geen kap omheen, niks, hier zie je echt alles.'

IJRosallnde Klooster - 9 jaar

(()\er het Frans Halsmuseum). 'Ik kom er best wel vaak. Wat ik daar doe? Nou zoals dit, knutselen en zo. Dit moet een houtworm voorstellen, maar het lijkt er niet echt op.'

Rosalinde over oude schilderijen: 'Vroeger tekenden ze veel saaier. Alleen mensen die deftig waren, konden op een schilderij. Hoe oud de schilderijen zijn? Uit de tijd dat jongens nog jurkjes droegen, en dat is echt een hele tijd geleden.' Op de vraag wat er leuk is aan het museum, zegt ze: 'Je kunt er schilderijen kijken, en dat vind ik leuk want ik maak zelf ook graag tekeningen. Wat het verschil is tussen die schilderijen en mijn tekeningen? Hun maken dat zodat het lijkt of het net echt is.'

iMyra Koperdraat - 11 jaar

I (Over het Muiderslot) 'Ik beeld me dan gewoon in dat hier allemaal jonkvrouwen en jonkheren rondliepen en dat soort dingen. Boeren en zo kwamen hier naartoe als er vijanden kwamen, met die dikke muren.'

Myra heeft er wel een beeld van hoe mensen in die tijd leefden. 'In de eet- kamer zat vader links aan het hoofd van de tafel en moeder rechts en alle kinderen tot 14 jaar moesten staan aan tafel. Waarom dat zo wa.s? Kinderen hebben niet zoveel te vertellen, die zijn nog jong. De ouders zijn belangrij- ker, deftiger, die moeten dan gewoon zitten.'

|Rik Zaal: 'Zou je in de Middeleeuwen geleefd willen hebben?' 'Nou eigenlijk niet, want je werd heel snel ziek en er waren geen goede medicijnen en kwak- zalvers die deden maar wat.' Op Zaals vraag: 'Wat heb je eraan als je iets te weten komt uit het verleden?' zegt ze: 'Ik heb er niet zo heel veel aan, alleen dat ik het gewoon leuk vind.'

'Wouter, Nick, Myra, Laurens en Rosalinde hebben met elkaar gemeen dat ze meer over het verleden te weten willen komen. De oorspronkelijke vonk is bij ieder van hen op een andere manier overgesprongen. Bij Wouter door de autoritten met zijn vader, bij Nick door zijn drang om iets nieuws te ontdekken, bij Myra omdat ze het gewoon leuk vindt zich in die tijd te verdiepen, bij Laurens omdat je bij oude dingen goed kunt zien hoe iets functioneert en bij Rosalinde omdat ze zelf tekent.

Rita Bapf

Voorzl

Desire de

Voorz:

Antoon 1

DISCUSSIE

met onderwijsgevenden over de uitspraken van de jongeren in de video en over de vraag hoe cultured erfgoed in het onderwijs kan worden geïntegreerd.

film vertelde een aantal jongeren hoe ze nu beleven wat daarstraks Henk van Os en Aad Nuis ons zo mooi beschreven. We gaan er nu verder over praten met vier mensen uit het onderwijs. Ik wil graag Rita Baptiste, Piet van Thiel, Anthoon Fens en Desire de Rooy hier aan tafel uitnodigen.

1 iets meer over jullie vertellen. Rita Baptiste is verbonden aan de De la Reyschool in Den Haag. Zij is jarenlang groepsleerkracht geweest, maar staat inmiddels niet meer voor de klas. Zij ontwikkelde een laboratorium, een museum en een bibliotheek voor de school.

Ook voor andere scholen?

jet kindermuseum dat ik heb ontwikkeld, reist nu rond in Den Haag.

Vorig jaar hebben we een techniekmuseumpje rond laten reizen en dit jaar gaan we met een poëziemuseum en een wetenschapsmuseumpje 1 rond.

J, een museumliefhebster. We horen dadelijk meer van haar.

I Desire de Rooy, rector van een gymnasium, filosoof, classicus, muziekhistoricus. Ook als medewerker verbonden geweest aan een I universiteit, heb ik gelezen.

nu ben ik rector van een gymnasium en dat is wel een volledige baan hoor.

kan ik me iets bij voorstellen. Links naast mij zit Anthoon Fens van het Stedelijk College in Zoetermeer. Leraar geschiedenis en aardrijks- kunde.

lat klopt. Maar ik geef alleen geschiedenis.

30 Voorzitter

I

Inmiddels alleen maar geschiedenisleraar. Het smartlappenproject. Wat is dat?

Antoon Fens

Hartstikke leuk volgens de tweedeklassers. Die mogen dan in groepjes eerst de I tekst van een smartlap bedenken en mogen hem dan ook in de klas ten

gehore gaan brengen. Dat duurt wel eventjes voordat ze geestelijk zo ver zijn. Maar na enig duwwerk, en dat heb je altijd wel nodig bij een cultureel- erfgoedproject, dan lukt dat verder hartstikke goed. En dit jaar koppelen we Ier een echte finale aan vast. Alle klassen komen tegen elkaar uit. We gaan nu ook de ouders uitnodigen, dus kijken of de drempel nu hoger wordt voor de kinderen.

De docenten gaan het spits afbijten. Wij gaan dus echt een eigen smartlap maken en u weet in het onderwijs is er natuurlijk wel genoeg ruimte voor smartlappen.

Voorzitter

Ja dat denk ik ook. Piet van Thiel. Tweeëndertig jaar actief in het basisonderwijs,

^^ waarvan achtentwintig jaar als schoolleider. Maar nu ben je inmiddels direc- teur primair onderwijs bij het APS, het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum.

I Je bent gegrepen, zal ik het maar zo zeggen, door de turf.

Piet van ThJ^

Ja, het is een goed voorbeeld van hoe belangrijk ons cultureel erfgoed kan zijn in de klassenpraktijk. Kijk, op een goede dag liep ik in Breukelerveen langs de weg en daar lag een berg turven. Daar werd overigens net een slootje mee gedempt. Dat is natuurlijk wel een aardige gedachte ook. Ik heb een van die turven opgepakt en die heeft vijfentwintig jaar in mijn klas gelegen. Want als de kinderen een turf zien en een turf vasthouden en plukken aan een turf en daar dat takje nog uithalen, dan hoef ik ze dus nooit uit te leggen wat een turf is. Ik hoefde ook nooit uit te leggen wat 'drie turven hoog' betekent. Ja, op I een goed moment was de turf natuurlijk aan de ene kant wat pluizig, maar I aan de andere kant heb ik hem nog zo goed mogelijk in de oorspronkelijke I vorm weten te bewaren.

Voorzitter

We hebben net naar de film gekeken van Rik Zaal en Frans Bromet, waarin kinde- Iren, als je ze bij wijze van spreken maar een paar simpele vragen stelt, zo lijkt

het, buitengewoon goed kunnen uitleggen waardoor ze gegrepen worden, nietwaar?

I

³¹

Rita Baptiste

Ja, dat kunnen kinderen over het algemeen erg goed. Ik heb nu ongeveer twaalf Ijaar gewerkt met kinderen waarmee ik de klas uitga. Dat doe ik omdat kin-

deren in deze tijd zich ervan bewust moeten worden dat die leraar in de klas en het boek niet meer de enige informatiebronnen zijn waar je afliankelijk van bent, maar dat de wereld jou op allerlei manieren informatie kan bieden.

Ik denk dat het een hele belangrijke ervaring voor kinderen is om met een leerkracht op avontuur te gaan. Dat betekent dat je uit de school gaat, naar musea, naar werkplaatsen, met kunstenaars, waar ook maar naar toe. Omdat je hebt ervaren dat als je naar kinderen luistert - want die willen altijd wat ontdekken - er van alles te ontdekken valt en dat er op allerlei manieren informatie te verwerven is. En dan blijkt dat kinderen daarmee heel goed weg weten, dus dat zij in staat zijn zelf daar een wereld mee te creëren.

Voorzitter

Maar als je nou deze kinderen in de film ziet, zijn dat nou de uitzonderingen in jullie klassen of zitten de klassen daar vol mee?

Rita Baptiste

Ja, wat je hier ziet is een fantastisch voorbeeld van hoe kinderen betrokken zijn I bij dat wat ze zien en ontdekken. Ik geloof erg in kinderen. Maar omdat het

zo ontzettend goed sprekende, Nederlandstalige kinderen zijn, zou het de schijn kunnen wekken dat onze bevolking, die toch uit heel veel culturele minderheden bestaat, dat niet zo goed zou kunnen. Het tegendeel is waar.

Ik heb bijvoorbeeld een schrijfervaring met kinderen uit de culturele minderheden. Die heb ik vier dagen meegenomen naar het eiland Ameland en daar hebben zij poëzie leren schrijven. Op het strand hebben wij gegevens verza- meld. We verzamelden stronken hout en netten en allerlei spulletjes die de kinderen mooi vonden. Daar hebben ze een heks van gemaakt en uiteindelijk een gedichtje geschreven en ik wou jullie even voorlezen hoe mooi kinderen dat verwoorden. Dit zijn Turkse, Marokkaanse en Nederlandse kinderen die samen het gedicht hebben gemaakt.

Het heet 'de Jutterheks'.

Haar toverschip gezonken

planken slepen, netten slepen, spullen zoeken abracadabra, daar is ze dan:

de jutterheks

Stoer staat ze daar, tegen de wind in haar handen oranje, het bloed druipt haar lijf van hout, haar mond gehaaid

haar klitterige haren boven scheermesboze ogen

Stoer staat ze daar, tegen de wind in ze vangt kinderen in haar netten en kookt ze in zeewater

De jutterheks wil huilen, maar hoe kan ze huilen als ze geen mens is?

Ze leeft ook al duizend jaar

haar beeld laat bruikbare spullen verdwijnen

Kijk goed uit op Ameland, want daar loopt ze op het strand.

Mooi hè? Ik heb nu twaalf jaar met kinderen gewerkt en alle kinderen die interesse hebben, doen daaraan mee en taalniveaus of dat soort dingen spe- ' len totaal geen rol. Het gaat om de verbeeldingskracht die kinderen hebben.

Voorzitter

Anthoon Fens. En hoe staat het in het middelbaar onderwijs?

Antoon Fens

Iote lijnen hetzelfde, maar ik wil toch wel een kleine nuancering aanbrengen.

Ik zit dan vooral in de onderbouw. Wij merken dat met name de baigklassers echt ontzettend enthousiast zijn. Het bekende verhaal dat de leerlingen met die grote aigtassen voor alles en nog wat enthousiast zijn en van alles meeslepen, ook van huis: een potje dat gevallen is, een kop van een Goudse pijp en zo. Je merkt dat van klas 1 naar klas 2 naar klas 3 de belangstelling dalende is. Wij geven onze leerlingen een museumjaarkaart, omdat we vaak met de school op excursie gaan naar musea. Aan het eind van het jaar turven we of ze ook eens buiten de school om een museum bezocht hebben, een

r

I willekeurig museum, maakt niet uit wat. En dan blijkt dat de brugklassers er ³³ het meest gebruik van maken. In de tweede klas daalt het al en in de derde

klas daalt het nog verder. Maar dat merken we met heel veel dingen. Dat merken we ook met de belangstelling voor een sportcursus, of een bezoek aan de toneelproducties die we doen. Daar zie je ook dat de brugklassers het meest enthousiast zijn. Daarna zakt het weg als je niet actief probeert er iets aan te doen. Vandaar dat we ook bijvoorbeeld in de tweede klas die kinderen I als het ware nog lastigvallen in de laatste twee maanden in mei en juni met

zo'n smartlappenproject, want we willen ze gewoon scherp houden. Dat I geldt dan niet alleen voor het vak dat ik geef, want we doen het met verschil-

lende collega's die andere vakken geven. Wij bezoeken een aantal musea als onderdeel van grotere projecten, maar je moet die kinderen gewoon plezier geven in dat onderwijsgebeuren en dan pluk je daar - ook mijn collega die naast me zit, in het wiskundelokaal - de vruchten van, hoewel zo iemand in het begin heeft gedacht: dat is toch wel erg zonde, dat is weer een dag lesuitval, gaat dat zo maar? Dan wordt dat besproken met de conrector en dan moet je toch een goed verhaal hebben om te zorgen dat die man ziet dat dat I geen lesuitval is. Maar dat die kinderen in feite een verlengde lesdag mee-

maken op het moment dat ze met mij of met een collega van mij op pad zijn.

Voorzitter

Desire de Rooy, bestaat er een methode voor om dat te bereiken, wat Anthoon JFens nu beschrijft, dat je die kinderen erbij haalt?

Nou ik denk dat het eerste waar je van uit moet gaan de bood.schap is die kinde- ren geven. Dus richt je nou eens op de wereld en op de manier van denken van die kinderen. Kijk, als je kinderen als uitgangspunt neemt, dus met andere woorden hoe zij denken, dan hoor je daar soms de ouders doorheen.

Dat meisje in de video zegt: 'Hier zit vader, daar zit moeder en zo', dat is het patroon dat ze meegekregen heeft. Maar probeer eerst eens je daar op te richten en daarop aan te sluiten en cultuur als een primair onderwijsdoel aan te bieden en daar bedoel ik dit mee: kinderen worden opgevoed, en zo gaan wij er heel vaak mee om, dat ktmst en cultuur een illustratie is van wat we vinden en wat we denken. Dat wordt dan geïllustreerd met plaatjes in een ' boek met kunst. Dan is het secundair.

Voorzitter

Worden wij allemaal zo opgevoed?

Désiré de Rooy

eb het idee dat wij veelal zo worden opgevoed. Dat vind ik jammer, want ik I zou graag willen dat het onderwijs in de toekomst cultuur als een primair

lyiel;

onderwijsdoel ziet. Sluit aan op de leefwereld van de kinderen en confronteer ze, leer ze op hun manier naar kunst te kijken. Ik heb het nu even over kunst afzonderlijk.

Voorzitter

Noem eens een voorbeeld. Hoe doe je dat dan?

Désiré de Rooy

Ik ga ieder jaar met kinderen naar Griekenland of naar Italië, meestal naar I Griekenland om dingen te bekijken. Oude stenen, oude keien bekijken is

dan het eerste, dat is het uitgangspunt. Dan kun je dus naar een tempel gaan en daar op de ouderwetse manier hele verhalen gaan staan vertellen. Maar dan zie je kinderen afhaken, op een paar na die dat al in zich hebben, zoals de kinderen op de video, die pikken die dingen op. Dan krijg je misschien ook een beetje de een-op-een-relatie waar Henk van Os het over had, van een student of een leerling die dan ook archeologie of de klassieken gaat doen. Maar gaandeweg, als je eerst eens nagaat hoe zij dat ervaren. Wat zij daarin zien, met al hun vooroordelen en wat dan ook. En je gaat ze dan pro- beren duidelijk te maken, of liever gezegd, zelf leren ontdekken wat nou de gedachte is achter die tempel die daar te zien is, of die opgraving. Je kunt er iets over vertellen als zij vragen gaan stellen, dan wordt het voor hen lang- zamerhand een primair ondei-wijsdoel. Dan ontstaat er nieuwsgierigheid, dan willen ze veel meer weten. Dan gaat het ook leven. En dat is toch even iets anders dan vanmiddag door Aad Ntiis beschreven werd bij die archeologische put, denk ik. Leerlingen zijn echt mans genoeg, als er maar niet te veel volwas- I senen in de buurt zijn, om actief hun eigen onderwijsproces door te maken.

Voorzitter

Maai dat is in het basisonderwijs misschien een beetje anders?

Piet van 'iTiiel

Nee lioor, niet zo gek veel anders. Kijk, waar het denk ik in het onderwijs, of dat Ivoor kleuters of bejaarden is, altijd om gaat, is dat je zoekt naar wat iemand

raakt. Welke interesse wordt aangeraakt? Ik vind dat ze naar Griekenland moeten blijven gaan en ik vind dat ze veel naar musea moeten gaan.

Anthoon zegt net: ']e moet die kinderen plezier geven.' Ik ben altijd geneigd, dat is dus mijn methode, om eerst maar eens te vragen welk plezier ze willen hebben. Dan kun je daar natuurlijk duizend dingen over bedenken. Als ik in mijn vorige leven, toen ik een school had, mijn jaarlijkse reis naar het Rijksmuseum hier in Amsterdam maakte met mijn groep 7, 8, dan was de Nachtwacht altijd een teleurstelling. En het portret van Willem en Mary dat liet een onuitwisbare indruk achter. Dus toen ik begon aan die reizen naar

In document TTn '. VU 1. over de betekenis van onze culturele erfenis voor jongeren en de wijze waarop cultureel erfgoed in het onderwijs kan worden geïntegreerd (pagina 31-49)