Perceptie van het discussieklimaat op school en in de klas
9.5 Politieke houdingen en de perceptie van het discussieklimaat in de klas
Tot slot is de samenhang tussen politieke houdingen en de perceptie van het discussieklimaat in de klas onderzocht. Veel studies laten een positief verband zien tussen een open discussieklimaat en de politieke houdingen van leerlingen (Campbell, 2008; Persson, 2015; Torney-Purta et al., 2001; Maurissen, Claes, &
Barber, 2018). Een open discussieklimaat is positief gerelateerd aan meer politiek interesse bij jongeren (Abendschön, 2013), omdat ze vrijelijk over politieke onderwerpen kunnen discussiëren, hun mening mogen geven en leraren hen de ruimte bieden om het politieke domein te ontdekken. Tegelijkertijd kan ook worden verondersteld dat jongeren die meer interesse in politiek hebben, die meer politiek zelfvertrouwen bezitten en meer kennis hebben over de politiek, het discussieklimaat juist als opener ervaren.
In dit hoofdstuk gaat het vooral om het laatste. Omdat de jongeren in ons onderzoek pas slechts één tot enkele maanden op de middelbare school zitten, heeft het klimaat in de klas waarschijnlijk nog weinig effect op hun politieke houding. In deze paragraaf beperken we ons daarom tot de vraag in welke mate jongeren met verschillende politieke houdingen het discussieklimaat in de klas anders ervaren.
Figuur 9.7 laat het verband zien tussen politieke houdingen en de perceptie van het discussieklimaat. De rechterkant van de figuur geeft aan dat er een positieve samenhang is tussen de betreffende politieke houding en de perceptie van het discussieklimaat, en de linkerkant duidt op een negatieve samenhang. Een score van nul geeft aan dat er geen verband bestaat, terwijl een score van -1 of 1 duidt op een perfect verband. Figuur 9.9 laat zien dat het verband tussen diverse politieke houdingen en de perceptie van het discussieklimaat relatief zwak is. Het sterkste verband bestaat tussen een open discussieklimaat en vertrouwen in politici (samenhang (r) = 0.23). Dit geeft aan dat naarmate jongeren meer vertrouwen in politici hebben, zij het discussieklimaat in de klas over het algemeen ook als meer
-1,0 -0,8 -0,6 -0,4 -0,2 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
extern politiek zelfvertrouwen
politieke kennis politiek cynisme vertrouwen in politici intern politiek zelfvertrouwen
politieke interesse interesse in maatschappij
Figuur 9.7
Verband tussen perceptie van het discussieklimaat en politieke houdingen (Pearson r)
open beoordelen. Ook jongeren die hoger scoren op maatschappelijke interesse ervaren het discussieklimaat als meer open (r = 0.17). Jongeren die meer cynisch zijn over de politiek ervaren het discussieklimaat als minder open (r = -0.16).
De wijze waarop jongeren het discussieklimaat in de klas ervaren, houdt weinig verband met hun politieke kennis (r = 0.09) of politieke interesse (r = 0.09).
9.6 Conclusie
In dit hoofdstuk is gekeken naar de perceptie van het discussieklimaat in de klas, verschillen daarin naar sociaaldemografische kenmerken van leerlingen, verschillen tussen scholen en de samenhang met politieke houdingen van jongeren.
Over het algemeen beoordelen leerlingen het discussieklimaat in de klas als redelijk positief. De meeste leerlingen geven aan dat ze soms of vaak van mening mogen verschillen met leraren, dat leraren hen aanmoedigen een eigen mening te geven, dat ze zelf onderwerpen mogen bedenken en dat leraren verschillende kanten van een probleem laten zien. Leerlingen geven wat minder vaak aan dat leraren hen aanmoedigen met mensen te praten die een andere mening hebben.
Meisjes ervaren het discussieklimaat in de klas gemiddeld als iets opener dan jongens. Hetzelfde geldt voor jongeren uit hoge-SES-gezinnen en voor leerlingen zonder migratieachtergrond in vergelijking met leerlingen uit lagere-SES-ge-zinnen en leerlingen met een migratieachtergrond.
De verschillen in de perceptie van het discussieklimaat in de klas tussen scholen zijn veelal kleiner dan verwacht op basis van eerdere studies. In overeen-stemming met eerder onderzoek ervaren leerlingen op de hogere onderwijsni-veaus (vwo) vaker een open discussieklimaat in de klas dan leerlingen op lagere onderwijsniveaus.
Tot slot is het verband tussen politieke houdingen en de perceptie van het discus-sieklimaat in de klas over het algemeen zwak. Wel geven jongeren die wat meer geïnteresseerd zijn in maatschappelijke onderwerpen, minder cynisch zijn over de politiek en meer vertrouwen hebben in politici, aan het discussieklimaat in de klas als meer open te ervaren. Omdat de leerlingen pas net op de middelbare school zitten, weten we nog niet hoe percepties van het klassenklimaat gevormd worden door de school. Bovendien weten we nog niet of een open discussieklimaat in de klas bijdraagt aan meer politieke interesse, kennis en vertrouwen of dat jongeren die meer politiek geïnteresseerd zijn en kennis en vertrouwen hebben in de politiek het discussieklimaat in de klas als meer open ervaren. Hiervoor zijn meerdere meetmomenten nodig.
Geraadpleegde literatuur
Abendschön, S. (2013). Growing into politics: Contexts and timing of political socia-lisation. Colchester: ECPR Press.
Campbell, D. E. (2008). Voice in the classroom: How an open classroom climate fosters political engagement among adolescents. Political Behavior, 30(4), 437–454.
Geboers, E., Geijsel, F., Admiraal W., & Ten Dam, G. (2013). Review of the effects of citizenship education. Educational Research Review, 9, 158–173.
Inspectie van Onderwijs (2017). De staat van het onderwijs 2017. Onderwijsverslag 2015/2016. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Inspectie van Onderwijs (2018). De staat van het onderwijs 2018. Onderwijsverslag 2016/2017. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Maurissen, L., Claes, E., & Barber, C. (2018). Deliberation in citizenship education:
How the school context contributes to the development of an open classroom climate. Social Psychology of Education, 1, 9449–9457.
Nieuwelink, H., Ten Dam, G., & Dekker, P. (2019) Adolescent citizenship and educa-tional track: A qualitative study on the development of views on the common good. Research Papers in Education, 34(3), 373–388.
Neundorf, A., Niemi, R. G., & Smets, K. (2016). The compensation effect of civic education on political engagement: How civics classes make up for missing parental socialization. Political Behavior, 38(4), 921–949.
Persson, M. (2015). Education and political participation. British Journal of Political Science, 45(3), 689–703.
Schulz, W., Ainley, J., Fraillon, J., Losito, B., Agrusti, G., & Friedman, T. (2017).
Becoming citizens in a changing world: IEA international civic and citizenship education study 2016 international report. Amsterdam: IEA.
Sohl, S. & Arensmeier, C. (2014). The school’s role in youths’ political efficacy: can school provide a compensatory boost to students’ political efficacy? Research Papers in Education, 30, 1–31.
Torney-Purta, J., Lehmann, R., Oswald, H., & Schulz, W. (2001). Citizenship and education in twenty-eight countries: Civic knowledge and engagement at age fourteen. Amsterdam: IAE.