Verschillen op basis van sociaaldemografische kenmerken

Hoe jongeren over de scheiding der machten denken, kan ook bepaald zijn door verschillen in sociaaldemografische kenmerken van de jongeren. Er is daarom gekeken naar verschillen op basis van geslacht, opleidingsniveau, sociaalecono-mische status (SES) en migratieachtergrond.

Meisjes steunen de scheiding der machten meer dan jongens

Figuur 3.3 toont dat jongens en meisjes verschillend antwoord geven op de gestelde vragen. Meisjes vinden vaker dan jongens dat Mark Rutte naar de

Rutte moet naar de rechter luisteren en zijn regels veranderen

Rutte hoeft niet naar de rechter te luisteren en kan zijn regels gewoon invoeren

Weet niet

Ja(Rutte mag rechter ontslaan) Nee(Rutte mag rechter niet ontslaan) Weet niet

Figuur 3.2

Steun voor ontslaan van de rechter (in procenten)

Figuur 3.1

Steun voor luisteren naar de rechter (in procenten)

rechter moet luisteren en zijn regels moet veran-deren (90,8 tegenover 83,5 procent). Ook vinden meisjes vaker dan jongens dat Mark Rutte de rechter niet mag ontslaan (94,9 tegenover 88,7 procent).

Over het algemeen is er dus onder meisjes meer steun voor de scheiding der machten dan onder jongens.

Uit grootschalig internationaal onderzoek blijkt dat meisjes vandaag de dag meer maatschappelijke en politieke kennis hebben dan jongens (Schulz et al., 2017).

Dit geldt ook voor de situatie in Nederland (Munniksma et al., 2017). Aangezien meisjes meer weten over de politiek, begrijpen zij wellicht beter dan jongens wat de scheiding der machten inhoudt en waarom dat belangrijk is.

Meer steun voor de scheiding der machten in hogere opleidingsniveaus Uit figuur 3.4 blijkt dat de antwoorden van jongeren op vragen die steun voor de scheiding der machten meten, verschillen per opleidingsniveau. Zo vinden vmbo-leer-lingen over het algemeen minder vaak dat Mark Rutte naar de rechter moet luisteren dan havo-, havo/vwo- en vwo-leerlingen. Bijna twintig procent van de vmbo-leer-lingen vindt dat Mark Rutte niet hoeft te luisteren naar de rechter en zijn regels gewoon kan invoeren. Onder havo-leerlingen is dat ruim zeven procent en onder vwo-leerlingen slechts vijf procent. Ook vinden vmbo/havo-leerlingen in vergelijking met vwo-leerlingen minder vaak dat Rutte naar de rechter moet luisteren.

Uit eerder onderzoek is bekend dat jongeren met hogere opleidingsniveaus meer maatschappelijke en politieke kennis hebben dan jongeren met lagere oplei-dingsniveaus (Schulz et al., 2017, Munniksma et al., 2017). Wederom kan dit betekenen dat jongeren met een hoger opleidingsniveau meer begrip hebben van de scheiding der machten en er daardoor meer belang aan hechten.

Een vergelijkbaar patroon zien we bij de tweede vraag (figuur 3.4). Vmbo- en vmbo/

havo-leerlingen vinden minder vaak dat Mark Rutte een rechter niet mag ontslaan dan havo-, havo/vwo- en vwo-leerlingen. Over het algemeen steunen jongeren op hogere opleidingsniveaus de scheiding der machten dus meer dan jongeren op lagere opleidingsniveaus. Daarbij is er vooral een verschil tussen leerlingen in het beroeps-onderwijs enerzijds en leerlingen in het algemeen vormend beroeps-onderwijs anderzijds.

0

rechter luisteren Rutte mag rechter ontslaan Figuur 3.3 Steun voor de scheiding der

machten, naar geslacht

Weinig verschil naar sociaaleconomische status in steun voor de scheiding der machten

Uit bestaand onderzoek blijkt dat er verschillen zijn in politiek gedrag en politieke houdingen op basis van SES (zie voor een overzicht Kranendonk et al., 2019). Er zijn geen verschillen tussen de groepen als het gaat om de vraag of Rutte naar de rechter moet luisteren. Er zijn wel kleine verschillen als we kijken naar de vraag of Rutte een rechter mag ontslaan als deze iets zegt waar Rutte het niet mee eens is.

Relatief meer leerlingen met een lagere SES geven aan dat Rutte de rechter in dit geval mag ontslaan dan leerlingen met een midden-SES.

Meer steun voor de scheiding der machten onder jongeren zonder migratie-achtergrond

De politieke en democratische waarden van mensen met een migratieachtergrond kunnen beïnvloed zijn door hun ervaringen met het politieke systeem in het land van herkomst. Ouders kunnen deze waarden op hun beurt overdragen aan hun kinderen (zie Kranendonk et al., 2019 voor een overzicht van de literatuur over politieke socialisatie). Daardoor kunnen jongeren met een migratieachtergrond enerzijds de scheiding der machten in mindere mate onderschrijven, omdat dit mogelijk minder vanzelfsprekend is in het land waar zij of hun ouders vandaan komen. Anderzijds zouden ze de scheiding der machten ook meer kunnen

onder-0

Rutte moet naar de rechter luisteren en zijn regels veranderen Rutte hoeft niet naar de rechter te luisteren en kan zijn regels gewoon invoeren

Ja(Rutte mag rechter ontslaan)

Nee(Rutte mag rechter niet ontslaan)

Figuur 3.4 Steun voor de scheiding der machten, naar opleidingsniveau

schrijven, juist omdat deze mogelijk geschonden wordt in het land van herkomst.

Uit figuur 3.5 blijkt dat jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond minder vaak vinden dat Rutte naar de rechter moet luisteren dan jongeren zonder een migratieachtergrond.

Ook vinden zowel jongeren met een westerse als niet-westerse migratieachter-grond minder vaak dat Rutte de rechter niet mag ontslaan in vergelijking met jongeren zonder een migratieachtergrond (zie figuur 3.5). Vooral jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond lijken de scheiding der machten dus minder te steunen dan jongeren zonder migratieachtergrond.

Binnen opleidingsniveaus minder verschillen naar migratieachtergrond Als we rekening houden met opleidingsniveau¹ blijkt dat er op de vraag of Rutte naar de rechter moet luisteren geen verschillen zijn tussen leerlingen met en zonder migratieachtergrond. Zowel op vmbo als op havo en vwo is er geen verschil tussen leerlingen met en zonder migratieachtergrond. Dit duidt er dus op dat verschillen in steun voor de scheiding der machten tussen leerlingen naar migratieachtergrond toe te schrijven zijn aan verschillen in uitsplitsing naar onderwijstypes. Jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond zijn oververtegenwoordigd op het vmbo in onze steekproef, en in de vorige paragraaf zagen we dat leerlingen op het vmbo relatief vaker aangeven dat Rutte niet naar de rechter hoeft te luisteren en deze mag ontslaan (mogelijk omdat zij minder kennis over de politiek krijgen bijgebracht). Dit zou de gevonden verschillen tussen leerlingen met en zonder migratieachtergrond kunnen verklaren.

Er zijn wel verschillen als we kijken naar de vraag of Rutte een rechter mag ontslaan als de rechter iets zegt waar Rutte het niet mee eens is. Op het vmbo geven leerlingen zonder migratieachtergrond vaker aan dat Rutte de rechter niet

0 20 40 60 80 100

geen W NW geen W NW

Ja

Nee

Rutte moet naar rechter

luisteren Rutte mag rechter

ontslaan Figuur 3.5 Steun voor de scheiding der machten, naar migratieachtergrond

mag ontslaan in vergelijking met leerlingen met een westerse migratieachter-grond. Op het havo en vwo geven leerlingen zonder migratieachtergrond vaker aan dat Rutte de rechter niet mag ontslaan in vergelijking met leerlingen met een niet-westerse migratieachtergrond. Niet alle verschillen tussen de leerlingen met verschillende migratieachtergronden kunnen dus verklaard worden door opleidingsniveau. Wellicht vatten de leerlingen met een migratieachtergrond de vraag op als een kennisvraag en denken zij dat Rutte echt de macht heeft om rechters te ontslaan, omdat de leiders in hun herkomstlanden (van hun ouders) die macht ook hebben. Misschien hebben ze wel voorkeur voor een sterke leider die de rechtsprekende macht kan bedwingen. Verdiepend onderzoek is nodig om de verschillen tussen leerlingen met verschillende migratieachtergronden te verklaren.